Ocena częstoS
ci występowania uszkodzeń struktur wewnątrzstawowych kolana u chorych z czynną chrząstką 41
Ocena częstoS
ci występowania uszkodzeń struktur
wewnątrzstawowych koIana u chorych z czynną chrząstką
wzrostową
MIROSA
AW BIRA1, PRZEMYSA
AW TOMASZ PARADOWSKI2, MAREK SYNDER1, DARIUSZ WITOŃSKI2
1
Uniwersytet Medyczny w A
odzi, II Katedra Ortopedii: Klinika Ortopedii i Ortopedii Dziecięcej, kierownik: prof. dr hab. med. M. Synder;
2
Oddział Kliniczny Chirurgii Rekonstrukcyjnej i Artroskopowej Stawu Kolanowego, kierownik: dr hab. med. D. Witoński
Ocena częstoS
ci występowania uszkodzeń struktur wewnątrz- The prevalence of intraarticular lesions in patients with active
growth plate
stawowych kolana u chorych z czynną chrząstką wzrostową
Bira M.1, Paradowski P.T.2, Synder M.1, Witoński D.2
Bira M.1, Paradowski P.T.2, Synder M.1, Witoński D.2
Medical University of A
ódx
, Poland, Second Chair of Orthopedies:
Uniwersytet Medyczny w A
odzi, II Katedra Ortopedii: 1Klinika Ortopedii i
1
Ortopedii Dziecięcej, e-mail: [e-mail]; 2Oddział Kliniczny Chi- Department of Orthopedies and Pediatrics Orthopedies,
2
e-mail: [e-mail]; Clinical Department of Reconsrtuction and
rurgii Rekonstrukcyjnej i Artroskopowej Stawu Kolanowego
Knee Athroscopic Surgery
Anterior cruciate ligament (ACL) injuries are becoming increasin-
Uszkodzenia struktur wewnątrzstawowych stawu kolanowego, w tym
więzadła krzyżowego przedniego (ligamentum cruciatum anterius  gly prevalent in children and adolescents. In those who had under-
gone ligament injuries progressive meniscal damage is frequently
LCA), występują coraz częS
ciej u dzieci i młodzieży. Towarzyszą im
nierzadko uszkodzenia łąkotek. Oba typy uszkodzeń powodują nie- observed. This, in turn, can lead to osteoarthritis in older age.
The aim of the study was to assess the prevalence of ACL injury
stabilnoS
ć stawu, a to z kolei może być w wieku dorosłym przyczyną
and/or other intraarticular lesions in patients with active growth
choroby zwyrodnieniowej tego stawu.
plate.
Celem pracy była ocena częstoS
ci występowania uszkodzeń LCA
oraz struktur wewnątrzstawowych kolana u chorych z czynną chrząst- Materials and methods. 59 patients (30 girls and 29 boys) with an
average age of 15.5 years (range 7-16 years) were included in the
ką wzrostową.
Materiał i metody. Badaniem objęto 59 chorych (30 dziewcząt i 29 chłop- study. Thirty-nine injuries occurred during sports activities. Average
time between knee trauma and surgery was 7,3 months (range 1
ców) w wieku 7-16 lat (S
rednia 15,5 lat). Podczas zajęć sportowych urazu
doznało 39 osób spoS
ród badanych. Czas od urazu do zabiegu operacyj- week-3 years). The relationships between meniscal and ligament
injuries were analyzed by means of logistic regression.
nego wynosił od tygodnia do 3 lat (S
rednio 7,3 miesiąca). Analizy częstoS
ci
i oceny ryzyka występowania poszczególnych typów uszkodzeń dokona- Results. Of all 50 patients had meniscal tears (36 localized in the
medial side) and 35 ACL tears. Both type of injuries occurred toge-
no z użyciem modeli regresji logistycznej.
Wyniki. U 50 chorych stwierdzono uszkodzenia łąkotek (36 przy- ther in 26 patients. Three patients had undergone additional cartila-
ge injury. We observed that in patients with ACL injury medial meni-
padków dotyczyło łąkotki przyS
rodkowej), a u 35 uszkodzenie LCA. Oba
typy uszkodzeń występowały jednoczeS
nie u 26 chorych. U trojga pa- scus tear was found with higher frequency (20 knees, 57%) than
cjentów wykazano ponadto uszkodzenie chrząstki stawowej. W bada- lateral one (6 knees, 17%). Although meniscal tear was slightly hi-
nej grupie spoS
ród 35 chorych z uszkodzeniem LCA aż u 26 stwierdzo- gher distributed in boys (27/29) than in girls (23/30), sex appeared
no także uszkodzenie łąkotkowe. Natomiast 20 dzieci (57% z uszko- not to be the risk factor to knee injury.
Conclusions. Anterior cruciate injuries are common in adolescents
dzeniami LCA) miało uszkodzoną łąkotkę przyS
rodkową i 6 łąkotkę
boczną (17%). Choć zaobserwowano większą częstoS
ć uszkodzeń łą- and have similar character to those observed in adults. Higher inci-
dence of medial meniscus tear may be related to chronic anterolate-
kotkowych u chłopców (27 uszkodzeń na 29 badanych chorych) niż u
ral knee instability caused by delay in surgical treatment.
dziewcząt (23/30), to jednak płeć nie okazała się istotnym czynnikiem
ryzyka wystąpienia tych uszkodzeń.
Wnioski. Uszkodzenia obserwowane w stawach kolanowych cho-
rych z czynną chrząstką wzrostową i z rozerwanym przednim wię-
zadłem krzyżowym mają podobny charakter jak u dorosłych. Więk-
sza częstoS
ć uszkodzeń łąkotki przyS
rodkowej towarzysząca w na-
szym materiale uszkodzeniom LCA wynika prawdopodobnie z póx
-
nego zgłaszania się chorych z niestabilnoS
cią przednio-boczną na
leczenie specjalistyczne.
Key words: arthroscopy, anterior cruciate ligament, meniscal inju-
Słowa kIuczowe: artroskopia, więzadło krzyżowe przednie, urazy
ries, children
łąkotkowe, dzieci
Pol. Merk. Lek., 2006, XXI, 121, 41
Pol. Merk. Lek., 2006, XXI, 121, 41
Uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego (ligamentum u osób z czynną chrząstką wzrostową są rozpoznawane co-
cruciatum anterius  LCA) są jednym z najczęstszych na- raz częS
ciej [10]. Problem ten nabiera szczególnego znacze-
stępstw urazów sportowych stawu kolanowego. Jeszcze w nia, gdyż panuje przekonanie, że uszkodzenia wewnątrzsta-
latach 70. XX wieku uważano, że uszkodzenie więzadła u wowe towarzyszące rozerwaniu LCA u chorych niedojrza-
osób niedojrzałych szkieletowo występuje rzadko [2, 16]. łych szkieletowo mogą wpływać w dużym stopniu na czyn-
Coraz większa aktywnoS
ć sportowa dzieci oraz możliwoS
ci noS
ć kolana w wieku dorosłym.
diagnostyczne stawu kolanowego, a także znaczne zainte- Celem pracy była ocena częstoS
ci występowania uszko-
resowanie specjalistów kontuzjami stawowymi u dzieci i mło- dzeń LCA oraz struktur wewnątrzstawowych kolana u osób z
dzieży powodują, że uszkodzenia LCA i łąkotek stawowych czynną chrząstką wzrostową.
42 M. Bira, P.T. Paradowski, M. Synder, D. Witoński
MATERIAŁ I METODY Charakterystykę uszkodzeń struktur wewnątrzstawowych
kolana przedstawiono w tabeli 1.
Oceną retrospektywną objęto 59 chorych (30 dziewcząt, 29 Ryzyko uszkodzenia LCA nie było związane z miejscem
chłopców) w wieku od 7 do 16 lat (S
rednia 15,5 lat), u których zamieszkania chorego, jego płcią, czasem, jaki upłynął od
w latach 1997-2004 wykonano artroskopię diagnostyczno- doznania urazu do zabiegu operacyjnego czy też z charakte-
operacyjną stawu kolanowego. Czas od urazu stawu do za- rem urazu (sportowy, niesportowy) zarówno wówczas, gdy
biegu operacyjnego wynosił od tygodnia do 3 lat (S
rednio 7,3 zmienne te były rozpatrywane oddzielnie, jak i w analizie sko-
miesiąca). Dokumentacja zawierała dane dotyczące uszko- jarzonej. Podobne wyniki uzyskano w analizie ryzyka wystą-
dzenia więzadeł krzyżowych, chrząstki stawowej, łąkotek oraz pienia uszkodzeń łąkotek. Zaobserwowano przy tym więk-
innych struktur wewnątrzstawowych kolana. W analizie szą częstoS
ć uszkodzeń łąkotkowych u chłopców (27 uszko-
uwzględniono wiek, płeć, mechanizm urazu (rodzaj uprawia- dzeń na 29 badanych chorych) niż u dziewcząt (23/30), ale
nej dyscypliny sportowej), a także miejsce zamieszkania cho- wielkoS
ć ryzyka wystąpienia tych uszkodzeń nie okazała się
rych. Dane demograficzne badanych chorych przedstawio- znamienna statystycznie (p = 0,08; OR = 4,8; 95%CI 0,9-
no w tabeli 1. 26,9). Ocena wpływu płci chorego bez uwzględnienia innych
W celu oceny związku między rodzajem uszkodzeń sta- rozpatrywanych cech również nie wykazała istotnoS
ci staty-
wu kolanowego a mechanizmem urazu, płcią oraz miej- stycznej (p = 0,1; OR = 4,1; 95%CI 0,8-21,8).
scem zamieszkania zastosowano modele regresji logi-
stycznej. Ryzyko wystąpienia uszkodzeń okreS
lano w 95%
przedziałach ufnoS
ci (95% CIs). Ryzyko wystąpienia okre- OMÓWIENIE
S
lonych typów uszkodzeń kolana oceniano jako znamien-
ne przy poziomie istotnoS
ci p 0,05. Do oceny związków Badania epidemiologiczne prowadzone w Stanach Zjedno-
między danymi zastosowano test korelacji rang Spearma- czonych Ameryki Północnej wskazują, że 1-4% wszystkich
na. WspółzależnoS
ci oceniano jako znamienne statystycz- rekonstrukcji LCA dotyczy niedojrzałych szkieletowo chorych
nie przy poziomie istotnoS
ci p 0,05. Obliczenia statystycz- [11]. CzęstoS
ć rozerwania LCA u dorosłych okreS
la się jako
ne wykonywano przy użyciu programu SPSS dla Windows wielkoS
ć 1/1750 osób poniżej 45. roku życia. Natomiast czę-
w wersji 13.0 (SPSS Inc.). stoS
ć uszkodzeń więzadła u dzieci mieS
ci się w przedziale 1/
50 tys. do 1/200 tys. [4]. Uszkodzenie LCA u niedojrzałych
szkieletowo pacjentów poniżej 14. roku życia obserwuje się
WYNIKI częS
ciej u chłopców [9]. Nasze badania potwierdziły, że uszko-
dzenie o charakterze złamania awulsyjnego koS
ci piszczelo-
Dzieci powyżej 14 roku życia stanowiły 96% badanych. U 45 wej lub uszkodzenia częS
ciowe rozpoznaje się u młodszych
pacjentów (76%) przyczyną urazu było uprawianie sportu wiekiem pacjentów [1]. W miarę dojrzewania częS
ciej obser-
(najczęS
ciej była to piłka nożna). Jednoczesne uszkodzenie wuje się natomiast pełne rozerwanie oraz uszkodzenia we-
LCA i łąkotki bocznej zaobserwowano u 6 pacjentów, a uszko- wnątrzstawowe o typie zbliżonym do stwierdzanych u doro-
dzenie więzadła i łąkotki przyS
rodkowej u 20 leczonych. słych [8, 12]. Badania wskazują także, że wS
ród młodych
Uszkodzenie LCA dotyczyło najczęS
ciej okolicy przyczepu kobiet grających w koszykówkę uszkodzenia LCA występują
udowego. Uraz łąkotki miał zazwyczaj charakter podłużne- 8 razy częS
ciej niż w tej samej grupie wiekowej mężczyzn
go, pionowego uszkodzenia. U 3 chorych (5%) uszkodze- [14]. Williams i wsp. [17] w ocenie retrospektywnej 24 mło-
niom pierwotnych i wtórnych stabilizatorów kolana towarzy- dych chorych, u których wykonano artroskopię z powodu
szyło uszkodzenie powierzchni chrzęstnej rzepki i kłykci. podejrzenia uszkodzenia łąkotek lub  niekostnego uszkodze-
nia LCA, stwierdzili, że u 56% tych chorych uszkodzeniu LCA
towarzyszyło także uszkodzenie łąkotek. 21% uszkodzeń łą-
TabeIa 1. Charakterystyka chorych
kotek stanowiły uszkodzenia obwodowe, które w artroskopii
TabIe 1. Characteristics of patients
wykazywały cechy samoistnego wygojenia [17]. W przepro-
Charakterystyka Grupa badana
wadzonych przez nas badaniach stwierdziliS
my współistnie-
n = 59
nie uszkodzenia łąkotek z rozerwaniem LCA u 73% leczo-
Dane demograficzne
nych. Uszkodzenia łąkotek częS
ciej towarzyszą urazom LCA
niż więzadła krzyżowego tylnego [3, 6]. CzęstoS
ć uszkodzeń
dziewczęta [%]30 (51)
łąkotek towarzyszących ostremu rozerwaniu LCA wynosi,
wiek, S
rednia ą SD 15,5ą1,3
według różnych autorów, od 35 do 78%. Są to zazwyczaj
czas od urazu do zabiegu [miesiące], S
rednia ą SD 7,3ą6,8
uszkodzenia typu  rączka od wiadra [7, 13]. Dotyczą naj-
miejsce zamieszkania *
częS
ciej unaczynionej, 1/3 zewnętrznej okolicy rogu tylnego
duże miasto [%]45 (76) lub połączenia łąkotkowo-torebkowego. Taka lokalizacja
umożliwia ich zszycie lub leczenie nieoperacyjne [14]. W sta-
małe miasto [%]10 (17)
nach przewlekłego uszkodzenia LCA częstoS
ć uszkodzeń
wieS
[%]4 (7)
łąkotek znacznie się zwiększa  aż do 53-97% [5]. W bada-
Charakter i umiejscowienie urazu
nej grupie 35 chorych z uszkodzeniem LCA aż u 26 stwier-
sportowy [%]45 (76) dzono także uszkodzenie łąkotkowe. Przy czym 20 dzieci
(57% z uszkodzeniem LCA) miało uszkodzoną także łąkotkę
kolano prawe [%]32 (54)
przyS
rodkową, a 6 łąkotkę boczną (17%). Obserwacja ta nie
Rodzaj uszkodzenia [%]
jest zgodna z danymi przedstawionymi przez innych auto-
izolowane LCA 9 (15)
rów. W pracy analizującej występowanie uszkodzeń łąkotko-
LCA + łąkotka przyS
rodkowa 20 (34)
wych łącznie z rozerwaniem LCA u dzieci w wieku 10-14 lat
Millett i wsp. [10] wykazali nie tylko większą częstoS
ć uszko-
LCA + łąkotka boczna 6 (11)
dzeń łąkotki bocznej, ale także znamienną współzależnoS
ć
łąkotka przyS
rodkowa 16 (27)
między częstoS
cią uszkodzeń łąkotki przyS
rodkowej a cza-
łąkotka boczna 8 (14)
sem, który minął od urazu do zabiegu operacyjnego. Ponie-
uszkodzenia chrząstki 3 (5)
waż badane przez wymienionych autorów dzieci były opero-
wane S
rednio około trzech miesięcy po przebytym urazie,
SD  odchylenie standardowe; * małe miasto  do 50 tys. mieszkańców,
duże miasto  powyżej 50 tys. mieszkańców można przypuszczać, że większa liczba chorych z uszko-
SD  standard deviation; * small town  up to 50 000 inhabitants, big town
dzeniami łąkotki przyS
rodkowej w naszych badaniach wyni-
 more than 50 000 inhabitants
ka z przewlekłej niestabilnoS
ci stawu kolanowego będącej
Ocena częstoS
ci występowania uszkodzeń struktur wewnątrzstawowych kolana u chorych z czynną chrząstką 43
2. Bales C.P., Guettler J.H., Moorman C.T.: 3rd. Anterior cruciate ligament
następstwem póx
nego (S
rednio po 7 miesiącach) podjęcia
injuries in children with open physes: evolving strategies of treatment.
leczenia operacyjnego.
Am. J. Sports Med., 2004, 32(8), 1978-1985.
Najczęstszym typem uszkodzenia łąkotki jest uszkodze-
3. DeHaven K.E.: Meniscectomy vs. repair: Clinical experience. W: Mow V.
nie podłużne, a najczęstszą lokalizacją urazu  okolica rogu
C. i wsp., (ed.): Knee Meniscus: Basic and Clinical Foundations. New
tylnego. W naszym materiale uszkodzenie chrząstki stawo- York, Raven Press, 1992, 131.
4. Griffin L.Y., Agel J., Albohm M.J. i wsp.: Noncontact anterior cruciate liga-
wej obserwowaliS
my rzadko, stwierdzając je tylko w 3 bada-
ment injuries: risk factors and prevention strategies. J. Am. Acad. Or-
nych przypadkach.
thop. Surg., 2000, 8(3), 141-150.
W dostępnym piS
miennictwie jako dyscypliny sportowe
5. Indelicato P.A., Bittar E.S.: A perspective of lesions associated with ACL
insufficiency of the knee. A review of 100 cases. Clin. Orthop. Relat. Res.,
najczęS
ciej powodujące uszkodzenie LCA łącznie z uszko-
1985, 198, 77-80.
dzeniem łąkotek wymienia się piłkę nożną, narciarstwo al-
6. Iobst C.A., Stanitski C.L.: Acute knee injuries. Clin. Sports Med., 2000,
pejskie i koszykówkę. Także wS
ród naszych chorych urazy
19(4), 621-635.
kolana powstawały najczęS
ciej podczas gry w piłkę nożną.
7. Keene G.C., Bickerstaff D., Rae P.J. i wsp.: The natural history of meni-
scal tears in anterior cruciate ligament insufficiency. Am. J. Sports Med.,
Uszkodzenie łąkotek obserwowano jednakowo często u obu
1993, 21(5), 672-679.
płci. Uszkodzenie łąkotki przyS
rodkowej występowało zna-
8. Kellenberger R., von Laer L.: Nonosseous lesions of the anterior cruciate
cząco rzadziej u dzieci poniżej 14. roku życia. Podobnie jak
ligaments in childhood and adolescence. Prog. Pediatr. Surg., 1990, 25,
w innych badaniach, prewalencja uszkodzeń łąkotki przyS
rod- 123-131.
kowej zwiększała się wraz z wiekiem, natomiast w odniesie- 9. Luhmann S.J.: Acute traumatic knee effusions in children and adolescents.
J. Pediatr. Orthop., 2003, 23(2), 199-202.
niu do łąkotki bocznej pozostawała na względnie stałym po-
10. Millett P.J., Willis A.A., Warren R.F.: Associated injuries in pediatric
ziomie [5, 15].
and adolescent anterior cruciate ligament tears: does a delay in treat-
ment increase the risk of meniscal tear? Arthroscopy, 2002, 18(9),
955-959.
11. Nottage W.M., Matsuura P.A.: Management of complete traumatic an-
WNIOSKI
terior cruciate ligament tears in the skeletally immature patient: cur-
rent concepts and review of the literature. Arthroscopy, 1994, 10(5),
Uszkodzenia obserwowane w kolanach chorych z czynną
569-573.
chrząstką wzrostową i z rozerwanym przednim więzadłem krzy- 12. Prince J.S., Laor T., Bean J.A.: MRI of anterior cruciate ligament injuries
and associated findings in the pediatric knee: changes with skeletal ma-
żowym mają podobny charakter jak u dorosłych. Uszkodzenie
turation. Am. J. Roent., 2005, 185, 756-762.
łąkotki przyS
rodkowej obserwuje się rzadziej u dzieci niż u
13. Rubin D.A., Paletta G.A. Jr.: Current concepts and controversies in
młodzieży i dorosłych. Rzadsze występowanie uszkodzeń
meniscal imaging. Magn. Reson. Imaging. Clin. N. Am., 2000, 8(2),
243-270.
chrząstki stawowej może wiązać się z lepszym rokowaniem
14. Schmale G.A., Simonian P.T.: Meniscal Repair in Children and Adole-
odległym w tej grupie leczonych. Większa częstoS
ć uszkodzeń
scents. Sports Med. Arthros. Rev., 2004, 12(1), 60-68.
łąkotki przyS
rodkowej towarzysząca w naszym materiale uszko-
15. Thornton D.D., Rubin D.A.: Magnetic resonance imaging of the knee
dzeniom przedniego więzadła krzyżowego wynika prawdopo- menisci. Semin. Roentgenol., 2000, 35(3), 217-230.
16. Vaquero J., Vidal C., Cubillo A.: Intra-articular traumatic disorders of the
dobnie z póx
nego zgłaszania się chorych z niestabilnoS
cią
knee in children and adolescents. Clin. Orthop. Relat. Res., 2005, 432,
przednio-boczną na leczenie specjalistyczne.
97-106.
17. Williams J.S. Jr., Abate J.A., Fadale P.D. i wsp.: Meniscal and nonosse-
ous ACL injuries in children and adolescents. Am. J. Knee Surg., 1996,
9(1), 22-26.
PIR
MIENNICTWO
Otrzymano 26 stycznia 2006 r.
1. Aichroth P.M., Patel D.V., Zorrilla P.: The natural history and treatment of Adres: Mirosław Bira, Klinika Ortopedii i Ortopedii Dziecięcej Uniwersytetu
rupture of the anterior cruciate ligament in children and adolescents. A Medycznego, 91-002 A
ódx
, ul. Drewnowska 75, tel. [phone], e-mail:
prospective review. J. Bone Joint Surg. [Br], 2002, 84(1), 38-41. [e-mail]