Zarzą dzanie mają tkiem obrotowym
w przedsię biorstwie
dr Joanna Próchniak
1
2
Kapitał obrotowy
Kapitał oparty na aktywach bieŜących, finansowany
przez zobowiązania bieŜące oraz częściowo przez
zobowiązania długoterminowe lub kapitały własne.
3
1
1. Określanie docelowych wielkości kaŜdej
kategorii aktywów bieŜących
2. Wybór najlepszych sposobów finansowania
aktywów bieŜących
4
Przyczyny zarządzania kapitałem
obrotowym:
– Zachowanie płynności finansowej
– Prowadzenie bieŜącej działalności
– Minimalizacja kosztów
– Optymalizacja wielkości i struktury aktywów
5
Kapitał obrotowy netto
1. Kapitał obrotowy przedsiębiorstwa finansowany
kapitałami długoterminowymi (nie zaś bieŜącymi)
2. Kapitał stały, który jest zaangaŜowany w
operacyjną działalność przedsiębiorstwa
6
2
Kapitał obrotowy netto
Aktywa bieŜące
–
Zobowiązania bieŜące
Aktywa stałe
Kapitał stały
Aktywa bieŜące
Zobowiązania
bieŜące
Kapitał stały
–
Aktywa stałe
7
Bilans analityczny
Aktywa stałe =
+ Aktywa trwałe
+ NaleŜności z tytułu dostaw powyŜej 12 mies.
Kapitał stały =
+ kapitały własne
+ rezerwy długoterminowe
+ zobowiązania długoterminowe
+ zobowiązania z tytułu dostaw o terminie wymagalności powyŜej 12 mies.
+ rozl. mo. długoterminowe
8
Bilans analityczny
Aktywa bieŜące =
+ Aktywa obrotowe
– NaleŜności z tytułu dostaw i usług powyŜej 12 mies.
Zobowiązania bieŜące =
+ zobowiązania krótkoterminowe
– zobowiązania z tytułu dostaw o terminie
wymagalności powyŜej 12 mies.
+ rezerwy krótkoterm. (na świadczenie emerytalne i
pozostałe)
+ rozl. mo krótkoterminowe
9
3
Kapitał obrotowy netto (dodatni)
Kapitał stały
A
A k
ktty
y w
w a
a s
stta
ałłe
e
Kapitał stały
K
K a
a p
piitta
ałł o
o b
b r
r o
otto
o w
w y
y
n
n e
etttto
o ((d
d o
o d
d a
attn
nii))
A
A k
ktty
y w
w a
a b
biie
e Ŝ
Ŝ ą
ą c
c e
e
Z
Z o
o b
b o
o w
wiią
ą z
z a
a n
niia
a b
biie
e Ŝ
Ŝ ą
ą c
c e
e
10
Kapitał obrotowy netto (zerowy)
Ak
A tyw
y a
a sta
t łe
Kapitał stały
łe
Kapitał stał
Zo
Z b
o ow
o ią
i z
ą an
a ia
i
a
Ak
A tyw
y a
a bie
i Ŝ
e ąc
ą e
c
bie
i Ŝ
e ąc
ą e
c
11
Kapitał obrotowy netto (ujemny)
Ak
A tyw
y a
a sta
t łe
Kapitał stały
łe
Kapitał stał
Kap
a it
i a
t ł ob
o rot
o ow
o y
y
ne
n t
e to
o (uje
j m
e ny)
y
Ak
A tyw
y a
a bie
i Ŝ
e ąc
ą e
Zo
Z b
o ow
o ią
i z
ą an
a ia
i
ce
a
bie
i Ŝ
e ąc
ą e
c
12
4
Zapotrzebowanie na kapitał obrotowy netto
= Kapitał obrotowy netto (Kapitał stały – aktywa stałe)
– Inwestycje krótkoterminowe
+ kredyty i poŜyczki krótkoterminowe
+ emisja krótkoterminowych pap. dłuŜnych
+ zaliczki od odbiorców
+ zobowiązania przeterminowane
13
Zarządzanie zapasami
14
Zapasy
I
Zapasy
49 047 826,01
1 Materiały
49 027 432,77
2 Półprodukty i produkty w toku
0,00
3 Produkty gotowe
0,00
4 Towary
0,00
5 Zaliczki na dostawy
20 393,24
15
5
1. Koszty utrzymania zapasów:
–
Koszty kapitałowe (finansowania zapasów)
–
Koszty magazynowania zapasów,
–
Koszty przemieszczania zapasów,
–
Koszty ubezpieczenia,
–
Koszty zuŜycia i starzenia się zapasów
2. Koszty zamawiania (dostaw):
–
Koszty utraty rabatu
–
Koszty wyczerpania zapasów
3. Koszty wyczerpania zapasów (niedoboru)
Koszty towarów (merchandise inventories) - np. koszty zakupu, transportu, zamawiania
Koszty produktów (manufactured inventories) - (np. koszty materiałów, pracy, produkcji)
16
Racjonalizacja poziomu zapasów polega na
zapewnieniu zapasów w wielkości niezbędnej do
prowadzenia działalności przy najmniejszych moŜliwych kosztach
17
Optymalna wielkość zamówienia
Ekonomiczna wielkość zamówienia EOQ
( Economic Order Quantity) została wprowadzona przez F.W. Harrisona
EOQ – wypadkowa kosztu utrzymania zapasów i
kosztu składania zamówień
18
6
ZałoŜenia formuły EOQ:
1.
Znany i równomierny w czasie popyt
2.
Czas dostawy produktu jest stały i znany - natychmiastowa realizacja zamówienia
3.
Nie ma problemu wyczerpania zapasów, gdyŜ popyt i dostawa są stałe i znane
4.
Koszty zamówień są stałe (niezaleŜne od wielkości dostawy) i znane 5.
Koszty magazynowania zaleŜą od wielkości średniego poziomu zapasów w sposób liniowy
6.
Nie ma ograniczeń magazynowych
7.
Produkty są zamawiane w partiach, które docierają na skład w tym samym czasie
8.
Zamawianym towarem jest produkt, niezaleŜny od innych produktów (brak współzaleŜności)
19
Model EOQ
Q
za
z m
a ó
m wi
w en
e ie
Q/
Q 2
t0
0,5t1
t1
t2
t3
Cza
z s
a
20
Cost
Holding Costs
Koszty utrzymywania
zapasów
Total Costs
Koszty łączne
Order Costs
Koszty zamawiania
Order Quantity
21
7
2 × S × K 2
EOQ =
K 1
S – roczny popyt na towar w jednostkach
K2- koszty 1 zamówienia
K1- roczne koszty utrzymanie jednostki zapasów
Q - Roczny przeciętny koszt utrzymywania zapasów K ×
1
2
22
Całkowity koszt zapasów (KC)
Q
KC = K 1 ×
+ K 2 × N
2
gdzie:
K1 – koszty jednostkowe zapasów (koszt utrzymania jednostki zapasu) Q – wielkość zamówienia
K2 - koszty jednego zamówienia
N – liczba zamówień w ciągu roku (=wielkość rocznego zapotrzebowania / wielkość jednego zamówienia)
23
Dwuskładnikowy model zapasów
Model zakłada utrzymanie zapasu
bezpieczeństwa, po przekroczeniu którego
przedsiębiorstwo składa zamówienie.
24
8
Prawdopodobieństwo, Ŝe zuŜycie w okresie
dostawy nie przekroczy zapasu.
np.90% poziom bezpieczeństwa oznacza, Ŝe na
90% zapas wystarczy na pokrycie zuŜycia.
25
Optymalny zapas bezpieczeństwa
Optymalny zapas bezpieczeństwa rośnie, gdy:
Rośnie niepewność prognoz popytu,
Rośnie prawdopodobieństwo opóźnień dostaw,
Rośnie koszt niedoborów zapasów.
26
Poziom odnowy zapasów
(ROP - Reorder Point)
ROP = zuŜycie w okresie dostawy + zapas bezpieczeństwa ROP = średni czas dostawy x zuŜycie na jednostkę czasu +
zapas bezpieczeństwa
EOQ +
bezpiecze s
ń
zapas
twa
2
27
9
Hurtownia sprzedaje 120 tys. produktu X w ciągu roku. Koszt jednostkowego zamówienia wynosi 100$. Koszt zakupu produktu X
wynosi 2$. Średnia wartość zapasów wynosi 30.000$.
Na koszty zapasów składają się: koszty finansowania (3.000$), koszty przechowywania (2.000$), ubezpieczenie (500$), koszty pozostałe (1.000$).
Jaka powinna być optymalna ilość jednostkowego zamówienia, aby roczne koszty utrzymania zapasów były najniŜsze.
(3.000$+2.000$+500$+1.000$)/30.000$ = 21,7%
2 × S × K
2 ×100$×120 0
. 00$
2
EOQ =
=
= 7.43 ,
6 37
K
2 ,
1 7% × 2$
1
28
Przykład 2
Fluorspar zajmuje się produkcją części zamiennych do samochodów wykorzystując w tym celu półprodukty. Nowo mianowany dyrektor finansowy doszedł do wniosku, oczywiście po wnikliwej analizie, Ŝe gospodarka zapasami została zaniedbana. Wiele półproduktów ma niedoszacowane stany magazynowe a pozostałe zostały zamówione w ilościach przekraczających roczną zdolność produkcyjną zakładu i teraz zalegają w magazynie.
Długoterminowo, dyrektor widzi rozwiązanie w zastosowaniu systemu just-in-time. W międzyczasie postanawia zająć się wdroŜeniem najprostszych modeli zarządzania zapasami w celu minimalizacji kosztów.
Zaczęto od wprowadzenia modelu EOQ do zarządzania stanem magazynowym rur wydechowych. Kiedy wspomniane prace zaczęły przynosić pierwsze efekty jeden z dostawców najbardziej popularnego modelu rury złoŜył Fluorspar propozycję 4% dyskonta dla zamówień wielkości 400 sztuk i więcej. Obecnie jedna sztuka kosztuje 60,00 PLN, a jej roczny koszt utrzymania w magazynie wynosi 80,00 PLN . Koszt złoŜenia zamówienia wynosi 50,00 PLN a popyt na gotowe zestawy zawierające omawianą rurę wydechową wynosi 8.000 sztuk i rozkłada się równomiernie w ciągu roku.
29
Przykład
Lechtal Co sprzedaje pewien towar, który kupuje po 6,00 PLN za sztukę. Rocznie sprzedaje 60.000 jednostek danego towaru. Popyt na towar rozkłada się równomiernie.
Koszt złoŜenia zamówienia wynosi 15,00 PLN. Roczny koszt utrzymania zapasów wynosi 3,00 PLN/sztukę a wypracowana wielkość jednorazowego zamówienia to 1.200
sztuk.
Bazując na powyŜszych danych, ile wynoszą roczne koszty prowadzenia handlu omawianym towarem?
A. 360.750,00 PLN
B. 361.800,00 PLN
C. 362.550,00 PLN
D. 364.550,00 PLN
30
10
Przykład
Roczny popyt na pewien towar wynosi 9.600 sztuk i rozkłada się równomiernie w ciągu roku. Koszt nabycia towaru to 50,00 PLN za sztukę. Roczny koszt utrzymania zapasów wynosi 60,00 PLN/sztukę. Koszt złoŜenia zamówienia wynosi 5,00 PLN. Dostawca oferuje 4% upust przy zamówieniach opiewających na przynajmniej 80 sztuk.
Bazując na powyŜszych danych, ile wynoszą minimalne roczne koszty prowadzenia handlu omawianym towarem?
A. 460.800,00 PLN
B. 463.800,00 PLN
C. 466.200,00 PLN
D. 482.400,00 PLN
31
Analiza zapasów – metody FIFO, LIFO
Wybór metody księgowania zapasów wpływa na
rachunek wyników, bilans, wskaźniki finansowe
oraz podatki.
(1) FIFO – First In First Out – koszty dóbr sprzedanych dotyczą kosztów poniesionych w najwcześniejszych zakupach
(2) LIFO – Last In First Out – koszty dóbr sprzedanych dotyczą ostatnio zakupionych dóbr (ostatnich wydatków)
(3) Average cost – średni koszt na jednostkę, liczony jako iloraz kosztów dóbr i usług przez ilość jednostek
32
Porównania metod księgowania zapasów
Metoda
Koszt dóbr
Końcowy stan
sprzedanych wg:
zapasów wg:
FIFO
zapasów zakupionych
najczęstszych
jako pierwsze
zakupów
LIFO
zapasów zakupionych
najwcześniejszych
jako ostatnie
zakupów
Średni waŜony średniego kosztu
średniego kosztu
koszt
zakupu
wszystkich
jednostek
33
11
Bilans otwarcia ( beginning balance)
+
Zakupy ( purchases)
-
Koszty sprzedanych towarów i usług ( COGS)
=
Bilans zamknięcia ( ending balance)
34
Przykład ustalania kosztów i stanu zapasów
Wykaz operacji:
FIFO
1 stycznia (początkowy stan zapasów) 2 jednostki x 2 zł = 4 zł
7 stycznia (zakup 1) 3 jednostki x 3 zł = 9 zł
19 stycznia (zakup 2) 5 jednostek x 5 zł = 25 zł
RAZEM (koszt zakupu zapasów) 10 jednostek – 38 zł
LIFO
Jednostki sprzedane w styczniu 7 jednostek 35
Kalkulacja wg FIFO
FIFO
1 stycznia (początkowy stan zapasów) 2 jednostki x 2 zł = 4 zł
7 stycznia (zakup 1) 3 jednostki x 3 zł = 9 zł
19 stycznia (zakup 2)
2 5 jednostek x 5 zł = 25 zł 10
RAZEM (koszt zakupu zapasów)
7 10 jednostek – 38 zł
RAZEM (koszt sprzedanych zapasów wg FIFO)
23
Zapas końcowy
3 jednostki x 5 zł = 15 zł
36
12
1 stycznia (początkowy stan zapasów) 2 jednostki x 2 zł = 4 zł
7 stycznia (zakup 1)
2 3 jednostki x 3 zł = 9 zł 6
19 stycznia (zakup 2) 5 jednostek x 5 zł = 25 zł
RAZEM (koszt zakupu zapasów) 10 je
7 dnostek – 38 zł
LIFO
RAZEM (koszt sprzedanych zapasów wg LIFO)
31
Zapas końcowy (2 jednostki x 2 zł) + (1 jednostka x 3 zł) = 7 zł
37
Kalkulacja wg kosztu średniego
RAZEM (koszt jednostek) 10 jednostek – 38 zł
Średni koszt = 38/10 = 3,8 zł
RAZEM (koszt jednostek sprzedanych) 7 jednostek x 3,8 zł = 26,6 zł
Zapas końcowy 3 jednostki x 3,8 = 11,4 zł
38
Porównanie kalkulacji
System
Koszty zapasów
Wycena zapasów
sprzedanych
końcowych
FIFO
23,00 zł
15,00 zł
LIFO
31,00 zł
7,00 zł
Średni koszt
26,60 zł
11,40 zł
39
13
LIFO/FIFO – rosnące ceny, stały lub rosnący poziom zapasów
LIFO
FIFO
- WyŜsze łączne koszty sprzedanych
- niŜsze łączne koszty sprzedanych
wyrobów (COGS)
wyrobów (COGS)
- niŜsze podatki
- wyŜsze podatki
- niŜszy zysk netto
- wyŜszy zysk netto
- niŜszy poziom zapasów
- wyŜszy poziom zapasów
- niŜszy kapitał pracujący
- wyŜszy kapitał pracujący
- wyŜsze CF
- niŜsze CF
40
14