Słowotwórstwo – wykład III Funkcje formantów i typy derywatów
Funkcje formantu ustala się na podstawie analizy relacji formacja – podstawa.
pis-arz(ø) – pis(ać)
dodanie sufiksu
zmieniło strukturę wyrazu
zmieniło jego rolę składniową
zmieniło jego znaczenie
Na tej podstawie można wyróżnić trzy ogólne funkcje formantu (Morfologia):
− f. strukturalną (Doroszewski 1932)
− f. syntaktyczną (składniową) (M. Dokulil 1962)
− f. semantyczną (znaczeniową) (M. Dokulil 1962) strukturalna
+
+
+
+
składniowa
+
-
+
-
semantyczna
-
+
+
-
milcz-eni(e)
aktor-k(a)
mów-c(a)
stron-ic(a)
Funkcje formantów są podstawą wyodrębnienia typów derywatów:
strukturalna
składniowa
semantyczna
derywat
stronica
+
-
-
tautologiczny
bieganie
+
+
-
transpozycyjny
domek
+
-
+
modyfikacyjny
pisarz / rybak
+
+ / -
+
mutacyjny
Problem: jak ustalić stopień zmiany znaczenia (modyfikacja a mutacja)?
modyfikacja a mutacja
„test desygnatu”: psisko – pies vs rybak – ryba
„test parafrazy”:
pies ek
pis
arz
'pies mały'
'pisze
ten,kto'
R. Grzegorczykowa i J. Puzynina
− f. uabstrakcyjniająca (odjęcie znaczenia podstawy): belferka, chamstwo
− derywaty mieszane (modyfikacyjno-transpozycyjne: bijatyka; mutacyjno-ekspresywne: pracuś)
A. Nagórko – f. pragmatyczna:
− polska maniera zdrabniająca i spieszczająca (bileciki do kontroli, kawusia, bułeczki)
− identyfikatory grupowe (harówa, stówa, wóda)
− gry językowe (łapówka, ciężarówka)
aptekarzowa
<== aptekarz ==> aptekarka 1)
czy zmieniło się znaczenie?
+ -
2) bardzo?
czy zmieniła się część mowy?
- + - +
modyfikacja mutacja tautologia transpozycja