STOMATOLOGIA DZIECI
CA, ĆWICZENIE 4, 06.12.2012
DIAGNOSTYKA I LECZENIE WCZESNYCH ZMIAN PRÓCHNICOWYCH.
ETIOLOGIA I ZAPOBIEGANIE UBYTKOM POCHODZENIA NIEPRÓCHNICOWEGO
U DZIECI I MA
ODZIEŻY.
Metody do diagnozowania wczesnych stadiów próchnicy wykorzystują zjawiska:
´ð absorpcji Å›wiatÅ‚a
´ð rozproszenia Å›wiatÅ‚a
´ð przewodnictwa elektrycznego
´ð opornoÅ›ci elektrycznej
´ð natężenia fluorescencji (Diagnodent)
´ð odbicia fal ultradz
więkowych
Diagnostyka kliniczna
·ð 0-4- brak próchnicy lub maÅ‚o histologiczne zmiany ograniczone do zewnÄ™trznej powierzchni
szkliwa
·ð 4.01- 10- histologiczne widoczne zmiany w szkliwie, ale nie obejmujÄ…ce zebiny
·ð 10.01- 18- histologiczne zmiany obejmujÄ…ce zewnÄ™trznÄ… powierzchniÄ™ zÄ™biny
·ð >18- histologiczne zmiany obejmujÄ…ce caÅ‚Ä… grubość zÄ™biny
Transiluminacja i diafanoskopia
Pęknięcia, złamania i próchnica styczna
®ð Transillumination
Podświetlenie zęba zimnym światłem używając światłowodu z lampy polimeryzacyjnej lub
trans iluminatora. Ubytek próchnicowy daje obraz ciemnych cieni- bezładna struktura
kryształów powodują załamanie promieni
®ð Diafanoskopia
Końcówka światłowodu jest umieszczona w przedsionku a po drugiej stronie lusterko. Przy
zgaszonej lampie stomatologicznej, po umyciu i wysuszeniu zęba.
21 | S t r o n a
Uszczelnianie bruzd i zagłębień w zębach trzonowych
SELEKCJA PACJENTÓW
1. ZNACZNE RYZYKO PRÓCHNICY
wysokie wskaz
niki nasilenia
obecność próchnicy
próchnicy w rodzinie
w zębach mlecznych
niekorzystne nawyki zła higiena jamy
żywieniowe ustnej
2. DZIECI SPECJALNEJ TROSKI
SELEKCJA Z
BÓW
zęby wkrótce po ich wyrznięciu, ale
jeśli jedna  szóstka jest
przy możliwości zachowania
dotknięta próchnicą należy
suchości pola operacyjnego
klinicznie zdrowe
zalakować pozostałe
głębokie bruzdy
kontrola zębów i uszczelniacza
kontrola kliniczna próchnicy kontrola radiologiczna próchnicy
i utrzymania laku stycznej
Profilaktyczne wypełnianie bruzd i szczelin- leczenie mikrozachowawcze-
Preventive Resin Restoration- PRR
Wskazania:
- Głębokie bruzdy przy złej higienie i obecności płytki w bruzdach
- Ubytki małe ograniczone do szkliwa- lak szczelinowy
- Ubytki większe dochodzące do zębiny- lak szczelinowy + kompozyt
LAKOWANIE
1. czyszczenie 6. nakładanie materiału odpowiednim
2. izolacja narzędziem lub specjalna jednorazową
3. wytrawianie strzykawkÄ…
4. płukanie 7. polimeryzacja
5. suszenie 8. kontrola zwarcia
22 | S t r o n a
UTRATA TWARDYCH TKANEK Z
BA NIE ZWI
ZANA Z PROCESEM PRÓCHNICOWYM
I. Traumatyzacja przewlekła
1. erozja (nadżerka)  zewnątrz- lub wewnątrzpochodne kwasy
2. abrazja  agresywne szczotkowanie, środki ścierne, instrumenty muzyczne
3. demastykacja  żucie i miażdżenie szorstkich pokarmów (wegetarianie)
4. atrycja (starcie)  zgrzytanie zębami
5. abfrakcja (ubytki klinowe)  parafunkcje, nieprawidłowości zgryzowe
II. Ostry uraz
1. urazy korony, korzenia lub przyzębia
III. Resorpcja
1. fizjologiczna  zęby mleczne
2. patologiczna  urazy zębów, torbiele, nowotwory
IV. Zaburzenia rozwojowe
1. amelogenesis i dentinogenesis imperfecta  czynniki genetyczne
2. hipoplazja. fluoroza  czynniki endogenne, środowiskowe
EROZJA Z
BÓW - nieodwracalna utrata twardych tkanek zęba na skutek procesów chemicznych,
w których nie uczestniczą bakterie  zwykle współistniejąca z atrycją lub abrazją.
ETIOLOGIA NADŻEREK Z
BÓW
podatny zÄ…b
szybkość
wydzielania śliny
styl życia, dieta,
NADŻERKI
i jej zdolności
lęki
buforowe, refluks
czas
Mechanizm rozwoju nadżerek:
1. Utrata ochronnego działania śliny
2. Utrata minerałów z powierzchownych warstw szkliwa na skutek działania czynników
demineralizujÄ…cych (zewnÄ…trz- lub wewnÄ…trzpochodnych)
3. Destrukcja odwapnionej tkanki w wyniku działania czynników biochemicznych i/lub biofizycznych
i/lub mechanicznych
23 | S t r o n a
NADŻERKI
CZYNNIKI UMIEJSCOWIENIE UTRATY TKANEK ZAPOBIEGANIE  płukanie
ETIOLOGICZNE wodÄ… jamy ustnej
brzegi pow. war. pow. pod. pow. pod. z pow.
sieczne z. z. . bocznych żujące
przednich przednich
Pokarmowe zmiana nawyków
+ +
soki, owoce, żywieniowych
napoje gazowane,
ocet winny
Wymioty i refluks elastyczne szyny
+ + +
anoreksja, wypełnione żelem
bulimia, ciąża, fluorkowym
radioterapia
Leki nie przetrzymywanie
+ +
witamina C, w jamie ustnej, picie przez
aspiryna, słomkę
preparaty żelaza
Inne przyczyny powstawania nadżerek
·ð PrzedÅ‚użony kontakt kwasu solnego z zÄ™bami, powstaÅ‚ego z rozpuszczenia podchlorynu lub
chloru gazowego w wodzie przy częstym pływaniu w basenie
·ð PÅ‚ukanki zawierajÄ…ce EDTA, które wspomagajÄ… usuwanie kamienia
·ð NieprawidÅ‚owo przeprowadzane zabiegi higieniczne w jamie ustnej oraz stosowanie
twardych szczotek i zbyt abrazyjnych past
Sama wartość pH substancji nie jest dobrym wskaz
nikiem oceny jej właściwości erozyjnych. Ważną
rolę w tym procesie odgrywają właściwości- buforowe substancji, stopień nasycenia roztworu w
odniesieniu do szkliwa jonami fluorkowymi, wapniowymi i fosforanowymi oraz czas kontaktu
produktu z powierzchnią zęba.
WSKAy
NIK OCENY EROZJI Z
BÓW
Umiejscowienie nadżerki na każdym zębie
kod A powierzchnia tylko wargowa lub policzkowa
kod B powierzchnia tylko językowa lub podniebienna
kod C powierzchnia tylko żująca lub brzeg sieczny
kod D powierzchnia wargowa i żująca/brzeg sieczny
kod E powierzchnia językowa i żująca/brzeg sieczny
kod F kilka powierzchni
Stopień ostrości (najgorszy kod dla danego zęba)
kod 0 zdrowe szkliwo
kod 1 matowa powierzchnia szkliwa bez utraty kształtu
kod 2 utrata tylko powierzchni szkliwa z utratą kształtu
kod 3 utrata szkliwa z odsłonięciem zębiny (widoczne ADJ)
kod 4 utrata szkliwa i zębiny (poza ADJ)
kod 5 utrata szkliwa i zębiny z odsłonięciem miazgi
kod 6 niemożliwa ocena
Obszar powierzchni dotkniętej przez nadżerkę
kod - mniej niż połowa powierzchni zęba
kod + więcej niż połowa powierzchni zęba
24 | S t r o n a
Nadżerki
Konsekwencją utraty tkanek zęba jest:
- nadwrażliwość
- obnażenie lub obumarcia miazgi
- zwapnienie komory
- powstanie zmian okołowierzchołkowych
Na szybkość procesu erozyjnego mogą mieć wpływ m.in. takie czynniki:
®ð dÅ‚ugość czasu ekspozycji na kwasy
®ð zawartość fluoru w twardych tkankach zÄ™ba
®ð obecność ziarnistoÅ›ci fluorku wapnia na powierzchni zÄ™ba
®ð tempo tworzenia osÅ‚onki nabytej na powierzchniach zÄ™bów
®ð zabiegi higieniczne
®ð szybkość wydzielania Å›liny, jej skÅ‚ad i zdolnoÅ›ci buforowe
Przyczyny powstawania nadżerek zębów u dzieci z astmą:
1. DÅ‚ugie stosowanie leków ²-2-adrenergicznych (np. Salbutamol)
®ð zmniejszony przepÅ‚yw Å›liny
®ð zaburzenia smaku
2. Leki ²-2-adrenergiczne i spazmolityczne (np. Aminophyllinum)
®ð zwiotczenie mm. gÅ‚adkich (np. zwieracza przeÅ‚yku)
®ð refluks żoÅ‚Ä…dkowo-przeÅ‚ykowy
3. Wzrost spożycia napojów (często o niskim pH) kompensujących suchość w jamie ustnej
4. Stosowanie leków o niskim pH
RÓŻNICE MI
DZY NADŻERKAMI A PRÓCHNIC
Z
BÓW
CECHA NADŻERKI PRÓCHNICA
powstajÄ… w wyniku metabolizmu
zewnÄ…trz- lub wewnÄ…trzpochodne
kwasy węglowodanów przez bakterie (niskie
(wysokie stężenia)
stężenia)
nie związane z odkładaniem płytki podatne na odkładanie płytki
miejsca powstawania
bakteryjnej bakteryjnej
podatność
mała znaczna
na próchnicę
wartość pH śliny niska niska
zdolności buforowe małe małe
liczebności bakterii S.
wysokie wysokie
mutans
25 | S t r o n a
Zalecenia profilaktyczne dla pacjentów z nadżerkami zębów
1. Ograniczenie częstości spożywania kwaśnych pokarmów
2. Spożywanie kwaśnych pokarmów i napojów w głównych posiłkach
3. Kończenie posiłku pokarmem zasadowym
4. Unikanie spożywania kwaśnych pokarmów przed snem
5. Unikanie przetrzymywania kwasowych napojów w jamie ustnej i ich  spieniania przed
połknięciem
6. Nie szczotkowanie zębów po spożyciu kwaśnych substancji
7. Stosowanie nisko abrazyjnych past
8. Sprawdzanie pH leków, płukanek itd.
Po spożyciu kwaśnych pokarmów:
´ð PÅ‚ukanie jamy ustnej wodÄ… lub pÅ‚ukankami fluorkowymi
´ð Å»ucie gumy bezcukrowej
PROMOCJA ZDROWIA JAMY USTNEJ I EDUKACJA PROZDROWOTNA.
KOMPLEKSOWA OCENA RYZYKA PRÓCHNICY U DZIECI.
Promocja zdrowia
Proces umożliwiający jednostkom i społeczeństwom kontrolę nad determinantami zdrowia:
- biologicznymi
- środowiskowymi
- stylem życia
- opiekÄ… zdrowotnÄ…
w celu polepszenia stanu zdrowia
Promocja zdrowia (Foster)
Zaplanowane działanie promujące zdrowie lub zapobiegające chorobie, kalectwu czy przedwczesnej
śmierci.
Promocja zdrowia (WHO)
Proces umożliwiający ludziom przejęcie większej kontroli nad swoim zdrowiem i ułatwienie jego
poprawy
Działanie prozdrowotne (WHO)
®ð Budowane promujÄ…cej zdrowie polityki spoÅ‚ecznej
®ð Tworzenie Å›rodowiska sprzyjajÄ…cemu drowiu
®ð Wspieranie dziaÅ‚aÅ„ podejmowanych przez spoÅ‚ecznoÅ›ci
®ð Rozwijanie indywidualnej aktywnoÅ›ci
®ð Reorientacja sÅ‚użby zdrowia
26 | S t r o n a
MODEL WSPÓLNYCH CZYNNIKÓW RYZYKA
Otyłość
Choroby układu krążenia
Dieta
Nowotwory także jamy
ustnej
Papierosy
Choroby psychiczne
Alkohol i narkotyki
Choroby układu
Brak ćwiczeń fizycznych
oddechowego
Åšrodowisko pracy
Próchnica zębów
Ruch uliczny
Choroby przyzębia
Zanieczyszczenia
Cukrzyca
Urazy zębów i kości
Choroby skóry
Zdrowie jamy ustnej (WHO)
Standard zdrowotny umożliwiający
- Swobodę mówienia
- Spożywania pokarmów
- Kontakty towarzyskie
Przy braku choroby, dyskomfortu, skrępowania, przyczyniający się do ogólnego dobrostanu jednostki.
Zdrowie jamy ustnej (Szatko)
WarunkujÄ…:
- zachowania higieniczne i dietetyczne
- cechy osobnicze (genetyczne)
- skuteczność opieki stomatologicznej
- czynniki społeczno- polityczne
- czynniki ekonomiczno- środowiskowe
27 | S t r o n a
Cel promocji zdrowia jamy ustnej
Utrzymanie długowieczności uzębienia w stanie:
®ð estetycznym
®ð funkcjonalnym
®ð spoÅ‚ecznie akceptowanym
®ð przyczyniajÄ…cym siÄ™ do dobrego zdrowia ogólnego
Czynniki ryzyka próchnicy
Są to czynniki, które współistnieją z wysokimi wartościami wskaz
ników próchnicy- częstości,
nasilenia, postępu, przyrostu.
CZYNNIKI RYZYKA PRÓCHNICY WCZESNEJ W ODNIESIENIU DO RODZINY
Grupy czynników Parametry
DotyczÄ…ce rodziny
Stan uzębienia i przyzębia kobiety ciężarnej 1. Zła higiena jamy ustnej
2. Nie leczona próchnica
3. Zapalenie dziąseł
4. Liczebności bakterii w ślinie
SM=106 CFU/ml
LB=105 CFU/ml
Czynniki para genetyczne i środowiskowe 1. Złe warunki społeczno- ekonomiczne rodziny
2. Niski poziom wykształcenia rodziców
3. Słaba świadomość prozdrowotna rodziców
4. Niewłaściwe zwyczaje żywieniowe rodziny
5. Zły stan uzębienia rodziców lub rodzeństwa
6. kto jest głównym opiekunem dziecka
Badania przeprowadzone w Hiroszimie wśród 1471 par matek i ich dzieci w wieku 3 lat wykazały, że
istnieje korelacja miedzy stanem przyzębia matek, a występowaniem próchnicy u dzieci
Dzieci matek ze zdrowym przyzębiem, u których nie występował kamień nazębny, miały znamiennie
niższe wskaz
niki intensywności próchnicy (puw= 1,27) niż dzieci matek, które miały ostre zapalenie
dziąseł i bardzo złą higienę (puw=4,42)
Ponadto prawie dwa razy więcej dzieci (69%) matek z bardzo dobrym stanem przyzębia było bez
próchnicy- w porównaniu do dzieci (38 %), u których matek stwierdzono gingivitis acuta.
28 | S t r o n a
CZYNNIKI RYZYKA PRÓCHNICY WCZESNEJ W ODNIESIENIU DO DZIECKA
Grupy czynników Parametry
DotyczÄ…ce dziecka
Higiena jamy ustnej 1. Obecność płytki bakteryjnej
2. Nie przeprowadzanie zabiegów higienicznych w jamie ustnej
3. Brak nadzorowanie szczotkowania zębów dziecka
4. Rozpoczęcie szczotkowania zębów w 2-3 r.ż
Nawyki żywieniowe 1. Karmienie butelką lub piersią powyżej 12 miesięcy
2. Karmienie butelką lub piersią podczas snu na żądanie
3. Słodzenie pokarmów w butelce
4. Stosowanie słodkich smoczków
5. Częste spożywanie słodyczy
6. Pojadanie miedzy posiłkami
7. Częste picie słodkich i kwaśnych napojów
Stan ogólny Częste infekcje + stosowanie leków w postaci słodkich syropów +
zaniedbania higieniczne
Terminy wyrzynania zębów Wczesne ząbkowanie
mlecznych
Defekty szkliwa Obecność hipoplazji
Okres pojawiania się Obecność zmian demineralizacyjnych lub ubytków próchnicowych w
próchnicy wieku 1,5 roku
Bakterie próchnicotwórcze Liczebność bakterii w ślinie:
SM=105 CFU/ml
LB=104 CFU/ml
Termin i powód pierwszej 1. Pierwsza wizyta w 2-3 r.ż. lub póz
niej
wizyty u stomatologa 2. Wizyta związana z dolegliwościami bólowymi lub zmianami
patologicznymi w jamie ustnej
Profilaktyka fluorkowa Nie stosowanie profilaktyki fluorkowej
Nasilenie i przyrost 1. puw >2 u dzieci 3-letnich
próchnicy w zębach 2. roczny przyrot próchnicy >1
mlecznych
Rozpoczęcie działań profilaktycznych od okresu prenatalnego ma na celu:
·ð Ocenie Å›wiadomoÅ›ci prozdrowotnej matki
·ð Ocenie stomatologicznych potrzeb leczniczych u kobiet w ciąży oraz eliminacja z
ródeł infekcji
stanowiących zagrożenie dla ich dziecka
·ð Edukacji matki w zakresie przyczyn i predyspozycji dziecka do próchnicy oraz profilaktyki i
wczesnego wykrywania zmian próchnicowych
·ð Ustaleniu terminu pierwszej wizyty z dzieckiem u stomatologa
29 | S t r o n a
Zalecenia higieniczno- żywieniowe dla kobiety w okresie ciąży
1. Wizyty u stomatologa
·ð powinny być regularne zarówno w czasie ciąży jak i po urodzeniu dziecka
2. Zabiegi higieniczne
·ð szczotkować żeby przynajmniej 2 razy dziennie
·ð stosować nitki do oczyszczania przestrzeni miÄ™dzy zÄ™bami
·ð stosować pÅ‚ukanki przeciw próchnicy i zapaleniu dziÄ…seÅ‚ jeÅ›li jest potrzebna
3. Dieta
·ð ograniczyć spożywanie sÅ‚odyczy
·ð ograniczyć pojadanie miedzy posiÅ‚kami
·ð pÅ‚ukać jamÄ™ ustnÄ… woda po spożyciu kwaÅ›nych owoców lub soków lub po wymiotach
Zalecenia higieniczno- żywieniowe dla dziecka od urodzenia do 1 roku życia
1. Wizyty u stomatologa
·ð zgÅ‚osić siÄ™ z dzieckiem do stomatologa 6 miesiÄ™cy po wyrzniÄ™ciu siÄ™ pierwszych
zębów
2. Zabiegi higieniczne
·ð przecierać kilka razy dziennie jamÄ™ ustnÄ… dziecka, ewentualnie wyrzniÄ™te już zÄ™by
wilgotnym gazikiem
·ð nie stosować pasty do zÄ™bów
3. Dieta
·ð nie oblizywać smoczka lub Å‚yżeczki, którÄ… karmione jest dziecko, jeÅ›li zÄ™by rodziców
nie są wyleczone lub występuje u nich zapalenie dziąseł
Pierwsza wizyta dziecka u stomatologa
6 miesięcy po wyrznięciu pierwszego zęba mlecznego, ale nie póz
niej niż w 12 miesiącu życia ma na
celu wyłonienie czynników ryzyka zachorowania dziecka na próchnicę i ustalenie strategii
postępowania profilaktycznego.
Zalecenia higieniczno- żywieniowe dla dziecka w wieku między 1 a 2 rokiem życia
1. Wizyty u stomatologa
·ð zgÅ‚osić siÄ™ z dzieckiem do stomatologa ok. 12 miesiÄ…ca życia dziecka
2. Zabiegi higieniczne
·ð oczyszczać powierzchniÄ™ zÄ™bów i dziÄ…seÅ‚ miÄ™kkÄ… maÅ‚Ä… wilgotnÄ… szczoteczkÄ… z pastÄ…
fluorkowÄ…
·ð szczotkować zÄ™by dziecka 2 razy dziennie
3. Dieta
·ð zakoÅ„czyć karmienie piersiÄ… lub butelkÄ… ok. 12 miesiÄ…ca życia dziecka
·ð nie karmić dziecka na życzenie- zwÅ‚aszcza w czasie nocy
·ð podawać do picia podczas snu i zasypiania przegotowanÄ… wodÄ™ lub rumianek
·ð zachÄ™cać dziecko do picia z kubeczka
·ð ograniczyć spożywanie przez dziecko sÅ‚odyczy
·ð ograniczyć pojadanie przez dziecko miÄ™dzy posiÅ‚kami
·ð nie oblizywać smoczka lub Å‚yżeczki, którÄ… karmione jest dziecko, jeÅ›li zÄ™by rodziców
nie są wyleczone lub występuje u nich zapalenie dziąseł
30 | S t r o n a
Zalecenia higieniczno- żywieniowe dla dziecka w wieku między 2 a 3 rokiem życia
1. Wizyty u stomatologa
·ð zgÅ‚aszać siÄ™ z dzieckiem do stomatologa co 3 miesiÄ…ce
2. Zabiegi higieniczne
·ð oczyszczać powierzchniÄ™ zÄ™bów i dziÄ…seÅ‚ miÄ™kkÄ… maÅ‚Ä… wilgotnÄ… szczoteczkÄ… z pastÄ…
fluorkowÄ…
·ð szczotkować zÄ™by dziecka 2 razy dziennie
3. Dieta
·ð bezwzglÄ™dnie przestać karmić piersiÄ… lub butelkÄ…
·ð po wieczornym oczyszczeniu zÄ™bów nie wolno jeść ani pić z wyjÄ…tkiem wody
mineralnej lub przegotowanej, naparu rumianku, niesłodzonej herbaty
·ð ograniczyć spożywania przez dziecko sÅ‚odyczy
·ð ograniczyć pojadanie przez dziecko miÄ™dzy posiÅ‚kami
·ð nie oblizywać smoczka lub Å‚yżeczki, którÄ… karmione jest dziecko, jeÅ›li zÄ™by rodziców
nie są wyleczone lub występuje u nich zapalenie dziąseł
31 | S t r o n a