I.UWAGI OGÓLNE
1.POJĘCIE PRAWA RODZINNEGO
-prawo rodzinne: zajmuje się szeroko rozumiana rodziną i stosunkami prawnymi jakie zachodzą w rodzinie zarówno majątkowymi jak i niemajątkowymi, jakie wynikają z małżeństwa, pokrewieństwa oraz opieki i kurateli
2.ŹRÓDŁA PRAWA RODZINNEGO
-źródła prawa rodzinnego:
• konstytucja
• kodeks rodzinny i opiekuńczy-ustawa z 25.02.1964r. (obowiązująca od 01.01.1965r.)
• ustawy szczególne np. prawo o aktach stanu cywilnego, ustawa o funduszu alimentacyjnym
• kodeks postępowania cywilnego (art.425-452-sprawy małżeńskie, 453-458-sprawy ze stosunków rodzice-dzieci,561-605-nieproces, 1081-1088-egzekucja świadczeń alimentacyjnych, 1089-1095-sprawy dotyczące odebrania osoby podlegającej władzy rodzicielskiej)
• kodeks cywilny-w braku postanowień k.r.o. do stosunków rodzinnoprawnych stosuje się wprost k.c.
• zasada monogamii
-zarówno mężczyzna jak i kobieta nie mogą pozostawać
jednocześnie w więcej niż jednym ważnie zawartym małżeństwie-art.13§1-„ nie może zawrzeć małżeństwa, kto już pozostaje w związku małżeńskim:/ poligamia
- wielożeństwo, poliandria
-posiadanie kilku mężów/
• trwałość małżeństwa
-małżeństwo powinno być dozgonnym związkiem istniejącym do
śmierci jednego z małżonków
• ochrona dobra dzieckawładza
rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego
wymaga dobro dziecka i interes społeczny-art.95§3
• równouprawnienie małżonków
II.MAŁŻEŃSTWO
1.ZAWARCIE MAŁŻEŃSTWA
-małżeństwo jest czynnością prawną o dużej wadze, dlatego tez ustawa obwarowuje dokonanie tej czynności koniecznością spełnienia szeregu przesłanek:
• przesłanki istnienia małżeństwa, których niezachowanie powoduje nie zawarcie małżeństwa:
1.odmienność płci
-wyłączenie zawarcia małżeństwa przez osoby tej samej płci, płeć
wynika z aktu urodzenia, problem przy obojnactwie
2.równoczesna obecność nupturientów
-wyeliminowanie przypadków oddzielnego
stawania się nupturientów „ w wolnej chwili” czego nie sposób pogodzić z powagą aktu zawarcia małżeństwa, wyjątek z art.6-złozenie oświadczenia o wstąpieniu przez pełnomocnika w związek małżeński, co jest potrójnie ograniczone:
-występują ważne powody
-konieczne jest uzyskanie w tym celu zezwolenia sądu
-pełnomocnictwo powinno czynić zadość wymogom formalnym udzielone na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym i powinno wymieniać osobę, z która małżeństwo ma być zawarte
3.zgodne oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński
-oświadczenia nupturientów
musza być zgodne-każdy z nich wyraża wolę zawarcia małżeństwa ze stawajacym partnerem, jest to oświadczenie różne od oświadczenia woli, w związku z tym nie stosuje się przepisów o wadach oświadczenia woli
4.obecność osoby, przed którą można złożyć takie oświadczenie:
a)kierownik USC /
nie ma małżeństwa gdy asystujący przy jego zawarciu nie był
upoważnionym do tego urzędnikiem np. zastępcą kierownika USC/
b) osoba duchowna od 1998r.
-jeżeli małżeństwo zawierane jest przed osoba duchowną maja zastosowanie jeszcze dwie przesłanki:
5.złożenie oświadczeń, że nupturienci chcą wywołania skutków w sferze prawa cywilnego 6.musi być sporządzony akt małżeństwa/osoba duchowna w terminie zawitym 5 dni od zawarcia małżeństwa ma obowiązek osobiście lub listem poleconym przesłać dokumenty do USC właściwego wg. miejsca zawarcia związku by kierownik USC sporządził akt małżeństwa-art.8§3, jeżeli kierownik USC sporządzi akt małżeństwa pomimo upływu tego terminu można wystąpić z powództwem o ustalenie nieistnienia małżeństwa-art.2-
„(...) każdy, kto ma w tym interes prawny, może wystąpić z powództwem o ustalenie nieistnienia małżeństwa”; osoba duchowna może przyjąć oświadczenie o zawarciu związku małżeńskiego gdy nupturienci legitymują się zaświadczeniem kierownika USC o braku przeszkód do zawarcia małżensytwa-art.41, które ważne jest 3 miesiące od daty wydania
• przesłanki formalno-porządkowe, niezachowanie których nie wpływa na ważność zawartego małżeństwa:
1.właściwym miejscowo jest kierownik USC/osoba duchowna miejsca zamieszkania jednej ze stron, przed innym kierownikiem USC/osobą duchowną jest to możliwe z ważnych przyczyn albo w razie niebezpieczeństwa grożącemu bezpośrednio życiu 2.małzenstwo powinno być zawarte w lokalu urzędu USC/kościele
, poza tylko z ważnych
powodów np. w szpitalu
3.zawarcie małżeństwa musi poprzedzać złożenie odpowiednich dokumentów
, jeżeli
złożenie ich napotyka trudne do przezwyciężenia trudności sąd może zwolnić od obowiązku przedłożenia ich np. gdy dokument znajduje się za granicą
4.małżeństwo nie może być zawarte przed upływem miesiąca od dnia złożenia przez nupturientów zapewnienia, że nie wiedza o istnieniu okoliczności wyłączających zawarcie przez nich małżeństwa
5.małżeństwo może być zawarte uroczyście w obecności dwóch pełnoletnich świadków 6.musi być sporządzony akt małżeństwa
• przeszkody małżeńskie( impedinenta matrimonii), których istnienie wyłącza zawarcie małżeństwa:
-ukończone 18 lat, z ważnych powodów sąd może zezwolić na zawarcie
małżeństwa kobiecie, która ukończyła 16 lat a z okoliczności wynika, że zawarcie małżeństwa będzie zgodne z dobrem założonej rodziny-art.10
2..ubezwłasnowolnienie całkowite
-art.11-nie może zawrzeć małżeństwa osoba
ubezwłasnowolniona całkowicie (uchylenie ubezwłasnowolnienia względnie zmiana na częściowe niweluje przeszkodę)
3.choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy art.12
-nie może zawrzeć małżeństwa osoba , która już pozostaje w związku małżeńskim-art.13
5.pokrewieństwo i powinowactwo
-nie mogą zawrzeć ze sobą małżeństwa krewni w linii
prostej, rodzeństwo ani powinowaci w linii prostej-art.14 ( sąd z ważnych powodów może zezwolić na zawarcie małżeństwa między powinowatymi)
-art.15nie mogą zawrzeć małżeństwa przysposobiony i
przysposabiający, gdyż przysposobienie jest równoznaczne z naturalnym stosunkiem rodzicielskim, obowiązuje bez względu czy jest to przysposobienie pełne czy niepełne
-podział przeszkód na:
• nieusuwalne:
-pokrewieństwo
-ubezwłasnowolnienie całkowite
-bigamia
• usuwalne:
-wiek
-choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy
-powinowactwo
-zaręczyny: umowa mocą której kobieta i mężczyzna uzgadniają, że w przyszłości zawrą małżeństwo (można dochodzić odszkodowania za szkodę polegającą na wydatkach związanych z przygotowaniami do małżeństwa)
2.UNIEWAŻNIENIE MAŁŻENSTWA
-unieważnić małżeństwo można tylko z przyczyn przewidzianych w przepisach działu zawarcie małżeństwa-art.17
-unieważnienia małżeństwa można zadąć z powodu:
• przeszkód zawarcia małżeństwa-patrz wyżej-art.10-15
• art.151-od 1998r.:
-stan wyłączający świadome wyrażenie woli
-błąd co do tożsamości drugiej strony
-groźba drugiej strony lub osoby trzeciej
-legitymacje do unieważnienia małżeństwa posiadają:
• małżonkowie- legitymacja czynna
• każdy kto ma w tym interes prawny w przypadku bigamii i pokrewieństwa
• prokurator zawsze
-termin do wniesienia powództwa: nie można unieważnić małżeństwa po upływie 6
miesięcy od ustania stanu wyłączającego świadome wyrażenie woli, od wykrycia błędu lub ustania obawy wywołanej groźbą a w każdym wypadku po upływie lat 3 od zawarcia małżeństwa-art.151§3.
-skutki unieważnienia małżeństwa:
* małżeństwo w ogóle nie istnieje od początku, ex tunc- traktowane jest tak jakby w ogóle nie
było zawarte np. dzieci z tego związku są dziećmi pozamałżeńskimi, małżonkowie nie są względem siebie zobowiązani do alimentacji małżeństwo nie powoduje powstania powinowactwa
-można zadąć unieważnienia, gdy małżeństwo było zawarte przez pełnomocnika jeżeli:
• brak było zezwolenia sądu na złożenie oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński
• jeżeli pełnomocnictwo było nieważne lub skutecznie odwołane-art.16
-nie można unieważnić małżeństwa po jego ustaniu-art.18, nie dotyczy to jednak unieważnienia z powodu pokrewieństwa między małżonkami oraz z powodu bigamii
-jeżeli jeden z małżonków wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa a drugi zmarł
na jego miejsce wstępuje kurator-art.19
-orzekając unieważnienie sąd orzeka czy i który z małżonków zawarł małżeństwo w złej wierze-jest nim małżonek złej wierze ,który w chwili zawarcia małżeństwa wiedział o okoliczności stanowiącej podstawę jego unieważnienia-art.20
-małżonek, który zawarł małżeństwo w złej wierze, traktowany jest tak jak małżonek winny rozkładowi pożycia
3.PRAWA I OBOWIAZKI MAŁŻONKÓW
-zawarcie małżeństwa wywiera daleko idące skutki w sferze prawa np. przez zawarcie małżeństwa małoletnia uzyskuje pełnoletność-art.10§2 k.c., maź i żona stają się względem siebie spadkobiercami-art.931k.c.
-konsekwencją zasady równości małżonków jest norma art.24-„ małżonkowie rozstrzygają wspólnie o istotnych sprawach rodziny”,
w braku porozumienia każdy z nich może zwrócić
się do sądu o rozstrzygnięcie, sąd powinien dążyć do ugody
-małżonkowie obowiązani są w myśl art.23 do:
• wspólnego pożycia
-polegającego na duchowej ( wewnętrzna więź psychiczna,
wzajemna lojalność), fizycznej ( obowiązek współbycia) i gospodarczej ( prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego) więzi małżonków
• wzajemna pomoc
-współdziałanie w zaspakajaniu potrzeb materialnych a ponadto
udzielaniu pomocy moralnej, wsparcia w razie choroby czy kalectwa
• wierności
-dotyczy w szczególności sfery stosunków seksualnych
• współdziałania dla dobra rodziny
-o nazwisku, które każdy z małżonków będzie nosił po zawarciu małżeństwa, decyduje jego oświadczenie złożone przed kierownikiem USC:
• wspólne nazwisko będące dotychczasowym nazwiskiem jednego z nich
• każdy może zachować swoje dotychczasowe nazwisko
• każdy może połączyć dotychczasowe nazwisko z nazwiskiem drugiego małżonka ( max dwa człony)
-przyczynianie się do zaspakajania potrzeb rodziny
-art.27, obejmuje zarówno dostarczanie materialnych środków na utrzymanie rodziny jak i osobiste starania w całości lub w części o wychowanie dzieci i o pracę we wspólnym gospodarstwie domowym ( praca w gospodarstwie domowym zrównana jest z praca zarobkową)
-sąd może nakazać aby wynagrodzenie za pracę albo inne należności przypadające temu małżonkowi, który nie spełnia ciążącego na nim obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, były w całości lub w części wypłacane do rak drugiego małżonka-art.28 (nakaz ten zachowuje moc mimo ustania po jego wydaniu wspólnego pożycia małżonków)
-w razie przemijającej przeszkody dotyczącej jednego z małżonków, drugi może za niego działać w sprawach zwykłego zarządu, w szczególności może bez pełnomocnictwa pobierać przypadające im nalezności-art.29
-zgodnie z art.30 oboje małżonkowie są odpowiedzialni solidarnie za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w sprawach wynikających z zaspakajania zwykłych potrzeb rodziny ( z ważnych powodów sąd może postanowić na żądanie jednego, że za powyższe zobowiązania odpowiedzialny jest ten, który je zaciągnął np. rozrzutność, lekkomyślność, nieudolność)
4.STOSUNKI MAJĄTKOWE MIEDZY MAŁŻONKAMI
-na tle k.r.o. możliwe jest ukształtowanie stosunków majątkowych miedzy małżonkami na zasadzie:
-z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje miedzy małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa obejmująca ich dorobek art.31
-przedmioty majątkowe nie objęte wspólnością stanowią majątek odrębny
-występują tutaj trzy masy majątkowe;
1.majatek wspólny małżonków (dorobek)
2.majatek odrębny żony
3.majatek odrębny męża
-system ten obowiązuje ex lege- od chwili zawarcia małżeństwa
-wspólność ustawowa- obowiązujący małżonków z mocy ustawy system rządzący ich stosunkami majątkowymi, decydujący jakie składniki majątkowe mogą stać się przedmiotami majątku wspólnego
-majątek wspólny małżonków-masa majątkowa, jakiej małżonkowie się dorobili
-w skład majątku wspólnego wchodzą wszystkie przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, które nie wchodzą w skład majątku odrębnego
-jest to współwłasność łączna, różniąca się od współwłasności w częściach ułamkowych:
a)żaden z małżonków nie ma oznaczonego udziału
b)każdemu z małżonków przysługują jednakowe uprawnienia względem całości majątku objętego współwłasnością
c) małżonek nie może rozporządzać swoimi prawami do majątku wspólnego i wyzbyć się ich na rzecz osób trzecich
-dorobkiem są w myśl art.32:przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, w szczególności:
1.pobrane wynagrodzenie za pracę oraz za inne usługi świadczone osobiście przez któregokolwiek z małżonków
2.dochody z majątku wspólnego, jak również z odrębnego majątku każdego z nich
-przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił-art.34
-art.33-majatek odrębny:
1. przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej; 2. przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
3.przedmioty majątkowe nabyte ze środków uzyskanych w zamian za przedmioty wymienione w dwóch punktach poprzedzających;
4.przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
5.przedmioty majątkowe służące do wykonywania zawodu, jeżeli zostały nabyte ze środków należących do odrębnego majątku małżonka wykonywującego ten zawód; nie dotyczy to jednak przedmiotów służących do prowadzenia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa;
6. prawa niezbywalne;
7.przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
8.wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub za inne usługi świadczone osobiście
9. przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
10. prawa autorskie twórcy, prawa twórcy wynalazku, wzoru lub projektu racjonalizatorskiego
-w czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego-art.35
-w zarządzaniu małżonkowie obowiązani są współdziałać-art.36§1, każdy z małżonków może wykonywać samodzielnie zarząd majątkiem wspólnym
-podział czynności na:
1.czynności zwykłego zarządu-zarząd polegający na dokonywaniu czynności związanych z normalną gospodarka tym majątkiem i zaspokojenia bieżących potrzeb rodziny, może sprawować każdy z małżonków samodzielnie-art.36§2zd.1, skuteczna z chwilą dokonania przez jednego z małżonków
2.czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu-potrzebna jest zgoda drugiego małżonka np. zbycie nieruchomości-art.36§2zd.2. brak zgody drugiego małżonka powoduje, że mamy do czynienia z czynnością kulejącą
- do jej ważności potrzebne jest jej potwierdzenie przez drugiego małżonka w formie wymaganej dla danej czynności prawnej, jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna-art.37
-dla ochrony dobrej wiary osoby trzeciej art.38 stanowi, ze jeżeli na podstawie czynności prawnej dokonanej przez jednego małżonka bez wymaganej zgody drugiego osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona z obowiązku stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie osób, które w dobrej wierze dokonały czynności prawnej z osobą nie uprawnioną do rozporządzania prawem
-jeżeli jeden z małżonków odmawia zgody na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem wspólnym albo jeżeli porozumienie napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, drugi małżonek może zwrócić się do sądu o zezwolenie na dokonanie czynności. Sąd udziela zezwolenia jeżeli dokonanie czynności wymaga dobro rodziny-art.39
-z ważnych powodów np. marnotrawstwa sąd może na żądanie jednego z małżonków pozbawić drugiego samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym, może także postanowić, że na dokonanie czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu majątkiem wspólnym będzie wymagane zamiast zgody drugiego małżonka zezwolenie sądu-art.40
-odpowiedzialność za zobowiązania w czasie trwania wspólności ustawowej:
• wierzyciel może zaspokoić swoją wierzytelność z majątku wspólnego nie tylko wówczas gdy dłużnikami solidarnymi są oboje małżonkowie-art.30 ale także wówczas gdy dłużnikiem jest jeden z małżonków-art.41§1.
• jeżeli jednak wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności ustawowej albo jeżeli dotyczy odrębnego majątku jednego z małżonków, wierzyciel może żądać zaspokojenia tylko z odrębnego majątku dłużnika oraz z wynagrodzenia za pracę lub za inne usługi świadczone osobiście przez dłużnika, jak również z korzyści uzyskanych przez dłużnika z jego praw autorskich twórcy, praw twórcy wynalazku, wzoru lub projektu racjonalizatorskiego-art.41§2
• art.41§3-sąd może ograniczyć lub wyłączyć możliwość zaspokojenia się z majątku wspólnego przez wierzyciela, którego dłużnikiem jest tylko jeden z małżonków, jeżeli ze względu na charakter wierzytelności albo stopień przyczynienia się małżonka będącego dłużnikiem do powstania majątku wspólnego-zaspokojenie z majątku wspólnego byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego np. mąż pijak pożyczył pieniądze na wódkę
-ustanie wspólności ustawowej:
• ex lege z chwilą ustania małżeństwa- śmierć, rozwód, unieważnienie małżeństwa
• w czasie trwania małżeństwa:
a)z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać zniesienia wspólności ustawowej przez sąd-art.52
b)z mocy prawa w razie ubezwłasnowolnienia jednego z małzonków-art.53
c)w drodze umowy zawartej przez małżonków w formie aktu notarialnego -art.47§1
-skutki ustania wspólności ustawowej: powstanie współwłasności w częściach ułamkowych, oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym, z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać aby ustalenia udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w jakim każdy z nich przyczynił się do powstania majątku (przy ocenie tegoż stopnia uwzględnia się nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym, gospodarstwie domowym)-art.43
-podział majątku wspólnego:
• podział może nastąpić:
a)w drodze umowy
b)na podstawie orzeczenia sądowego
• podział może polegać na:
a)podziale fizycznym
-podzielenie przedmiotów między małżonków
b)podziale cywilnym
- sprzedaż poszczególnych przedmiotów i podział uzyskanej sumy
miedzy małżonków
c)przyznaniu przedmiotu jednemu z małżonków z obowiązkiem spłaty przez drugiego
-zmiana lub wyłączenie wspólności ustawowej:
• małżonkowie mogą przez umowę w formie aktu notarialnego wspólność ustawową: a)rozszerzyć
b)ograniczyć
c)wyłączyć-art.47
• nie można przez umowę rozszerzyć zakresu wspólności na:
a)prawa niezbywalne
b)wierzytelności z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, o ile nie wchodzą one do wspólności ustawowej, jak również wierzytelności z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę
c)niewymagalne jeszcze wierzytelności o wynagrodzenie za pracę albo za inne usługi świadczone osobiście przez jednego z małżonków
• ROZDZIELNOŚCI MAJĄTKOWEJ
-rozdzielność majątkowa powstaje:
• na mocy orzeczenia sądowego
• w wypadku ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków
• na mocy umowy między małżonkami
-istota rozdzielności majątkowej-art.51-„ w razie umownego wyłączenia wspólności każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później, zarządza i rozporządza całym swoim majątkiem samodzielnie”
5.USTANIE MAŁŻEŃSTWA
-ustanie małżeństwa:
• śmierć jednego z małżonków-z chwilą śmierci człowiek przestaje być podmiotem praw i obowiązków, k.r.o. nigdzie tego nie wypowiada, nawiązanie do art.55 a.s.c.-
dowodem ustania małżeństwa jest odpis aktu zgonu jednego z małżonków czy też odpis postanowienia sadu o stwierdzeniu zgonu jednego z małżonków
• uznanie jednego z małżonków za zmarłego (domniemanie, iż małżeństwo ustało z chwilą, która w orzeczeniu została oznaczona jako chwila jego śmierci-art.55§1) Jeżeli po uznaniu jednego małżonka za zmarłego, drugi zawarł nowe małżeństwo,
związek ten nie może być unieważniony z tego powodu, że małżonek uznany za zmarłego żyje albo że jego śmierć nastąpiła w innej chwili aniżeli chwila oznaczona w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego.
• rozwód
-ROZWÓD-rozwiązanie istniejącego związku małżeńskiego a więc w sytuacji gdy oboje małżonkowie żyją
-pozytywne przesłanki rozwodu, których istnienie stanowi warunek sine qua non orzeczenia rozwodu, aby rozwód był orzeczony muszą wystąpić poniższe przesłanki-art.56§1:
• zupełny rozkład pożycia
-jeżeli doszło do zerwania miedzy małżonkami wszystkich więzi jakie normalnie w małżeństwie występują- duchowej, fizycznej i gospodarczej. Zupełność rozkładu pożycia wiąże się najczęściej z wrogim lub co najmniej niechętnym nastawieniem małżonków do siebie, jednakże nawet przyjazne ustosunkowanie się jednego do drugiego nie wyłącza zupełności rozkładu, jeżeli w/w więzi ustały. Oczywiście ustanie wspólnoty fizycznej lub gospodarczej o charakterze czasowym związanym z chorobą małżonka nie będzie stanowić przejawu rozkładu pożycia.
• trwały rozkład pożycia
-rozkład nieodwracalny, brak perspektyw aby pożycie małżeńskie mogło być przywrócone, gdy można przyjąć, że małżonkowie do siebie już nie powrócą. jeżeli sad ustali, że w konkretnych okolicznościach powrót do wspólnego pożycia należy uważać za nieprawdopodobny, oznacza to, że rozkład jest trwały
-negatywne przesłanki rozwodu. których wystąpienie powoduje, że rozwód mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia nie może być orzeczony-art.56§2:
• żądanie rozwodu przez małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia
- gdy tylko zawinione zachowanie jednego małżonka stało się przyczyną rozkładu pożycia wypadkach, mimo żądania rozwodu przez małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia, rozwód będzie mógł być orzeczony:
a)jeżeli drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód
b)jeżeli odmowa zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Jest to tzw. zasada rekryminacji.
• dobro wspólnych małoletnich dzieci
-rozwód nie jest dopuszczalny jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków. Jeżeli z okoliczności \danej sprawy wynika, że po rozwodzie sytuacja dziecka uległaby pogorszeniu w porównaniu z jego aktualna sytuacją wówczas rozwód nie będzie orzeczony.
• zasady współżycia społecznego
-nie mogą sprzeciwiać się orzeczeniu rozwodu. Jeżeli np. po długotrwałym pożyciu doszło do jego rozkładu z powodu nieuleczalnej choroby małżonka i stan zdrowia wymaga udzielenia mu pomocy materialnej lub moralnej, orzeczenie rozwodu nie będzie możliwe, ponieważ byłoby sprzeczne zzasadami współżycia społecznego.
-wyrok orzekający rozwód zawiera:
• czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia
-art.57 ( na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie
• sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków ( sad może powierzyć władzę rodzicielska jednemu z rodziców ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do dziecka)
• sąd orzeka w jakiej wysokości każdy z małżonków obowiązany jest do ponoszenia kosztów utrzymanka i wychowania dziecka
• sąd orzeka o sposobie korzystania z mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków ( sad w wyjątkowych wypadkach, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie
może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka
• sąd orzeka o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznania jednemu są możliwe ( sąd uwzględnia przede wszystkim potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej)
• sąd może dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu
-w ciągu 3 miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu małżonek rozwiedziony może przez oświadczenie złożone przed kierownikiem USC powrócić do nazwiska, jakie nosił przed zawarciem małżeństwa-art.59
-małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładowi pożycia ( niewinny od winnego i winny od winnego)i znajduje się w niedostatku- niemożność zaspokojenia swoich podstawowych potrzeb życiowych i kulturalnych, może zadąć od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego-art.60§1-alimenty zwykłe
-art.60§2-alimenty represyjne-jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładowi pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, są na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się do zaspakajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku. Istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego-żona zarabia mniej od męża, porównanie sytuacji gdyby rozwód nie został orzeczony.
-wygaśniecie obowiązku alimentacyjnego miedzy małżonkami;
• zawarcie przez małżonka uprawnionego nowego małżeństwa ( bez względu na winę )
• upływ 5 lat od orzeczenia rozwodu między byłymi małżonkami, gdy zobowiązanym jest małżonek który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia
-pozytywna przesłanka separacji, których istnienie stanowi warunek sine qua non orzeczenia separacji: zupełny rozkład pożyciajeżeli
doszło do zerwania między małżonkami
wszystkich więzi jakie normalnie w małżeństwie występują- duchowej, fizycznej i gospodarczej-art.611§1
-negatywne przesłanki separacji, których wystąpienie powoduje, że separacja mimo zupełnego rozkładu pożycia nie może być orzeczona:
• dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków (jeżeli małżonkowie nie mają dzieci sad może orzec separacje na podstawie zgodnego żądania małżonków-art.611§3)
• zasady współżycia społecznego
-jeżeli jeden z małżonków żąda orzeczenia separacji a drugi rozwodu i żądanie to jest uzasadnione sąd orzeknie rozwód, jeżeli orzeczenie rozwodu nie jest dopuszczalne a żądanie orzeczenia separacji uzasadnione sąd orzeka separację
-przy orzekaniu separacji stosuje się art.57 i 58 tj. to samo co zawiera wyrok rozwodowy, sąd może nie orzekać o winie na podstawie zgodnego żądania małżonków skutki separacji:
• ma skutki takie jaki rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, chyba że ustawa stanowi inaczej-art.61
• nie można zawrzeć małżeństwa
• jeżeli wymagają tego względy słuszności, małżonkowie pozostający w separacji obowiązani są do wzajemnej pomocy obowiązek dostarczania środków utrzymania przez jednego z małżonków pozostających w separacji drugiemu-tak jak w art.60 z wyjątkiem §3
• nie można wrócić do nazwiska przed zawarciem małżeństwa
• powstanie rozdzielności majątkowej
-na zgodne żądanie małżonków sad orzeka o zniesieniu separacji:
• z chwilą zniesienia separacji ustają jej skutki
• sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga rodziców
• na zgodny wniosek małżonków sad orzeka o utrzymaniu między małżonkami rozdzielności majątkowej
III.POKREWIENSTWO
-stosunki miedzy rodzicami a dziećmi można podzielić na:
• stosunki polegające na samym fakcie pochodzenia dziecka od rodziców
• stosunki wynikające z władzy rodzicielskiej
• stosunki alimentacyjne
• pozostałe stosunki
-pochodzenie decyduje o stanie cywilnym dziecka i rodziców i stanowi dla tych osób jedno z najważniejszych dóbr osobistych oraz warunkuje dalsze stosunki prawne między rodzicami a dziećmi
A.MACIERZYŃSTWO
-skoncentrowanie ustawodawcy na pochodzeniu dziecka od ojca, problem macierzyństwa nie nastręcza poważniejszych trudności w praktyce, co znalazło wyraz w łacińskiej paremii mater semper certa est- matka jest zawsze pewna
-dopóki nie wiadomo, która kobieta jest matką dziecka, dopóty nie jest możliwe stwierdzenie, kto jest jego ojcem, ojcostwo jest następstwem obcowania określonego mężczyzny z określona kobietą, konieczna przesłanka ustalenia ojcostwa jest uprzednie ustalenie macierzyństwa
-do ustalenia macierzyństwa w trybie zwykłym dochodzi w toku czynności zmierzających do sporządzenia aktu urodzenia dziecka, urodzenie dziecka podlega obowiązkowemu zgłoszeniu, przy czym obowiązek ten ciąży po kolei na: ojcu, kierowniku szpitala, położnej lub lekarzu obecnym przy porodzie, na matce o ile jej stan zdrowia na to pozwala
-powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa-osoba, która kwestionuje macierzyństwo wynikające z aktu urodzenia dziecka
-powództwo o ustalenie macierzyństwa-kto dąży do ujawnienia osoby matki, dlatego że nie ma jej w akcie urodzenia dziecka, jest możliwe w dwóch wypadkach:
• gdy matka dziecka nie była od początku wpisana do aktu urodzenia dziecka, gdyż dziecko miało status nieznanych rodziców
• gdy osoba matki została wykreślona z aktu urodzenia na skutek uprzedniego zaprzeczenia macierzyństwa przez sąd
-k.r.o. nie normuje instytucji macierzyństwa, nawiązuje do niego jedynie w art.86-powództwo o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka może wytoczyć także prokurator
-podstawę prawna powództw zmierzających do ustalenia lub zaprzeczenia macierzyństwa stanowi norma ogólna z art.189 k.p.c. w myśl której powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa.
-powództwo z zaprzeczenie lub ustalenie macierzyństwa mogą wytoczyć:
• samo dziecko
• kobieta, której macierzyństwo wchodzi w rachubę
• mężczyzna, którego ojcostwa dotknie wynik postępowania
• osoba/osoby, które dziecko przysposobiły
-brak ograniczeń czasowych do wytoczenia powództwa
-wyrok ustalający lub zaprzeczający macierzyństwo jest skuteczny erga omnes
-przesłanki zaprzeczenia macierzyństwa; wykazanie, że kobieta, której macierzyństwo jest kwestionowane nie jest biologiczna matką dziecka, może to polegać na:
• udowodnieniu, że domniemana matka w ogóle nie odbyła porodu w dacie urodzenia dziecka lub odbyła poród w dacie urodzenia dziecka, ale dziecko to nie jest identyczne z dzieckiem urodzonym przez nią, gdyż nastąpiła zamiana dzieci w szpitalu
• wykazaniu, że miedzy nią a dzieckiem nie ma naturalnej więzi rodzicielskiej
-przesłanki ustalenia macierzyństwa; stwierdzenie przez sąd, że określona kobieta jest matką dziecka, konieczną przesłanka jest brak wpisu w akcie urodzenia dziecka danych co do osoby matki oraz wykazanie, ze kobieta, której macierzyństwo ma być udowodnione jest rzeczywiście matką dziecka.
B.OJCOSTWO
-ojciec dziecka jest zawsze niepewny, dlatego ten problem ma istotne znaczenie praktyczne i został szczegółowo uregulowany w k.r.o.
-sposoby ustalenia ojcostwa;
• domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki;
-dotyczy dzieci urodzonych w małżeństwie
-pater est quem nuptiae demonstrant-ojcostwo wynika z faktu urodzenia dziecka w małżeństwie -art.62§1-„ jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem 300 dni od jego ustania lub unieważnienia,
domniemywa się, że pochodzi od
męża matki” ( domniemania tego nie stosuje się, jeżeli dziecko urodziło się po upływie 300 dni od orzeczenia separacji).Termin 300 dni odpowiada czasowi najdłuższej ciąży
-może się zdarzyć, że dojdzie do zbiegu domniemań. np. gdy matka wyszła za mąż wkrótce po rozwiązaniu małżeństwa a dziecko urodziło się już po zawarciu przez nią drugiego małżeństwa ale przed upływem 300dni od ustania pierwszego małżeństwaart.
62§2-„ jeżeli dziecko urodziło się przed upływem 300 dni od ustania lub unieważnienia małżeństwa, lecz po zawarciu przez matkę drugiego małżeństwa, domniemywa się , że pochodzi ono od drugiego męża”
-domniemania te mogą zostać obalone-domniemania wzruszalne, ograniczone: a) w drodze powództwa o zaprzeczenie ojcostwa
b) żądać obalenia domniemania mogą samo dziecko, mąż matki i matka
c) dopuszczalność obalenia podlega rygorystycznym ograniczeniom czasowym d) obalenie podlega szczególnym rygorom dowodowym-wykazanie niepodobieństwa męża matki-art.67
-powództwo o zaprzeczenie ojcostwa może wytoczyć:
a) mąż matki- w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o urodzeniu dziecka-art.63, przeciwko dziecku i matce a jeżeli matka nie żyje przeciwko dziecku-art.66
b) matka dziecka-w ciągu 6 miesięcy od jego urodzenia-art.69§1, przeciwko mężowi i dziecku a jeżeli mąż nie żyje przeciwko dziecku-art.69§2
c) dziecko z chwila osiągnięcia pełnoletności, nie później jednak niż przed upływem 3 lat od jej uzyskania-art.70§1, przeciwko mężowi swojej matki i matce, a jeżeli matka nie żyje przeciwko jej mężowi, jeżeli mą matki nie żyje przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy-art.70§2
d) prokurator-bez ograniczenia terminu-art.86
-przesłanki zaprzeczenia ojcostwa:
a) gdy dziecko urodziło się poi upływie 180 dnia od zawarcia małżeństwa-wykazanie niepodobieństwa, żeby mąż mógł być ojcem dziecka
( gdy małżonkowie żyli w rozłączeniu, gdy wprawdzie pozory wskazują na pochodzenie dziecka od męża matki ale dowód pewny wyłącza jego ojcostwo-dowód z kodu genetycznego DNA)-art.67
b) gdy dziecko urodziło się przed 180 dniem od zawarcia małżeństwa a powództwo wytacza mąż matki- złożenie przez męża matki oświadczenia, że nie jest ojcem dziecka
-art.68§1. Takie oświadczenie nie jest wystarczające w dwóch wypadkach:
-jeżeli mąż matki obcował z matka dziecka nie dawniej niż w 300 dniu ale nie później niż w 181 dniu przed urodzeniem się dziecka
-gdy mąż matki zawierając małżeństwo wiedział, ze żoną jest w ciaży-art.68§2-konieczne jest wykazanie, iż zachodzi niepodobieństwo, żeby mąż mógł być ojcem dziecka
-skutki zaprzeczenia ojcostwa: ustanie wynikających ze stosunku rodzicielskiego wzajemnych praw i obowiązków-stanu cywilnego, władzy rodzicielskiej, nazwiska dziecka oraz wzajemnego prawa dziedziczenia
• uznanie dziecka przez jego ojca:
-dotyczy dzieci pozamałżeńskich
-ustalenie ojcostwa z mocy oświadczenia mężczyzny, który poczuwa się do ojcostwa, następuje z woli ojca, nie jest mu narzucone
-uznanie dziecka powinno być zgodne z rzeczywistym (biologicznym)pochodzeniem dziecka
-organ przyjmujący oświadczenie o uznaniu ma obowiązek odmowy przyjęcia oświadczenia, jeżeli jest oczywiste, że mężczyzna pragnący złożyć takie oświadczenie nie jest jego ojcem np. gdy wynika to z porównania jego wieku z wiekiem dziecka
-oświadczenie to musi być złożone osobiście
-nie może dziecka uzna przedstawiciel ustawowy ojca nie mającego pełnej zdolności do czynności prawnych-art.73
-do uznania dziecka przez ojca mającego ograniczona zdolność do czynności prawnych potrzebna jest zgoda jego przedstawiciela ustawowego-art.74
-można uznać dziecko co do którego brak jest ustalenia ojcostwa, dlatego dziecko mężatki może być uznane dopiero po zaprzeczeniu ojcostwa jej męża
-można uznać dziecko nawet nie narodzone ale już poczęte-nasciturusa-art.75
-uznanie dziecka nie może nastąpić po jego śmierci z jednym wyjątkiem: jest to dopuszczalne o ile pozostawiło ono zstępnych-art.76
-ponieważ uznanie wkracza w sferę uprawnień matki dziecka, k.r.o. wymaga zgody matki dziecka na uznanie.
Zgoda jest wymagana, gdy chodzi o dziecko:
a)dopiero poczęte
b)małoletnie
c)pełnoletnie.-dodatkowo potrzebna jest jej zgoda-art.77§3
-wyjątki od uzyskania zgody na uznanie dziecka-art.77:
a)jeżeli matka nie żyje
b)nie przysługuje matce władza rodzicielska
c)jeżeli porozumiewanie się z matka napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody
-zgoda powinna być wyrażona w formie przewidzianej dla uznania dziecka albo na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym-art.78§1
-zgoda może być wyrażona:
a)przed uznaniem
b)jednocześnie z uznaniem
c)w ciągu 3 miesięcy od daty uznania-art.78
-uznanie dziecka następuje przed:
a)kierownikiem USC
b)sądem opiekuńczym
c)polskim konsulem lub osoba wyznaczona do wykonywania funkcji konsula-za granicą
d)notariuszem-w razie niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio życiu ojca lub dziecka
-uznanie dziecka jest czynnością jednostronną
-skutki uznania dziecka: mężczyzna, który dziecko uznał jest w świetle prawa ojcem
dziecka, uznanie rodzi więc wszelkie prawa i obowiązki jakie wynikają ze stosunku rodzicielskiego-władza rodzicielska, obowiązek alimentacyjny ze skutkiem wstecznym od chwili jego urodzenia, prawo do nazwiska, wzajemne prawo do dziedziczenia
-unieważnienie uznania dziecka-pozbawienie mocy prawnej uznania przez sąd
-podmioty mające legitymacje do wytoczenia powództwa o unieważnienie uznania dziecka;
a)mężczyzna, który dziecko uznał-w ciągu roku od daty uznania z powodu wady swego oświadczenia woli-art.80
b)matka dziecka
c)dziecko po dojściu do pełnoletności nie później jednak niż w ciągu lat 3 od jej osiągnięcia z powodu, że mężczyzna który je uznał nie jest jego ojcem-art.81
d)prokurator
-po śmierci dziecka unieważnienie uznania jest niedopuszczalne-art.83
-przesłanki unieważnienia uznania dziecka:
a)wady oświadczenia woli
np.
błąd- mylne przekonanie uznającego, że nie jest on ojcem dziecka, przekonanie to musi znajdować oparcie w pewnych obiektywnych okolicznościach-gdy dziecko urodziło się przedwcześnie a w rzeczywistości przyszło na świat jako donoszone, gdy uznający był w błędzie co do daty urodzenia dziecka, groźba- gdy jest dostatecznie poważna
b)udowodnienie, że nie współżył on z matką w okresie poczęcia dziecka lub wykluczenie ojcostwa na podstawie jednego z dowodów przyrodniczych
c)brak biologicznej więzi miedzy uznanym dzieckiem a mężczyzną, który je uznał
• sądowe ustalenie ojcostwa;
-dotyczy dzieci pozamałżeńskich
-stwierdzenie w wyroku sadowym, że dziecko urodzone poza małżeństwem pochodzi od określonego mężczyzny
-legitymacje do wytoczenia powództwa o ustalenie ojcostwa posiadają: a)dziecko-bez ograniczenia w czasie
b)matka-do osiągnięcia przez dziecko pełnoletności-art.84
c)prokurator-bez ograniczenia w czasie
-powództwa tego nie może wytoczyć biologiczny ojciec dziecka, może on bowiem uznać dziecko
-powództwo wytaczane przeciwko domniemanemu ojcu dziecka, a gdy ten nie żyje przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sad opiekuńczy
-przesłanki sadowego ustalenia ojcostwa:
a)domniemanie-ojcem dziecka jest ten, kto obcował z matką dziecka w okresie koncepcyjnym (121
dni)
-nie dawniej niż w 300 dniu a nie później niż w 181 dniu
przed urodzeniem się dziecka, domniemanie usuwalne na drodze dowodów przyrodniczych. Okoliczność, że matka obcowała w tym samym okresie z innym mężczyzną może być podstawą do obalenia domniemania tylko wtedy, gdy z okoliczności wynika, ze ojcostwo innego mężczyzny jest bardziej prawdopodobneart.
85§2
b)wyłączność ojcostwa jednego mężczyzny
-skutki ustalenia ojcostwa: ustalenie ojcostwa jest orzeczeniem deklaratywnym, sięgającym wstecz do chwili urodzenia dziecka a nawet jego poczęcia w związku z tym ojciec obowiązany jest łożyć na utrzymanie dziecka od chwili jego przyjścia na świat a nie od uprawomocnienia się wyroku. Dziecko takie także dziedziczy po ojcu
2.STOSUNKI MIĘDZY RODZICAMI A DZIEĆMI
A.NAZWISKO DZIECKA
-kwestia dotycząca nazwiska dziecka została uregulowana w przepisach ogólnych o stosunkach miedzy rodzicami a dziećmi:
a)nazwisko dziecka małżeńskiego
-art.88:
-dziecko, co do którego istnieje domniemanie pochodzenia z małżeństwa nosi nazwisko męża. Jeżeli żona zachowała swoje nazwisko albo dodała do niego nazwisko męża, dziecko nosi nazwisko męża, chyba że małżonkowie przy zawarciu małżeństwa oświadczyli, że dziecko będzie nosić nazwisko żony. Jeżeli rodzice zawarli małżeństwo po ukończeniu przez dziecko 13 roku życia, do zmiany nazwiska dziecka potrzebna jest zgoda dziecka wyrażona osobiście.
b)nazwisko dziecka uznanego
-art.89§1:
-dziecko pozamałżeńskie, uznane przez ojca nosi jego nazwisko. Może jednak nosić nazwisko matki, jeżeli uznający za zgoda osób, których zgoda jest potrzebna do skuteczności uznania
-złożył w akcie uznania oświadczenie, że będzie ono nosić nazwisko matki, jeżeli w chwili uznania dziecko ukończy 13 lat, potrzebna jest także jego zgoda.
c)nazwisko dziecka, którego ojciec jest nieznany
-art.89§3:
-jeżeli ojcostwa dziecka nie ustalono nosi ono nazwisko matki. W akcie urodzenia takiego dziecka, jako imię ojca wpisuje się imię wskazane przez przedstawiciela ustawowego, a w braku takiego wskazania-jedno z imion zwykle w kraju używane oraz jako nazwisko ojca
nazwisko matki.
d)nazwisko dziecka, którego rodzice nie są znani
-art.89§3:
-imię i nazwisko nadaje dziecku sąd opiekuńczy. Ustali on także miejsce i datę urodzenia dziecka oraz określi, jakie imiona rodziców i nazwisko rodowe matki mają być wpisane do aktu urodzenia.
e)nadanie dziecku nazwiska męża matki, który nie jest jego ojcem
-art.90: jeżeli matka małoletniego dziecka zawarła małżeństwo z mężczyzną, który nie jest ojcem dziecka, małżonkowie mogą złożyć przed kierownikiem USC oświadczenie, że dziecko będzie nosiło nazwisko męża matki. Jeżeli dziecko ukończyło 13 lat do nadania nazwiska męża matki potrzebna jest zgoda dziecka wyrażona osobiście.
B.WŁADZA RODZICIELSKA
-władza rodzicielska: ogół praw i obowiązków rodziców względem dziecka, mających na celu zapewnienie należytej pieczy i strzeżenie jego interesów
-władza rodzicielska powstaje ex lege z chwilą urodzenia się dziecka
-dziecko pozostaje aż do pełnoletności pod władzą rodzicielską
-art.92, wyjątki:
• nie uzyskują z chwilą urodzenia się dziecka władzy rodzicielskiej rodzice, którzy nie mają pełnej zdolności do czynności prawnych-art.94
• nie ma władzy rodzicielskiej matka, która nie jest w sensie prawnym znana tj. nie jest uwidoczniona w akcie urodzenia
• w wypadku uznania dziecka władza rodzicielska ojca powstaje od daty skutecznego uznania
• w razie sądowego ustalenia ojcostwa władza rodzicielska przysługuje ojcu tylko wtedy, gdy przyzna mu ją sąd w wyroku ustalającym ojcostwo lub później sąd opiekuńczy w odrębnym postanowieniu
-na pojęcie władzy rodzicielskiej składają się:
• piecza nad osobą dziecka :
-art.96-rodzice wychowują dziecko pozostające pod ich władzą rodzicielską i kierują nim, obowiązani są troszczyć się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka i przygotować je należycie do pracy dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień
-piecza nad osoba dziecka polega na:
a)wychowaniu dziecka
b)kierowaniu dzieckiem
-środek należytego wychowania, obejmuje: regulowanie trybu życia dziecka, kontrolowanie, w jakim przebywa towarzystwie, jak spędza czas, jakim oddaje się rozrywkom, pilnowanie aby dziecko należycie wypełniało swoje obowiązki
c)obowiązek troski o zapewnienie dziecku odpowiednich warunków egzystencji
-polega na organizowaniu warunków życia dziecka-zapewnienie należytego wyżywienia, odzieży, warunków mieszkalnych, pomocy szkolnych, opieki lekarskiej d)troska o bezpieczeństwo dziecka
-obejmuje wszelkie niebezpieczeństwa, tak fizyczne jak i duchowne, niezależnie od źródła zagrożenia
-szczególne znaczenie miejsca pobytu-rozstrzygają rodzice w ramach władzy rodzicielskiej, z reguły dom rodzinny lub na czas przejściowy np. wakacje u dziadków i zamieszkania dziecka-miejsce zamieszkania rodziców lub jednego z nich
-koniecznym odpowiednikiem obowiązków i praw rodziców jest obowiązek posłuszeństwa dziecka-art.95§2-„ dziecko pozostające pod władzą rodzicielską winne jest rodzicom posłuszeństwo”. Rodzice powinni stosować takie środki wychowawcze, aby dziecko świadomie poddało się ich kierownictwu.
• piecza nad majątkiem dziecka:
-rodzicom przysługuje zarząd majątkiem dziecka a pożytki z tego majątku przypadają dziecku
-art.101-”rodzice obowiązani są sprawować z należytą starannością zarząd majątkiem dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską „
-o podjęciu czynności zwykłego zarządu rodzice decydują sami, natomiast rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zwykły zarząd ani wyrażać zgody na dokonanie takiej czynności przez dzieckoart.
101§3 np. zbywać lub obciążać majątku dziecka
-zarząd majątkiem dziecka nie obejmuje:
a)zarobku dziecka ani przedmiotów oddanych mu do swobodnego użytku-art.101§2
b)przedmiotów przypadających dziecku z tytułu darowizny albo testamentu-art.102
-dochody jakie przynosi majątek dziecka są jego własnością, jednakże w myśl art.103- czysty dochód z majątku dziecka powinien być przede wszystkim obracany na utrzymanie i wychowanie dziecka oraz jego rodzeństwa, które wychowuje się razem z nim, nadwyżka zaś na inne uzasadnione potrzeby rodziców
• przedstawicielstwo czyli obowiązek i uprawnienia reprezentacji dziecka:
-rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka-art.98
-zgodnie z art.98§2 żadne z rodziców nie może, mimo iż przysługuje im władza rodzicielska reprezentować dziecka:
a)przy czynnościach prawnych między dziećmi pozostającymi pod ich władzą rodzicielską
b)przy czynnościach prawnych między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem, za wyjątkiem: jedno z rodziców może reprezentować dziecko przy czynności prawnej dokonanej z drugim rodzicem-ojczymem, macochą, gdy czynność polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz dziecka lub dotyczy należnych dziecku środków utrzymania i wychowania
-jeżeli żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka, reprezentuje je kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy-art.99
-czynność prawna dokonana w imieniu dziecka przez rodziców, którym nie
przysługuje władza rodzicielska jest nieważna
-wykonywanie władzy rodzicielskiej:
• art.95§3 nakazuje wykonywać władzę rodzicielską tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny, stopień staranności, z jaką rodzice powinni wykonywać władzę rodzicielska powinien być maksymalny
• obowiązywanie zasady osobistego wykonywania władzy rodzicielskiej przez rodziców
• art.97§1-jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania a co do reprezentacji-każde z rodziców może działać samodzielnie jako przedstawiciel ustawowy dziecka
• art.97§2-o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie, w braku porozumienia co do istotnej sprawy dziecka rozstrzyga sąd opiekuńczy
-sąd opiekuńczy ma czuwać nad należytym wykonaniem władzy rodzicielskiej przez rodziców i jest wyposażony w stosowne środki, sąd może:
a)wydać odpowiednie zarządzenie dla zapobieżenia zagrożonemu dobru dziecka wskutek nienależytego wykonywania władzy rodzicielskiej:
-poddanie rodziców takim ograniczeniom, jakim podlega opiekun
-umieszczeniu dziecka w rodzinie zastępczej lub zakładzie wychowawczym
-powierzenie zarządu majątku dziecka ustanowionemu kuratorowi
b)zawiesić władzę rodzicielska i ustanowić dla dziecka opiekę
-w razie przemijającej przeszkody np. w razie pobytu za granicą art.110
c)pozbawić władzy rodzicielskiej rodziców lub jednego z rodziców-art.111:
-gdy wystąpiła trwała przeszkoda uniemożliwiająca należyte sprawowanie władzy rodzicielskiej np. nieuleczalna choroba
-gdy rodzice nadużywają swej władzy np. skłaniają do popełniania przestępstw
-gdy w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki naruszając przez to dobro dziecka np.
tolerują złe prowadzenie się dziecka
-jeżeli mimo udzielonej pomocy nie ustały przyczyny zastosowania art.109§2 pkt.5, a w szczególności gdy rodzice trwale nie interesują się dzieckiem
-w sytuacjach, w których wymaga tego dobro dziecka sąd opiekuńczy ma obowiązek wydania rodzicom pozbawionym władzy rodzicielskiej zakazu osobistej styczności z dzieckiem
–art.113 np. gdy rodzice demoralizują dziecko swoim postępowaniem
-władza rodzicielska może zostać przywrócona, jeżeli ustaną trwałe przeszkody w jej wykonywaniu albo sad opiekuńczy uzna, że nie ma już obawy nadużycia tej władzy lub rażącego zaniedbywania obowiązków przez rodziców.
C.PRZYSPOSOBIENIE
-przysposobienie(adopcja) pochodzi z łaciny adoptio, zwane także usynowieniem, polega na kreowaniu miedzy przysposabiającym a przysposobionym takiego stosunku prawnego, jaki istnieje miedzy rodzicami a dzieckiem-art.121§1
-przesłanki przysposobienia:
• dotyczące przysposabiającego:
a)zgoda przysposabiającego na przysposobienie, która wyrażana jest przez złożenie wniosku o orzeczenie przysposobienia-art.117§1
b)istnienie między przysposabiającym a przysposobionym odpowiedniej różnicy wiekuart.
114§2, powinna wynosić co najmniej tyle ile wynosi najmniejsza różnica miedzy wiekiem dziecka a wiekiem jego naturalnych rodziców tzn. około lat 18.Orzecznictwo przyjmuje, że nawet znaczna różnica wieku nie stanowi sama przez się przeszkody w dojściu przysposobienia do skutku, chyba że z okoliczności wynika, że w konkretnym wypadku przysposabiający nie zdołałby zapewnić przysposobionemu należytej pieczy
c)pełna zdolność przysposabiającego do czynności prawnych
d)pozostawanie przysposabiającego przy życiu -art.117§3-„ Orzeczenie nie może być
wydane po śmierci przysposabiającego lub osoby, która ma być przysposobiona”
e)odpowiednie właściwości osobiste (prawy charakter, zdolności wychowawcze)-tzw.
kwalifikacje podmiotowe przysposabiającego
f)możliwość wychowania przysposobionego przez przysposabiającego bez nadmiernego dla niego uszczerbku , zwłaszcza uszczerbku na zdrowiu
• dotyczące przysposobionego:
a)przysposobić można osobę małoletnią art. 114§1przysposabiane powinny być przede wszystkim dzieci nie mające rodziców lub mające tylko jednego z nich, dzieci wchodzące w skład rodziny pełnej, brak przysposabiającego, dzieci obce jak i spokrewnione b)potrzebna jest zgoda przysposabianego jeżeli ukończył on lat 13-art.118§1
c)nie można orzec przysposobienia po śmierci przysposabianego -art.117§2
d)przysposobienie jest dopuszczalne tylko dla dobra przysposabianego -art.114§1
• dotyczące innych osób:
a)rodziców dziecka, które ma być przysposobione
-wyrażenie zgody na przysposobienie dziecka ma charakter złożony- prawo osobiste i stanowi wyraz wykonywania władzy rodzicielskiej/ zgoda rodziców nie jest wymagana: jeżeli rodzice zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej , są nieznani, porozumienie się z nimi napotyka ciężkie do przezwyciężenia trudności, nie jest potrzebna zgoda ojca, jeżeli jego ojcostwo zostało ustalone przez sad a władza rodzicielska nie została mu przyznana.
Zgoda na przysposobienie:
• nie może być wyrażona wcześniej niż po upływie 6 tygodni od urodzenia się dziecka art.
1192
• w zasadzie rodzice wyrażają zgodę na przysposobienie ich dziecka przez określoną osobę/osoby, ustawa pozwala jednak na przysposobienie swojego dziecka w przyszłości bez wskazania osoby przyspasabiajacego -art.1191§1, zgodę tę mogą odwołać przez oświadczenie przed sądem opiekuńczym, nie później jednak niż przed wszczęciem sprawy o przysposobienie-jest to tzw. zgoda blankietowa a przysposobienie takie nazywamy anonimowym
b)małżonka przysposabiającego
. Podział przysposobień na:
• przysposobienie przez jedna osobę
• przysposobienie wspólne dokonane przez dwie osoby, dopuszczalne tylko wtedy, gdy przysposabiający są małżeństwem-art.115§1, przysposobienie ma skutki przysposobienia wspólnego także wtedy, gdy osoba przysposobiona przez jednego z małżonków zostaje następnie przysposobiona przez drugiego, gdy przysposobienie zostaje co do każdego małżonka orzeczone oddzielnie.
c)opiekuna dziecka jeżeli dziecko pozostaje pod opieką, do przysposobienia potrzebna jest zgoda jego opiekuna-art.120, sąd opiekuńczy może ze względu na szczególne okoliczności orzec przysposobienie nawet mimo braku zgody opiekuna, jeżeli wymaga tego dobro dziecka.
-dokonanie przysposobienia:
• o przysposobieniu orzeka sąd opiekuńczy w postępowaniu nieprocesowym
• legitymację do wszczęcia postępowania ma przysposabiający
• uczestnikami są osoby, których zgoda potrzebna jest do przysposobienia, wyjątki/; nie wzywa się na rozprawę rodziców, którzy wyrazili zgodę blankietową, sąd może ograniczyć lub wyłączyć osobisty udział małoletniego w postępowaniu, jeżeli przemawiają za tym względy wychowawcze
• postanowienie orzekające przysposobienie jest skuteczne erga omnes
• postanowienie o charakterze konstytutywnym. Skuteczne od daty uprawomocnienia się ex nunc
-rodzaje przysposobień w zależności od skutków:
• pełne (rozwiązywalne):
-wywiera skutki zarówno w stosunku do przysposobionego i przyspasabiajacego jak i w stosunku do ich rodzin
-przysposobiony wchodzi w pełni w rodzinę przyspasabiajacego a wychodzi ze swej rodziny naturalnej:
a)między przysposabiającym a przysposobionym powstaje prawny stosunek pokrewieństwa
b)w stosunku do krewnych przyspasabiajacego przysposobiony nabywa takie same prawa i obowiązki, jakie ma dziecko naturalne- przysposobiony wchodzi do rodziny przyspasabiajacego
c)ustają wynikające z pokrewieństwa prawa i obowiązki przysposobionego względem jego rodziny naturalnej
d)ustaje dotychczasowa władza rodzicielska nad przysposobionym-skupia się ona w osobie przyspasabiajacego
e)przysposobiony otrzymuje nazwisko przyspasabiajacego, a jeżeli został
przysposobiony przez małżonków wspólnie-nazwisko, które nosiłyby dzieci z tego małżeństwa
• niepełne:
-na żądanie przyspasabiajacego i za zgodą osób, których zgoda jest do przysposobienia potrzebna, sąd opiekuńczy orzeka, że skutki przysposobienia mogą polegać na postaniu stosunków miedzy przysposabiającym a przysposobionym, jednakże skutki przysposobienia rozciągają się na zstępnych przysposobionego art. 124
-różnice między przysposobieniem pełnym a niepełnym;
• przysposobienie niepełne nie rozciąga się na rodzinę przyspasabiajacego
• skutki naturalnego pokrewieństwa nie ulęgają wyłączeniu, w pewnych sytuacjach zaktualizować się może obowiązek alimentacyjny naturalnych krewnych
przysposobionego-gdy przysposabiający nie może wywiązać się ze swojego obowiązku. Także przysposobiony może być obciążony obowiązkiem alimentacyjnym względem swoich krewnych lecz w ostatniej kolejnosci-art.131
• całkowite (pełne rozwiązywalne);
-dochodzi do skutku wtedy, gdy rodzice wyrazili zgodę na przysposobienie swego dziecka w przyszłości bez wskazania osoby przysposabiającej, w wypadku tzw.
przysposobienia anonimowego
• istota tego polega na tym, że przysposobiony jest pod każdym względem traktowany tak jakby był naturalnym dzieckiem przysposabiających
• przesłanki: rodzice wyrażając zgodę blankietowa nie mogą w przyszłości dziecka i przyspasabiajacego niepokoić, zgoda wyrażana co do niemowląt i przez samotne matki.
• cechy charakterystyczne:
a)przysposobiony traci swój dotychczasowy stan cywilny
b)tajemnica przysposobienia całkowitego-sporządza się nowy akt urodzenia c)przysposobiony nie zachowuje swojego dotychczasowego nazwiska
d)nie może być przysposobienie dokonane przez małżonka ojca lub matki przysposobionego, gdyż w takim wypadku zgoda ojca lub matki wskazuje na konkretną osobę
e)rozwiązanie nie jest dopuszczalne
-rozwiązanie przysposobienia:
• przesłanka pozytywna: z ważnych powodów zarówno przysposobiony jak i przysposabiający mogą żądać rozwiązania stosunku przysposobienia przez sąd art.125§1 np.
głęboki rozkład więzi rodzicielskiej
• przesłanki negatywne: dobro małoletnich dzieci, przesłanka winy
–
nemo turnitudinem suam allegans- nikt nie może powoływać się na własna niegodziwość
–
-skutki rozwiązania przysposobienia:
• z chwilą rozwiązania przysposobienia ustają jego skutki, działa ex nunc- od chwili uprawomocnienia jego wyroku
3.OBOWIĄZEK ALIMENTACYJNY
A.ISTOTA I CEL OBOWIĄZKU ALIMENTACYJNEGO
-obowiązek alimentacyjny polega na czynnościach mających na celu zaspokojenie potrzeb osoby, która sama utrzymać się nie może, przedmiotowo obejmuje dostarczenie środków utrzymania- środki na wyżywienie, odzież, mieszkanie, leczenie, potrzeby kulturalne i rozrywkowe i wychowania-potrzebne tylko małoletniemu dziecku, wydatki na szkołę i pomoce szkolne
-cechy obowiązku alimentacyjnego:
• osobisty charakter obowiązku alimentacyjnego
- obowiązek nieprzenoszalny w drodze czynności prawnych, wygasa wraz ze śmiercią osoby zobowiązanej a odpowiadające mu uprawnienie do alimentacji gaśnie ze śmiercią osoby uprawnionej
• źródłem obowiązku alimentacyjnego są stosunki rodzinne -pokrewieństwo, przysposobienie, małżeństwo nie czynności prawne
• przepisy o charakterze bezwzględnie obowiązującym
• możliwość realizacji obowiązku alimentacyjnego nie jest ograniczona w czasie, przedawniają się raty alimentacyjne a nie samo prawo do alimentacji
• obowiązek alimentacyjny nie jest zależny od określonego obowiązku czy zachowania się osoby uprawnionej. Zobowiązany nie może zwolnić się od tego obowiązku podnosząc zarzut naganności postępowania osoby uprawnionej.
• istnienie regresu-osoba, która dostarcza drugiemu środków utrzymania lub wychowania nie będąc do tego zobowiązanym albo będąc zobowiązana z tego powodu, że uzyskanie na czas świadczeń alimentacyjnych od osoby zobowiązanej w bliższej lub tej samej kolejności byłoby dla uprawnionego niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami, może żądać zwrotu od osoby, która powinna była te świadczenie spełnić-art.140
-przesłanki obowiązku alimentacyjnego:
• ten, kto znajduje się w niedostatku art. 133§2:/w niedostatku znajduje się te, kto nie jest w stanie sam się utrzymać, gdyż nie może pracować i nie ma innych dochodów ani majątku, które pozwoliłyby mu zaspokoić jego usprawiedliwione potrzeby
• dziecko nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania, dopóki dziecko nie osiągnie samodzielności-dopóki nie zdobędzie odpowiadających jego uzdolnieniom i predyspozycjom kwalifikacji zawodowych. Dziecko ma prawo do równej stopy życiowej z rodzicami i to zarówno wtedy, gdy żyje z nimi we wspólnocie jak i poza tą wspólnotą. Jeżeli jedno z rodziców nie ma możliwości zarobkowych i majątkowych, cały ciężar spada na drugiego z rodziców.
-zakres obowiązku alimentacyjnego jest zależny od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego-art.135§1, może polegać także na osobistych staraniach w całości lub w części na osobistych staraniach o jego utrzymanie i wychowanie
-obowiązek alimentacyjny obejmuje: krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo
-kolejność obowiązku alimentacyjnego:
• między krewnymi obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, dzieci przed rodzicami
• między małżonkami- gdy małżonkowie pozostają we wspólnym pożyciu są względem siebie zobowiązani do zaspokojenia swoich potrzeb. Jeżeli małżonkowie nie są w stanie pokryć swoich usprawiedliwionych potrzeb, wówczas powstaje obowiązek alimentacyjny po stronie ich krewnych według kolejności zstępni przed wstępnymi.
• w razie przysposobienia pełnego sytuacja jest taka sama jak sytuacja naturalnego dziecka. W razie przysposobienia niepełnego-obowiązek alimentacyjny obciąża przyspasabiajacego przed wstępnymi i rodzeństwem przysposobionego, a obowiązek alimentacyjny względem wstępnych i rodzeństwa obciąża przysposobionego dopiero w ostatniej kolejności.
-wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego:
• na skutek śmierci zobowiązanego , gdyż nie przechodzi na jego spadkobierców
• na skutek śmierci uprawnionego, gdyż z tą chwila przestają istnieć jego potrzeby
• na skutek uchylenia obowiązku alimentacyjnego
-gdy uprawniony uzyskał zdolność do samodzielnego utrzymania się np. gdy dziecko podjęło pracę zarobkową lub całkowita utrata przez zobowiązanego możliwości pozyskiwania jakichkolwiek dochodów np. na skutek kalectwa
-szczególny obowiązek alimentacyjny:
• art.141§1-ojciec nie będący mężem matki obowiązany jest przyczynić się w rozmiarze odpowiadającym okolicznościom do pokrycia wydatków związanych z ciążą i porodem oraz kosztów trzymiesięcznego utrzymania matki w okresie porodu .Z ważnych powodów matka może żądać udziału ojca w kosztach swego utrzymania przez czas dłuższy niż 3 miesiące.
• Jeżeli ojcostwo mężczyzny, który nie jest ojcem matki , nie zostało ustalone, zarówno dziecko jak i matka mogą dochodzić roszczeń majątkowych związanych z ojcostwem tylko jednocześnie z dochodzeniem ustalenia ojcostwa. Nie dotyczy to roszczeń matki, gdy dziecko urodziło się nieżywe-art.143.
• dziecko może żądać świadczeń alimentacyjnych od męża swojej matki, nie będącego jego ojcem, jeżeli odpowiada to zasadom współżycia społecznego-art.144§1
• mąż matki dziecka, nie będącego jego ojcem, może żądać od dziecka świadczeń alimentacyjnych, jeżeli przyczyniał się do wychowania i utrzymania dziecka, a żądanie jego odpowiada zasadom współżycia społecznego-art.144§2
IV.OPIEKA I KURATELA
-opieka: dbałość o osobę potrzebującą pomocy- o osobę małoletnią i osobę całkowicie ubezwłasnowolnioną
A.OPIEKA NA MAŁOLETNIM;
• ustanawiana dla:
a)dzieci, którzy nie mają rodziców
b)gdy rodzice są małoletni
c)gdy rodzice zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej
d)rodzice są całkowicie lub częściowo ubezwłasnowolnieni
• opiekę sprawuje opiekun
-art.146 (osoba fizyczna z pełną zdolnością do czynności prawnych, która nie została pozbawiona praw publicznych, rodzicielskich lub opiekuńczych i daje gwarancję, że z obowiązków wywiąże się znakomicie-art.148§1)
• jeżeli dobro pozostającego pod opieką nie stoi temu na przeszkodzie, opiekunem małoletniego powinna być osoba wskazana przez ojca lub matkę, jeżeli nie byli pozbawieni władzy rodzicielskiej-art.149§1
• jeżeli opiekunem nie została ustanowiona osoba wskazana przez rodziców-powinien być nim krewny lub inna osoba bliska pozostającego pod opieką albo jego rodziców.
W braku takich osób sąd opiekuńczy zwraca się o wskazanie opiekuna do właściwego organu prezydium rady narodowej albo organizacji społecznej, do której należy piecza nad małoletnimi a jeżeli dziecko przebywa w zakładzie wychowawczym zwraca się do tego zakładu-art.149§2 i §3
• sąd opiekuńczy może ustanowić jednego opiekuna dla kilku osób , jeżeli nie ma sprzeczności miedzy ich interesami. Opieka nad rodzeństwem powinna być w miarę
możności powierzona jednej osobie.-art.151
• wspólne sprawowanie opieki może być powierzone tylko małzonkom art. 146zd.2
• każdy, kogo sad opiekuńczy ustanowi opiekunem, obowiązany jest opiekę objąć
-art.152 Z ważnych powodów sąd opiekuńczy może zwolnić z tego obowiązku.
• Objecie opieki następuje przez złożenie przyrzeczenia przed sadem opiekuńczym
-art.153.opiekun powinien objąć swe obowiązki niezwłocznie.
-sprawowanie opieki;
• opiekun obowiązany jest wykonywać swe obowiązki z należytą starannością , jak wymaga tego dobro pozostającego pod opieka i interes społeczny-art.154
• opiekun sprawuje pieczę nad osobą i majątkiem pozostającego pod opieką art.
155§1.podlaega przy tym nadzorowi sądu opiekuńczego.
• Do sprawowania opieki stosuje się odpowiednio przepisy o władzy rodzicielskiej z zachowaniem jednak pewnych reguł odmiennych:
a)opiekun uzyskać musi zezwolenie sadu opiekuńczego w każdej ważnej sprawie, która dotyczy osoby małoletniego albo jego majątku np. wybór kierunku kształcenia art.
157
b)art.160-sporządzenie inwentarza majątku osoby pozostającej pod opieką i przedstawić go sądowi opiekuńczemu
c)opiekun powinien w ważniejszych sprawach wysłuchać podopiecznego i w miarę możliwości uwzględnić jego rozsądne życzenie-art.158
d)opiekun obowiązany jest w terminach oznaczonych przez sąd, nie rzadziej niż raz do roku, składać sądowi sprawozdania dotyczące osoby pozostającej pod opieką oraz rachunki z zarządu jego majątkiem-art.166
e)opiekun sprawuje funkcje nieodpłatnie. Jeżeli z opieką związany jest zarząd majątkiem wymagający znacznego nakładu pracy, sąd opiekuńczy może na żądanie opiekuna przyznać mu stosowne wynagrodzenie okresowe lub jednorazowe w dniu ustania opieki lub za zezwoleniem sądu opiekuńczego-art.162
f)sąd opiekuńczy może zobowiązać opiekuna do złożenia do depozytu sadowego kosztowności, papierów wartościowych i innych dokumentów należących do pozostającego pod opieką-art.161
-nadzór nad sprawowaniem opieki:-
• sąd opiekuńczy wykonuje nadzór nad sprawowaniem opieki, zaznajamiając się na bieżąco z działalnością opiekuna oraz udzielając mu wskazówek i poleceń. Może zażądać od opiekuna wyjaśnień we wszelkich sprawach należących do zakresu opieki oraz przedstawienia dokumentów związanych z jej sprawowaniem-art.165
• opiekun obowiązany jest w terminach oznaczonych przez sąd, nie rzadziej niż raz do roku, składać sądowi sprawozdania dotyczące osoby pozostającej pod opieką oraz rachunki z zarządu jego majątkiem-art.166
• sąd opiekuńczy bada sprawozdania i rachunki opiekuna pod względem rzeczowym i rachunkowym, w razie potrzeby zarządza ich sprostowanie i uzupełnienie oraz orzeka czy i w jakim zakresie rachunki zatwierdza-art.167
-zwolnienie opiekuna:
• z ważnych powodów sąd opiekuńczy może na żądanie opiekuna zwolnić go z opieki
• z powodu przeszkód faktycznych lub prawnych opiekun jest niezdolny do sprawowania opieki albo dopuszcza się czynów lub zaniedbań, które naruszają dobro pozostającego pod opieką
-ustanie opieki:
-z mocy prawa:
• gdy małoletni osiągnie pełnoletność
•
gdy przywrócona zostanie nad nim władza rodzicielska
B.OPIEKA NAD UBEZWŁASNOWOLNIONYM CAŁKOWICIE
-do opieki nad ubezwłasnowolnionym całkowicie stosuje się odpowiednie przepisy o opiece
nad małoletnim, z tym, że jeżeli wzgląd na dobro pozostającego pod opieką nie stoi temu na przeszkodzie, opiekunem powinien być jego małżonek, a w braku jego ojciec lub matka.-
art.176
-opieka taka ustaje z mocy prawa
w razie:
• uchylenia ubezwłasnowolnienia
• zmiany ubezwłasnowolnienia całkowitego na częściowe
-cel kurateli jest podobny do celu opieki-ochrona praw oraz interesów osób, które tej ochrony potrzebują
-różnice między opieką a kuratelą:
• kuratela głównie dotyczy majątku i
• kuratela na ogół ma krótkotrwały charakter
-kuratora ustanawia się w wypadkach w ustawie przewidzianych np. dla osób częściowo ubezwłasnowolnionych, dla nasciturusa, dla osoby, której miejsce pobytu jest nieznane
-kuratelę ustanawia:
• sąd opiekuńczy
• organ państwowy
-kurator osoby ubezwłasnowolnionej częściowo jest powoływany do jej reprezentowania i do zarządu jej majątkiem, tylko wtedy gdy sąd opiekuńczy tak postanowił-art.181
-dla nasciturusa ustanawia się kuratora, jeżeli jest to potrzebne do strzeżenia przyszłych praw dziecka-art.182
-osoba ułomna może żądać ustanowienia kuratora, jeżeli potrzebuje pomocy do prowadzenia wszelkich spraw albo spraw określonego rodzaju-art.183
-dla ochrony praw osoby, która z powodu nieobecności nie może prowadzić swoich spraw, a nie ma pełnomocnika lub gdy pełnomocnik nieobecnego nie może wykonywać swoich czynności albo gdy je wykonuje nienależycie ustanawia się kuratora-art.184
-uchylenie kurateli:
• gdy odpadnie cel kurateli
np. gdy kurator ukończy daną sprawę był ustanowiony do
załatwienia tej właśnie sprawy
• w razie uchylenia ubezwłasnowolnienia
• z chwilą urodzenia się dziecka
• na żądanie osoby ułomnej
, dla której była ustanowiona kuratela