2012-06-03
Wykład 10. Osobowość
Plan
1. Osobowość a emocje
2. Emocjonalne mechanizmy kształtowania cech
osobowościowych
3. Cecha, wymiar, czynnik
4. Teorie osobowości rozumianej jako organizacja cech
Wykład Osobowość
Wykład 10. Osobowość Wykład 10. Osobowość
1. Osobowość a emocje 1. Osobowość a emocje
Głowną funkcją emocji i systemu emocjonalnego jest Trzy mechanizmy organizacji cech i wymiarów
osobowości - (Izard, 1991).
organizacja cech i wymiarów osobowości (Izard, 1991).
Wykład 10. Osobowość Wykład 10. Osobowość
1. Osobowość a emocje 2. Mechanizmy kształtowania cech osobowości
Mechanizmy:
1. różnice indywidualne w progu aktywowania emocji Próg aktywowania emocji
2. stały wpływ Różnice w zakresie progu aktywacji a tym samym
3. wzrost stabilności wzorców emocjonalnych w miarę doświadczania emocji i ich wyrażania pojawiają się we
rozwoju. wczesnych fazach życia.
1
2012-06-03
Wykład 10. Osobowość Wykład 10. Osobowość
Mechanizm kształtowania cech osobowości 2. Mechanizmy kształtowania cech osobowości
Próg aktywowania emocji Próg aktywowania emocji
Różnice w zakresie progu aktywacji prowadzą do różnic Różnice indywidualne dotyczące progu aktywowania
w zakresie częstości doświadczania emocji. emocji prowadzą do różnic we wzorcach zachowania,
które zostają zorganizowane jako cechy osobowości.
Wykład 10. Osobowość Wykład 10. Osobowość
2. Mechanizm kształtowania cech osobowości 2. Mechanizmy kształtowania cech osobowości
Próg aktywowania emocji Próg aktywowania emocji
Przykład: osoba o niskim progu aktywacji pozytywnych Np. różnice w progu doświadczania emocji nieśmiałości
emocji jest z natury szczęśliwa, co prowadzi do rozwoju prowadzą do różnic w stopniu zahamowania behawio-
cechy pozytywnej emocjonalności i stabilności ralnego.
emocjonalnej.
Wykład 10. Osobowość Wykład 10. Osobowość
2. Mechanizmy kształtowania cech osobowości 2. Mechanizmy kształtowania cech osobowości
Mechanizm stałego wpływu Mechanizm stałego wpływu
Emocje wpływają na osobowość w sposób ciągły, gdyż Emocje organizują i motywują procesy poznawcze oraz
na pewnym poziomie intensywności niektóre emocje są działanie. Tym samym wpływają na specyficzny sposób
myślenia i działania człowieka (osobowość).
stale obecne w świadomości.
2
2012-06-03
Wykład 10. Osobowość Wykład 10. Osobowość
2. Mechanizmy kształtowania cech osobowości 2. Mechanizmy kształtowania cech osobowości
Stabilność wzorców emocjonalnych Stabilność wzorców emocjonalnych
Stabilność dotyczy częstości doświadczania określonej Często powtarzające się stabilne wzorce emocjonalne
emocji oraz konfiguracji emocji. tworzą wzorce zachowania, a te stają prowadzą do
rozwoju cech osobowości jednostki.
Wykład 10. Osobowość Wykład 10. Osobowość
2. Mechanizm kształtowania cech osobowości Mechanizm kształtowania cech osobowości
Stabilność wzorców emocjonalnych Stabilność wzorców emocjonalnych
Przykład: pozytywny nastrój obniża próg wchodzenia w Częste doświadczanie danej emocji organizuje typ
interakcje społeczne, częste interakcje społeczne procesów poznawczych i działania w powtarzające
zwiększają prawdopodobieństwo rozwoju wymiaru się wzorce sekwencji emocja-poznanie-działanie
ekstrawersji.
Wykład 10. Osobowość Wykład 10. Osobowość
3. Cecha, wymiar, czynnik
Mechanizm kształtowania cech osobowości
Cecha - podstawową kategoria opisu różnic
Stabilność wzorców emocjonalnych
indywidualnych.
Powtarzające się wzorce sekwencji emocja-poznanie-
działanie prowadzą do rozwoju charakterystycznego
sposobu reagowania czyli cechy osobowości.
3
2012-06-03
Wykład 10. Osobowość Wykład 10. Osobowość
3. Cecha, wymiar, czynnik 3. Cecha, wymiar, czynnik
Opis osobowości odbywa się przy pomocy słów Naukowe opracowanie pojęcia cechy jako kategorii
należących do kategorii dyspozycji czy cechy. opisu osobowości  Allport latach trzydzieste XX w.
Wykład 10. Osobowość Wykład 10. Osobowość
3. Cecha, wymiar, czynnik 3. Cecha, wymiar, czynnik
Cecha - względnie stała charakterystyczna dla jednostki, Cechy nie można bezpośrednio obserwować (latentny
zgeneralizowana tendencja do określonych zachowań, charakter cechy). Cecha posiada status zmiennej
przejawiająca się w różnych sytuacjach. pośredniczącej między bodz
cem i reakcją.
Wykład 10. Osobowość Wykład 10. Osobowość
3. Cecha, wymiar, czynnik 3. Cecha, wymiar, czynnik
Przykładowo, lęk jako cecha nie jest obserwowalny Jednym z podstawowych dowodów na istnienie cechy
dopóty, dopóki osoba nie znajdzie się w sytuacji, w jako tendencji tkwiącej w człowieku jest podłoże
której może się ona ujawnić (np. czytanie książki biologiczne wielu cech.
i sytuacja egzaminacyjna).
4
2012-06-03
Wykład 10. Osobowość Wykład 10. Osobowość
3. Cecha, wymiar, czynnik 3. Cecha, wymiar, czynnik
Ludzie różnią się pod względem cechy; ludzi można Pojęcie wymiar podkreśla, że każda osoba zajmuje
uszeregować od minimalnego do maksymalnego określone miejsce na osi reprezentującej nasilenie danej
nasilenia cechy (wymiar). cechy i że wielkość (intensywność) tej cechy można
mierzyć.
Wykład 10. Osobowość Wykład 10. Osobowość
3. Cecha, wymiar, czynnik 3. Cecha, wymiar, czynnik
Określone zachowania lub cechy współwystępują ze W celu wyodrębnienia wspólnych cech w zachowaniach
sobą. Przykładowo, osoba o żwawym zachowaniu szuka stosuje się procedurę statystyczna (analizę czynnikową).
kontaktów z innymi ludz
mi, jest aktywna i pewna siebie.
Wykład 10. Osobowość Wykład 10. Osobowość
3. Cecha, wymiar, czynnik 3. Cecha, wymiar, czynnik
Czynnik - konstrukt teoretyczny, który jest wynikiem
Analiza czynnikowa pozwala stwierdzić jaka część
analizy czynnikowej; jest rozumiany jako konfiguracja
zmienności (różnic indywidualnych) każdego z
korelujących ze sobą cech; ma status cechy o statusie
zachowań zależy od wspólnego czynnika znajdującego
ogólnym.
się u podłoża tych korelacji.
5
2012-06-03
Wykład 10. Osobowość Wykład 10. Osobowość
4. Teorie osobowości rozumianej jako organizacja 4. Teorie osobowości rozumianej jako organizacja
cech cech - teoria Hansa Eysencka  biologicznie zoriento-
Gordon W. Allport  twórca podstaw nurtu psychologii wana osobowościowa teoria cech
osobowości opartego na teorii cech.
W wyniku analiz czynnikowych danych z wieloletnich
Raymond Cattell  pionier badań nad osobowością
badań psychometrycznych i laboratoryjnych Eysenck
opartych na analizie czynnikowej.
wyróżnił 3 wzajemnie niezależne czynniki.
Wykład 10. Osobowość Wykład 10. Osobowość
4. Teorie osobowości rozumianej jako organizacja 4. Teorie osobowości rozumianej jako organizacja
cech - teoria Hansa Eysencka cech - teoria Hansa Eysencka
Czynniki te (nazywane też czynnikami nadrzędnymi,
superczynnikami, typami osobowości) to: Wg Eysencka zalążki ekstrawersji i neurotyczności
- psychotyczność, można znalez
ć w typologii temperamentu Hipokratesa i
- ekstrawersja Galena.
- neurotyzm.
Wykład 10. Osobowość
4. Teorie osobowości rozumianej jako organizacja
cech - teoria Hansa Eysencka
Eysenck nadał cechom status wymiarów i uważał, że
istnieje ciągłość pomiędzy normą i patologią. Czyli
między neurotycznością a nerwicą jest tylko różnica
ilościowa.
Związek ekstrawersji i neurotyczności z
typologią Hipokratesa-Galena
6
2012-06-03
Wykład 10. Osobowość Wykład 10. Osobowość
4. Teorie osobowości rozumianej jako organizacja 4. Teorie osobowości rozumianej jako organizacja
cech - teoria Hansa Eysencka cech - teoria Hansa Eysencka
Psychotyczność to wymiar, którego jeden biegun stano- Neurotyczność (emocjonalność) - złożona z takich cech
wią takie cechy jak altruizm, empatia i uspołecznienie a jak lęk, przygnębienie, poczucie winy, niska samoocena
drugi biegun przestepczość, psychopatia, schizofrenia. i napięcie.
Wykład 10. Osobowość Wykład 10. Osobowość
4. Teorie osobowości rozumianej jako organizacja 4. Teorie osobowości rozumianej jako organizacja
cech - teoria Hansa Eysencka cech - teoria Hansa Eysencka
Przeciwieństwem neurotyczności jest równowaga Na ekstrawersję, w przeciwieństwie do introwersji, skła-
emocjonalna. dają się takie czynniki jak towarzyskość, żywość, aktyw-
ność, asertwność i poszukiwanie doznań.
Wykład 10. Osobowość Wykład 10. Osobowość
4. Teorie osobowości rozumianej jako organizacja 4. Teorie osobowości rozumianej jako organizacja
cech - teoria Hansa Eysencka cech - teoria Hansa Eysencka - Fizjologiczne podłoże
ekstrawersji
Fizjologiczne podłoże ekstrawersji (2 teorie):
1. teoria hamowania (aktualna do lat 60-tych XXw) 2. Teoria aktywacji  koncentracja na aktywacji kory
2. teoria aktywacji mózgowej regulowanej przez struktury podkorowe.
7
2012-06-03
Wykład 10. Osobowość Wykład 10. Osobowość
4. Teorie osobowości rozumianej jako organizacja 4. Teorie osobowości rozumianej jako organizacja
cech - teoria Hansa Eysencka - fizjologiczne podłoże cech - teoria Hansa Eysencka - fizjologiczne podłoże
ekstrawersji ekstrawersji
2. Teoria aktywacji  pozycja na wymiarze ekstrawesji 2. Teoria aktywacji  ekstrawertycy mają chronicznie
zależy od różnic indywidualnych w poziomie aktywności niższy, niż introwertycy, poziom pobudzenia korowego.
pętli kora-układ siatkowaty wyznaczającej poziom
aktywacji.
Wykład 10. Osobowość Wykład 10. Osobowość
4. Teorie osobowości rozumianej jako organizacja
4. Teorie osobowości rozumianej jako organizacja
cech - teoria Hansa Eysencka - fizjologiczne podłoże
cech - teoria Hansa Eysencka - fizjologiczne podłoże
neurotyczności
ekstrawersji
Znaczenie różnic w poziomie reaktywności
2. Teoria aktywacji  dlatego poszukują stymulacji na
współczulnego układu nerwowego (wyższa u osób
zewnątrz poprzez aktywne działanie aby podnieść
neurotycznych).
poziom aktywacji korowej do poziomu optymalnego.
Wykład 10. Osobowość Wykład 10. Osobowość
4. Teorie osobowości rozumianej jako organizacja 4. Teorie osobowości rozumianej jako organizacja
cech - teoria Hansa Eysencka - fizjologiczne podłoże cech - teoria Hansa Eysencka, funkcjonalne znaczenie
neurotyczności
Od lat 70-tych XXw fizjologiczny ośrodek neurotyczności Związki pomiędzy PEN i funkcjonowaniem zostały najle-
w układzie limbicznym; różnice reaktywności takich piej opracowane dla ekstrawersji.
struktur jak: hipokamp, ciało migdałowate, obręcz
półkuli mózgu, przegroda i podwzgórze.
8
2012-06-03
Wykład 10. Osobowość Wykład 10. Osobowość
4. Teorie osobowości rozumianej jako organizacja 4. Teorie osobowości rozumianej jako organizacja
cech - teoria Hansa Eysencka, funkcjonalne znaczenie cech - teoria Hansa Eysencka, funkcjonalne znaczenie
Związek pomiędzy siłą bodz
ca a poziomem wykonania ekstrawertycy o chronicznie niskim poziomie aktywacji
jest modyfikowany przez ekstrawersję potrzebują, w przeciwieństwie do introwertyków, więcej
stymulacji.
Wykład 10. Osobowość Wykład 10. Osobowość
4. Teorie osobowości rozumianej jako organizacja 4. Teorie osobowości rozumianej jako organizacja
cech - teoria Hansa Eysencka, funkcjonalne znaczenie cech - teoria Hansa Eysencka, funkcjonalne znaczenie
Dlatego nawet silna stymulacja nie powoduje u - ekstrawertycy poszukują stymulacji a introwertycy jej
ekstrawertyków obniżenia wykonania. unikają
Wykład 10. Osobowość Wykład 10. Osobowość
4. Teorie osobowości rozumianej jako organizacja 4. Teorie osobowości rozumianej jako organizacja
cech - teoria Hansa Eysencka, funkcjonalne znaczenie cech - teoria Hansa Eysencka, funkcjonalne znaczenie
Związek pomiędzy poziomem stymulacji sensorycznej a Bodz
ce słabe wywołują negatywne zabarwienie
doświadczanym zabarwieniem emocjonalnym zależy od emocjonalne u ekstrawertyków a pozytywne u
położenia na wymiarze ekstrawersji. introwertyków. Odwrotnie jest w przypadku bodz
ców
silnych.
9
2012-06-03
Wykład 10. Osobowość Wykład 10. Osobowość
4. Teorie osobowości rozumianej jako organizacja 4. Teorie osobowości rozumianej jako organizacja
cech - teoria Hansa Eysencka, funkcjonalne znaczenie cech - teoria Hansa Eysencka,
Krytyka
Dlatego ekstrawertycy chcąc doświadczyć pozytywnych - wątpliwości wobec wymiaru psychotyczności;
emocji szukają silnej stymulacji (głód stymulacji) a intro- rozkład psychotyczności odbiega od rozkładu normal-
wertycy słabej (unikanie stymulacji). nego (jest prawoskośny, w kierunku altruizmu i uspołe-
cznienia).
Wykład 10. Osobowość Wykład 10. Osobowość
4. Teorie osobowości rozumianej jako organizacja 4. Teorie osobowości rozumianej jako organizacja
cech - teoria Hansa Eysencka, cech - teoria Hansa Eysencka,
Krytyka Zalety
- wątpliwości wobec wymiaru psychotyczności; - nie ogranicza się do opisu osobowości ale
badania w ramach 5-czynnikowego modelu pokazują, poszukuje mechanizmów leżących u podstaw cech
że psychotyczność może nie być odrębnym czynnikiem - popularność i inspiracja dla innych teorii osobowości
ale wypadkową ujemnych biegunów sumienności i ugo-
dowości.
10