Polityka pieniężna
Wykład 1:
Polityka pieniężna  podstawowe
pojęcia
Co to jest polityka pieniężna?
" Polityka pieniężna polega na regulowaniu ilości
pieniądza w obiegu w taki sposób, aby ilość ta
była ani zbyt mała, ani zbyt duża, czyli
wystarczająca dla potrzeb obrotu
gospodarczego i funkcjonowania gospodarki, a
zarazem nie powodowała inflacji;
zarazem nie powodowała inflacji;
" Podaż pieniądza winna być równa popytowi na
pieniądz; podaż wyższa od popytu powoduje
wzrost wydatków na dobra i usługi, i może
prowadzić do inflacji, natomiast podaż niższa od
popytu powoduje spadek wydatków na dobra i
usługi i może prowadzić do recesji.
Pieniądz i jego cechy
" Pieniądz jako szczególny rodzaj
zasobu/towaru/aktywu;
" Cechy pieniądza (gotówkowego):
 Nie przynosi dochodu;
 Jest powszechnie akceptowany;
 Jest powszechnie akceptowany;
 Posiada wartość samoistną (kruszec) lub umowną
(pieniądz papierowy)  w tym drugim przypadku
 umowa opiera się na nakazie prawnym i zaufaniu
(pieniądz jako  dobro publiczne );
 A
atwy i niedrogi w przechowywaniu, transporcie i
obrocie;
 Jednorodny a zarazem podzielny.
Funkcje pieniądza
" Środek wymiany/płatniczy  rozwiązuje tzw.
problem  podwójnej zbieżności (double
coincidence);
" Środek przechowywania wartości;
" Jednostka rozrachunkowa   num�raire
(pozwala agregować różne wielkości i
porównywać wartości niejednorodnych dóbr);
" Potrzeba istnienia pieniądza wynika z
niedoskonałej informacji i wysokiego kosztu jej
zbierania;
Najkrótsza historia pieniądza
" Od pieniądza rzeczowego (bydło, zboże, kamienie),
poprzez kruszec i pieniądz papierowy, do pieniądza
 plastikowego (karty płatnicze) i elektronicznego 
wytworzenie i posługiwanie się pieniądzem coraz
mniej kosztuje, jest on coraz łatwiejszy i
bezpieczniejszy w stosowaniu;
" Przygody z pieniądzem kruszcowym i papierowym:
" Przygody z pieniądzem kruszcowym i papierowym:
inflacja w XVI w., pierwsza inflacja papierowa (Banque
inflacja w XVI w., pierwsza inflacja papierowa (Banque
Royale Johna Law a, 1720), wielkie inflacje lat 20-ch
XX w. (Niemcy, Węgry, Polska);
" Prawo Kopernika-Greshama ( pieniądz gorszy wypiera
lepszy ) i jego współczesna mutacja w postaci
dwuwalutowości ( pieniądz lepszy wypiera gorszy );
" Każdy towar może w pewnym stopniu pełnić funkcje
pieniądza, ale obecna postać pieniądza jest
najwygodniejsza (zob. pożądane cechy).
Popyt na pieniądz
" Czynniki określające popyt na pieniądz:
 poziom cen P (motyw transakcyjny);
 dochód realny y (motyw transakcyjny);
 nominalna stopa procentowa i (motyw spekulacyjny);
 koszt zamiany pieniądza na inne aktywa finansowe c i
odwrotnie (motyw spekulacyjny)
 czynniki psychologiczne (motyw ostrożnościowy);
" Funkcje popytu na pieniądz (popyt na tzw.
rezerwy kasowe - cash balance)
 Równanie ilościowe, wersja klasyczna (Hume  ujęcie
zasobowe):
 M = (1/V)Py
 Równanie ilościowe, wersja  Cambridge (ujęcie strumieniowe:
 M = kPy
 Równanie współczesne (Keynes  funkcja preferencji
płynności): M/P = L (y, i, c)
Podaż pieniądza  rodzaje pieniądza
" pieniądz banku centralnego, czyli tzw. pieniądz
rezerwowy lub baza monetarna (reserve
money, monetary base, high powered money):
bank centralny kreuje gotówkę C oraz ustala
minimalne rezerwy banków R(o);
" pieniądz rezerwowy (baza monetarna) M0 jest
" pieniądz rezerwowy (baza monetarna) M0 jest
sumą gotówki C, rezerw obowiązkowych R(o) i
rezerw dobrowolnych R(d) utrzymywanych
przez banki komercyjne w banku centralnym;
" pieniądz banków komercyjnych: depozyty
bankowe;
" podaż pieniądza ogółem = suma pieniądza
rezerwowego i pieniądza depozytowego
Definicje agregatów pieniężnych
" M0 = gotówka w obiegu plus rezerwy banków
komercyjnych (R(o) + R(d)) w banku centralnym; jest
to tzw. pieniądz rezerwowy lub baza monetarna;
" M1 = M0 plus wkłady (depozyty) na żądanie (ą vista)
" M2 = M1 plus wszystkie wkłady (depozyty) terminowe;
" M3 = M2 minus wkłady (depozyty) o terminie
" M3 = M2 minus wkłady (depozyty) o terminie
zapadalności > 2 lata, plus lokaty pozabankowe (np.
certyfikaty, bony pieniężne, lokaty w kasach
oszczędnościowych, funduszach ubezpieczeniowych i
inwestycyjnych);
" Różne składniki szerokiego pieniądza różnią się
płynnością i dochodowością  między tymi cechami
występuje wymienność (trade off).
Wymienność (trade-off) pomiędzy płynnością a dochodowością
różnych agregatów pieniężnych
Płynność
M0
M1
M2
M3
0 Dochodowość
Zmiany ilości pieniądza w Polsce, I/1996  IX/2009, mln zł
800 000
M3
700 000
M2
600 000
500 000
400 000
M1
300 000
200 000
M0
100 000
0
7
9
1
3
5
7
9
6
8
8
0
0
2
2
4
4
6
6
8
8
9
9
0
0
0
0
0
9
9
9
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
i
i
i
i
i
i
e
e
e
e
e
e
e
u
u
u
u
u
u
u
i
i
i
i
i
i
i
r
w
r
w
r
w
r
w
r
w
r
w
r
s
s
s
s
s
s
s
g
k
g
k
g
k
g
k
g
k
g
k
g
Monetyzacja gospodarki
" Monetyzacja, czyli stosunek ilości pieniądza do
PKB, jest dobrym wskaz
nikiem poziomu rozwoju
gospodarczego;
" 2006r: M1/PKB = 241932/1060031 = 22,8%
" 2007r: M1/PKB = 305557/1176737 = 26,0%
" 2008r: M1/PKB = 342613/1271734 = 26,9%
" 2008r: M1/PKB = 342613/1271734 = 26,9%
" M1/PKB w krajach OECD: 20%-40%.
" 2006r: M2/PKB = 441825/1060031 = 41,7%
" 2007r: M2/PKB = 515365/1176737 = 43,8%
" 2008r: M2/PKB = 604830/1271734 = 47,6%
" M2/PKB w krajach OECD: 40%-120%.
Uwaga: Wielkości M1 i M2 obliczone jako średnie arytmetyczne z wielkości z początku i końca roku
Podaż pieniądza M3 i czynniki jego kreacji
Wyszczególnienie w mln zł 31.03.2006 31.12.2007 31.12.2008
A. PODAŻ PIENI
DZA (M3) 417 291,6 561 660,0 666 304,6
1. Pieniądz gotówkowy w obiegu (poza kasami banków) 58 411,8 77 194,9 90 741,2
2. Depozyty i inne zobowiązania 349 314,5 472 226,1 569 571,9
2.1. Gospodarstwa domowe 207 275,4 263 059,9 332 737,2
2.2. Niemonetarne instytucje finansowe 14 818,8 23 719,4 34 903,2
2.3. Przedsiębiorstwa 96 682,4 143 702,0 149 447,3
2.4. Instytucje niekomercyjne działające na rzecz gospodarstw domowych 9 909,3 11 938,7 13 979,9
2.5. Instytucje samorządowe 17 284,1 17 966,3 21 520,5
2.6. Fundusze ubezpieczeń społecznych 3 344,5 11 839,7 16 983,7
3. Pozostałe składniki M3 9 565,3 12 239,0 5 991,5
B. Aktywa zagraniczne netto w mln zł 179 299,4 122 437,5 47 877,5
w mln EUR 45 557,2 34 181,3 11 477,3
C. Aktywa krajowe netto 237 992,2 439 222,5 618 416,8
C. Aktywa krajowe netto 237 992,2 439 222,5 618 416,8
1. Należności 309 299,1 477 462,2 649 037,1
1.1. Gospodarstwa domowe 147 792,3 259 956,5 376 002,6
1.2. Niemonetarne instytucje finansowe 12 283,8 19 501,6 22 200,4
1.3. Przedsiębiorstwa 128 871,8 177 670,6 228 061,2
1.4. Instytucje niekomercyjne działające na rzecz gospodarstw domowych 841,4 1 635,3 2 243,9
1.5. Instytucje samorządowe 13 703,0 18 698,2 20 529,0
1.6. Fundusze ubezpieczeń społecznych 5 806,8 0,0 0,0
2. Zadłużenie netto instytucji rządowych szczebla centralnego 56 602,8 61 939,1 110 918,9
3. Saldo pozostałych pozycji (netto) -127 909,6 -100 178,8 141 539,1
Kurs średni NBP PLN/1 EUR 3,9357 3,5820 4,1724
Kurs średni NBP PLN/1 USD 3,2491 2,4350 2,9618
Depozyty walutowe wchodzące do M3 (z poz. A.2.) w mln EUR 13 627,4 15 827,7 13 127,1
*) Dane oparte są na informacji przyspieszonej
Dwuwalutowość
(udział depozytów walutowych w M3)
0,05
0,045
0,04
0,035
0,03
0,025
0,02
0,015
0,01
0,005
0
1
0
7
4
2
3
9
9
6
6
0
1
3
7
4
5
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
9
9
0
0
0
0
i
r
j
r
t
u
z
z

z

p
s
y
y
e
e
e
i
i
t
i
r
t
i
a
a
a
r
u
w
l
l
a
l
z
a
s
s
g
s
s
k
w
m
p
m
c
m
p
System bankowy i funkcje banków
" Bank centralny (emisyjny) i banki komercyjne;
" Funkcje banku centralnego:
 emisja pieniądza rezerwowego (gotówkowego);
 zasilanie banków komercyjnych w pieniądz rezerwowy;
 nadzór nad systemem bankowym;
 pożyczkodawca ostatniej szansy (lender of last resort);
 pożyczkodawca ostatniej szansy (lender of last resort);
" Funkcje banków komercyjnych:
 pośrednictwo finansowe (gromadzenie depozytów i udzielanie
kredytów);
 regulowanie płatności transakcyjnych;
 kreowanie pieniądza bankowego  depozytów (tylko banki mogą
legalnie udzielać pożyczek powyżej kwoty otrzymanych
wkładów);
Rezerwy bankowe
" Bank komercyjny utrzymuje rezerwy ze względów
ostrożnościowych (zachowanie niezbędnej płynności) i
z uwagi na wymogi ustawowe (rezerwy obowiązkowe);
" Rezerwy mogą być oprocentowane lub nie;
" Rezerwy obowiązkowe: ustalony % od depozytów
(mniejsza stawka od terminowych, większa od ą vista),
(mniejsza stawka od terminowych, większa od ą vista),
utrzymywane w banku centralnym, oprocentowane lub
nie;
" Obecnie stopa rezerw obowiązkowych w Polsce
wynosi 3%; w UE waha się od 0% do 2%;
" UWAGA! Różne znaczenia pojęcia  rezerwa : rezerwy
bankowe obowiązkowe, dobrowolne, rezerwy
walutowe, pieniądz rezerwowy.
Bilans Narodowego Banku Polskiego
(stan na 31.12.2006r)
Aktywa mln zł Pasywa mln zł
1. Złoto 6 739 1. Pieniądz w obiegu 85 994
2. Należności zagraniczne w walutach obcych 153 838 2. Zobowiązania krajowe 33 159
2.1. rachunki bieżące, w tym rezerwa
2.1. od MFW 630 obowiązkowa 16 998
2.2. pozostałe 153 208 2.2. depozyty 302
3. Należności od rezydentów w walutach obcych 0 2.3. inne operacje pieniężne 15 859
4. Należności od kraj. inst. finans. z tyt. operacji
polityki pieniężnej 1 552 2.4. pozostałe zobowiązania krajowe 19 267
5. Pozostałe należności krajowe od kraj. inst.
5. Pozostałe należności krajowe od kraj. inst.
finans. 1 848 3. Zobowiązania zagraniczne 36 633
6. Należności od sektora rządowego 0 3.1. wobec rezydentów 11 317
5. Pozostałe aktywa 11 077 3.2. wobec nierezydentów 20 179
5.1. środki trwałe, wartości niematerialne i
prawne 958 3.3. wobec MFW 5 137
5.2. Pozostałe aktywa finansowe 5 300 4. Pozostałe pasywa i rezerwy na prz.zob. 380
5.3. Pozostałe aktywa 204 5. Różnice z wyceny 4 964
6. Fundusze i rezerwy 2 469
7. Wynik finansowy -12 427
6. Aktywa ogółem 170 439 8. Pasywa ogółem 170 439
Bilans skonsolidowany krajowego sektora
instytucji monetarnych (stan na 31.12.2008r)
Aktywa mln zł Pasywa mln zł
1. Kredyty, pożyczki krajowe 647 858 1. Pieniądz gotówkowy w obiegu 90 812
1.1. dla sektora rządowego i samorządowego 24 417 2. Depozyty i inne zobowiązania krajowe 407 704
1.2. dla pozostałych sektorów 623 441 2.1. sektora rządowego 42 421
2. Dłużne papiery wartościowe krajowe 154 611 2.2. pozostałych sektorów 581 792
2.1. dla sektora rządowego i samorządowego 149 413 2.2.1. bieżące 259 131
2.2. dla pozostałych sektorów 5 198 2.2.2. terminowe 319 193
3. Papiery udziałowe krajowe 4 500 2.2.3. operacje odkupu 3 468
4. Aktywa zagraniczne 271 021 3. Emisja dłużnych papierów wartościowych 12 293
5. Aktywa trwałe 35 860 4. Kapitał własny i rezerwy 117 080
6. Aktywa pozostałe 53 515 5. Pasywa zagraniczne 223 616
6. Pozostałe pasywa 102 351
7. Aktywa ogółem 1 170 364 7. Pasywa ogółem 1 170 364