MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Sylwia Rajca
Wykonywanie badań mikrobiologicznych
311[02].Z2.02
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr Barbara Przedlacka
mgr Zbigniew Piotr Rawluk
Opracowanie redakcyjne:
mgr Jolanta A
agan
Konsultacja:
mgr in\
. Gabriela Poloczek
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[02].Z2.02,
 Wykonywanie badań mikrobiologicznych , zawartego w modułowym programie nauczania
dla zawodu technik analityk.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 4
3. Cele kształcenia 5
4. Przykładowe scenariusze zajęć 6
5. Ćwiczenia 11
5.1. Technika pracy w laboratorium mikrobiologicznym 11
5.1.1. Ćwiczenia 11
5.2. Morfologia i fizjologia drobnoustrojów 13
5.2.1. Ćwiczenia 13
5.3. Metody badania drobnoustrojów 16
5.3.1. Ćwiczenia 16
5.4. Wpływ środowiska na wzrost i rozwój drobnoustrojów 19
5.4.1. Ćwiczenia 19
5.5. Rola drobnoustrojów w przyrodzie, gospodarce i \
yciu człowieka 21
5.5.1. Ćwiczenia 21
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 25
7. Literatura 39
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela:  Wykonywanie badań
mikrobiologicznych , który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole
kształcącej w zawodzie technik analityk.
W poradniku zamieszczono:
 wymagania wstępne,
 cele kształcenia i wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,
 przykładowe scenariusze zajęć,
 przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, z zalecanymi metodami
nauczania-uczenia oraz środkami dydaktycznymi,
 ewaluację osiągnięć ucznia z przykładowymi narzędziami pomiaru dydaktycznego,
 literaturÄ™.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone ró\
nymi metodami ze
szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania:
 ćwiczeń laboratoryjnych,
 tekstu przewodniego,
 gier dydaktycznych,
 dyskusji dydaktycznej,
 metody projektów.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zró\
nicowane, poczÄ…wszy od
samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.
311[02].Z2
Podstawy badań bioanalitycznych
311[02].Z2.01
Wykonywanie badań biochemicznych
311[02].Z2.02
Wykonywanie badań mikrobiologicznych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- korzystać z ró\
nych z
ródeł informacji,
- rozró\
niać składniki chemiczne komórki,
- określać budowę i funkcje składników chemicznych komórki,
- posługiwać się nomenklaturą związków nieorganicznych i organicznych,
- określać strukturę i funkcje komórki roślinnej i zwierzęcej,
- określać właściwości, budowę i mechanizm działania enzymów,
- określać znaczenie i zastosowanie enzymów w biotechnologii i przemyśle spo\
ywczym,
- charakteryzować oddychanie tlenowe i beztlenowe,
- rozró\
niać produkty oddychania tlenowego i beztlenowego,
- charakteryzować proces fotosyntezy, jej fazy i czynniki wpływające na przebieg procesu,
- charakteryzować proces chemosyntezy,
- sporządzać roztwory o określonym stę\
eniu,
- przestrzegać przepisów bezpiecznej i higienicznej pracy, ochrony przeciwpo\
arowej oraz
ochrony środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązujące w laboratorium
mikrobiologicznym,
- posłu\
yć się sprzętem laboratoryjnym do analiz mikrobiologicznych, dobrać sprzęt
i przyrządy do badań,
- zastosować techniki pracy laboratoryjnej obowiązujące w laboratorium
mikrobiologicznym,
- scharakteryzować oraz przygotować ró\
ne rodzaje podło\
y mikrobiologicznych,
- scharakteryzować metody barwienia bakterii oraz przygotować preparat mikroskopowy,
- zastosować normy mikrobiologiczne,
- scharakteryzować morfologię i fizjologię określonych bakterii, grzybów i wirusów,
- określić wpływ fizycznych i chemicznych czynników środowiska na wzrost i rozwój
drobnoustrojów,
- dobrać metody badań drobnoustrojów,
- przeprowadzić badania drobnoustrojów ró\
nymi metodami,
- określić miano coli oraz zinterpretować wyniki obserwacji i badań,
- określić znaczenie drobnoustrojów w przyrodzie,
- określić udział mikroorganizmów w obiegu podstawowych pierwiastków na podstawie
schematów,
- określić udział drobnoustrojów w syntezie i rozkładzie związków organicznych
warunkujÄ…cych \
yzność gleb,
- scharakteryzować sposób wykorzystania drobnoustrojów w biotechnologii oraz określić
mo\
liwość ich zastosowania,
- scharakteryzować udział drobnoustrojów w określonych procesach spo\
ywczych oraz
określić mo\
liwość ich zastosowania,
- scharakteryzować negatywne działanie bakterii na produkty spo\
ywcze, ustalić sposoby
przeciwdziałania,
- określić znaczenie drobnoustrojów w produkcji \
ywności i medycynie oraz mo\
liwości
ich zastosowania,
- scharakteryzować rodzaje zatruć pokarmowych wywołanych przez drobnoustroje oraz
określić sposoby przeciwdziałania zatruciom.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..
Modułowy program nauczania: Technik analityk 311[02]
Moduł: Podstawy badań bioanalitycznych 311[02].Z2
Jednostka modułowa: Wykonywanie badań mikrobiologicznych 311[02].Z2.02
Temat: Budowa morfologiczna i anatomiczna bakterii.
Cel ogólny: Rozró\
nianie form morfologicznych oraz charakteryzowanie budowy
anatomicznej bakterii.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- wymieniać cechy komórki prokariotycznej,
- rozró\
niać formy morfologiczne bakterii,
- omówić budowę anatomiczną bakterii,
- porównać budowę komórki prokariotycznej i eukariotycznej,
- przeprowadzić obserwację mikroskopową bakterii,
- wykonać rysunek obrazu mikroskopowego.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
- wykład informacyjny,
- analiza foliogramów i schematu,
- ćwiczenia praktyczne  obserwacja mikroskopowa,
- ćwiczenia praktyczne  wykonywanie rysunków.
Åšrodki dydaktyczne:
- foliogramy,
- zdjęcia mikroskopowe komórek bakteryjnych,
- preparaty trwałe bakterii,
- mikroskopy z obiektywem imersyjnym, olejek imersyjny,
- instrukcja do ćwiczenia,
- karta pracy dla ucznia.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca indywidualna,
- praca zbiorowa.
Czas trwania:
- 135 minut.
Uczestnicy:
- uczniowie szkoły kształcącej w zawodzie technik analityk.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
Przebieg zajęć:
1. Czynności organizacyjno-porządkowe.
2. Wprowadzenie.
3. Omówienie celów zajęć edukacyjnych.
4. Plan zajęć:
A. Omówienie form morfologicznych bakterii:
- analiza foliogramów i zdjęć mikroskopowych ilustrujących formy komórek
bakteryjnych,
- analiza foliogramów i zdjęć mikroskopowych ilustrujących układy komórek
bakteryjnych.
B. Wykonanie przez uczniów ćwiczenia praktycznego:
Ćwiczenie 1 (ćwiczenie 1 punkt 4.2.3 z poradnika dla ucznia).
C. Omówienie budowy anatomicznej bakterii:
- obserwacja foliogramu ilustrujÄ…cego budowÄ™ anatomicznÄ… bakterii,
- omówienie budowy i funkcji poszczególnych elementów komórki bakteryjnej, ze
szczególnym uwzględnieniem ró\
nic w budowie i właściwościach ściany
komórkowej, roli błony komórkowej, ró\
nic w budowie i funkcjach rzęsek
i fimbrii, roli plazmidów oraz endospor.
D. Wykonanie przez uczniów ćwiczenia praktycznego  uzupełnienie schematu budowy
anatomicznej bakterii:
- uczniowie otrzymują schematyczny rysunek komórki bakteryjnej i opisują nazwy
organelli komórkowych oznaczonych literami.
E. Porównanie budowy komórki prokariotycznej i eukariotycznej:
- na podstawie obserwacji foliogramów ilustrujących budowę komórki
eukariotycznej i bakteryjnej oraz posiadanych wiadomości, uczniowie
porównują budowę komórki prokariotycznej i eukariotycznej (uzupełniają
tabelÄ™).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Charakterystyczne cechy Procaryota Eucaryota
aparat jÄ…drowy
organelle energetyczne
organelle fotosyntetyczne
ściana komórkowa
rybosomy
aparat Golgiego
retikulum endoplazmatyczne
lizosomy
materiały zapasowe
Zakończenie zajęć
Podsumowanie zajęć  uczniowie wymieniają cechy komórek prokariotycznych.
Praca domowa
Korzystając z ró\
nych z
ródeł informacji przedstaw zało\
enia teorii biogenezy i powstania
komórek prokariotycznych.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
Nauczyciel metodą obserwacji ocenia pracę uczniów podczas prowadzonych zajęć 
ocenia aktywność uczniów, stopień ich zaanga\
owania w wykonywanie ćwiczeń oraz
poprawność wykonania ćwiczeń.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Modułowy program nauczania: Technik analityk 311[02]
Moduł: Podstawy badań bioanalitycznych 311[02].Z2
Jednostka modułowa: Wykonywanie badań mikrobiologicznych 311[02].Z2.02
Temat: Wpływ środowiska na wzrost i rozwój drobnoustrojów.
Cel ogólny: Określenie wpływu czynników środowiska na wzrost mikroorganizmów oraz ich
praktyczne zastosowanie w walce z drobnoustrojami.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- wymieniać czynniki fizyczne i chemiczne wpływające na wzrost mikroorganizmów,
- sklasyfikować bakterie pod względem wra\
liwości na temperaturę i pH,
- opisać mechanizm działania czynników fizycznych i chemicznych na komórki bakteryjne,
- rozró\
niać bakteriobójcze i bakteriostatyczne czynniki środowiskowe,
- wymieniać sposoby wykorzystania czynników fizycznych i chemicznych w walce
z drobnoustrojami chorobotwórczymi.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenia praktyczne,
- praca z materiałem z
ródłowym,
- praca w grupach.
Åšrodki dydaktyczne:
- materiały z
ródłowe dla poszczególnych grup uczniów,
- arkusze papieru, mazaki,
- instrukcje do ćwiczeń.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca w zespołach,
- praca indywidualna.
Czas trwania:
- 90 minut (odczytanie wyników hodowli bakteryjnych  ok. 60 minut)
Uczestnicy:
- uczniowie szkoły kształcącej w zawodzie technik analityk.
Przebieg zajęć:
1. Czynności organizacyjno-porządkowe.
2. Wprowadzenie.
3. Omówienie celów zajęć edukacyjnych.
4. Plan zajęć:
A. Podział uczniów na 4 grupy. Opracowanie przydzielonych przez nauczyciela
zagadnień:
- wpływ ciśnienia osmotycznego na wzrost drobnoustrojów (z uwzględnieniem roli
wody w komórce, wyjaśnieniem zjawisk plazmolizy i plazmoptyzy oraz ich
praktycznym wykorzystaniem),
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
- wpływ temperatury na rozwój mikroorganizmów (z uwzględnieniem podziału
bakterii na grupy w zale\
ności od optimum termicznego ich rozwoju,
wyjaśnieniem mechanizmu działania temperatury na procesy fizjologiczne
komórki oraz wykorzystaniem praktycznym temperatury w walce
z drobnoustrojami),
- wpływ promieniowania i odczynu środowiska (pH) na wzrost mikroorganizmów
(z uwzględnieniem mechanizmu działania tych czynników środowiskowych na
komórki oraz ich wykorzystaniem praktycznym),
- wpływ związków chemicznych na wzrost i rozwój drobnoustrojów
(z uwzględnieniem podziału na czynniki bakteriobójcze i bakteriostatyczne oraz
ich praktycznym wykorzystaniem).
B. Opracowanie tematu w formie plakatu, przedstawienie wyników pracy zespołu przez
sprawozdawców na forum klasy.
C. Wykonanie przez uczniów ćwiczeń praktycznych:
Ćwiczenie 1 (ćwiczenie 1 punkt 4.4.3 z poradnika dla ucznia).
Ćwiczenie 2 (ćwiczenie 2 punkt 4.4.3 z poradnika dla ucznia).
- uczniowie przygotowują hodowle bakteryjne zgodnie z instrukcjami ćwiczeń,
odczytanie wyników odbywa się po zakończeniu hodowli.
Zakończenie zajęć
Podsumowanie zajęć  uczniowie wymieniają czynniki środowiskowe wpływające na
wzrost i rozwój mikroorganizmów oraz podają przykłady praktycznego zastosowania środków
chemicznych i czynników fizycznych w walce z drobnoustrojami chorobotwórczymi.
Praca domowa
Opisz sposób działania dwóch środków chemicznych (środki czystości, kosmetyki)
o działaniu antybakteryjnym stosowanych w Twoim domu.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:
Nauczyciel prowadzi obserwację uczniów podczas pracy w grupach oraz w czasie
wykonywania ćwiczeń. Ocenia poprawność wykonywanych ćwiczeń i końcowe efekty pracy
poszczególnych grup uczniowskich.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
5. ĆWICZENIA
5.1. Technika pracy w laboratorium mikrobiologicznym
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj obserwacji mikroskopowej ziaren skrobi w miÄ…\
szu bulwy ziemniaka. Wykonaj
rysunek obrazu mikroskopowego z opisem.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić budowę
mikroskopu i zasady jego obsługi oraz sposób wykonania ćwiczenia. Ćwiczenie powinno być
wykonane indywidualnie przez ka\
dego ucznia. Nauczyciel obserwuje i kontroluje pracÄ™
uczniów. Przewidywany czas trwania ćwiczenia  15 minut.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) ściąć mo\
liwie najcieńszy skrawek mią\
szu bulwy ziemniaka i uło\
yć go na szkiełku
przedmiotowym,
2) dodać kroplę płynu Lugola do preparatu, nakryć szkiełkiem nakrywkowym,
3) przygotować mikroskop do obserwacji  włączyć elektryczne z
ródło światła lub
manipulując lusterkiem oświetlić równomiernie pole widzenia,
4) umieścić preparat mikroskopowy na stoliku przedmiotowym,
5) obserwować obraz preparatu (zabarwione ziarna skrobi), zaczynając od najmniejszego
powiększenia, a potem stosować coraz większe,
6) wykonać rysunki obserwowanych obrazów mikroskopowych wraz z opisem.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- obserwacja,
- ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- mikroskopy,
- szkiełka przedmiotowe i nakrywkowe,
- ziemniak,
- płyn Lugola,
- skalpel.
Ćwiczenie 2
Dokonaj obserwacji mikroskopowej preparatu bakteryjnego pod imersjÄ….
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien wyjaśnić zasadę
działania obiektywu imersyjnego oraz technikę wykonania ćwiczenia. Ćwiczenie powinno być
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
wykonane indywidualnie przez ka\
dego ucznia. Nauczyciel obserwuje i kontroluje pracÄ™
uczniów. Przewidywany czas trwania ćwiczenia  25 minut.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przygotować mikroskop do obserwacji  włączyć elektryczne z
ródło światła lub
manipulując lusterkiem oświetlić równomiernie pole widzenia,
2) umieścić preparat mikroskopowy na stoliku przedmiotowym,
3) ustawić obiektyw o najmniejszym powiększeniu nad preparatem mikroskopowym,
4) ustawić ostrość obserwowanego obrazu (patrząc jednocześnie przez okular) przy pomocy
śruby makrometrycznej, a następnie śruby mikrometrycznej,
5) oglądać preparat w kilku polach widzenia,
6) przestawić obiektyw o silniejszym powiększeniu i powtórzyć czynności,
7) obejrzeć preparat z u\
yciem obiektywu o powiększeniu 100x:
- po wyszukaniu interesującego szczegółu w preparacie pod słabszym powiększeniem
podnieść tubus do góry i ustawić obiektyw 100x,
- na preparat nanieść kroplę olejku imersyjnego,
- obserwując z zewnątrz opuścić tubus a\
do zetknięcia się soczewki obiektywu
z olejkiem,
- patrzÄ…c przez okular obni\
yć tubus a\
uka\
e siÄ™ obraz w polu widzenia,
- ustawić ostrość obrazu i dokonać obserwacji preparatu,
8) podnieść obiektyw i zdjąć preparat po zakończeniu obserwacji,
9) wyczyścić obiektyw imersyjny szmatką zwil\
onÄ… w benzynie, a potem szmatkÄ… zanurzonÄ…
w alkoholu etylowym,
10) ustawić w osi optycznej mikroskopu obiektyw o najmniejszym powiększeniu i wyłączyć
z
ródło światła.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- obserwacja,
- ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- mikroskopy z obiektywem imersyjnym,
- gotowe preparaty bakteryjne,
- olejek imersyjny,
- benzyna i alkohol etylowy,
- szmatka.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
5.2. Morfologia i fizjologia drobnoustrojów
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Porównaj formy morfologiczne i układy komórek bakteryjnych w gotowych preparatach
mikroskopowych. Wykonaj rysunki oglądanych obrazów mikroskopowych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien zapoznać uczniów
z zakresem i techniką wykonania ćwiczenia. Uczeń powinien być zapoznany z budową
morfologiczną bakterii. Ćwiczenie powinno być wykonane indywidualnie przez ka\
dego
ucznia. Nauczyciel obserwuje i kontroluje pracę uczniów. Przewidywany czas trwania
ćwiczenia  30 minut.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przygotować mikroskop do obserwacji preparatów,
2) obejrzeć pod obiektywem imersyjnym gotowe barwione preparaty bakterii,
3) porównać formy morfologiczne i układy komórek bakteryjnych w oglądanych obrazach
mikroskopowych,
4) nazwać obserwowane formy morfologiczne i układy komórek bakteryjnych,
5) wykonać rysunki obserwowanych obrazów mikroskopowych.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- obserwacja,
- ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- mikroskopy z obiektywami imersyjnymi,
- trwałe barwione preparaty bakterii o ró\
nych formach morfologicznych i układach
komórek,
- olejek imersyjny,
- szmatki, benzyna, alkohol etylowy.
Ćwiczenie 2
SporzÄ…dz
preparat z hodowli dro\
d\
y i przeprowadz
obserwacjÄ™ mikroskopowÄ…. Wykonaj
rysunek oglÄ…danego obrazu mikroskopowego.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien zapoznać uczniów
z zakresem i techniką wykonania ćwiczenia. Uczeń powinien być zapoznany z budową
dro\
d\
y. Ćwiczenie powinno być wykonane indywidualnie przez ka\
dego ucznia. Nauczyciel
obserwuje i kontroluje pracę uczniów. Przewidywany czas trwania ćwiczenia  35 minut.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przygotować hodowlę dro\
d\
y piekarskich:
- do zlewki wlać 100 ml przegotowanej wody,
- dodać ły\
eczkÄ™ cukru (glukoza lub sacharoza),
- dodać około 10 20 g dro\
d\
y piekarskich, wszystko zamieszać,
- pozostawić hodowlÄ™ w temperaturze 20 25°C na okoÅ‚o 20 minut,
2) przygotować mikroskop do obserwacji preparatu,
3) nanieść pipetą kroplę hodowli dro\
d\
y na szkiełko przedmiotowe,
4) nakryć przygotowany materiał szkiełkiem nakrywkowym,
5) umieścić na stoliku przedmiotowym mikroskopu gotowy preparat,
6) obserwować obraz preparatu, zaczynając od najmniejszego powiększenia, a potem
stosować coraz większe,
7) wykonać rysunki obserwowanych obrazów mikroskopowych spod ró\
nych powiększeń.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- obserwacja,
- ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- dro\
d\
e piekarskie,
- zlewka,
- cukier (glukoza lub sacharoza),
- woda przegotowana,
- mikroskopy,
- szkiełka przedmiotowe i nakrywkowe,
- bagietka, pipeta.
Ćwiczenie 3
SporzÄ…dz
preparat pleśni i przeprowadz
obserwacjÄ™ mikroskopowÄ…. Wykonaj rysunek
oglÄ…danego obrazu mikroskopowego.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien zapoznać uczniów
z zakresem i techniką wykonania ćwiczenia. Uczeń powinien być zapoznany z budową pleśni.
Ćwiczenie powinno być wykonane indywidualnie przez ka\
dego ucznia. Nauczyciel
obserwuje i kontroluje pracę uczniów. Przewidywany czas trwania ćwiczenia  25 minut.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przygotować mikroskop do obserwacji preparatu,
2) nanieść kroplę wody destylowanej na czyste szkiełko przedmiotowe,
3) pobrać igłą preparacyjną odrobinę pleśni z powierzchni spleśniałego chleba,
4) rozprowadzić pobraną pleśń w kropli wody,
5) nakryć przygotowany materiał szkiełkiem nakrywkowym,
6) umieścić gotowy preparat na stoliku przedmiotowym mikroskopu,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
7) obserwować obraz preparatu, zaczynając od najmniejszego powiększenia, a potem
stosować coraz większe,
8) narysować obserwowany obraz  fragment grzybni i kształt zarodni pleśni.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- obserwacja,
- ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- spleśniały chleb,
- woda destylowana,
- mikroskop,
- szkiełka przedmiotowe i nakrywkowe,
- igła preparacyjna, pipeta.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
5.3. Metody badania drobnoustrojów
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykorzystując metodę hodowlaną oblicz ogólną liczbę drobnoustrojów w 1 cm3 gleby
oraz dokonaj obserwacji cech morfologicznych uzyskanych kolonii bakteryjnych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien zapoznać uczniów
z zakresem i techniką wykonania ćwiczenia. Ćwiczenie powinno być wykonane
indywidualnie przez ka\
dego ucznia. Nauczyciel obserwuje i kontroluje pracę uczniów.
Ćwiczenie nale\
y realizować w dwóch częściach: przygotowanie hodowli bakteryjnych
(ok. 30 minut) i obserwacja kolonii po zakończonej hodowli (ok. 60 minut).
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odwa\
yć 1 g gleby i wytrząsać go w 9 cm3 roztworu soli fizjologicznej,
2) wykonać serię rozcieńczeń:
- pobrać jałową pipetą 1 cm3 uzyskanego roztworu i przenieść go do probówki z 9 cm3
soli fizjologicznej, nie zanurzajÄ…c pipety w roztworze,
- wykonać tą samą metodą kolejne rozcieńczenia do uzyskania rozcieńczenia 10-4,
3) nanieść pipetą 0,1 cm3 badanego materiału z rozcieńczenia na powierzchnię po\
ywki,
4) wyjałowić głaszczkę przez kilkakrotne zanurzenie jej w alkoholu i opalenie w płomieniu
palnika,
5) rozprowadzić delikatnie głaszczką naniesiony materiał po całej powierzchni po\
ywki,
6) zamknąć płytkę i odwrócić do góry dnem, umieścić w termostacie o temperaturze 20-
27°C na czas 96 godzin,
7) policzyć wyrosłe kolonie po upływie czasu inkubacji; policzone kolonie zaznaczać
dermatografem na zewnętrznej stronie płytki,
8) obliczyć ilość bakterii w 1 cm3 badanego materiału według wzoru:
Z = A x stopień rozcieńczenia;
gdzie: A = liczba kolonii na płytce, Z = liczba organizmów,
(otrzymaną wartość nale\
y pomno\
yć przez 10, poniewa\
oblicza się ilość bakterii
w 1 cm3 badanego materiału, a do posiewu na podło\
e stałe pobiera się 0,1 cm3
materiału),
9) przeprowadzić obserwację cech morfologicznych uzyskanych kolonii, uzupełniając
tabelÄ™:
Cechy
Kolonia 1 Kolonia 2 Kolonia 3 ............
morfologiczne
wielkość w mm
kształt
powierzchnia
stopień wzniesienia
brzegi
barwa i
przejrzystość
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- obserwacja,
- ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- gleba,
- waga techniczna lub analityczna,
- roztwór soli fizjologicznej,
- pipety 1 cm3 lub 2 cm3,
- głaszczki,
- probówki,
- płytki Petriego z po\
ywkÄ… (bulion agarowy),
- alkohol etylowy,
- palniki,
- karta pracy z tabelÄ….
Ćwiczenie 2
Dokonaj obserwacji mikroskopowej preparatu barwionego metodÄ… Grama.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien zapoznać uczniów
z zakresem i techniką wykonania ćwiczenia, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy. Ćwiczenie powinno być wykonane indywidualnie przez ka\
dego ucznia.
nauczyciel obserwuje i kontroluje pracę uczniów. Przewidywany czas trwania ćwiczenia 
40 minut.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odtłuścić szkiełko przedmiotowe,
2) pobrać kroplę soli fizjologicznej wy\
arzoną w płomieniu palnika ezą i umieścić ją na
szkiełku przedmiotowym,
3) pobrać za pomocą wypra\
onej ezy próbkę materiału z wyrosłej na podło\
u agarowym
kolonii i rozprowadzić ją po powierzchni szkiełka przedmiotowego (mo\
e być u\
yty
materiał z ćwiczenia 1),
4) utrwalić preparat w płomieniu palnika, przeprowadzając szkiełko 2-3 razy przez płomień
palnika,
5) umieścić szkiełko z preparatem na prętach wanienki do barwienia i preparat zalać
fioletem krystalicznym na 2 minuty, po czym spłukać wodą,
6) zalać preparat płynem Lugola na 2 minuty, spłukać wodą,
7) odbarwić alkoholem, po 30 sekundach spłukać wodą, osuszyć bibułą,
8) barwić preparat fuksyną przez 1 minutę, spłukać wodą,
9) wysuszyć preparat bibułą,
10) nanieść na preparat kroplę olejku cedrowego i oglądać w mikroskopie pod obiektywem
imersyjnym,
11) określić zabarwienie bakterii oglądanych pod mikroskopem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- obserwacja,
- ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- kolonie bakterii wyrosłe na podło\
u agarowym,
- roztwór soli fizjologicznej,
- eza,
- szczypce Corneta,
- wanienka do barwienia,
- szkiełko przedmiotowe
- alkohol etylowy,
- fiolet krystaliczny,
- płyn Lugola,
- roztwór fuksyny,
- bibuła,
- palniki,
- olejek imersyjny,
- mikroskopy z obiektywem imersyjnym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
5.4. Wpływ środowiska na wzrost i rozwój drobnoustrojów
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przeprowadz
obserwację wzrostu drobnoustrojów w ró\
nych temperaturach.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien zapoznać uczniów
z zakresem i techniką wykonania ćwiczenia, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy. Ćwiczenie mo\
e być wykonane w dwuosobowych grupach. Nauczyciel
obserwuje i kontroluje pracę uczniów. Ćwiczenie nale\
y realizować w dwóch częściach:
przygotowanie hodowli bakteryjnych (ok. 20 minut) i obserwacja kolonii po zakończonej
hodowli (ok. 30 minut).
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wykonać 3 posiewy z mleka ukwaszonego (po 1 ml) na płytki Petriego i zalać po\
ywkÄ…
agarowÄ…,
2) hodować płytki z posiewami w ró\
nych temperaturach: w cieplarce w temp. 30°C,
w lodówce w temp. 3 5°C, w temp. pokojowej 18 20°C,
3) prowadzić hodowlę przez 72 godziny,
4) przeprowadzić obserwację wzrostu drobnoustrojów na poszczególnych płytkach,
5) zestawić w tabeli wyniki obserwacji i wyciągnąć wnioski dotyczące wpływu temperatury
na szybkość wzrostu bakterii.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- obserwacja,
- ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- mleko ukwaszone,
- po\
ywka agarowa,
- płytki Petriego,
- pipety 1 cm3 lub 2 cm3,
- cieplarka, lodówka.
Ćwiczenie 2
Przeprowadz
obserwację wpływu środków chemicznych na wzrost mikroorganizmów.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien zapoznać uczniów
z zakresem i techniką wykonania ćwiczenia, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy. Ćwiczenie mo\
e być wykonane w dwuosobowych grupach. Nauczyciel
obserwuje i kontroluje pracę uczniów. Ćwiczenie nale\
y realizować w dwóch częściach:
przygotowanie hodowli bakteryjnych (ok. 15 minut) i obserwacja kolonii po zakończonej
hodowli (ok. 30 minut).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) nasączyć krą\
ki bibuły środkami dezynfekcyjnymi: 70% etanolem, sterinolem,
i chloranem (I) sodu oraz wodą destylowaną (próba kontrolna),
2) nało\
yć (w równych odstępach) za pomocą pincety nasączone krą\
ki bibuły na
powierzchnię podło\
a z hodowlÄ… bakterii,
3) umieÅ›cić hodowlÄ™ w cieplarce w temp. 37°C na 24 godziny,
4) określić w mm średnicę strefy zahamowania wzrostu bakterii wokół krą\
ków bibuły po
zakończonej inkubacji,
5) zanotować wyniki obserwacji w tabeli:
Strefy zahamowania
Rodzaj środka dezynfekcyjnego
wzrostu (Ø w mm)
1. 70% etanol
2. sterinol
3. chloran (I) sodu
4. woda destylowana
6) wyciągnąć wnioski z obserwacji.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- obserwacja,
- ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- hodowle bakterii na płytkach Petriego,
- krÄ…\
ki bibuły,
- środki dezynfekcyjne: 70% etanol, sterinol, chloran (I) sodu,
- woda destylowana,
- pinceta,
- cieplarka.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
5.5. Rola drobnoustrojów w przyrodzie, gospodarce i \
yciu
człowieka
5.5.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykryj obecność bakterii denitryfikacyjnych w glebie.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien zapoznać uczniów
z zakresem i techniką wykonania ćwiczenia, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy. Ćwiczenie mo\
e być wykonane w dwuosobowych grupach. Nauczyciel
obserwuje i kontroluje pracę uczniów. Ćwiczenie nale\
y realizować w dwóch częściach:
przygotowanie hodowli bakteryjnych (ok. 60 minut) i obserwacja kolonii po zakończonej
hodowli (ok. 30 minut).
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) rozcieńczyć badaną próbkę gleby w roztworze soli fizjologicznej od 10-1 do 10-9,
2) posiać 1cm3 z ka\
dego rozcieńczenia do probówek z po\
ywką ciekłą,
3) prowadzić hodowlÄ™ przez 7 dni w temperaturze 27°C,
4) sprawdzić obecność związków azotowych w probówkach zmętniałych po okresie
hodowlanym:
- nanieść po 1cm3 hodowli do wgłębień na płytce porcelanowej, dodać około 0,5 cm3
roztworu kwasu sulfanilowego i około 0,5 cm3 roztworu ą-naftyloaminy  czerwone
zabarwienie próbki świadczyć będzie o obecności azotynów (NO2-),
- nanieść po 0,5 cm3 hodowli do wgłębień na płytce porcelanowej i około 0,2 cm3
dwufenyloaminy  niebieskie zabarwienie próbki świadczyć będzie o obecności
azotanów (NO3-),
- nanieść po 0,2 cm3 odczynnika Nesslera do wgłębień na płytce, a następnie dodać
około 2 cm3 badanej hodowli  intensywnie \
ółte zabarwienie próbki świadczyć
będzie o obecności azotu amonowego (NH4+),
5) zestawić wyniki obserwacji w tabeli:
Dodany odczynnik Wynik (zabarwienie) Wykryty zwiÄ…zek
kwas sulfanilowy,
Ä…-naftyloamina
dwufenyloamina
odczynnik Nesslera
6) wyciągnąć wnioski z przeprowadzonych obserwacji.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- obserwacja,
- ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Åšrodki dydaktyczne:
- gleba,
- probówki z po\
ywką (bulion zwykły z saletrą potasową),
- pipety na 1,0 cm3 lub 2,0 cm3,
- płytki porcelanowe białe z 12 wgłębieniami,
- odczynniki: kwas sulfanilowy, Ä…-naftyloamina, dwufenyloamina, odczynnik Nesslera,
- sól fizjologiczna,
- cieplarka.
Ćwiczenie 2
Oznacz miano bakterii grupy coli metodą fermentacyjną probówkową.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien zapoznać uczniów
z zakresem i techniką wykonania ćwiczenia, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy. Ćwiczenie mo\
e być wykonane w dwuosobowych grupach. Nauczyciel
obserwuje i kontroluje pracę uczniów. Ćwiczenie nale\
y realizować w trzech częściach:
przygotowanie hodowli bakteryjnych (ok. 60 minut) i obserwacja kolonii po zakończonej
hodowli i przygotowanie hodowli kontrolnej (ok. 30 minut) oraz odczytanie miana coli
(15 minut).
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wykonać szereg rozcieńczeń próbki wody powierzchniowej (od 10-1 do 10-6),
2) posiać 1 cm3 próbki z rozcieńczeń na płynne podło\
e Eijkmana z błękitem
bromotymolowym w probówkach Dürhama,
3) inkubować posiewy w temperaturze 37°C przez 24 godziny,
4) oczytać wyniki: za wynik dodatni uznaje się zmianę barwy podło\
a z zielonej na \
ółtą,
obecność gazu w rurkach Dürhama oraz zmÄ™tnienie po\
ywki (zmiany takie świadczą
o wzroście w po\
ywce bakterii fermentujÄ…cych laktozÄ™ z wytworzeniem kwasu i gazu),
5) wykonać badania potwierdzające: z dodatnich próbek posiać przy pomocy jałowej ezy
niewielką ilość materiału na płytki z podło\
em Endo,
6) inkubować posiewy w temperaturze 37°C przez 24 godziny,
7) odczytać wyniki: za wynik dodatni przyjmuje się wzrost kolonii gładkich,
ciemnoczerwonych z metalicznym połyskiem,
8) ustalić miano coli, czyli podać najmniejsze rozcieńczenie próby, w której wykryto
bakterie coli (np. jeśli bakterie coli zostały wykryte w rozcieńczeniu 10-5,
a w rozcieńczeniu 10-6 ju\
nie wykryto ich obecności, to miano coli wynosi 10-5).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Rysunek do ćwiczenia 2. Probówki z po\
ywkÄ… i probówkami Dürhama:
a) probówka Dürhama wypeÅ‚niona po\
ywkÄ… (bez gazu), b) probówka Dürhama
wypełniona gazem. [2, s. 123]
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- obserwacja,
- ćwiczenia.
Wyposa\
enie stanowiska pracy:
- woda ze zbiornika powierzchniowego,
- probówki Dürhama z po\
ywką (płynne podło\
e Eijkmana z błękitem bromotymolowym),
- płytki Petriego z podło\
em Endo,
- pipety na 1,0 cm3 lub 2,0 cm3,
- eza,
- sól fizjologiczna,
- cieplarka.
Ćwiczenie 3
Oznacz ilość drobnoustrojów w 10 dm3 powietrza metodą sedymentacyjną.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien zapoznać uczniów
z zakresem i techniką wykonania ćwiczenia, z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy. Ćwiczenie mo\
e być wykonane w dwuosobowych grupach. Nauczyciel
obserwuje i kontroluje pracę uczniów. Ćwiczenie nale\
y realizować w dwóch częściach:
przygotowanie hodowli bakteryjnych (ok. 25 minut) i obserwacja kolonii po zakończonej
hodowli (15 minut).
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) otworzyć 2 płytki Petriego z po\
ywkÄ… w badanym pomieszczeniu na okres 15 minut (lub
10 minut),
2) zamknąć płytki po upływie czasu sedymentacji, odwrócić do góry dnem i wstawić do
termostatu,
3) inkubować pÅ‚ytki w temperaturze 27°C przez 7 dni,
4) policzyć wyrosłe kolonie po zakończonej inkubacji,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
5) przeliczyć ilość kolonii na 10dm3 powietrza wg wzoru:
a Å"100
x =
b Å" k
gdzie: a  średnia arytmetyczna z liczby kolonii wyrosłych na dwóch płytkach,
b  powierzchnia płytki w cm2 (dla płytki o średnicy 10 cm powierzchnia wynosi 78,5
cm2),
k  współczynnik czasu otwarcia płytki (dla 5 minut k=1, dla 10 minut k=2 itd.),
100  przeliczenie powierzchni płytki na 100cm2,
6) określić na podstawie otrzymanego wyniku stopień czystości powietrza wykorzystując
dane z tabeli 9.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- obserwacja,
- ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- płytki Petriego z bulionem agarowym,
- cieplarka.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Wykonywanie badań
mikrobiologicznych
Test składa się z 25 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 1, 2, 3, 5, 6, 9, 10, 11, 13, 15, 17, 20, 23, 24, 25 sÄ… z poziomu podstawowego,
- zadania 4, 7, 8, 12, 14, 16, 18, 19, 21, 22 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za ka\
dą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 13 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 17 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 23 zadań, w tym co najmniej 8 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. d, 3. c, 4. c, 5. b, 6. c, 7. a, 8. b, 9. b, 10. d, 11. d,
12. c, 13. a, 14. c, 15. b, 16. b, 17. c, 18. d, 19. b, 20. a, 21. c, 22. c, 23. a, 24. b,
25. c
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

Określić sposób wykonania posiewu
1 B P a
bakterii
2 Obliczyć powiększenie mikroskopu C P d
3 Określić budowę wirusów B P c
4 Określić sposób namna\
ania wirusów C PP c
Rozró\
nić układy komórek
5 B P b
bakteryjnych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Wymienić elementy budowy komórki
6 A P c
bakteryjnej
Określić funkcje organelli
7 C PP a
komórkowych bakterii
Określić sposoby od\
ywiania siÄ™
8 C PP b
bakterii
Rozró\
nić bakterie wią\
Ä…ce azot
9 B P b
gazowy
10 Określić budowę komórki dro\
d\
y C P d
Sklasyfikować sposoby rozmna\
ania
11 C P d
grzybów
Przewidzieć skutki rozwoju hodowli
12 D PP c
bakterii
Rozró\
nić rodzaje podło\
y
13 B P a
hodowlanych
Zaplanować oznaczenie bakterii grupy
14 D PP c
coli
Rozpoznać czynniki fizyczne
15 A P b
wpływające na rozwój bakterii
Przewidzieć skutki zmiany ciśnienia
16 D PP b
osmotycznego na komórkę bakteryjną
17 Określić wymagania termiczne bakterii C P c
Przewidzieć skutki działania
18 czynników środowiskowych na D PP d
bakterie
Określić rolę bakterii w obiegu materii
19 C PP b
w przyrodzie
20 Rozró\
nić bakterie nitryfikacyjne B P a
21 Ocenić znaczenie bakterii w przyrodzie D PP c
22 Zaplanować proces fermentacyjny D PP c
Rozró\
nić sposób działania
23 B P a
antybiotyków
Określić działanie chorobotwórcze
24 C P b
bakterii
Określić wskaz
niki oceny sanitarnej
25 C P c
środowiska
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj instrukcję dla ucznia.
5. Zapytaj czy uczniowie wszystko zrozumieli.
6. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcjÄ™.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, wstawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki nale\
y błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem
a następnie zaznaczyć odpowiedz
prawidłową.
5. Test zawiera 25 zadań. Do ka\
dego zadania dołączone są 4 mo\
liwe odpowiedzi. Tylko
jedna jest prawdziwa.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielanie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
jego rozwiÄ…zanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 min.
Powodzenia
Materiały dla ucznia:
 instrukcja,
 zestaw zadań testowych,
 karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Do posiewu drobnoustrojów na powierzchnię po\
ywki stałej w płytce Petriego u\
ywa siÄ™
a) ezy.
b) bagietki szklanej.
c) pipety pasteurowskiej.
d) igły preparacyjnej.
2. Powiększenie okularu wynosi 10x, powiększenie obiektywu  40x. Całkowite
powiększenie uzyskane w mikroskopie wynosi
a) 50x.
b) 500x.
c) 40x.
d) 400x.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
3. Pod względem chemicznym wirusy zbudowane są z
a) DNA i RNA.
b) DNA i RNA oraz białek.
c) DNA lub RNA oraz białek.
d) DNA i RNA oraz lipidów.
4. W lizogenicznym cyklu rozwoju wirusa następuje
a) powielenie cząstek wirusa i rozpad komórki gospodarza.
b) powielenie cząstek wirusa i uwolnienie ich przez błonę komórki gospodarza.
c) przyłączenie DNA wirusowego do DNA materiału genetycznego komórki
gospodarza.
d) przyłączenie RNA wirusa do DNA komórki gospodarza i jej rozpad.
5. Przedstawione na rysunkach układy komórek bakteryjnych to
a) A  dwoinki, B  pakietowce, C  gronkowce.
b) A  paciorkowce, B  pakietowce, C  gronkowce.
c) A  czwórniaki, B  dwoinki, C  gronkowce.
d) A  paciorkowce, B  czwórniaki, C  gronkowce.
6. Ka\
da komórka bakteryjna posiada
a) błonę komórkową, cytoplazmę, plazmidy.
b) ścianę komórkową, rzęski, ciała chromatoforowe.
c) mezosomy, nukleoid, ścianę komórkową.
d) otoczkę śluzową, ciała zapasowe, fimbrie.
7. Mezosomy to struktury komórki bakteryjnej odpowiedzialne za
a) oddychanie komórkowe.
b) biosyntezę białek.
c) trawienie wewnątrzkomórkowe.
d) rozmna\
anie płciowe.
8. Bakterie chemoautotroficzne uzyskują energię potrzebną do wytwarzania związków
organicznych z
a) utleniania węglowodanów.
b) utleniania związków mineralnych.
c) redukcji związków mineralnych.
d) energii słonecznej.
9. AsymilacjÄ™ azotu atmosferycznego przeprowadzajÄ… bakterie
a) Rhizobium, Lactobacillus.
b) Rhizobium. Azotobacter chroococcum.
c) Clostridium pasteurianum, Acetobacter.
d) Escherichia coli, Azotobakter.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
10. Ściana komórkowa dro\
d\
y zawiera w swoim składzie
a) celulozÄ™.
b) fosfolipidy.
c) białka.
d) chitynÄ™.
11. Zarodniki konidialne pędzlaka i kropidlaka tworzą się
a) na drodze mejozy.
b) w kulistych zarodniach.
c) w workach po 8 zarodników.
d) przez odcięcie komórki na końcu strzępki.
12. Faza równowagi, występująca w trakcie hodowli okresowej bakterii, świadczy o tym, \
e
a) więcej bakterii dzieli się, ni\
wymiera.
b) więcej bakterii wymiera, ni\
powstaje z podziałów.
c) tyle samo bakterii powstaje w wyniku podziałów co wymiera.
d) ilość bakterii nie zmienia się, gdy\
nie obserwuje się podziałów komórkowych.
13. Bulion od\
ywczy jest przykładem podło\
a
a) podstawowego.
b) wzbogaconego.
c) identyfikacyjnego.
d) ró\
nicujÄ…cego.
14. Do oznaczania bakterii grupy coli metodą fermentacyjną probówkową stosuje się
a) bulion zwykły z saletrą potasową.
b) po\
ywkÄ™ Chapmana.
c) podło\
e Eijkmana w probówkach Dürhama.
d) po\
ywkÄ™ Sabourauda.
15. Do czynników fizycznych wpływających na rozwój mikroorganizmów zalicza się
a) ciśnienie osmotyczne, temperaturę, pH.
b) temperaturę, promieniowanie, ciśnienie osmotyczne.
c) antybiotyki, temperaturę, obecność fagów.
d) ciśnienie hydrostatyczne, ultradz
więki, pH.
16. Zjawisko plazmolizy zachodzi po umieszczeniu komórki w roztworze
a) hipotonicznym.
b) hipertonicznym.
c) izotonicznym.
d) o ni\
szym ciśnieniu osmotycznym ni\
ciśnienie w komórce.
17. Chorobotwórcze bakterie paso\
ytnicze nale\
Ä… do grupy bakterii
a) psychrofilnych.
b) termofilnych.
c) mezofilnych.
d) stenotermofilnych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
18. Niska temperatura działa na większość bakterii
a) bakteriobójczo, niszcząc komórki bakteryjne.
b) bakteriobójczo niszcząc przetrwalniki bakteryjne.
c) bakteriostatycznie, niszcząc ścianę komórkową bakterii.
d) bakteriostatycznie, hamujÄ…c procesy \
yciowe bakterii.
19. W glebie występują liczne bakterie zaliczane do grupy reducentów. Ich rola w obiegu
materii w przyrodzie polega na
a) syntezie związków organicznych z nieorganicznych.
b) rozkładzie martwej materii organicznej.
c) wytwarzaniu związków organicznych w procesie fotosyntezy.
d) wytwarzaniu związków organicznych w procesie chemosyntezy.
20. W cyklu obiegu azotu w przyrodzie uczestniczą ró\
ne grupy bakterii. Utlenianie amoniaku
do azotanów (III) przeprowadzają bakterie
a) Nitrosomonas.
b) Nitrobacter.
c) Azotobacter.
d) Rhizobium.
21. Rola bakterii denitryfikacyjnych w przyrodzie jest
a) pozytywna, gdy\
wzbogacajÄ… glebÄ™ w zwiÄ…zki azotowe.
b) negatywna, gdy\
zwiększają zawartość N2 w glebie.
c) negatywna, gdy\
zmniejszają zawartość związków azotowych w glebie.
d) pozytywna, gdy\
wiÄ…\
Ä… azot atmosferyczny.
22. Mikroorganizmy, dzięki swoim właściwościom fermentacyjnym, wykorzystywane są
w przemyśle spo\
ywczym. Do wytwarzania kefiru nale\
y u\
yć
a) bakterii fermentacji octowej.
b) bakterii fermentacji mlekowej.
c) bakterii fermentacji mlekowej i dro\
d\
y szlachetnych.
d) bakterii fermentacji propionowej.
23. Antybiotyki hamujÄ… wybrane funkcje metaboliczne bakterii. Streptomycyna powoduje
a) zahamowanie syntezy białek komórkowych.
b) rozpad ściany komórkowej bakterii.
c) uszkodzenie DNA komórki bakteryjnej.
d) zahamowanie syntezy lipidów komórkowych.
24. Bakterie chorobotwórcze mogą wywołać ró\
ne dolegliwości. Groz
ne dla \
ycia człowieka
działanie na układ nerwowy wykazuje
a) pałeczka czerwonki.
b) laseczka jadu kiełbasianego.
c) pałeczka durowa.
d) pałeczka cholery.
25. Do oceny stanu sanitarnego wód słu\
y wskaz
nik
a) kwasowość wody.
b) zasadowość wody.
c) miano coli.
d) miano Streptococcus salivarius.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Wykonywanie badań mikrobiologicznych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1.
a b c d
2.
a b c d
3.
a b c d
4.
a b c d
5.
a b c d
6.
a b c d
7.
a b c d
8.
a b c d
9.
a b c d
10.
a b c d
11.
a b c d
12.
a b c d
13.
a b c d
14.
a b c d
15.
a b c d
16.
a b c d
17.
a b c d
18.
a b c d
19.
a b c d
20.
a b c d
21.
a b c d
22.
a b c d
23.
a b c d
24.
a b c d
25.
a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Test 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Wykonywanie badań
mikrobiologicznych
Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 1, 2, 3, 5, 6, 9, 10, 11, 13, 14, 15, 16, 20 sÄ… z poziomu podstawowego,
- zadania 4, 7, 8, 12, 17, 18, 19 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za ka\
dą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
- dobry  za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,
- bardzo dobry  za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. b, 3. b, 4. d, 5. c, 6. b, 7. c, 8. b, 9. a, 10. c, 11. d,
12. d, 13. b, 14. d, 15. b, 16. b, 17. c, 18. b, 19. c, 20. a.
Plan testu
Nr Kategoria Poziom Poprawna
Cel operacyjny
zad. celu wymagań odpowiedz

(mierzone osiągnięcia ucznia)
Określić sposób wykonania badania
1 B P d
mikrobiologicznego
Wyjaśnić zasady zmiany stopnia
2 C P b
oświetlenia preparatu w mikroskopie
3 Określić budowę wirusów B P b
4 Przewidzieć skutki infekcji wirusowej D PP d
Rozró\
nić kształty morfologiczne
5 B P c
komórek bakteryjnych
Określić budowę elementów komórki
6 C P b
bakteryjnej
Określić funkcje organelli
7 C PP c
komórkowych bakterii
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
8 Określić czynności \
yciowe bakterii C PP b
Zdefiniować proces oddychania
9 A P a
bakterii
Określić znaczenie procesu koniugacji
10 C P c
dla bakterii
11 Określić sposoby rozmna\
ania dro\
d\
y C P d
Przewidzieć skutki rozwoju hodowli
12 D PP d
bakterii
Zastosować odpowiednie podło\
a do
13 C P b
hodowli bakterii
Określić rolę poszczególnych
14 C P d
poziomów troficznych w przyrodzie
15 Rozró\
nić bakterie wią\
Ä…ce azot B P b
16 Określić rolę bakterii symbiotycznych C P b
Przedstawić zasadę barwienia bakterii
17 C PP c
metoda Grama
18 Przewidzieć wyniki doświadczenia D PP b
Określić rolę dro\
d\
y w przemyśle
19 C PP c
spo\
ywczym
Rozró\
nić sposób działania
20 B P a
antybiotyków
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
3. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
4. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj instrukcję dla ucznia.
5. Zapytaj czy uczniowie wszystko zrozumieli.
6. Nie przekraczaj przeznaczonego czasu na test.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcjÄ™.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, wstawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki nale\
y błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem
a następnie zaznaczyć odpowiedz
prawidłową.
5. Test zawiera 20 zadań. Do ka\
dego zadania dołączone są 4 mo\
liwe odpowiedzi. Tylko
jedna jest prawdziwa.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielanie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
jego rozwiÄ…zanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 30 min.
Powodzenia
Materiały dla ucznia:
 instrukcja,
 zestaw zadań testowych,
 karta odpowiedzi.
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Ruch drobnoustrojów mo\
na obserwować w preparacie mikroskopowym
a) utrwalonym w płomieniu.
b) w tzw. kropli spłaszczonej.
c) barwionym metodÄ… Grama.
d) w tzw. kropli wiszÄ…cej.
2. Stopień oświetlenia pola widzenia w mikroskopie (jego rozjaśnienie lub przyciemnienie)
mo\
na zmienić poprzez
a) zmianę poło\
enia stolika z preparatem.
b) zmianę poło\
enia kondensora.
c) zmianÄ™ obiektywu.
d) zmianę okularów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
3. Rysunek przedstawia schemat budowy wirusa. Literami oznaczono na rysunku
odpowiednio
a) a  glikoproteina, b  osłonka, c  kapsyd, d  kwas nukleinowy.
b) a  glikoproteina, b  osłonka, c  kwas nukleinowy, d  kapsyd.
c) a  glikoproteina, b  kapsyd, c  osłonka, d  kwas nukleinowy.
d) a  glikoproteina, b  kapsyd, c  kwas nukleinowy, d  osłonka.
4. Człowiek nie uodparnia się na wirusa grypy, poniewa\

a) szybko tracona jest odporność nabyta w czasie choroby.
b) nie opracowano jeszcze dostatecznie skutecznej szczepionki.
c) nie jest wytwarzana odporność na wirusa grypy.
d) wirus grypy wykazuje du\
ą zmienność i ka\
da epidemia wywołana jest przez inną
odmianÄ™ wirusa.
5. Przedstawione na rysunkach kształty komórek bakteryjnych to
a) A  dwoinki, B  pakietowce, C  przecinkowiec.
b) A  paciorkowce, B  pakietowce, C  gronkowce.
c) A  ziarniaki, B  laseczki, C  przecinkowiec.
d) A  paciorkowce, B  czwórniaki, C  gronkowce.
6. Nukleoid bakteryjny to
a) pojedyncza nić DNA.
b) podwójna nić DNA zamknięta w kolisty twór.
c) podwójna nić DNA w postaci krótkich odcinków.
d) podwójna nić RNA.
7. Strukturami komórki bakteryjnej, które posiadają du\
ą odporność na czynniki chemiczne,
ogrzewanie i promieniowanie sÄ…
a) fimbrie.
b) plazmidy.
c) endospory.
d) mezosomy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
8. Proces nitryfikacji przeprowadzany przez bakterie jest zwiÄ…zany z
a) przyswajaniem azotu czÄ…steczkowego.
b) od\
ywianiem.
c) oddychaniem.
d) rozmna\
aniem.
9. Oddychanie beztlenowe przeprowadzane przez bakterie polega na
a) częściowym utlenieniu glukozy do kwasów lub alkoholu.
b) częściowym utlenieniu glukozy do CO2 i H2O.
c) całkowitym utlenieniu glukozy do kwasów lub alkoholu.
d) całkowitym utlenieniu glukozy do CO2 i H2O.
10. Bezpośrednim efektem koniugacji komórek bakteryjnych jest
a) powstanie 4 komórek potomnych.
b) powstanie 8 komórek potomnych.
c) powstanie 2 komórek zrekombinowanych.
d) powstanie 4 komórek zrekombinowanych.
11. Dro\
d\
e rozmna\
ajÄ… siÄ™
a) wyłącznie przez pączkowanie.
b) przez pÄ…czkowanie i zarodniki konidialne.
c) wyłącznie płciowo.
d) przez pączkowanie i płciowo.
12. PrzyczynÄ… wymierania populacji bakterii w trakcie hodowli okresowej jest
a) nadmiar składników od\
ywczych w podło\
u.
b) brak O2.
c) brak CO2.
d) brak składników od\
ywczych i kumulacja toksycznych metabolitów w podło\
u.
13. Hodowla bakterii o określonych wymaganiach pokarmowych mo\
liwa jest na podło\
u
a) podstawowym.
b) wzbogaconym.
c) identyfikacyjnym.
d) ró\
nicujÄ…cym.
14. Rozkład martwej materii organicznej do nieorganicznej w przyrodzie przeprowadzają
a) producenci.
b) konsumenci I rzędu.
c) konsumenci II rzędu.
d) reducenci.
15. Zdolność wiązania azotu atmosferycznego i wzbogacania gleby w związki azotowe
przyswajalne dla roślin posiadają
a) Rhizobium i Nitrobacter.
b) Clostridium i Azotobacter.
c) Nitrobacter i Nitrosomonas.
d) Azotobacter i Nitrobacter.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
16. Główną funkcją bakterii symbiotycznych, \
yjących w układzie pokarmowym
prze\
uwaczy, jest
a) trawienie białek.
b) trawienie celulozy.
c) trawienie tłuszczów.
d) synteza tłuszczów.
17. Błędne zdanie dotyczące barwienia bakterii metodą Grama to
a) bakterie, których komórki zostają trwale zabarwione przy u\
yciu metody Grama,
określa się jako gram-dodatnie.
b) preparaty bakteryjne odbarwiajÄ…ce siÄ™ w alkoholu po zastosowaniu metody Grama,
nazywamy gram-ujemnymi.
c) metoda barwienia Grama wykorzystuje ró\
nice w budowie błony komórkowej
bakterii.
d) metoda barwienia Grama wykorzystuje ró\
nice w budowie ściany komórkowej
bakterii.
18. W doświadczeniu polegającym na hodowli bakterii Escherichia coli w temperaturach:
8°C, 20°C i 36°C przez 24 h nale\
y oczekiwać
a) jednakowego wzrostu kolonii bakteryjnych we wszystkich próbach.
b) najwiÄ™kszego wzrostu kolonii bakteryjnych w temperaturze 36°C.
c) braku wzrostu kolonii w temperaturze 8 i 20°C.
d) najwiÄ™kszego wzrostu bakterii w temperaturze 20°C.
19. Dro\
d\
e szlachetne stosuje się w przemyśle piekarskim do wyrobu ciasta pszennego.
Spulchnianie ciasta następuje dzięki
a) intensywnemu pÄ…czkowaniu dro\
d\
y.
b) wydzielaniu tlenu podczas oddychania dro\
d\
y w cieście.
c) wydzielaniu CO2 podczas fermentacji alkoholowej w cieście.
d) wydzielaniu CO2 podczas fermentacji propionowej w cieście.
20. Antybiotyki hamujÄ… wybrane funkcje metaboliczne bakterii. Penicylina powoduje
a) zahamowanie syntezy ściany komórkowej.
b) zahamowanie syntezy białek.
c) uszkodzenie DNA komórki bakteryjnej.
d) zahamowanie syntezy lipidów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko..........................................................................................
Wykonywanie badań mikrobiologicznych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1.
a b c d
2.
a b c d
3.
a b c d
4.
a b c d
5.
a b c d
6.
a b c d
7.
a b c d
8.
a b c d
9.
a b c d
10.
a b c d
11.
a b c d
12.
a b c d
13.
a b c d
14.
a b c d
15.
a b c d
16.
a b c d
17.
a b c d
18.
a b c d
19.
a b c d
20.
a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
7. LITERATURA
1. Balerstet J., Lewiński W.: Biologia 1. Zakres rozszerzony. Podręcznik dla liceum
ogólnokształcącego. Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON, Rumia 2002
2. Cichy D. (red.): Dydaktyka biologii dla szkół ponadpodstawowych. IPS/MEN, Warszawa
1990
3. Długoński J.(red.): Biotechnologia mikrobiologiczna. Ćwiczenia i pracownie
specjalistyczne. Wydawnictwo Uniwersytetu A
ódzkiego, A
ódz
1997
4. Drewniak E., Drewniak T.: Mikrobiologia \
ywności. WSiP, Warszawa 1999
5. Jawetz E..: PrzeglÄ…d mikrobiologii lekarskiej. PZWL, Warszawa 1974
6. Karpowicz W.: Metodyka nauczania biologii. PWN, Warszawa 1995
7. Kędzia W.: Diagnostyka mikrobiologiczna w medycynie. PZWL, Warszawa 1990
8. Kosewska L.: Analiza mikrobiologiczna w przemyśle spo\
ywczym. WSiP, Warszawa
1986
9. Kowalczyk R.: Mikroskop, budowa i u\
ytkowanie. WNT, Warszawa 1966
10. Kunicki-Goldfinger W.: śycie bakterii. PWN, Warszawa 1994
11. Mrozowska J. (red): Laboratorium z mikrobiologii ogólnej i środowiskowej.
Wydawnictwo Politechniki ÅšlÄ…skiej, Gliwice 1999
12. Niemiecko B.: Między oceną szkolną a dydaktyką. Bli\
ej dydaktyki. WSiP, Warszawa
1997
13. Niemiecko B.: Pomiar wyników kształcenia. WSiP, Warszawa 1999
14. Pyłka-Gutowska E.: Ekologia z ochroną środowiska. Wydawnictwo Oświata, Warszawa
2004
15. Salyers A., Whitt D.: Mikrobiologia. Ró\
norodność, chorobotwórczość i środowisko.
PWN, Warszawa 2003
16. Villee C.A.: Biologia. PWRiL, Warszawa 1990
17. www.kbpr.wm.tu.koszalin.pl/czerwewa.htm
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39