PROCES OPERACJONALIZACJI CELÓW KSZTAŁCENIA

/DZIEDZINA POZNAWCZA/

T

O

Cele wymagające

A

D

P

D

problemowego sto-

sowania wiadomości

K

E

Cele wymagające ty-

S

C

R

C

C

powego stosowania

O

E

A

wiadomości

CEL

N

L

C

OGÓLNY

O

E

Y

Cele wymagające

B

B

wyjaśniania

M

J

I

N

Cele wymagające

A

A

E

A

zapamiętania

SPRAWDZENIE

TRAFNOŚCI I KOMUNIKATYWNOŚCI

CELE KSZTAŁCENIA

(ujęcie taksonomiczne wg B. Niemierki) PSYCHOMOTORYCZNE

POZNAWCZE

WYCHOWAWCZE

(PRAKTYCZNE)

(INTELEKTUALNE)

(MOTYWACYJNO-EMOCJONALNE)

POZIOM

KATEGORIA

POZIOM

KATEGORIA

POZIOM

KATEGORIA

A. Naśladowanie

A. Zapamiętanie wia-

A. Uczestnictwo

domości

w działaniu

I. DZIAŁANIA

I. WIADOMOŚCI

I. DZIAŁANIA

B. Odtwarzanie

B. Zrozumienie wia-

B. Podejmowanie

działania

domości /wyjaśnianie/

działania

C. Sprawność dzia-

C. Stosowanie wiado-

C. Nastawienie

łania w stałych wa-

mości w sytuacjach ty-

na działanie

runkach /typowych/

powych

II. UMIEJĘTNOŚCI

II. UMIEJĘTNOŚCI

II. POSTAWY

D. Sprawność dzia-

D. Stosowanie wiado-

D. System działań

łania w zmiennych

mości w sytuacjach

/internalizacja

warunkach

problemowych

wartości/

Taksonomia celów nauczania ABC (B. Niemierki) Cele nauczania wyrażone

wieloznacznie

przy użyciu

Kategorie taksonomiczne

Zakres

Niezbędne czynności ucznia czasowników

operacyjnych

Wiadomości mogą dotyczyć

Wiadomości są zapamiętywane, jeżeli uczeń jest w sta-wiedzieć

nazwać .................

Poziom I.

Kategoria A:

terminologii, faktów, praw i

nie odszukać je w pamięci, sprawdzić kompletność i zdefiniować ..........

Wiadomości

Zapamiętywa-

teorii naukowych, konwencji ewentualnie uzupełnić, przedstawić w formie ustnej lub wymienić ..............

nie wiadomoś-

i klasyfikacji, kryteriów oce-

pisemnej albo też wykorzystać w praktycznym działa-zidentyfikować......

ny, zasad działania, procedur niu. Na szczególną uwagę zasługują wiadomości doty-ci

wyliczyć ..............

i algorytmów, metodologii

czące sposobów działania (rozpoznawania sytuacji,

..............................

badań.

formułowania planu działania, modyfikacji działania

..............................

stosownie do okoliczności). Uczeń powinien nam po-wiedzieć lub pokazać, „jak to zrobić”, ale niekoniecznie musi umieć wykonać tę czynność.

Obejmuje elementarny po-

Tłumaczenie -- polega na przedstawieniu swoimi sło-rozumieć

streścić .............

Kategoria B:

ziom zrozumienia wiadomo-

wami lub w innej formie niż były podane (słownej, wyjaśnić ..........

Zrozumienie

ści, w zakresie uznanym za

symbolicznej, graficznej, ruchowej).

zilustrować ......

wiadomości

niezbędny na danym szczeblu Interpretacja -- polega na syntetycznym ujęciu (stresz-rozróżnić .........

nauczania przedmiotu.

czeniu) danych wiadomości i porównaniu ich z innymi

...........................

wiadomościami.

...........................

Ekstrapolacja -- polega na „przedłużeniu” zjawiska lub ciągu wydarzeń na inne sytuacje, równoległe lub przy-szłe.

Informacja, która ulega przetworzeniu w czynnościach kategorii rozumienia, może być pamiętana przez ucznia lub dostarczona na poczekaniu.

Zastosowanie wiadomości

Sytuacja, w której czynność jest wykonywana, nie po-kształtować

rozwiązać ........

Poziom II.

Kategoria C:

jest to osiągnięcie wyniku o

winna odbiegać od sytuacji, w jakiej czynność była skonstruować ...

Umiejętności Zastosowanie bezpośrednim lub potencjal-

ćwiczona. Także wzór czynności opanowany w toku zastosować .......

wiadomości w nym znaczeniu praktycznym, ćwiczeń nie powinien ulegać zbyt daleko idącym mody-porównać ..........

oparte na prawidłowym zro-

fikacjom. Nie znaczy to jednak, że zastosowanie wia-sytuacjach

sklasyfikować ..

zumieniu sytuacji, dostęp-

domości może ograniczać się do odtwarzania wzoru z typowych

narysować ........

nych danych, zasad i proce-

pamięci. Czynności całkowicie nawykowe należą do scharakteryzować

dur działania oraz rodzaju

najniższej kategorii celów nauczania -- zapamiętywania oczekiwanego rozwiązania.

wiadomości.

zmierzyć ..........

Skuteczność czynności wyra-

wybrać sposób

ża się tu trafnością i dokład-

zaprojektować ....

nością wyniku.

wykreślić .........

...........................

Najwyższa kategoria celów

1.Analiza -- polegająca na wyróżnieniu elementów i rozumieć

dowieść ............

Kategoria D:

nauczania obejmuje złożone

związków między elementami jakiegoś stanu rzeczy lub przewidzieć ......

Zastosowanie

procesy umysłowe służące

jakiejś wypowiedzi oraz na odtworzeniu struktury tej zanalizować ......

wiadomości w znalezieniu potrzebnego całości.

wykryć ..............

rozwiązania. Tu są

sytuacjach

2.Synteza -- polegająca na zbudowaniu modelu ocenić ...............

wykorzystywane wiadomości

problemowych

przeanalizowanej całości, w ujęciu jej właściwości w zaproponować ..

z różnych dziedzin, a

oryginalnie ustrukturyzowanej całości.

zaplanować .......

rozwiązanie jest w pewnym

3.Ocena -- polegająca na wartościowaniu stanu rzeczy i sensie twórcze.

...........................

wyniku działań przez porównanie ich z odpowiednimi Na zastosowanie wiadomości modelami oraz przez odwołanie się do właściwych w sytuacjach problemowych

kryteriów teoretycznych.

składają się trzy główne

rodzaje czynności: analiza,

synteza, ocena. W złożonej

czynności zastosowania

wiadomości w sytuacjach

problemowych mieści się

jedna lub więcej czynności

zastosowania wiadomości.

Źródło: D. Sołtys, M. K. Szmigel, Doskonalenie kompetencji nauczyciela w zakresie diagnozy edukacyjnej, Kraków 1997