Wydatki publiczne
Wydatki ponoszone są na realizację zadań publicznych, czyli dokonywane w celu zaspokojenia potrzeb zbiorowych
i/lub potrzeb indywidualnych, których ranga jest na tyle wysoka, że władze publiczne decydują się na całkowite lub
częściowe ich finansowanie ze środków publicznych.
Ekonomiczny sens wydatków publicznych polega na tym, WYDATKI PUBLICZNE
że w ich wyniku następuje alokacja dóbr (wykorzystanie części
PKB).
Wydatki
publiczne
w
wymiarze
ekonomicznym to także kreowanie popytu w gospodarce, na co ma wpływ: poziom i struktura wydatków oraz ich zmiany.
Rodzaje wydatków publicznych
Rodzaje wydatków publicznych
1/3
2/3
Według rodzaju - wydatki publiczne dzielą się na:
Według kryterium celów i kierunków wydatkowania środków
publicznych wydatki publiczne dzielone są na wydatki na:
wydatki
nabywcze
(tzw.
rzeczywiste,
finalne)
związane
ze
gospodarkę
narodową;
cele
socjalne
i
kulturalne;
świadczeniami wzajemnymi, np. zapłata za towary i usługi; wydatki administrację; obronę narodową, bezpieczeństwo publiczne; te obrazują z ekonomicznego punktu widzenia konkretyzację udziału obsługę długu publicznego.
poszczególnych podmiotów w podziale PKB,
Według kryterium funduszu publicznego - wyróżnia się
wydatki transferowe (tzw. redystrybucyjne), oznaczają wypłaty wydatki budżetowe, tj. wydatki budżetu państwa i wydatki środków publicznych jednostek organizacyjnych SFP (np.
budżetów JST (GPW) oraz wydatki publicznych funduszy celowych (państwowych i samorządowych).
wypłata rent, emerytur, stypendiów, zasiłków, przekazanie
Według przeznaczenia wydatki publiczne dzielą się na
subwencji i dotacji z budżetu, wydatki na obsługę długu); wydatki bieżące i majątkowe.
te nie są związane ze świadczeniami wzajemnymi.
Rodzaje wydatków publicznych
3/3
Wzrost wydatków publicznych
Według możliwości oddziaływania władz publicznych na
W 1892 roku Adolf Wagner sformułował i empirycznie wydatkowanie środków publicznych – wydatki publiczne
udowodnił prawo o nieustannym wzroście wydatków
dzielą się na: wydatki stałe i zmienne.
publicznych (budżetu państwa, samorządu terytorialnego,
Według podmiotów wydatkujących środki publiczne
-
publicznych instytucji bankowych i ubezpieczeniowych) w
wydatki publiczne dzielą
się
na wydatki jednostek
ujęciu realnym. Realny wzrost wydatków publicznych jest
budżetowych i jednostek pozabudżetowych.
wynikiem wzrostu potrzeb publicznych i rosnących zadań
Według
kryterium
miejsca
wydatkowania
środków
państwa.
publicznych - wydatki publiczne dzielą się na wydatki
Można
wymienić
następujące
przyczyny
wzrostu
krajowe i zagraniczne.
wydatków
publicznych:
socjologiczne,
historyczne,
Wydatki publiczne można też podzielić na:
zwyczaje i
polityczne,
ekonomiczno-społeczne,
sytuacja
nadzwyczajne; osobowe i rzeczowe; odpłatne i nieodpłatne, międzynarodowa, koniunktura ekonomiczna, inflacja.
neutralne i aktywne, zwrotne i bezzwrotne.
Zmiany w poziomie i strukturze wydatków
Zmiany w poziomie i strukturze wydatków
publicznych zależą od:
publicznych zależą od:
1/2
2/2
siły i charakteru oddziaływania wydatków publicznych na
redystrybucję dochodów - wydatki, które są źródłem dochodów do swobodnej globalny popyt w gospodarce – badana jest relacja sumy i dyspozycji gospodarstw domowych i pomniejszające różnice dochodowe generowane przez podział rynkowy, np. wydatki na opiekę społeczną, zasiłki dla poszczególnych części wydatków publicznych do PKB (np.
bezrobotnych, wydatki z ubezpieczenia społecznego w tej części z jakiej pochodzą z wydatków
budżetu
państwa,
wydatków
budżetów
ogólnych podatków
samorządowych)
stymulowanie procesów gospodarczych - wydatki bezpośrednio ułatwiające
struktury podmiotowej podejmowania decyzji o wydatkach działalność gospodarczą, służące rozszerzaniu zdolności produkcyjnych oraz restrukturyzacji gospodarki – wydatki inwestycyjne, dotacje do kredytów publicznych – wydatki budżetu państwa, wydatki budżetów gospodarczych, nakłady na badania naukowe, wydatki restrukturyzacyjne, np.
samorządowych, wydatki funduszów celowych,
obligacje służące restrukturyzacji banków
podziału na wydatki swobodne i wydatki związane ze źródłami
promocję postępu społecznego - wydatki na edukację, ochronę zdrowia, kulturę, dochodów (np. wypłaty rent i emerytur z FUS)
mieszkalnictwo, ekologię
finansowanie tradycyjnych funkcji państwa - wydatki na administrację publiczną,
funkcji różnych kategorii wydatków publicznych w procesach bezpieczeństwo, obronę narodową, sądownictwo, więziennictwo społecznych i gospodarczych – badany jest podział wydatków
wydatki, których nie można przyporządkować do żadnej z wymienionych grup, publicznych ze względu na:
np. wydatki na obsługę długu
WYDATKI SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH W LATACH 2005-2008
Wydatki SFP
Struktura wydatków SFP
Racjonalność wydatków publicznych
w mld zł
w %
Wyszczególnienie
2005
2006
2007
2008
2005
2006
2007
2008
Wydatkowanie środków publicznych powinno być racjonalne, Ogółem
412,1
442,6
483,2
534,0
100,0
100,0
100,0
100,0
czyli następować w sposób skuteczny i efektywny.
Podsektor rządowy, z tego:
163,3
172,0
199,3
217,3
39,6
38,8
41,2
40,7
Skuteczność
- należy dążyć do uzyskania optymalnej relacji
Budżet państwa
106,2
111,3
133,5
141,9
25,8
25,1
27,6
26,6
pomiędzy wyznaczonymi celami i zadaniami, a rzeczywiście Agencje państwowe
5,0
5,3
5,9
6,6
1,2
1,2
1,2
1,2
osiągniętymi efektami.
Pozostałe jednostki
52,0
55,4
59,9
68,8
12,6
12,5
12,4
12,9
Efektywność:
Podsektor samorządowy, z tego:
122,8
136,1
147,7
166,1
29,8
30,7
30,6
31,1
z punktu widzenia wyznaczonych zadań - najefektywniejszy sposób realizacji zadań to ten, który gwarantuje najlepszą Budżety JST
88,6
102,8
111,0
125,4
21,5
23,2
23,0
23,5
realizację
zamierzonych celów społecznych (wybór spośród
Pozostałe jednostki
34,2
33,3
36,7
40,7
8,3
7,5
7,6
7,6
alternatywnych rozwiązań).
Podsektor ubezpieczeń społecznych, z tego:
126,1
134,5
136,2
150,5
30,5
30,4
28,2
28,1
z punktu widzenia środków finansowych będących w dyspozycji –
Fundusz Ubezpieczeń Społecznych
107,7
116,1
118,7
132,4
26,1
26,2
24,6
24,8
efektywne to takie rozwiązanie, które przy najniższych możliwych Fundusz Emerytalno-Rentowy
14,1
14,3
13,3
13,6
3,4
3,2
2,7
2,5
nakładach
daje
porównywalny
efekt
w
porównaniu
z
Pozostałe jednostki
4,3
4,1
4,2
4,5
1,0
1,0
0,9
0,9
rozwiązaniami alternatywnymi.
Grupy wydatków budżetu państwa
i budżetu samorządowego
Wydatki budżetu państwa na:
dotacje i subwencje (dotyczy budżetu państwa)
funkcjonowanie organów władzy publicznej, w tym organów administracji rządowej, organów kontroli i ochrony prawa oraz
świadczenia na rzecz osób fizycznych
sądów i trybunałów
wydatki bieżące jednostek budżetowych
zadania wykonywane przez administrację rządową
wydatki majątkowe
subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego
dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego
wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa/JST
wpłaty do budżetu Unii Europejskiej (tzw. środki własne UE)
wydatki na realizację programów finansowanych z udziałem
subwencje dla partii politycznych
środków europejskich
dotacje na zadania określone ustawami
środki własne Unii Europejskiej (dotyczy budżetu państwa)
obsługę długu publicznego
wkład krajowy na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich i innych bezzwrotnych środków zagranicznych
Wydatki budżetu państwa prawnie
Wydatki budżetu państwa prawnie
zdeterminowane to wydatki na:
zdeterminowane to wydatki na:
1/2
2/2
subwencje dla jednostek samorządu terytorialnego
świadczenia emerytalno-rentowe żołnierzy i funkcjonariuszy
infrastrukturę transportu lądowego
renta socjalna oraz zasiłki i świadczenia przedemerytalne
obronę narodową
świadczenia rodzinne
składki do budżetu Unii Europejskiej
zaliczka alimentacyjna
koszty obsługi długu publicznego
zasiłki z pomocy społecznej
funkcjonowanie - urzędów naczelnych organów władzy
składki na ubezpieczenia zdrowotne finansowane z budżetu
państwowej i ochrony prawa oraz sądownictwa, sądów
państwa oraz składki na ubezpieczenia społeczne za osoby
powszechnych
przebywające na urlopach wychowawczych i macierzyńskich
dotacje do ubezpieczeń społecznych pracowników i rolników
wydatki refundowane z budżetu UE
(w tym refundacja przez budżet państwa części składek przekazywanych do otwartych funduszy emerytalnych)
STRUKTURA WYDATKÓW BUDŻETU PAŃSTWA WEDŁUG RODZAJU
DYNAMIKA WYDATKÓW BUDŻETU PAŃSTWA WEDŁUG
W LATACH 1998-2008 W %
PODSTAWOWYCH GRUP EKONOMICZNYCH W LATACH 2004-2008
Wyszczególnienie
2004/2003
2005/2004
2006/2005
2007/2006
2008/2007
Wyszczególnienie
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
OGÓŁEM
104,5
105,3
107,0
113,3
110,1
OGÓŁEM
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
Dotacje i subwencje ogółem
52,7
55,3
56,8
57,1
55,6
51,4
48,9
50,7
45,1
47,1
Dotacje i subwencje ogółem
96,6
100,2
111,0
105,3
113,9
Świadczenia na rzecz osób fizycznych
8,6
8,7
8,5
8,2
8,4
9,3
9,8
8,0
9,1
7,6
Świadczenia na rzecz osób fizycznych
115,7
111,8
87,4
128,3
92,1
Wydatki bieżące jednostek budżetowych
18,6
17,8
16,9
16,3
18,2
18,8
19,2
18,9
18,0
17,5
Wydatki majątkowe
5,3
4,9
3,7
4,3
4,5
5,6
4,9
5,0
5,3
5,4
Wydatki bieżące jednostek
108,4
108,0
105,1
109,7
106,6
budżetowych
Rozliczenia z bankami
1,2
1,3
1,9
1,0
0,7
0,6
0,5
0,4
0,4
-
Obsługa długu publicznego
13,6
11,9
12,2
13,1
12,7
11,4
11,9
12,5
10,9
9,0
Wydatki majątkowe
130,0
91,8
108,8
135,3
112,5
Środki własne UE
-
-
-
-
-
2,9
4,7
4,4
4,2
4,4
Rozliczenia z bankami
91,0
84,6
97,2
118,3
-
Finansowanie projektów z udziałem
-
-
-
-
-
-
-
3,1
7,0
9,0
środków UE
Obsługa długu publicznego
93,8
110,0
111,9
99,0
91,3
Środki własne UE
99,9
167,4
100,9
108,0
115,0
Finansowanie projektów z udziałem
-
-
143,1
środków UE
STRUKTURA WYDATKÓW BUDŻETU PAŃSTWA WEDŁUG DZIAŁÓW W LATACH 2001-2008 w %
Obrona narodowa
5,1
5,1
5,3
5,6
6,0
5,9
6,2
5,0
WYSZCZEGÓLNIENIE
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
Obowiązkowe ubezpieczenia
26,7
28,9
28,7
24,5
21,6
22,6
21,5
23,0
Ogółem
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
społeczne
Rolnictwo i łowiectwo
1,8
1,7
1,9
3,1
3,0
2,9
5,3
6,4
Bezpieczeństwo publiczne i
4,5
4,3
4,4
4,6
4,5
4,7
4,6
4,5
ochrona przeciwpożarowa
Leśnictwo
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
Wymiar sprawiedliwości
2,6
2,8
3,1
3,3
3,4
3,4
3,4
3,3
Rybołówstwo i rybactwo
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,1
Obsługa długu publicznego
12,2
13,2
12,8
11,5
12,0
12,5
10,9
9,0
Górnictwo i kopalnictwo
0,9
0,6
0,5
0,6
0,5
0,4
0,2
0,2
Różne rozliczenia
17,1
16,3
16,9
18,9
20,4
20,1
18,9
19,9
Przetwórstwo przemysłowe
0,1
0,2
0,4
0,3
0,5
0,7
0,7
0,5
Oświata i wychowanie
1,0
1,1
0,8
0,7
0,6
1,0
0,9
0,8
Wytwarzanie i zaopatrywanie w
energię, elektryczną gaz i wodę
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
Szkolnictwo wyższe
3,7
3,8
3,7
4,5
4,7
4,5
4,3
4,0
Handel
0,6
0,4
0,5
0,5
0,4
0,2
0,8
0,5
Ochrona zdrowia
2,7
2,0
2,0
1,9
1,9
1,7
2,2
2,4
Hotele i restauracje
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
Pomoc społeczna
8,5
8,5
8,3
8,4
5,5
5,7
5,4
5,8
Transport i łączność
2,7
2,7
2,7
2,8
2,2
2,4
3,9
5,9
Edukacyjna opieka
0,2
0,2
0,1
-
0,3
0,4
0,4
0,3
wychowawcza
Turystyka
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
Gospodarka komunalna i
Gospodarka mieszkaniowa
2,2
1,2
0,9
0,8
0,7
0,6
0,7
0,6
0,4
0,4
0,3
0,2
0,1
0,1
0,1
0,1
ochrona środowiska
Działalność usługowa
0,4
0,3
0,4
0,4
0,4
0,4
0,3
0,3
Kultura i ochrona dziedzictwa
0,5
0,4
0,5
0,2
0,5
0,5
0,5
0,5
Informatyka
0,1
0,1
0,1
0,1
0,1
0,1
0,1
0,1
narodowego
Nauka
1,8
1,5
1,4
1,5
1,4
1,5
1,5
1,4
Ogrody botaniczne i zoologiczne
oraz naturalne obszary i obiekty
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
0,0
Administracja publiczna
3,6
3,6
3,5
4,1
4,0
3,9
3,8
3,7
chronionej przyrody
Urzędy naczelnych organów władzy
Kultura fizyczna i sport
0,1
0,1
0,1
0,1
0,1
0,1
0,1
0,2
państwowej, kontroli i ochrony
prawa oraz sądownictwa
0,7
0,7
0,8
0,7
0,8
0,7
0,7
0,6
DYNAMIKA WYDATKÓW OGÓŁEM JST
Wydatki budżetu JST na:
W LATACH 1999-2008 W CENACH STAŁYCH W %
zadania własne JST
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
Wyszczególnienie
zadania z zakresu administracji rządowej i inne zadania rok poprzedni = 100%
zlecone JST ustawami
Wsk. dynamiki wydatków JST
104,5
103,5
98,7
96,6
109,1
111,3
114,5
104,9
107,9
Wsk. dynamiki wydatków gmin
100,2
101,0
100,6
91,2
108,1
109,7
114,9
102,9
107,7
zadania przejęte przez JST do realizacji w drodze umowy
Wsk. dynamiki wydatków miast
105,0
103,2
102,2
106,8
110,1
111,2
111,9
108,5
107,0
lub porozumienia,
Wsk. dynamiki wydatków powiatów
117,6
107,0
90,0
86,7
105,0
109,3
111,1
100,5
108,2
zadania realizowane wspólnie z innymi JST
Wsk. dynamiki wydatków województw
105,3
118,6
89,9
107,7
120,2
126,8
130,8
107,9
112,5
pomoc rzeczową lub finansową dla innych JST określoną przez organ stanowiący JST
programy finansowane z udziałem środków europejskich
STRUKTURA WYDATKÓW JST WEDŁUG RODZAJU W LATACH 1999-2008 W %
DYNAMIKA WYDATKÓW JST WEDŁUG RODZAJU
W LATACH 1999-2008 W CENACH STAŁYCH W%
Wyszczególnienie
JST
Gminy
Miasta
Powiaty
Województwa
Wydatki bieżące
Wyszczególnienie
JST
Gminy
Miasta
Powiaty
Województwa
1999
80,9
77,9
81,8
93,5
68,4
Wydatki bieżące
2000
82,1
79,2
82,9
92,5
71,0
2000/1999
106,1
101,8
106,4
116,1
109,4
2001
83,0
80,6
84,0
91,1
72,0
2001/2000
104,6
102,8
104,5
105,4
120,3
2002
83,7
81,4
85,2
92,1
70,9
2002/2001
99,5
101,5
103,7
90,9
88,6
2003
84,5
82,9
86,7
91,2
66,7
2003/2002
97,4
93,6
108,7
85,7
101,2
2004
83,4
81,7
85,3
89,8
70,3
2004/2003
107,9
106,8
108,6
103,6
127,7
2005
82,2
81,8
83,9
88,3
66,1
2005/2004
109,7
109,7
111,6
107,5
119,3
2006
79,2
79,6
80,1
85,4
63,7
2007
79,0
81,2
77,5
86,9
63,3
2006/2005
110,3
111,8
106,9
107,5
126,0
2008
78,0
79,5
77,3
85,5
63,3
2007/2006
104,7
104,9
105,0
102,3
107,3
Wydatki majątkowe
2008/2007
106,5
105,5
106,7
106,5
112,4
1999
19,1
22,1
18,2
6,5
31,6
Wydatki majątkowe
2000
17,9
20,8
17,1
7,5
29,0
2000/1999
98,0
94,5
98,9
136,0
96,4
2001
17,0
19,4
16,0
8,9
28,0
2001/2000
98,6
93,7
98,8
126,0
114,3
2002
16,3
18,6
14,8
7,9
29,1
2002/2001
94,3
97,0
94,3
80,7
93,3
2003
15,5
17,1
13,3
8,8
33,3
2003/2002
92,2
84,1
96,0
97,5
123,2
2004
16,6
18,3
14,7
10,2
29,7
2004/2003
117,3
116,0
122,4
122,0
107,3
2005
17,8
18,2
16,1
11,7
33,9
2005/2004
118,8
109,4
122,5
125,4
144,5
2006
20,8
20,4
19,9
14,8
36,3
2007
21,0
18,8
22,5
13,1
36,7
2006/2005
134,1
128,5
137,8
140,6
140,4
2008
22,0
20,5
22,7
14,5
36,7
2007/2006
105,8
95,1
122,9
90,0
109,0
2008/2007
113,1
117,1
108,2
119,4
112,7
STRUKTURA WYDATKÓW JST OGÓŁEM WEDŁUG DZIAŁÓW
KLASYFIKACJI BUDŻETOWEJ W LATACH 1999-2008 W %
BP i
OW i
GK
K i
KF
W
RŁ
TŁ
GM
AP
OZ
PS
OD
Pozostałe
OPP
EOW
i OŚ
ODN
i S
1999
2,1
7,7
3,7
9,8
5,2
38,2
3,1
10,4
12,8
3,2
3,3
0,5
0,0
2000
1,8
7,9
3,5
10,2
5,4
38,4
3,6
10,7
11,6
3,2
2,3
0,6
0,8
2001
1,6
12,9
2,9
9,7
5,9
38,2
4,2
11,4
6,3
3,1
2,3
1,0
0,5
2002
1,9
12,8
2,7
10,1
6,0
39,0
2,4
11,7
5,8
3,1
1,5
1,2
1,8
2003
2,3
12,0
2,9
10,5
2,3
42,0
2,4
12,2
5,9
3,2
1,5
1,1
1,7
2004
2,2
12,7
3,1
9,9
2,2
39,5
2,3
13,7
5,7
3,3
1,5
1,0
2,9
2005
2,3
12,0
2,9
10,5
2,3
42,0
2,4
12,2
5,9
3,2
1,5
1,1
1,7
2006
1,8
15,7
3,5
8,8
2,1
34,2
2,6
16,5
5,4
3,5
1,9
1,5
2,5
2007
2,0
16,1
3,4
9,1
2,1
33,6
2,4
16,0
5,3
3,7
2,1
0,8
1,6
2008
1,9
16,0
3,8
9,2
2,3
32,5
2,5
15,1
5,4
3,7
3,2
1,0
1,6
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
07 WYDATKI PUBLICZNE stu
07 WYDATKI PUBLICZNE stuid 7000
07 WYDATKI PUBLICZNE stuid 7000
Główne założenia teorii wydatków publicznych
Prace, Wydatki publiczne (8stron)
Wyklad 7 Polityka wydatków publicznych
1Struktura wydatkow publicznych białaid 19194 ppt
Analiza wydatkow publicznych w Polsce na tle wybranych panstw
Wydatki publiczne 10
Wydatki publiczne, Finanse publiczne
Finanse publiczne Wydatki publiczne (17 stron)
Finanse Publiczne barabara szlabowska, Prawo finansowe wydatków publicznych, Funkcje finansów public
KRYTERIA PODZIAŁU WYDATKÓW PUBLICZNYCH, Studia, III semestr, Finanse publiczne, Ćwiczenia
więcej podobnych podstron