Chirurgia wykład 6 – Historia transplantologii

Wyobrażenia o transplantologii w starożytności:

• Minotaur

• Chimera

• Actaeon

Św. Kosma i Damian – patroni transplantologii

Alexis Carrel:

• 1902 – opracowanie techniki zespoleń naczyniowych i eksperymentalnego

przeszczepiania nerek u zwierząt

• 1912 – Nagroda Nobla

Jurij Voronoy:

• 1933 – pierwszy alogeniczny przeszczep nerki z zespoleniem do naczyń udowych

• wcześniejsze eksperymenty Jurija Voronoy’a nad transplantologią heterotopową

• 1950 – opis doświadczeń nad przeszczepianiem nerki na udo

David Hume:

• 1947 – pobranie nerek ze zwłok i heterotopowa alotransplantacja nerki do naczyń łokciowych

• 1950 – udane 33 zabiegi u 26 pacjentów

Joseph Murray:

• 1953 – pierwsze udane przeszczepienie nerki między dwoma jednojajowymi

bliźniętami w Peter Bend Hospital w Bostonie

• 1991 – Nagroda Nobla (wraz z J. Merrill)

1954 – chirurdzy J. E. Murray i J. H. Harrisom we współpracy z nefrologiem J. P. Merill przeprowadzili pierwszy udany przeszczep nerki.

Lata 50—te – opis GvHD i rola napromieniowania:

• udana alotransplantacja skóry u napromieniowanych myszy

• udana alotransplantacja nerki u napromieniowanego biorcy – psa Sama – (John Mannick)

• udana alotransplantacja nerki z wykorzystaniem napromieniania całego ciała u braci Riteris w 1959 roku

Peter Medawar:

• 1953—1956 – udowodnił możliwość uzyskania czynnej, nabytej tolerancji

immunologicznej

• 1960 – Nagroda Nobla

„Wiele prac zostało zapomnianych i [...] badania Medawara [...] traktowano jako „nowe”

odkrycia”. Potrzebne były „nowe dane, nowe technologie, a przede wszystkim nowa perspektywa, aby ponownie wzbudzić [...] zainteresowanie” tą dziedziną.

1964 – Joe Palozola aresztowany przez bostońską policję:

• wydarzenie, które symbolizowało moment powstania nowoczesnej transplantologii narządowej

• unaoczniło pozytywne i negatywne aspekty nowej dziedziny

Folkert O. Belzer – pierwsza ludzka nerka przechowywana w maszynie perfuzyjnej

1974 rok – udana transplantacja nerki perfundowanej przez 37 godzin przy użyciu aparatu Belzera przywieziona do Leidon w Holandii z San Francisco drogą lotniczą

Roy Calne:

• 1960 – wprowadzenie azatiopryny w leczeniu immunosupresyjnym

Thomas Starzl:

• 1963 – zastosowanie steroidów i azatiopryny w leczeniu immunosupresyjnym

Jean—Francois Borel:

• 1980 – wprowadzenie cyklosporyny do protokołu leczenia immunosupresyjnego

Pierwsza transplantacja trzustki:

• John Najarian

• David Suterland

Pierwsze transplantacje jelit:

• 1967 – Richard Lillehei

• 1968 – Oku...

• 1969 – Claude Olivier

Pierwsza transplantacja serca:

Niedziela, 3. grudnia 1967, 5:52, szpital Groote Schuur, Capetown, południowa Afryka

Historia – transplantacja serca:

• XIX wiek – rozwój chirurgii zabiegowej (Ambroise Pare, Baron Larrey – naczelny chirurg Armii Napoleońskiej)

• 1904 – opisanych 56 operacji naprawczych serca

• 1905 – Alexis Carrel i Charles Guthrie przeszczepiają serca psów do naczyń szyjnych

• do 1950 roku – chirurgiczne dostępy do serca, operacje zastawek, pomostowanie tętnic wieńcowych

• 1953 – pierwsza operacja serca w krążeniu pozaustrojowym

• 1965 – immunosupresja z użyciem 6—merkaptopuryny (6—MP) u zwierząt

• 1967 – pierwsza transplantacja serca – Christian Barnard

Transplantacje eksperymentalne:

• 1900—1914 – auto–, allo– i ksenogeniczne transplantacje wykonane na psach

• lata 20. XX wieku – alogeniczne przeszczepianie nerek u psów

• lata 40. XX wieku – konserwowanie pobranej nerki metodą schładzania;

przeszczepianie dodatkowej nerki u psów

• lata 50. XX wieku – przeszczepianie nerek u psów

• 1952 – odkrycie immunosupresyjnego działania surowicy antylimfocytarnej

• 1953 – zahamowanie (odwrócenie) procesu ostrego odrzucenia przeszczepu alogenicznego nerki psa za pomocą kortyzonu

• 1957 – immunosupresja za pomocą naświetlania całego ciała promieniami Roentgena

przeprowadzana na zwierzętach; identyfikacja leków hamujących odpowiedź

immunologiczną

• 1959 – tolerancja (obniżająca odporność) immunologiczna wywołana lekami

• 1959—1960 – zastosowanie chemicznej immunosupresji na zwierzętach

• lata 60. XX wieku – przeszczepianie wątroby u psów i świń; przeszczepianie trzustki u psów i małp; przeszczepianie serca i płuc u psów

• lata 70. XX wieku – przeszczepianie narządów u szczurów i myszy z wykorzystaniem

mikrochirurgii; przeszczepianie wysp trzustkowych u myszy i szczurów

• 1975 – odkrycie immunosupresyjnych właściwości cyklosporyny A

• 1977 – ocena skuteczności działania cyklosporyny A na modelach eksperymentalnych

i klinicznych

• lata 80. XX wieku – jednoczesne przeszczepianie płuc i serca u małp

• lata 90. XX wieku – rozwój nowych metod immunosupresji

Transplantacje kliniczne:

• 1906 – przeszczepy allogeniczne ludzkiej nerki

• 1950—1953 – przeszczepy u biorców niepodanych immunosupresji

• 1954 – pierwszy udany przeszczep nerki u bliźniąt jednojajowych

• 1959—1961 – przeszczepianie nerek u biorców poddanych naświetlaniu

• 1960—1963 – kliniczne zastosowanie chemicznej immunosupresji

• 1962—1964 – próby przeszczepiania wątroby, trzustki i jelita cienkiego

• 1963 – pierwsze przeszczepianie płuc

• 1964 – zastosowanie steroidów w celu zapobiegania (odwrócenia) ostrego procesu odrzucania przeszczepu

• 1967 – pierwsze przeszczepianie serca

• 1978 – pierwsze doniesienia kliniczne dotyczące działania cyklosporyny A

w transplantologii

• 1980 – wybiórcza terapia przeciwciałami monoklinalnymi

• 1986 – wprowadzenie FK506 (tacrolimus/preparat Prograf)

• 1995 – kliniczne zastosowanie mykofenolanu mofetylu (CellCept)

• 1999 – próby z zastosowaniem rapamycyny sirolimusu (Rapamune)

Metody wprowadzone do transplantologii:

• lata 40. XX wieku – pierwsza hemodializa

• 1958 – określenie znaczenia zgodności układu antygenów leukocytów ludzkich (HLA,

human leukocyte antigens)

• 1959 – pierwszy opis śpiączki mózgowej

• 1960 – opis przetoki dializacyjnej

• 1967 – wprowadzenie próby krzyżowej; konserwowanie i przechowywanie pobranych

narządów

• 1968 – wprowadzenie definicji śmierci mózgowej

• lata 70. XX wieku – oznaczanie zgodności tkanek, banki narządów, donacja organów;

obniżenie wskaźnika umieralności pacjentów

Przeszczepy ksenogeniczne:

• 1906—1914 – przeszczepianie ksenogennych nerek u ludzi

• 1963—1964 – przeszczepianie nerek, płuc, serca szympansa człowiekowi

• 1970 – przeszczepianie wątroby szympansa człowiekowi

• 1984 – przeszczepianie serca pawiana dziewczynce znanej jako Baby Fae

• 1992 – przeszczepianie serca świni człowiekowi

• 1993 – przeszczepianie wątroby pawiana człowiekowi

Historia transplantologii w Polsce:

• 1966 – pierwszy przeszczep nerki w Warszawie wykonany przez prof. Jana

Nielubowicza

• 1969 – pierwszy przeszczep serca w Łodzi wykonany przez prof. Jana Molla

• 1985 – pierwszy przeszczep nerki i trzustki w Szczecinie wykonany przez

prof. Stanisława Zielińskiego

• 1987 – pierwszy przeszczep wątroby w Szczecinie wykonany przez prof. Stanisława Zielińskiego

W maju 1987 r. Czterdzieste Światowe Zgromadzenie do Spraw Zdrowia

przyjęło uchwałę WHA 40.13 ustalania przewodnich (9) zasad dotyczących transplantacji ludzkich narządów. Zasady te zostały zaakceptowane w dniu 24 stycznia 1991 r. przez Komitet Wykonawczy Światowej Organizacji zdrowia (WHO) uchwałą EB 87. R. 22

o transplantacji ludzkich narządów.

Według pierwszej zasady przewodniej narządy mogą być usunięte z ciał

osób zmarłych w celu transplantacji, jeśli zostały uzyskane wszelkie pozwolenia wymagane przez prawo danego państwa i nie ma podstaw, aby przypuszczać, że osoba zmarła wyraziła sprzeciw bądź nie wyraziła zgody za życia na usunięcie danego konkretnego narządu z jej ciała w celu przeszczepu.

Druga zasada przewodnia stwierdza, że lekarze, którzy stwierdzili śmierć potencjalnego dawcy nie powinni być bezpośrednio zaangażowani w czynności usunięcia narządu od dawcy, ani później w czynności transplantacyjne.

Według

trzeciej

zasady

przewodniej

–

narządy

do

celów

transplantacyjnych powinny być raczej pobierane od osób zmarłych. Jednakże osoby pełnoletnie, żyjące mogą oddać narządy i w zasadzie dawcy ci winni być genetycznie spokrewnieni z biorcami. Wyjątki mogą być uczynione w przypadku przeszczepu szpiku kostnego i innych przewidzianych przepisami prawa tkanek regeneracyjnych.

Według czwartej przewodniej zasady, żaden narząd nie powinien być

usunięty z ciała żyjącej osoby niepełnoletniej do celów transplantacji. Wyjątki od tej zasady mogą zaistnieć w wypadku tkanki transplantacyjnej, ale odpowiednio zgodne z prawem poszczególnych państw. Zasada czwarta wyraża więc absolutny zakaz pobierania narządów od osób niepełnoletnich, chociaż wyjątek dotyczy pobrania tkanek regeneracyjnych może być dopuszczony przez prawo danego państwa.

Piąta przewodnia zasada mówi, że ciało ludzkie i jego części nie mogą być

przedmiotem obrotu handlowego. Dlatego uiszczenie bądź otrzymywanie zapłaty (w tym wszelkie inne rekompensaty czy nagrody) za pobrane narządy powinny być zabronione.

Zasadę dotyczącą handlu narządami ludzkimi uchwalił we wrześniu 1993

r. Parlament Europejski w postaci specjalnej rezolucji. Nawołuje ona m. in. do wprowadzenia w ustawodawstwach krajowych zakazu odpłatnego obrotu narządami ludzkimi

oraz surowych kar za jego łamanie, zakazu importu lub stosowania w transplantacji narządów niepewnego pochodzenia.

Szósta przewodnia zasada stwierdza, że ogłoszenia w sprawie

zapotrzebowania na narządy lub możliwości ich dostarczenia, mające na celu oferowanie lub szukanie zapłaty powinny być zabronione.

Siódma przewodnia zasada stwierdza, że przepisy prawa powinny zabraniać

lekarzom i innym fachowcom służby zdrowia angażowania się w czynności transplantacji, w wypadku, gdyby mieli uzasadnione podstawy do przyjęcia, że dane narządy były przedmiotem obrotu handlowego.

Według ósmej przewodniej zasady – przyjmowanie jakichkolwiek zapłat

przez osoby czy ośrodki zaangażowane w czynności transplantacji narządów

przekraczających uzasadnione honorarium za wykonane usługi – powinno być zabronione.

Postanowienie to wzmacnia siódmą zasadę przewodnią.

Dziewiąta przewodnia zasada podkreśla, że w imię sprawiedliwości i równości, przekazane narządy powinny być dostępne dla pacjentów w zależności od potrzeb zdrowotnych, a nie w zależności od posiadanych środków finansowych czy innych względów.

Dawcy narządów:

Dawca

Zmarły

Żywy

Z czynnością serca

Bez czynności serca

Spokrewniony

Niespokrewniony

Warunki prawne przeszczepiania narządów w Polsce:

• ustawa z dnia 26 października 1995 r. o pobieraniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów (Dz. U. Nr 138, poz. 682)

• ustawa stanowi m. in. że komórki, tkanki i narządy mogą być pobierane ze zwłok ludzkich w celu przeszczepiania, jeżeli osoba zmarła nie wyraziła za życia sprzeciwu.

• przed pobraniem komórek, tkanek i narządów od osoby zmarłej lekarz zasięga informacji, czy nie został zgłoszony sprzeciw w formie określonej wyżej

• ustawa dopuszcza równie: pobieranie komórek, tkanek i narządów od żywego człowieka w celu przeszczepienia innej osobie 9krewny w linii prostej, osoba przysposobiona, rodzeństwo, małżonek, inna bliska osoba w przypadku

pozwalającego orzeczenia sądu rejonowego)

• ustawa ustala bezpłatność działań związanych z pobieraniem i przeszczepianiem narządów oraz przewiduje kary dla osób, które w celu uzyskania korzyści majątkowej

nabywają lub zbywają cudze komórki tkanki i narządy

Skąd biorą się narządy do przeszczepów:

Dawcy w stanie śmierci mózgu:

Dawcy żywi spokrewnieni:

• w Polsce 21,8 KTx/mln/rok

• w Polsce 0,9 KTx/mln/rok

• w Hiszpanii 46,0 KTx/mln/rok

• w Norwegii 19,2 KTx/mln/rok

Przeszczepiane narządy:

• nerki

• wątroba

• jelito

• trzustka

• serce

• płuco

• kończyny

• szpik kostny

Każdy kto nie udostępnia posiadanych materiałów jest kurwą1!

1 kutwą