Nr 11 12 WIADOMOÅšCI LEKARSKIE 2004, LVII, 11 12
611
Anna Posadzy-Małaczyńska*, Marcus Kosch, Martin Hausberg, Karl H. Rahn, Paweł Małaczyński**,
Jerzy GÅ‚uszek*, Andrzej Tykarski*
OCENA PARAMETRÓW SZTYWNOŚCI T
TNIC
U PACJENTÓW DIALIZOWANYCH I PO TRANSPLANTACJI NERKI
Z PRAWIDA
OWYM CIÅšNIENIEM T
TNICZYM
Medizinische Poliklinik Universität Münster, Niemcy
Z *Kliniki Nadciśnienia Tętniczego, Chorób Wewnętrznych i Chorób Naczyń
oraz z **II Katedry i Kliniki Chirurgii Ogólnej i Naczyń
Akademii Medycznej w Poznaniu
Właściwości strukturalne i mechaniczne tętnic zmieniają się w niewydolności nerek. Uznanymi czynnikami wpływającymi na wzrost
sztywności tętnic są wiek i nadciśnienie tętnicze. Występowanie przyspieszonych zmian w naczyniach pacjentów z mocznicą i współistniejącym
nadciśnieniem nie budzi wątpliwości. Dotychczas nie badano, czy u pacjentów dializowanych lub po przeszczepie nerki, bez nadciśnienia,
struktura naczyń ulega podobnym zmianom. Badaniem objęto 20 pacjentów dializowanych (D), 20 po transplantacji nerki (T) oraz 20 zdrowych
ochotników (N). W badaniu nie uczestniczyli chorzy z chorobami sercowo-naczyniowymi lub cukrzycą w wywiadzie. Wszyscy mieli ciśnienie
tętnicze d" 140/90 mmHg. U chorych dializowanych i z przeszczepioną nerką poziom kreatyniny wynosił d" 2 mg/dl. Wszystkim badanym
oznaczono profil lipidowy (cholesterol całkowity, frakcje HDL, LDL, trójglicerydy), morfologię oraz poziom glukozy i kreatyniny w surowicy
krwi. Pacjenci po transplantacji otrzymywali cyklosporynę oraz prednizolon. Ciśnienie tętnicze mierzono sfigmomanometrem automatycznym
(Criticon Dinamap 1846 SX). Podatność aorty oceniano automatycznie metodą Complior. Parametry ściany lewej tętnicy szyjnej badano
wielokanałowym, pulsacyjnym systemem Dopplera (Pie Medical Equipment BV, Maastricht, The Netherlands) z głowicą o częstotliwości
7,5 MHz. Używając elektrod EKG, mierzono średnicę końcowo-rozkurczową naczynia (d) i skurczowy jej przyrost ("d), następnie obliczano
względny skurczowy przyrost średnicy naczynia ("d/d) oraz współczynnik rozciągliwości naczynia (distensibility coefficient  DC)  DC =
= 2 ("d/d) CCT (centralne ciśnienie tętna). Jednoczasowo rejestrowano falę tętna znad tętnicy szyjnej tonometrem aplanacyjnym (Micro-Tip
Pulse Transducer, SPT 301 i Transducer Control Unit TCB-500, Millar Instruments, Houston, TX, USA). U chorych z przeszczepionÄ… nerkÄ…
zaobserwowano istotnie wyższe wartości skurczowego ciśnienia tętna (SCT) oraz CCT niż w grupie kontrolnej i u chorych dializowanych
(139 ą 18 mmHg i 58 ą 16 mmHg vs 127 ą 13 mmHg i 49 ą 11 mmHg oraz 132 mmHg i 50 ą 11 mmHg). Średnica końcowo-rozkurczowa
tętnicy szyjnej wspólnej nie różniła się istotnie w badanych grupach. Przyrost skurczowy średnicy tętnicy szyjnej wspólnej był istotnie niższy
u chorych i wynosiÅ‚ w grupie dializowanych 461 Ä… 33 µm, a w grupie po transplantacji 501 Ä… 34 µm. Zaobserwowano także istotnie niższy
względny przyrost skurczowy tętnicy u chorych niż w grupie kontrolnej, odpowiednio: D  6,26 ą 0,5%, T  6,91 ą 0,4% vs N  9,14 ą 0,4%.
Współczynnik rozciągliwości naczynia był istotnie niższy u chorych: D  18,31 ą 1,4 10-3/kPa, T  17,97 ą 1,4 10-3/kPa niż w grupie kontrolnej:
N  24,3 ą 0,510-3/kPa. Badane parametry znad tętnicy szyjnej nie różniły się istotnie u chorych. Szybkość fali tętna (pulse wave velocity 
 PWV) była istotnie wyższa w grupach chorych i wynosiła odpowiednio: D  11,2 ą 1,02 m/s i T  12,8 ą 1,12 m/s; w grupie kontrolnej:
N  9,5 ą 0,88 m/s. Współczynnik rozciągliwości naczynia oraz PWV istotnie korelowały z CCT w grupie chorych po transplantacji
(n = 20; r =  0,42; p < 0,01 oraz n = 20; r = 0,47; p < 0,05). Chorzy dializowani i po transplantacji nerki z prawidłowym ciśnieniem tętniczym
wykazywali obniżone własności sprężyste dużych tętnic. Mocznica jest czynnikiem przyspieszającym sztywnienie tętnic niezależnie od współ-
istniejącej miażdżycy i nadciśnienia. Przeszczepienie nerki nie odwraca procesu zmian naczyniowych związanych z utratą właściwości spręży-
stych i przebudową tętnic związanych z niewydolnością nerek. [Wiad Lek 2004; 57(11 12): 611 616]
Słowa kluczowe: podatność tętnic, przeszczep nerki, mocznica.
Nadciśnienie tętnicze nie jest jedyną chorobą wywo- szenie zmian w naczyniach wydaje się oczywiste [8].
łującą niekorzystne zmiany w ścianach dużych naczyń, Zwiększona sztywność ściany tętnic może jednak wy-
podlegają one bowiem działaniu wielu czynników wpły- nikać również ze zmian budowy spowodowanych sa-
wających na właściwości mechaniczne decydujące o ich mym procesem niewydolności nerek. W tym przypad-
sztywności i podatności. Najistotniejsze z tych czynni- ku sztywność ściany tętnic wykazuje mniejszą zależ-
ków to proces starzenia i wysokość ciśnienia tętniczego ność od zmian ciśnienia tętniczego [9]. Wykazano po-
[1,2]. Właściwości mechaniczne i strukturalne tętnic nadto, że sztywność aorty stanowi niezależny czynnik
zmieniają się również w niewydolności nerek [3,4]. ryzyka sercowo-naczyniowego i jeden z głównych
Mechanizmy prowadzące do przyspieszonego sztyw- czynników prognostycznych umieralności w krańco-
nienia naczyń (arteriosclerosis) u pacjentów z mocz- wej niewydolności nerek [10,20]. Nie jest również wy-
nicą nie są w pełni wyjaśnione i tylko częściowo można jaśnione, czy sztywność tętnic może ulec poprawie
je tłumaczyć podeszłym wiekiem lub towarzyszącym w przypadku efektywnego leczenia nerkozastępczego
nadciśnieniem [5,6]. U pacjentów po transplantacji ne- lub po udanej transplantacji nerki. Stąd celem badania
rek nadciśnienie tętnicze zdarza się często i przyspie- była obserwacja podatności tętnic i ich właściwości
612 A. Posadzy-Małaczyńska i wsp. Nr 11 12
strukturalnych u pacjentów dializowanych lub z prze- nach przedpołudniowych, przed zażyciem leków immu-
szczepioną nerką, bez nadciśnienia tętniczego, w po- nosupresyjnych przez pacjentów po transplantacji ner-
ki. Szybkość fali tętna określano jako czas przejścia fali
równaniu z osobami zdrowymi.
tętna między badanymi punktami {droga (m)/czas (s)}.
Sygnał rejestrujący falę tętna odbierano sondami z gło-
MATERIAA
I METODA
wicami o częstotliwości 500 Hz (TY-306, Fukuda Den-
shi Co. Tokyo, Japan) umieszczonymi nad tętnicami
Badania przeprowadzono w Poliklinice Uniwersyte-
szyjną i udową oraz połączonymi z automatycznym pro-
tu w Münster (Niemcy), za zgodÄ… lokalnej Komisji Etycz-
cesorem (Complior, Colson AS, Paris, France). Zasada
nej. Badaniem objęto 20 pacjentów dializowanych (D),
przyjęcia PWV jako wskaz
nika sztywności naczyń opiera
20 pacjentów po transplantacji nerki (T) oraz 20 zdro-
siÄ™ na regule Bramwell-Hilla [11] stanowiÄ…cej: PWV2 =
wych ochotników (N). Chorzy byli dializowani (średni
= "P x V/"V x Á, gdzie "P x V/"V jest odwrotnoÅ›ciÄ…
czas 38 Ä… 4 miesiÄ…ce) 3 razy w tygodniu (4 6 godzin)
rozciągliwości naczynia, "P  różnicą ciśnień, V/"V 
pod kontrolą płynów ustrojowych do osiągnięcia
 przyrostem objÄ™toÅ›ci naczynia, Á  gÄ™stoÅ›ciÄ… krwi.
Kt/V e" 1,2 (Kt  klirens mocznika dializatora i czas, V 
Wszystkie pomiary (20 dla każdego pacjenta) wykony-
 objętość dystrybucji mocznika). W grupie chorych
wała ta sama osoba badająca. Metoda posiada w ośrod-
z przeszczepioną nerką średni czas dializ do momentu
ku badającym współczynnik zmienności poniżej 6%
zabiegu wynosił 34 ą 4 miesiące. Kryterium włączenia
przy 15 pomiarach.
pacjentów po transplantacji była stabilna czynność prze-
Parametry ściany lewej tętnicy szyjnej wspólnej ba-
szczepionej nerki z poziomem kreatyniny w osoczu po-
dano 2 cm poniżej rozwidlenia, w pozycji siedzącej ba-
niżej 2 mg/dl oraz ciśnienie skurczowe poniżej 140 mmHg
danego, za pomocą pulsacyjnego, wielokanałowego sys-
i rozkurczowe poniżej 90 mmHg dla wszystkich grup
temu Dopplera (Pie Medical Equipment BV, Maastricht,
badanych. U wszystkich oznaczono profil lipidowy (cho-
The Netherlands) z głowicą o częstotliwości 7,5 MHz.
lesterol całkowity oraz frakcje HDL, LDL, trójglicery-
Ruch ściany naczynia rejestrowano za pomocą sygna-
dy), morfologię oraz stężenie glukozy i kreatyniny
łów Dopplera o niskiej częstotliwości jednoczasowo
w surowicy krwi. W badaniu nie uczestniczyli pacjenci
znad ścian przedniej i tylnej. Sygnał Dopplera w typie M
z chorobami układu sercowo-naczyniowego oraz z cu-
okresowo rejestrowano i poddawano obróbce kompu-
krzycą. Wykluczono także pacjentów  zarówno diali-
terowej. System taki umożliwia ocenę zmiany średnicy
zowanych, zdrowych, jak i po przeszczepie nerki 
dużego naczynia obwodowego w czasie z dokładnością
 u których ultrasonograficznie stwierdzono blaszkę
0,5%. Taką nieinwazyjną metodą, używając elektrod
miażdżycową lub zwapnienie w okolicy rozwidlenia tęt-
EKG, mierzono: średnicę końcowo-rozkurczową naczy-
nicy szyjnej wspólnej. Czas, który upłynął od transplan-
nia  d (mm) i skurczowy jej przyrost  dist. "d (mm).
tacji nerek, wynosił średnio 43 ą 7 miesięcy. Wszyscy
Uwzględniając te parametry oraz skurczowe ciśnienie
pacjenci po transplantacji otrzymywali cyklosporynÄ™
tętna (SCT) i rozkurczowe ciśnienie tętna (RCT) obli-
(poziom we krwi oznaczany metodą wysokoczułej chro-
czano względny, skurczowy przyrost średnicy naczy-
matografii przepływowej, high performance liquid chro-
nia  "d/d (%) oraz współczynnik rozciągliwości na-
matography  HPLC, wynosiÅ‚ Å›rednio 105 Ä… 11 µg/l)
czynia (distensibility coefficient  DC)  DC = 2 "d/d
oraz prednizolon (w średniej dawce 7 ą 1 mg/d). Grupę
CCT (10-3/kPa), gdzie CCT (centralne ciśnienie tętna)
kontrolną stanowili pacjenci bez odchyleń w badaniu
to różnica między ciśnieniem skurczowym i rozkurczo-
przedmiotowym oraz w badaniach laboratoryjnych.
wym w tętnicy szyjnej. Metoda posiada w ośrodku ba-
dającym współczynnik zmienności 3,4% dla średnicy
Pomiary
końcowo-rozkurczowej naczynia, 7,4% dla względne-
Ciśnienie tętnicze mierzono u pacjentów dializowa-
go przyrostu skurczowego ściany naczynia oraz 10,8%
nych oraz z przeszczepioną nerką na tętnicy ramiennej
dla współczynnika rozciągliwości naczynia [12]. Jed-
kończyny górnej bez przetoki tętniczo-żylnej, a w gru-
noczasowo z pomiarami USG lewej tętnicy szyjnej
pie kontrolnej na kończynie, na której uprzednio stwier-
wspólnej rejestrowano falę tętna znad tętnicy szyjnej to-
dzano wyższe ciśnienie tętnicze, w pozycji siedzącej,
nometrem aplanacyjnym (Micro-Tip Pulse Transducer
po 15-minutowym wypoczynku, 5-krotnie w ciÄ…gu
Control unit TCB-500, Millar Instruments inc., Houston,
15 min, sfigmomanometrem automatycznym (Critikon
TX, USA). Krzywą zapisu ciśnienia w czasie oraz ciś-
Dinamap model 1846 SX; Criticon, Tampa, FL, USA).
nienie tętna w tętnicy szyjnej obliczano przy kalibracji
Podatność dużych naczyń oceniano dwiema meto-
z ciśnieniem na tętnicy ramiennej. Kalibracja zakłada, iż
dami: pośrednią  mierzącą szybkość fali tętna (pulse
średnie ciśnienie tętnicze i ciś-nienie rozkurczowe nie
wave velocity  PWV) w aorcie oraz bezpośrednią  różnią się w dużych tętnicach. Izobaryczną rozciągli-
 opartą na pomiarze średnicy tętnicy szyjnej pod wpły- wość tętnicy szyjnej obliczano przy ciśnieniu 120 mmHg
wem narastającego ciśnienia. Badanie wykonywano au- i uwzględnieniu okienka 10 mmHg. W tym celu zasto-
tomatycznie metodÄ… nieinwazyjnÄ… Complior w godzi- sowano procedurÄ™ oprogramowania IGOR PRO (Wave
Nr 11 12 Przeszczep nerki
613
Mertics Inc. Lake Oswego, Oregon, USA) zmodyfiko- Wykazano istotną różnicę w wielkości przyrostu skur-
waną przez Wisstech, Spreechbach. czowego (dist. "d), względnego przyrostu skurczowe-
Analizę statystyczną przeprowadzono testem niepa- go średnicy ("d/d) i współczynnika rozciągliwości (DC=
rametrycznym U Manna-Whitneya dla zmiennych bez = 2 "d/d CCT) tętnicy szyjnej oraz grubości błony we-
rozkładu normalnego oraz dokładnym testem Fishera. wnętrznej tętnicy szyjnej u chorych dializowanych i po
Związki między badanymi parametrami analizowano obli- przeszczepie nerki w porównaniu z grupą kontrolną, przy
czając współczynnik korelacji R Spearmana. Poziom istot- czym nie zaobserwowano różnicy u chorych. Podat-
ności statystycznej określono jako p < 0,05 (NS oznacza ność naczyń mierzona prędkością fali tętna (PWV) mię-
jej brak). Dane przedstawiono jako średnią ą błąd stan- dzy tętnicą szyjną a udową była w obu grupach chorych
dardowy średniej (standard error of the mean  SEM). (D i T) istotnie wyższa niż w grupie kontrolnej (tab. IV).
Wykazano istotną zależność zmian DC tętnicy szyjnej
WYNIKI (n = 20; r =  0,42, p < 0,01) oraz PWV (n = 20; r =
= 0,47, p < 0,05) od CCT w grupie chorych po trans-
Badane grupy (tab. I) nie różniły się istotnie pod plantacji. W grupie chorych dializowanych nie stwier-
względem płci, wieku, palenia tytoniu i wskaz
nika masy dzono podobnych zależności  DC (n = 20; r = 0,14,
ciała (body mass index  BMI). Wszyscy pacjenci z prze- NS), PWV (n = 20; r = 0,16, NS).
szczepionÄ… nerkÄ… mieli stabilnÄ… funkcjÄ™ przeszczepu.
Poziom kreatyniny w surowicy był u nich wyższy niż DYSKUSJA
w pozostałych grupach, lecz nie różnił się istotnie. Ba-
dane grupy nie różniły się istotnie pod względem pozio- W ostatnich latach dużo uwagi poświęca się zmia-
mu cholesterolu całkowitego, frakcji HDL, LDL, trój- nom czynnościowym oraz strukturalnym dużych naczyń
glicerydów oraz poziomu hemoglobiny (tab. II). tętniczych w poszczególnych sytuacjach klinicznych
U pacjentów z przeszczepioną nerką zaobserwowa- [3,4]. Wydaje się, że wyższa śmiertelność z powodu po-
no istotnie wyższe wartości SCT oraz CCT niż w gru- wikłań naczyniowo-sercowych w grupie pacjentów z nie-
pie kontrolnej (p odpowiednio < 0,007 i < 0,005) oraz wydolnością nerek oraz po transplantacji nerek wiąże się
u chorych dializowanych (p odpowiednio < 0,006 i < z upośledzoną funkcją buforową tętnic. Dotychczasowe
< 0,004), podczas gdy wartości RCT oraz czynność badania wiązały przebudowę naczyń tętniczych z pod-
serca (heart rate  HR) nie różniły się istotnie. Nie wy- wyższonym ciśnieniem tętniczym, które było akcelera-
kazano także różnic ciśnienia między grupami chorych torem zmian wynikających z wieku. Laurent i wsp. [13]
dializowanych i kontrolną (tab. III). wykazali, że zmniejszenie podatności naczyń zależy głów-
Średnica końcowo-rozkurczowa tętnicy szyjnej nie od wahań ciśnienia tętniczego, a w dalszej kolejności
wspólnej nie różniła się istotnie w badanych grupach. od zmian strukturalnych w naczyniach. Po skorygowa-
Tabela I. Dane demograficzne chorych dializowanych (D), po transplantacji nerki (T)
oraz grupy kontrolnej (N)
Dane D T N p
Liczba chorych 20 20 20
Wiek (lata) 42,1 Ä… 2,8 43,2 Ä… 2,2 43 Ä… 2,6 NS
Płeć (@&/B&) 9/11 11 / 9 10 / 10 NS
Waga (kg) 63,3 Ä… 2,1 65,0 Ä… 1,9 64,1 Ä… 1,1 NS
Wzrost (cm) 168 Ä… 1,6 172 Ä… 2,0 171 Ä… 1,9 NS
BMI (kg/m2) 21,5 Ä… 5,0 22,8 Ä… 4,6 23,0 Ä… 3,8 NS
Czas dializoterapii
38 Ä… 4 34 Ä… 4 NS
(miesiÄ…ce)
Czas po transplantacji
43 Ä… 7
(miesiÄ…ce)
Palenie tytoniu (tak/nie) 6/14 3/17 8/12 NS
p  poziom różnicy statystycznej
614 Nr 11 12
A. Posadzy-Małaczyńska i wsp.
Tabela II. Stężenie w surowicy krwi cholesterolu całkowitego oraz frakcji HDL, LDL, trójglicerydów, hemo-
globiny, kreatyniny u chorych dializowanych (D), po transplantacji nerki (T) i w grupie kontrolnej (N)
Badanie D T N p
Cholesterol całkowity (mg/dl) 205 ą 22 210 ą 28 211 ą 16 NS
HDL (mg/dl) 61 Ä… 5 60 Ä… 3 62 Ä… 2 NS
LDL (mg/dl) 117 Ä… 10 121 Ä…13 120 Ä… 12 NS
Trójglicerydy (mg/dl) 146 ą 32 143 ą 27 138 ą 18 NS
Hemoglobina (g/dl) 12,3 Ä… 0,2 13,6 Ä… 0,4 14,0 Ä… 0,3 NS
Kreatynina (mg/dl) 1,33 Ä… 0,08 1,2 Ä… 0,14 0,83 Ä… 0,03 NS
p  poziom różnicy statystycznej
pierwotnym, wydaje się, że rozwój niewydolności nerek
Tabela III. Wartości ciśnień oraz czynności serca chorych dializo-
wanych (D), po transplantacji nerki (T) i w grupie kontrolnej (N) wiąże się z utratą właściwości sprężystych naczyń nie-
zależnie od ciśnienia tętniczego [14]. Safar i wsp. za czyn-
nik korelujący z powikłaniami sercowo-naczyniowymi
Wartości D T N p
u chorych z mocznicą przyjęli CCT, a nie ciśnienie mie-
SCT (mmHg) 132 Ä… 11 139 Ä… 18 * 127 Ä…13
rzone na tętnicy ramiennej [15].
W naszym badaniu tylko chorzy po transplantacji ne-
RCT (mmHg) 82 Ä… 7,9 81 Ä… 9 78 Ä… 7 NS
rek, którzy jednocześnie mieli istotnie wyższe SCT, cha-
rakteryzowali się znamiennie wyższym CCT, korelują-
CCT (mmHg) 50 Ä… 11 58 Ä… 16 ** 49 Ä…11
cym ze zmniejszeniem DC i zwiększeniem PWV
w tej grupie. Zależności takiej nie wykazano natomiast
HR (min-1) 78 Ä… 8 80 Ä… 9 76 Ä… 5 NS
w grupie chorych dializowanych. Wyniki niniejszej pracy
*
p < 0,007  różnice wartości SCT między grupami N i T; **p < wskazują na istnienie innych niż wahania ciśnienia tętni-
< 0,005  różnice wartości CCT między grupami N i T; p < 0,006 
czego przyczyn przebudowy naczyń. Wprawdzie u cho-
 różnice wartości SCT między grupami T i D; p < 0,004 

rych po transplantacji nerki zaobserwowano wyższe ciś-
 różnice wartości CCT między grupami T i D; p  poziom
nienie, korelujące ze spadkiem własności sprężystych tęt-
różnicy statystycznej
nic, jednak u chorych dializowanych takiej zmiany ciÅ›-
niu wyników pod względem wahań ciśnienia okazało się
nienia nie stwierdzono, a właściwości sprężyste tętnic
jednak, że naczynia z przerostem w grupie pacjentów
także były gorsze niż w grupie kontrolnej. Utrata właści-
z nadciśnieniem tętniczym pierwotnym były podatniejsze
wości sprężystych naczyń postępuje z wiekiem [5,6],
niż w grupie kontrolnej normotoników. W przeciwień- a mocznica wydaje się czynnikiem znacznie przyspiesza-
stwie do danych pacjentów z nadciśnieniem tętniczym
jącym te zmiany. Najważniejszymi elementami podlega-
Tabela IV. Parametry ściany naczyń chorych dializowanych (D), po transplantacji nerki (T)
oraz z grupy kontrolnej (N)
Parametry D T N p
d (mm) 7,35 Ä… 0,6 7,30 Ä… 0,9 7,24 Ä… 1,0 NS
dist. "d (źm) 461 ą 33* 501 ą 34 656 ą 25
"d/d (%) 6,26 Ä… 0,5* 6,91 Ä… 0,4 9,14 Ä… 0,4
DC (10> Å‚/kPa) 18,31 Ä… 1,4* 17,97 Ä… 1,4 24,3 Ä… 0,5
PWV (m/s) 11,1 Ä… 1,02* 12,8 Ä… 1,12 9,5 Ä… 0,88
*
p < 0,001  różnice wartości między grupami N i D; p < 0,001  różnice wartości między
grupami N i T; p  poziom różnicy statystycznej
Nr 11 12 615
Przeszczep nerki
jącymi modyfikacjom są błona wewnętrzna oraz mięś- między badanymi grupami poziomy cholesterolu można
niówka gładka dużych naczyń [16,17]. Przebudowa ścia- przypuszczać, że utrata właściwości sprężystych na-
ny naczynia zależy od rodzaju i średnicy naczynia. Z ba- czyń ma tło inne niż miażdżycowe. Podwyższona sty-
dań biopsyjnych mięśnia pośladkowego wynika, iż mulacja adrenergiczna współistniejąca u chorych z nie-
w maÅ‚ych oporowych tÄ™tniczkach (Å›rednica < 300 µm) wydolnoÅ›ciÄ… nerek oraz po przeszczepie nerek wiąże
dochodzi z wiekiem do tzw. zjawiska remodelingu na- się z wpływem na mięśniówkę gładką naczyń i po-
czyniowego, polegającego na pogrubieniu ściany wraz woduje wzrost napięcia w jej obrębie. Cyklosporyna po-
ze zmniejszeniem światła, co doprowadza do zwiększe- tęguje odpowiedz
wazokonstrykcyjną naczyń, co wią-
nia oporu obwodowego [18]. W obrębie dużych tętnic zało się w badanej grupie chorych po przeszczepie nerki
elastycznych (aorta, tętnice szyjna i biodrowa) proces z podwyższonym ciśnieniem, głównie skurczowym, oraz
przebudowy wiąże się głównie z usztywnieniem ścian z ciśnieniem tętna. Ponadto sama cyklosporyna może
i następowym spadkiem rozciągliwości i podatności. Wraz mieć modyfikujący wpływ na strukturę naczyń, zwięk-
z wiekiem wzrasta średni promień aorty, co kompensuje sza bowiem produkcję tromboksanu, który jest uznawa-
zmniejszenie podatności. W efekcie zgodnie z prawem ny za czynnik mitogenny zwiększający proliferację mięś-
Laplace a dochodzi do wzrostu napięcia w obrębie ścia- niówki gładkiej i powodujący trwałą przebudowę ścia-
ny, z konsekwencjami pogrubienia warstwy mięśniowej ny naczynia [22,23].
oraz zmian strukturalnych i ilościowych włókien elasty-
ny i kolagenu [16]. U chorych z mocznicÄ… stosunek ko- WNIOSKI
lagenu do elastyny w ścianie naczynia jest podwyższony,
co sugeruje istnienie nieodwracalnych zmian w naczy- 1. Wydaje się, iż przeszczepienie nerek przywraca
niach także u pacjentów po przeszczepie nerek [19]. Bla- wprawdzie prawidłową homeostazę organizmu, nie
cher i wsp. [20] wykazali wyższą prędkość fali tętna odwraca jednak procesu zmian naczyniowych związa-
u pacjentów ze zmianami miażdżycowymi. U badanych nych z utratą właściwości sprężystych oraz przebu-
chorych stwierdzono istotne zmniejszenie podatności dową naczyń spowodowanych niewydolnością nerek.
dużych naczyń określone obniżeniem DC naczynia oraz 2. Mocznica jest czynnikiem przyspieszającym sztyw-
przyspieszeniem PWV. Blacher i wsp. [21] uzyskali nienie naczyń, niezależnym od współistniejących czę-
podobne wyniki. Ze względu na nieistotnie różniące się sto miażdżycy i nadciśnienia.
Piśmiennictwo
[1] O Rourke MF. Arterial function in health and disease. Churchill Livingstone. Edinburgh 1982, 153 167. [2] Safar ME, London GM. The arterial system
in human hypertension. In: Textbook of hypertension. Ed. Swales JD. Blackwell Scientific. London 1994, 85 102. [3] London GM, Guérin AP, Pannier B,
Marchais S, Benetos A, Safar M. Increased systolic pressure in chronic uremia. Role of arterial wave reflections. Hypertension 1992; 20:10 19. [4] Barenbrock M,
Spieker C, Laske V, Heidenreich S, Hohage H, Bachmann J. Studies of the vessel wall properties in haemodialysis patients. Kidney Int 1994; 45: 1397 1400.
[5] Safar ME. Ageing and its effects on the cardiovascular system. Drugs 1990; 39(suppl. 1): 1 8. [6] Reneman RS, van Merode T, Hick PE, Hoeks AP. Flow
velocity patterns and distensibility of the carotid artery bulb in volunteers of varying age. Circulation 1985; 71: 500 509. [7] Safar ME, Girerd X, Laurent S.
Structural changes of large conduit arteries in hypertension. J Hypertens 1996; 14: 545 555. [8] Luke RG. Nephrology forum: hypertension in renal transplant
recipients. Kidney Int 1987; 31: 1024 1037. [9] Mourad J, Girerd X, Boutouyrie P, Laurent S, Safar ME, London GM. Increased stiffness of radial artery wall
material in end-stage renal disease. Hypertension 1997; 30: 1425 1430. [10] Barenbrock M, Kosch M, Joster E, Kisters K, Hoeks AP, Rahn KH, Hausberg M.
Reduced arterial distensibility is a predictor of cardiovascular disease in patients after renal transplantation. J Hypertens 2002; 20: 79 84.
[11] Asmar R, Benetos A, Topouchian J, Laurent P, Pannier B, Brisac AM, Target R, Levy BI. Assessment of arterial distensibility by automatic pulse wave
velocity measurement. Hypertension 1995; 26: 485 490. [12] Barenbrock M, Hausberg M, Kosch M, Kisters K, Hoeks AP, Rahn KH. Effect of hyperparathy-
roidism on arterial distensibility in renal transplant recipients. Kidney Int 1998; 54: 210 215. [13] Laurent S, Girerd X, Mourad JJ, Lacolley P, Beck L,
Boutouyrie P, Mignot JP, Safar M. Elastic modulus of the radial artery wall material is not increased in patients with essential hypertension. Arterioscler Thromb
1994; 14: 1223 1231. [14] London GM, Druecke TB. Atherosclerosis and arteriosclerosis in chronic renal failure. Kidney Int 1997; 51: 1678 1695. [15] Safar ME,
Blacher J, Pannier B, Guerin AP, Marchais SJ, Guyonvarc h PM, London GM. Central pulse pressure and mortality in end stage renal disease. Hypertension
2002; 39: 735 738. [16] Dobrin PB, Rocvick AA. Influence of vascular smooth muscle on contractile mechanics and elasticity of arteries. Am J Physiol 1969;
217: 1644 1651. [17] Bergel DH. Arterial viscoelasticity. In: Pulsative blood flow. Ed. Attinger EO. McGraw-Hill Book Co. New York 1990, 275 289. [18]
Avolio A, O Rourke M. Baroreflex function: improved characterization by use of central vascular parameters compared with peripheral pressure. J Hypertens 2002;
20: 1067 1070. [19] Ibels LS. Arterial calcification and patology in uremic patients undergoing dialysis. Am J Med 1979; 66: 790 796. [20] Blacher J, Asmar S,
Djane S. Aortic pulse wave velocity as a marker of cardiovascular risk in hypertensive patients. Hypertension 1999; 33: 1111 1117.
[21] Blacher J, Pannier B, Guerin AP, Marchais SJ, Safar ME, London GM. Carotid arterial stiffness as a predictor of cardiovascular and all-cause mortality
in end-stage renal disease. Hypertension 1998; 32: 570 574. [22] Coffman TM, Carr DR, Yarger WE, Klotman PE. Evidence that renal prostaglandin and
thromboxane production is stimulated in chronic cyclosporine nephrotoxicity. Transplantation 1987; 43: 282 287. [23] Moncada S, Vane JR. Pharmacology and
endogenous roles of prostaglandin endoperoxides, thromboxane A2 and prostacyclin. Pharmacol Rev 1988; 30: 293 331.
Adres autorów: Anna Posadzy-Małaczyńska, Klinika Nadciśnienia Tętniczego, Chorób Wewnętrznych i Chorób Naczyń AM, ul. Długa 1/2, 61-848 Poznań, tel.
[phone], e-mail: [e-mail]
616 A. Posadzy-Małaczyńska i wsp. Nr 11 12
A. Posadzy-Małaczyńska, M. Kosch, M. Hausberg, K. Rahn, P. Małaczyński, J. Głuszek, A.Tykarski
LARGE ARTERY WALL PROPERTIES IN DIALYSE
AND RENAL TRANSPLANT PATIENTS WITH NORMAL BLOOD PRESSURE
Summary
Structural and mechanical properties of the arterial wall are altered in patients with renal failure. Age and hypertension are known to
affect the vessel wall structure. Aging process of arterial wall appears to be accelerated in patients with end-stage renal failure. The
mechanisms responsible for reduced arterial compliance and distensibility in dialyse patients and renal transplant recipients without hyperten-
sion remain to be evaluated. 20 normotensive dialyse patients (D), 20 normotensive renal transplant recipients (T) and 20 healthy volunteers
(N) matched for age, sex and blood pressure as controls were enrolled in to the study. Patients with cardiovascular risk factors and diabetes were
excluded. The arterial blood pressure of all patients placed below 140/90 mmHg. The dialyse patients and renal transplant recipients were
eligible for the study if the serum creatinine level was below 2 mg/dl. In all subjects, fasting concentrations of serum creatinine, total
cholesterol, HDL-cholesterol, LDL-cholesterol, hemoglobin and glucose were determined at enrollment to the study. Long-term immunosup-
pression consisted of cyclosporine and prednisolone. Blood pressure was measured using an automatic sphygmomanometer (Criticon Dina-
map model 1846 SX). Pulse wave velocity (PWV) was evaluated using non-invasive automatic Complior device. The vessel wall properties of
the left common carotid artery were studied using multigate pulsed Doppler s system (Pie Medical Equipment BV Maastricht, The Nether-
lands). The frequency of transducer used was 7.5 MHz. With this non-invasive method, the end-diastolic diameter (d) and the systolic increase
of vessel diameter (distension "d) were measured using ECG trigger. From these data relative systolic increase of vessel diameter ("d/d) and
arterial wall distensibility coefficient (DC) were calculated. Simultaneously with the ultrasound measurements at the left common carotid
artery carotid pulse waveforms are recorded using applanation tonometry (Micro Tip Pulse Transducer, SPT 301 and Transducer Control
Unit TCB-500, Millar Instruments, Houston, TX, USA). Systolic blood pressure (SBP) and central pulse pressure (CPP) were significantly
higher in (T) than in (D) and (N) group respectively 139 Ä… 18 mmHg and 58 Ä… 16 mmHg vs 127 Ä… 13 mmHg and 49 Ä… 11 mmHg and 132
mmHg and 50 Ä… 11 mmHg. The end-diastolic diameter (d) did not change significantly between all groups. The systolic increase of vessel
diameter (distension "d) was significantly lower in patients group (D) and (T) respectively 461 Ä… 33 µm and 501 Ä… 34 µm than in controls.
Similar relative systolic increase of vessel diameter ("d/d) was in these groups significantly lower than in healthy volunteers, respectively (D)
6.26 Ä… 0.5%, (T) 6.91 Ä… 0.4% vs (N) 9.14 Ä… 0.4%. The distensibility coefficient were also significantly lower in (D) and (T) than in (N) groups
respectively (D) 18.31 Ä… 1,4 10-3/kPa and (T) 17.97 Ä… 1.4 10-3/kPa and (N) 24.3 Ä… 0.510-3/kPa. PWV in both groups of patients was
statistically significant higher than in control group correspondingly (D) 11.2 Ä… 1.02 m/s and (T) 12.8 Ä… 1.12 m/s, (N) 9.5 Ä… 0.88 m/s. There
was significant correlation between the change of arterial DC, PWV and CPP in (T) group (n = 20; r =  0,42; p < 0.01 and n = 20; r = 0,47;
p < 0.05). The arterial wall elastic properties in dialyse and renal recipients patients are decreased. End-stage renal disease accelerates arterial
stiffening despite of arteriosclerosis and hypertension. Renal transplantation do not reverse lost of elastic properties of arteries in end-stage
renal insufficiency.
Key words: arterial distensibility, renal transplantation, end-stage renal failure.