JAKIE KORZYŚCI MOŻE PRZYNIEŚĆ NAM

"ZINDYWIDUALIZOWANE ŻYWNIENIE"?

Każdemu człowiekowi, odpowiednio do jego profilu genetycznego,

przypisana jest pewna ściśle określona dieta, tzw. dieta MOT (moment

of truth) czyli "chwila prawdy". W jaki sposób możesz ustalić sobie taką

dietę? Otóż udajesz się do poradni dietetycznej biorąc ze sobą pewną

kartę magnetyczną, na której zapisany jest twój genom. Karta taka

stanowi twój genetyczny podpis. Następnie, będąc już w poradni,

przygotowujesz się do pobrania krwi. Twoja krew poddawana jest

dokładnym badaniom i porównywana z twoim DNA. Po krótkiej chwili

oczekiwania otrzymujesz dostosowane do twoich specyficznych

potrzeb genetycznych zalecenia dietetyczne oraz precyzyjnie

zbilansowane ilości niezbędnych dla ciebie makro- i mikroskładników.

Ustalone według twojego materiału genetycznego zalecenia

dietetyczne będą się różniły, przynajmniej przez najbliższych kilka

miesięcy, od tych przygotowanych, np. dla twojego przyjaciela z Włoch

bądź dla twojego szefa, który z pochodzenia jest Hindusem. Nawet

twojemu bratu, który np. prowadzi o wiele bardziej aktywny tryb życia

od ciebie, wskazane zostałyby zupełnie inne grupy produktów

spożywczych.

Przedstawiony powyżej opis to fantastyczny scenariusz, który zgodnie z

przewidywaniami naukowców jest możliwy do zrealizowania już w

niedalekiej przyszłości.

Jeszcze nie tak dawno, badania nad żywieniem i genetyką prowadzone

były na oddzielnych płaszczyznach, zupełnie ze sobą nie związanych.

Obecnie naukowcy dostrzegają możliwość występowania interakcji

pomiędzy genami a żywieniem, co sprawiło, że te rozbieżne dotąd

szlaki badawcze zaczęły się powoli ku sobie zbliżać. Ten nowy obszar

badań naukowych w terminologii fachowej określany jako "genom

żywieniowy" a w bardziej przystępnej konsumentowi jako

"zindywidualizowane żywienie", dostarcza obiecujących danych, które

mogłyby pomóc tak dostosować zalecenia dietetyczne, aby w sposób

bardziej skuteczny móc wpływać na poprawę stanu zdrowia i chronić

organizm przed rozwojem niektórych chorób.

Ale zadanie to nie jest wcale takie proste. Rozpatrzmy dla przykładu

choroby serca. Nie ma jednego genu odpowiedzialnego za

funkcjonowanie układu sercowo-naczyniowego, lecz co najmniej 20 000

różnych genów jest zaangażowanych w ten mechanizm. I chociaż

każdy gen wywiera tylko niewielki wpływ na jego funkcjonowanie, to

istnieją pewne geny, tzw. "geny markerowe", które mogą

zdeterminować kierunek działania określonego czynnika ryzyka rozwoju

choroby serca. Na przykład zidentyfikowano gen, który steruje

stężeniem cholesterolu we krwi. Oprócz najbardziej częstszej odmiany

tego genu istnieją również dwa inne jego warianty, które sprawiają, że

organizm ludzki jest w mniejszym lub w większym stopniu narażony na

ryzyko wystąpienia wysokiego stężenia cholesterolu we krwi.

Stwierdzono, że jeżeli czynniki ryzyka choroby serca związane ze

stylem życia danej jednostki są niskie, tj. gdy na przykład dana osoba

jest aktywna fizycznie, spożywa umiarkowane ilość tłuszczów, to

posiadanie genu zwiększającego predyspozycje organizmu ku wysokim

stężeniom cholesterolu we krwi, nie stanowi w zasadzie większej

różnicy. Z drugiej jednak strony, jeżeli czynniki ryzyka związane ze

stylem życia danej jednostki są wysokie, tj. gdy na przykład dana osoba

jest nałogowym palaczem, prowadzi mało aktywny tryb życia i spożywa

zbyt duże ilości tłuszczów nasyconych, i jeżeli dodatkowo posiada w/w

wariant genu, to będzie ona w rezultacie zagrożona wysokim stężeniem

cholesterolu.

Wykazano również, że jeżeli grupa ludzi stosuje leczniczą dietę w celu

obniżenia całkowitego stężenia cholesterolu we krwi przez pewien

okres czasu, to część osób uzyskuje korzystną odpowiedź

metaboliczną a inni nie uzyskują jej wcale. Oczywiście dla osób, które

nie uzyskały pożądanych rezultatów borykanie się ze zmianą diety jest

stratą czasu, natomiast dla osób, które uzyskały pozytywną odpowiedź

metaboliczną, takie wyrzeczenie jest warte poświęcenia. Kluczową

sprawą w tej sytuacji jest więc znalezienie określonego wariantu genu,

wspólnego dla wszystkich tych osób, które uzyskały pozytywną

odpowiedź metaboliczną. Jego zidentyfikowanie pomogłoby w ustaleniu

zaleceń dietetycznych dla tych ludzi, u których uzyskanie korzyści

byłoby najbardziej prawdopodobne.

Oprócz chorób układu krążenia znaleziono kilka innych zespołów

genetycznych, które związane są z odżywianiem. Geny które kontrolują

metabolizm folianów w pewnych warunkach mogą powodować wady

cewy nerwowej a szereg innych genów jest zaangażowanych w proces

wchłaniania i regulowania stężenia żelaza w organizmie. Istnieje

również dowód, że u bliźniaków jednojajowych czynniki genetyczne są

głównym wyznacznikiem struktury oraz gęstości mineralnej kości.

Nie ma żadnych wątpliwości, że nasz profil genetyczny predysponuje

nas do reagowania na otaczające środowisko w odmienny dla każdego

sposób. Dalsze badania sprawią, iż możliwe stanie się rozwiązanie

zagadki, jak najlepiej zarządzać naszym stylem życia i dietą, aby

pasowały do naszej fizjologii?

Tłumaczyła: I. W.