Tragedia antyczna

Dramat (wg świadectwa Arystotelesa - Ars. poetica) wywodzi się ze świąt
Dionizosa, czyli boga urodzajów i wiecznej beztroski lecz także boga narodzin i
śmierci. Ze świętem Dionizosa łączyły się specjalne obrzędy i procesje. W
miastach (wiosną) odprawiano Djonizje Wielkie, które dały początek tragedii, a
na wsiach (jesienią) Dionizje Małe
zapoczątkowały komedię. Z pieśni
obrzędowej
dytyrambu wykształcił się dialog koryfeusza z chórem. Dziś dramat
to jeden z trzech rodzajów literackich, a komedia i tragedia to gatunki
dramatu.
Warto zwrócić uwagę na kilka postaci. Arion z Metyny ( VI/VII w pne ) był
wynalazcą formy dramatycznej, wprowadził satyrów mówiących wierszem.
Upoetyzował dytyramb. Potem, Tespis z Ikarii dodał do chóru pierwszego aktora
(tzw. odpowiadacza).
Największy wpływ na tragedię miało trzech tragików greckich. Pierwszy z nich,
Ajschylos
(VI/V w pne) był najstarszy z pośród całej trójki i napisał ok. 70 tragedii
oraz ok. 20 dramatów satyrowych. Najsłynniejsze sztuki to "Prometeusz skowany",
"Siedmiu przeciw Tebom" i "Persowie". Ajschylos wprowadził na scenę drugiego
aktora, ograniczył rolę chóru, stworzył aparat sceniczny i udoskonalił strój
aktorów.
Kolejny tragik, Sofokles (V w pne), napisał ok. 120 tragedii i tyle samo
dramatów satyrowych ( 7 dzieł zachowanych). Najbardziej znane dramaty to
"Antygona", "król Edyp". Sofokles wprowadził trzeciego aktora i dekoracje
sceniczne.
I ostatni z tragików, Eurypides (V w), napisał 92 dramaty (17 zachowanych).
Najważniejsze to "Alkestis", "Elektra" "Fenicjanki". Eurypides chętnie
przedstawiał kobiety na scenie, ponieważ uważał, że widzą one więcej niż
mężczyżni
mają głębszą psychikę.
Układ tragedii był następujący:
prologos
wstęp, zawierał zapowiedż tragedii, jej głównego problemu
parodos
pierwsza część chóru, informowała, jak doszło do konfliktu
epeisodion (epizod) i stasimon (pieśni chóru)
epejsodia zawierały treści
akcji, stasimony komentowały to , co zdarzyło się w poszczególnych epizodach.
Komnos (morze być wpleciony)
śpiew w tragedii greckiej o charakterze smutnym
i żałosnym. Wykonywany na zmianę przez chór i jednego lub dwóch aktorów.
Eksodos (ostatnia pieśń chóru) podsumowywała treść dramatu.

Reguły obowiązujące w tragedii:
Zasada trzech jedności:
jedność czasu (24 h)
jedność miejsca
jedność akcji (sztuka dotyczy jednego wątku)
Konflikt tragiczny
istnieją dwie równorzędne racje, pomiędzy którymi trudno
dokonać wyboru
Ilość osób występująca na scenie jest ograniczona (nie ma zbiorówek)
Aktorzy
tylko mężczyżni
Jedność estetyki
zakaz łączenia w sztuce scen tragicznych i komicznych.
Zasada decorum
dotyczy odpowiedniości stylów. Tragedia
styl podniosły,
wysoki. Komedia
styl lekki, żartobliwy. W tragedii grano postacie szlachetne,
wysoko urodzone, a w komedii, postacie o rodowodzie plebejskim.
Zasada niezmienności charakteru postaci.

"Antygona" Sofoklesa jest jednym z najbardziej znanych dramatów starogreckich.
Dotyczy trudnej kwestii prawa i władzy. Usiłowano rozstrzygnąć które prawo jest
ważniejsze, to zwyczajowe, niepisane, religijne, czy to ustawowe, pisane.
Sofokles nie udziela na nie jednoznacznej odpowiedzi.
Autor w utworze nawiązuje do mitu o rodzie Labdakidów. W Tebach, po śmierci
króla Edypa o tron walczą dwaj bracia
Polinejkes i Eteokles. Eteokles po roku
nie chce odstąpić tronu bratu, wobec czego tamten sprowadza obce wojska i obaj
giną w bratobójczej walce. Ich stryj, Kreon, który obejmuje panowanie, uważa
Polinejka za zdrajcę i zakazuje go grzebać. Właśnie w tym momencie rozpoczyna
się akcja tragedii. Antygona, siostra braci, zostaje postawiona w sytuacji
tragicznego wyboru. Każdy z wyborów, jakiego dokona, skończy się tragicznie.
Jeśli wypełni prawo boskie i pochowa brata, poniesie konsekwencje ze strony
króla. Natomiast, jeśli podporządkuje się władcy, ocali własne życie, ale
będzie obciążona balastem winy za sprzeniewierzenie się religii i targana
niepokojem o brata, którego dusza nie zazna spokoju. Antygona dokona wyboru
zgodnego z własnym sumieniem i pochowa brata, skazując się tym samym na śmierć
ze strony Kreona. Ten, chociaż odniesie triumf, jako władca, zostanie ukarany
przez los
straci żonę i syna.