Terapia grupowa
skoncentrowana na procesie
Wykład
Grupa skoncentrowana na procesie
 tu i teraz
Skuteczna terapia grupowa  tu i teraz jednocześnie
koncentruje się na dwóch aspektach procesu:
1. Doświadczanie: bezpośrednie wydarzenia podczas
spotkania grupowego uzyskują pierwszeństwo nad
wydarzeniami z aktualnego życia zewnętrznego członka,
jak i jego przeszłości. Ułatwia to wyłonienie się
mikrokosmosu każdego członka grupy
2. Naświetlenie procesu: grupa musi analizować siebie,
badać własne transakcje, wyjść poza czyste doświadczenie
i zrozumieć proces (integrować doświadczenie)
Podejście to ma charakter ahistoryczny, chociaż
paradoksalnie komentarz dotyczy już przeszłości.
Charakter materiału:
Terapeuci zorientowani na proces sÄ… skoncentrowani nie tyle
na treści wypowiedzi, co raczej na proces, czyli na to  Co
słowa, styl uczestników, charakter dyskusji mówią o
interpersonalnej relacji między uczestnikami?
Co mówią o relacjach interpersonalnych konkretnych
uczestników grupy ich reakcje werbalne i pozawebalne -
 jak i  dlaczego siÄ™ one pojawiajÄ…
Terapeuci skupiajÄ… siÄ™ na metakomunikacyjnych aspektach
relacji i zastanawiajÄ… siÄ™ dlaczego w aspekcie relacyjnym
osoba formułuje wypowiedz
w taki sposób i w tym czasie.
 Jan 24 letni student prawa podczas grupowej sesji
terapeutycznej wykrzyczał, zwracając się do Luizy, córki
alkoholiczki, matki trojga dzieci, która ujawniła że pewne
problemy z piciem:  Wolałbym się zabić niż mieć matkę
alkoholiczkę i powtarzać jej błędy!
Skoncentrowanie na treści  grupa dyskutuje, jak żyje się
dzieciom, którzy mają matki nie pijące lub matki alkoholiczki
Skoncentrowanie na procesie  odpowiedzieć na pytania
Øð dlaczego teraz Jan zaatakowaÅ‚ LuizÄ™?
Øð czy byÅ‚ już miÄ™dzy nimi jakiÅ› konflikt?
Øð Dlaczego nie zaatakowaÅ‚ bezpoÅ›rednio, tylko poÅ›rednio?
Øð Co to znaczy o Janie i jego sposobach rozwiÄ…zywania trudnoÅ›ci?
Øð Dlaczego poprzez takÄ… wypowiedz
Jan wystawił się na atak grupy?
Øð Czy może to mieć zwiÄ…zek z tym, że kolega Jana, który miaÅ‚ rolÄ™ kozÅ‚a
ofiarnego odszedł z grupy?
Warstwy a czynniki leczÄ…ce
Czynniki leczÄ…ce
Warstwa I
Warstwa II
" sprzężenia zwrotne
" Interpersonalne
" katharsis
uczenie siÄ™ przekaz
" odsłanianie siebie
" Interpersonalne
" nabycie umiejętności
uczenie się odbiór
społecznych
Podstawowe funkcje i zadania
terapeuty:
1. Ma nakierowywać grupę na  tu i teraz , komentując w różny
sposób ewentualne kierunki zmiany na poziomie temporalnym
2. Identyfikować powiązania pomiędzy faktycznym przesłaniem
komunikatu a intencjÄ… osoby komunikujÄ…cej siÄ™ np. gdy ktoÅ›
pyta o coś drugiego członka grupy, to jaka jest intencja
pytania  uzyskanie informacji czy zawstydzenie lub
upokorzenie go forum grupy
3. Wspomagać pętlę autorefleksji członków grupy, przy ich
współudziale; komentarze dotyczą wszystkich członków
grupy, także terapeuty
Czym się kierować ma terapeuta przy
wyborze interwencji?
Terapeuta musi zdiagnozować czego najbardziej
grupa potrzebuje w tym momencie i swoje
reakcje podporządkować tymże potrzebom
Terapeuta może wprost odwołać się do członków
grupy z zapytaniem: Jak każdy z was odbiera
przebieg spotkania (jaki majÄ… charakter
bezpośrednio zachodzące relacje między
członkami grupy, grupą a terapeutą, terapeutą a
poszczególnymi członkami)?
Skupienie siÄ™ na procesie
Lęki związane z procesem odkrywania tego, co
stanowi tabu (socjalizacja i normy społeczne) 
komentowanie procesu jest zazwyczaj traktowane
jak niegrzeczne zachowanie, nadto obnażające (lęki
przed krytykÄ… rodzica)
Strach przed odwetem  gdy komentowana osoba
poczuje lęk lub złość, to się może zemścić
Utrzymywanie władzy  badanie hierarchii władzy
powoduje jej spłaszczanie się, komentowanie
zachowań terapeuty prowadzi do pobudzenia
zażenowania i wstydu, stąd nie wszyscy są gotowi
do takiej aktywności
Fazy procesu grupowego a
zadania terapeuty
Faza aktywacji  koncentrowanie członków grupy na
 tu i teraz , na pojawiających się relacjach między
członkami grupy
Faza orientacji na  tu i teraz , inaczej faza
 naświetlania procesu  gdy członkowie zaczynają
komentować proces grupowy zwykle jest to
przyjmowane jako zarozumialstwo, wywyższanie się.
Gdy ktoś mówi np. :  nic się nie dzieje lub  grupa
utknęła w martwym punkcie , wtedy ściąga na siebie
niebezpieczeństwo, że usłyszy  może ty dziś
zaczniesz ,  Nie czekaj na nas, dzisiaj twoja kolej .
Prawdopodobnie ten proces skomentuje już terapeuta
z metapoziomu
Techniki aktywacji  tu i teraz
Dyrektywa główna - komentarze początkowe, gdy
terapeuta zachęca do mówienia nie tylko o tym, co
na zewnątrz, ale i tym co się dzieje aktualnie między
członkami grupy
Zachęcanie P do zaobserwowania, w jakich
okolicznościach na grupie pojawiają się ich problemy
(np. myśli samobójcze, obsesja)
Zachęcanie do odkrywania tych członków, którzy
najbardziej bÄ…dz
najmniej....
Mówienie wprost, używanie trybu warunkowego, itp.
Opór w fazie aktywowania
Przyjmowanie zasady absolutnej równości np.
czuję do wszystkich członków grupy ciepłu
uczucia (zwróć uwagę na negatywne)
Milczenie grupy (po jakimÅ› czasie T pyta, co
członkowie przeżywali podczas tego milczenia)
Uporczywe opowiadanie o tym, co zewnętrzne
(jak przenieÅ› to na  tu i teraz )
Jak zrobić z tego, co  tam i wtedy  tu i teraz
Zbyt duża lub zbyt niska aktywność terapeuty
Techniki naświetlania procesu -
pacjenci
Muszą rozpoznać, jak zachowują się w relacjach z
innymi ludz
mi (style)
Każdy musi uznać wpływ własnego zachowania na
innych i jak inni wpływają na niego
Powinni rozstrzygnąć czy są zadowoleni ze
swojego stylu funkcjonowania interpersonalnego
Muszą ćwiczyć wolę zmiany
Zamiar (motyw) zmienić na decyzję, a decyzję na
zmianÄ™
Utrwalić zmianę i przenieść ją z warunków grupy
do swego codziennego życia
y
ródła napięcia w grupie
Walka o dominację, władzę  gdy ktoś z grupy,
zwłaszcza terapeuta pozytywnie oceni kompetencje
członka grupy, reszta zaczyna ją podważać
(rywalizacja),
Walka o bliskość i przynależność  gdy ktoś z grupy
uzyska informację o zrozumieniu, inni członkowie
mogą jego doświadczenia, emocje unieważniać
Zabierania czasu i przestrzeni poprzez symptomy i
unikanie zmiany (wtórne korzyści z symptomu)
Komentarze z
ródłem zmiany -
poziomy
1. Oto jakie jest twoje zachowanie  informacje
zwrotne i samoobserwacja jest z
ródłem wiedzy o
tym, jak widzÄ… ich inni
2. Oto jakie uczucia wywołują twoje zachowania 
informacje zwrotne od innych członków grupy
3. Oto jak twoje zachowanie wpływa na opinię innych o
tobie  członkowie przekazują sobie, że w
następstwie swego zachowania są cenienie przez
innych, szanowani, unikani
4. Oto jak twoje zachowanie wpływ na twoją opinię o
sobie na podstawie informacji zebranych wyżej P
formułują opinię o sobie.
Na podstawie powyższej sekwencji
pacjent :
Dowiaduje siÄ™ jak jego relacje z innymi i z samym
sobą kształtują jego własne działania i wtedy
podejmuje najczęściej decyzję o zmianie   Tylko
ja mogę zmienić świat, który stworzyłem
Rozpoznawanie przeszkód w zmienianiu się 
 zmiana nie jest niebezpieczna
Jak to się dzieje, że P postępuje w sprzeczności ze
swoimi interesami stanowi podstawÄ™ do
formowania przekonania   Potrafię się zmienić,
jestem silny
Zjawiska zwiÄ…zane z grupÄ… jako
całością
Siły grupowe działające w służbie terapii  są to
zjawiska, które dotyczą takich kwestii, jak
spójność grupy, solidarność członków, czyli np.
zachowań wzmacniających wzajemną
atrakcyjność, akceptację, zaufanie
Siły grupowe działające przeciw oczekiwanym
efektom terapii  są to najczęściej problemy
obciążone lękiem i antyterapeutyczne normy
grupowe
Co potencjalnie może przeszkadzać
Zjawisko ucieczki grupy przed rozpoznaniem
problemu  regresja w stosunku do normalnego
funkcjonowania grupy np. w sytuacji odejścia
kogoś z grupy, ujawnienia się i odsłonięcie przez
kogoś z grupy z materiałem  trudnym
Ignorowanie komentarzy T sprowadzajÄ…cych grupÄ™
do metaanalizy procesu
Typy komentarzy: Czy jest coÅ› o czym grupa
dzisiaj nie mówi?; Wyczuwam dzisiaj  ukryty
program spotkania, czy możemy o tym
porozmawiać?
Antyterapeutyczne normy
grupowe (wybrane)
Zabieramy głos po kolei  zniechęca do
spontaniczności i ogranicza wyrażanie siebie
Każdemu po równo czasu i przestrzeni  podobnie jw.
Skoncentrowanie siÄ™ na pierwszym poruszonym
problemie i hamowanie wprowadzenia nowych
aspektów relacyjnych
Omawianie ważnych kwestii poza grupą
Unikanie rywalizacji, walki o władzę, walki o
pierwszeństwo
Nie przeciwstawianie siÄ™ i nie kwestionowanie
komentarzy terapeuty
Stadia formowania siÄ™ grupy
Formowanie grupy, kryteria doboru  wstępne
zaangażowanie i uczestnictwo
Napieranie  dominacjÄ… akceptacji, pozytywnych
odniesień schodzi na plan dalszy i pojawiają się
agresywne, jak: kontrola, władza, status
Normowanie  równoważenie współzawodnictwa i
rywalizacji; przynależności i indywidualnego
zróżnicowania
Wykonanie  okres intensywnej pracy grupy, którą
formułuje zażyłość, zaangażowanie i autentyczną
spójność
Zamykanie  kończenie doświadczenia grupowego
Pierwsze spotkanie
Nastawienie pacjentów i ich negatywne emocje 
strach, zażenowanie, wstyd
Wprowadzenie zasad pracy w grupie np. szczerości i
poufności
Wprowadzanie zasady zwracania siÄ™ do siebie po
imieniu
Cisza
Pierwsi członkowie grupy mówią o sobie, najczęściej
o powodach rozpoczęcia terapii i symptomach
Terapeuta kształtuje pierwsze normy i jest aktywny
Stadium poczÄ…tkowe
Orientacja, niepewne uczestnictwo, poszukiwanie
sensu i zależność
Pacjenci muszą sobie odpowiedzieć na pytanie  Jak
to ma mi pomóc? Co ma wspólnego uczestnictwo w
grupie z problemami i celami do zrealizowania?
OceniajÄ… siebie nawzajem i grupÄ™ , szukajÄ… dla
siebie funkcjonalnych ról i zastanawiają się nad
swojÄ… pozycjÄ… w grupie
Odtwarzają często sytuację pierwotną: spodziewają
się odrzucenia, lekceważenia lub szczególnego
miejsca
Stadium poczÄ…tkowe (orientacji)
Poszukują akceptacji, nagrody za spełnianie
oczekiwań terapeuty, zadają różne pytania  jacy
mają być?
Wykazują chęć podporządkowania się i zależności,
poszukujÄ… strukturalizacji
Interakcje podobne do różnych spotkań
towarzyskich, omawiają tematy mało istotne, treść
dyskusji mało ważna, ważne to co dzieje się na
poziomie niewerbalnym (kto na kogo patrzy, kto
komu kiwa głową na znak aprobaty, kogo się boją,
a kogo szanujÄ…)
Role grupowe i stosunek do
terapeuty
Zarysowują się typowe role, które są przyjmowane
przez członków grupy w życiu, zwłaszcza w
sytuacjach trudnych
Pacjenci ustosunkowujÄ… siÄ™ emocjonalnie do
terapeuty i pozostałych członków grupy, zwłaszcza
tych przyjmujÄ…cych bardziej wyraz
ne role w grupie
Stosunek do terapeuty: reprezentant władzy,
lekarz, dobrotliwy ojciec (spowiednik), przyjaciel,
przywódca duchowy
Role destrukcyjne:
Lider dominacji  próbuje przejąć władzę, wyznaczyć cele,
wprowadzajÄ… kontrolÄ™
Lider sympatii  daje oparcie, zrozumienie, ciepło, wyczuwa
nastroje
Błazen grupowy  rozładowuje napięcia poprzez żarty,
opowiadanie dowcipów, stwarzanie sytuacji paradoksalnych
Kozioł ofiarny  kanalizuje napięcia grupowe, staje się obiektem
kpin, agresji
Dobry uczeń  pragnie uporządkować i nadać znaczenie
wszystkiemu, co pokazuje terapeuta, by zasłużyć na jego
akceptacjÄ™
Outsider  pozostaje na uboczu, izoluje się; często budzi
niepokój innych członków grupy
Stadium drugie
Członkowie grupy przechodzą do konfrontacji i
eksplorowania różnic (poprzednio podobieństwa)
Rogers  ogólne zakłopotanie, opór przed
odsłanianiem i poznawaniem siebie, opis dawnych
uczuć, wyrażanie emocji negatywnych wobec
prowadzÄ…cego
Konsolidacja grupy przeciw terapeucie lub
delegowanie poszczególnych członków do wyrażenia
negatywnych uczuć np. zawodu, agresji, żalu,
Efekt  dalsza konsolidacja grupy
Stadium drugie  konflikty, dominacja, bunt
Pierwsze dylematy: czy być na zewnątrz czy wewnątrz grupy?;
 na górze czy na dole?
Negatywne komentarze i słowa krytyki wobec siebie nawzajem
Doradzanie, krytyka różnych doświadczeń, wyborów życiowych
po to by osiągnąć określoną pozycję w hierarchii
Walka o kontrolę, zwłaszcza z nowymi członkami grupy
Wrogość wobec terapeuty i przypisywanie mu  nadludzkich
atrybutów
Odmowa pełnienia roli autorytetu przez terapeutę nasila
wrogość i niepokój
Fantazje na temat bycia  wybranym dzieckiem terapeuty nasila
rywalizacjÄ™
Role grupowe
Pod koniec drugiego okresu następuje destabilizacja
ról grupowych, które zarysowały się na początku
grupy
Pomyślny rozwój grupy powoduje zanik ról
destruktywnych na rzecz bardziej konstruktywnych
dla pracy w grupie
Siedem głównych ról: wyraziciel nastrojów
grupowych, stabilizator emocji grupowych, sumienie
grupy, dziecko grupowe (szalone, biedne), dobra
mama, bard (filozof) grupowy, opozycjonista
Stadium drugie
Negatywne zjawiska mogą być związane z:
Nie radzeniem sobie przez terapeutów z
negatywnymi emocjami, przedkładanie własnych
potrzeb emocjonalnych nad potrzeby grupy (różne
sposoby wstrzymywania ataków)
Zjawisko przemieszczonej, skierowanej poza obiekt
agresji, które polega na kierowaniu jej w stronę
lekarzy z przeszłości, atakowaniu psychoterapii
Zjawisko poszukiwania kozła ofiarnego z
przekonaniem, że gdyby go nie było na grupie, to
grupa by ho, ho!
Stadium trzecie  rozwój spójności
Po fazie konfliktu następuje kształtowanie się i
rozwój dojrzałej spójności grupy
Zjawiska: świadomość solidarności z grupą, zgodne
działania, współpraca i wzajemność, ustalenie
zażyłości i zaufania
Główny dylemat  blisko czy daleko?, niepokój może
dotyczyć obu pozycji
Powstrzymywanie negatywnych afektów
Dopiero gdy wszystkie afekty będzie można wyrazić
i przepracować, wtedy grupa stanie się dojrzałą
Stadium rosnącej spójności dzieli się na:
PoczÄ…tkowÄ… fazÄ™ wielkiego wzajemnego wsparcia
(grupa przeciwko światu zewnętrznemu)
Bardziej zaawansowaną, zwaną też prawdziwą
pracą zespołową, w której napięcie wyłania się nie
z walki o dominację, ale ze zmagań każdego
uczestnika z własnymi oporami.
Fazy te mogą występować sekwencyjnie, chociaż
ich  czystość jest mało prawdopodobna
Rozwój grupy:
Nie ma charakteru liniowego, a raczej
sekwencyjno-powracajÄ…cy
Zmienność śledzi się poprzez takie
wskaz
niki, jak: spójność, emocjonalność,
zażyłość
Cykloterapia  określenie proponowane
przez Hamburga na określenie dynamiki
przebiegu recykli grupy
Trudni pacjenci
Klienci Å‚apczywi  wysokie wymagania we
wszystkich sferach (szybko i dużo, najlepiej na
pierwszej sesji)
Klienci wywołujący silne wrażenia  nie tyle
patologiczni, co specyficznie wysławiający się, z
aurÄ… osobistÄ… itp.
Klienci bierno-agresywni  zachęcający do
największego wysiłku i wytężonej pracy, sam
pozostaje nieszczęśliwy
 Klienci manipulujÄ…cy  wymusza uzyskanie
różnych przywilejów i specjalnych praw
Klienci snujący intrygi  przekazujący różne
informacje o terapeutach i instytucjach, w
których się leczyli
Klienci ciężko chorzy psychicznie  aura,
nastrój, dziwaczne spostrzeganie
Klienci pozbawieni wglądu  nie można do nich
dotrzeć, ani nie można się ich pozbyć
 Klienci zrywajÄ…cy terapiÄ™  niezadowoleni i
oczekujÄ…cy na  cud
Klienci nieatrakcyjni i nie odnoszÄ…cy
sukcesów  starzy, słabo wykształceni,
niski status społeczny, bez jakiegokolwiek
sukcesu