S t a n i s Å‚ a w
L E G U T K O
EKSPLOATACJA
MASZYN
ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I
ZAPEWNIENIE UTRZYMANIA
RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
PLAN:
1. Pojęcie zarządzania eksploatacją
2. Strategie eksploatacyjne
3. Zasady eksploatacji urządzeń i maszyn
4. Struktura i zadania służb utrzymania ruchu (służb eksploatacyjnych)
5. Nowoczesne podejście do utrzymania ruchu urządzeń i maszyn
6. Współzależność jakości utrzymania ruchu maszyn technologicznych i
jakości wyrobów
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Pojęcie zarządzania eksploatacją
ZarzÄ…dzanie eksploatacjÄ… obejmuje planowanie i podejmowanie
decyzji, organizowanie, kierowanie i kontrolowanie, przeprowadzane
z zamiarem osiągnięcia celów globalnych i cząstkowych, w wyniku
racjonalnego wykorzystania zasobów systemu eksploatacji
(ludzkich, finansowych, rzeczowych i informacyjnych).
Istotą eksploatacji obiektów technicznych jest:
racjonalne użytkowanie obiektów technicznych,
utrzymanie obiektów technicznych w stanie zdatności funkcjonalnej
i zadaniowej.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Pojęcie zarządzania eksploatacją
Planowanie i podejmowanie decyzji dotyczy użytkowania i obsługiwania
obiektów technicznych. Obejmuje:
" ustalenie celów globalnych i cząstkowych;
" określenie planów strategicznych, taktycznych i operacyjnych;
" podejmowanie decyzji zarówno zaplanowanych, przemyślanych i
powtarzających się z określoną częstotliwością, jak i nieplanowanych,
podejmowanych w warunkach ryzyka i niepewności.
Organizowanie to planowanie działań pozwalające jak najlepiej wykorzystać
zasoby systemu eksploatacji, czyli ludzi, finanse, materiały i urządzenia oraz
informacjÄ™.
Kierowanie jest to proces polegający na użyciu wpływu, bez stosowania
przemocy, na pracowników w taki sposób, aby osiągnąć cel główny i cele
czÄ…stkowe systemu eksploatacji.
Kontrola stwarza decydentom możliwość oceny systemu eksploatacji i
porównania go z wcześniejszymi ustaleniami oraz podjęcie działań zmierzających
do istotnej poprawy aktualnego stanu systemu.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Strategie eksploatacyjne
Strategia eksploatacyjna jest to sposób działania z urządzeniami i
maszynami, którego celem jest osiągnięcie pożądanego stanu systemu
eksploatacji.
Wyróżnia się kilka strategii eksploatacyjnych maszyn:
1) według resursu (potencjału eksploatacyjnego),
2) według stanu technicznego,
3) mieszanÄ…,
4) według efektywności ekonomicznej,
5) według niezawodności,
6) autoryzowanÄ… strategiÄ™ istnienia maszyny.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Strategie eksploatacyjne
Strategia według resursu (potencjału eksploatacyjnego)  strategia według
ilości wykonanej pracy  strategia według cyklu remontowego (system
planowo-zapobiegawczych remontów)
Podstawowymi założeniami tej strategii są:
1. ustalony zakres czynności obsługowych przyporządkowanych konkretnej
obsłudze,
2. okresowość realizacji ustalonych obsług,
3. hierarchizacja obsług.
Terminy oraz zakresy obsług przyjętych do realizacji w tej strategii są stałe,
ustalone na podstawie wyników wieloletnich badań eksploatacyjnych i
niezależne od stanu technicznego maszyny (rys. 7.1). Natomiast
hierarchizacja oznacza, że obsługa wyższego rzędu zawiera w sobie
czynności obsług niższego rzędu (np. w ramach remontu średniego wykonuje
się również czynności remontu bieżącego). Jest to więc wykonywanie
czynności obsługowych zgodnie z cyklem remontowym.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Strategie eksploatacyjne
RS1
RB1 RB2
00 00 00
t
Rys. 7.1. Fragment przykładowego cyklu remontowego maszyny: OO - obsługa
okresowa, RB1 - remont bieżący pierwszy, RB2 - remont bieżący drugi, RS1 -
remont średni pierwszy
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Strategie eksploatacyjne
Stan techniczny maszyny w chwili t można opisać następującą zależnością:
S(t) = f [t0, t, S(t0), u(t)],
gdzie: S(t)  stan techniczny maszyny w chwili t,
S(t0)  stan techniczny maszyny w chwili t0,
u(t)  wymuszenia działające na maszynę w przedziale czasu (t0,t).
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Strategie eksploatacyjne
Zależność ta oznacza, że stan techniczny maszyny w dowolnej chwili t jest
funkcją jej stanu początkowego (w chwili t0) oraz poziomu oddziaływań zbioru
czynników wymuszających w przedziale czasu od t0 do t. Ponieważ każda
maszyna w chwili t0, znajduje siÄ™ w innym stanie technicznym oraz w
przedziale czasu od t0 do t na każdą z nich oddziałują różne czynniki
zarówno, co do ilości, jak i poziomu, to stany techniczne poszczególnych
maszyn w chwili t różnią się od siebie w sposób zasadniczy. Dlatego
podstawową wadą omawianej strategii jest konieczność obsługi maszyn
znajdujących się w różnych stanach technicznych, a obsługa ma zawsze stały
zakres i jest wykonywana w ściśle ustalonych terminach wynikających z
wykonania przez te maszyny porównywalnych zadań mierzonych czasem
pracy, liczbą przejechanych kilometrów lub innymi jednostkami.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Strategie eksploatacyjne
Strategia według stanu technicznego
Polega ona na okresowym (strategia według resursu diagnostycznego) lub
ciągłym (strategia z monitoringiem) kontrolowaniu stanu technicznego maszyn
i opracowywaniu na tej podstawie informacji diagnostycznych,
umożliwiających decydentom różnych szczebli podejmowanie racjonalnych
działań w konkretnym systemie eksploatacji i w jego otoczeniu. W pierwszym
przypadku badania diagnostyczne wykonywane sÄ… okresowo, w drugim 
wykonuje się je w sposób ciągły.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Strategie eksploatacyjne
System ten nie przewiduje stałych terminów obsług. Decyzje w tej sprawie są
podejmowane na podstawie informacji diagnostycznych zawierajÄ…cych dane o
stanach technicznych maszyn, stanach operatorów, stanach otoczenia oraz
prognoz dotyczących zmian tych stanów w trakcie realizacji przez maszyny
wyznaczonych zadań w określonym czasie. Niezbędne dane są gromadzone
w podsystemie diagnostycznym, a przetwarza je i przygotowuje dla
podsystemu decyzyjnego podsystem informatyczny. Takie rozwiÄ…zania stosuje
się w układach zautomatyzowanych, w systemach eksploatacji maszyn, od
których wymaga się wysokiej niezawodności działania ze względu na
bezpieczeństwo ludzi i otoczenia (np. w lotnictwie) oraz w systemach
technicznych, których uszkodzenia mogą spowodować znaczne straty
gospodarcze (np. dotyczy to urządzeń bezpośrednio zasilających węglem lub
koksem elektrownie i huty).
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Strategie eksploatacyjne
Strategia według stanu technicznego została zastosowana z powodzeniem w
armii USA [22]. Zmiana zasad wykonywania planowanych przeglądów i
remontów w zależności od stanu technicznego eksploatowanych samolotów
P-3 Orion umożliwiła zmniejszenie pracochłonności tych działań o 48%,
zmniejszenie przestojów samolotów spowodowanych wykonywaniem obsług o
79%, zmniejszenie czasu oblotów po wykonaniu remontu o około 40%,
dwukrotne zwiększenie liczby godzin lotów między dwoma kolejnymi
remontami oraz zmniejszenie o 33% liczebności personelu obsługowego z
zachowaniem, a nawet wzrostem bezpieczeństwa lotów.
Wadą tej strategii są wysokie koszty projektowania i budowy podsystemów
diagnostycznych o wysokim poziomie niezawodności działania oraz systemów
informatycznych.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Strategie eksploatacyjne
Strategia mieszana
Między strategią według resursu a strategią według stanu technicznego
istnieje wiele rozwiązań pośrednich. Polegają one na wyposażeniu systemów
eksploatacyjnych, realizujących strategię według resursu, w podsystemy
diagnostyczne wspierające eksploatację maszyn, nazywane (w zależności od
zakresu ich zastosowania):
" sekwencyjnymi, tzn. realizujÄ…cymi diagnozowanie ograniczajÄ…ce siÄ™ tylko
do wybranych sekwencji (węzłów, podzespołów) maszyn,
" quasi-dynamicznymi, tzn. realizujÄ…cymi kontrolÄ™ przez monitorowanie
zmian wybranych sygnałów diagnostycznych, które wpływają lub mogą
wpływać na zmiany terminów i zakresy obsług,
" uwarunkowanymi ekonomicznie - nieustannie diagnozujÄ…cymi stan
maszyn w zakresie uzasadnionym ekonomicznie.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Strategie eksploatacyjne
Strategia według efektywności ekonomicznej
Kryterium tej strategii jest minimalny koszt eksploatacji maszyn. Decyzje
eksploatacyjne podejmowane sÄ… na podstawie wskaz
nika zysku określonego
z uwzględnieniem danych o niezawodności, kosztach użytkowania i
obsługiwania eksploatowanych maszyn. Wzrost popytu na nowoczesne i
bardziej efektywne maszyny spowodował skrócenie czasu wprowadzania na
rynek nowych ich typów. Powoduje to ciągłe skracanie czasu wytwarzania
oraz istnienia na rynku określonego typu maszyn. Jednocześnie postęp
naukowo-techniczny powoduje, że nowe maszyny mają zasadniczo zmienioną
koncepcję całości oraz układów napędowych, które spełniają kryteria
bezpieczeństwa, ergonomiczności, ekologii, oszczędności energii,
humanizacji pracy, wydajności, efektywności i niskich kosztów eksploatacji.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Strategie eksploatacyjne
Użytkownik, posiadając maszyny nawet w zadowalającym stanie technicznym, w
chwili pojawienia siÄ™ na rynku nowej generacji maszyn o podobnym lub tym
samym przeznaczeniu, zostaje zmuszony do podjęcia decyzji polegającej na
wyborze miedzy użytkowaniem posiadanych maszyn, a wymianą ich na
maszyny nowego typu. Decyzje te należy podejmować tylko na podstawie
optymalizacji wyników bilansu ekonomicznego. Przy tym pojęcie optymalizacji
należy rozumieć tak, że stosując pewne zamierzone działania osiąga się w
systemie eksploatacji maksymalny efekt.
Strategia eksploatacji według efektywności dotyczy zdarzeń, gdy  moralne
starzenie maszyn wyprzedza ich zużycie fizyczne i gdy maszyny te, chociaż
są w stanie zdatności technicznej, wycofuje się z użytkowania na skutek
niezadowalającej efektywności lub z powodu niespełnienia kryteriów, np.
bezpieczeństwa czy ochrony środowiska.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Strategie eksploatacyjne
Strategia według niezawodności
Strategia ta, zwana inaczej strategią według uszkodzeń, polega na eksploatacji
maszyny do chwili wystÄ…pienia uszkodzenia. Sprowadza siÄ™ ona do
podejmowania decyzji eksploatacyjnych na podstawie wyników okresowej
kontroli poziomu nie-zawodności maszyn, eksploatowanych aż do wystąpienia
zwiększonej intensywności uszkodzeń elementów.
Do badań niezawodności maszyn wykorzystuje się metody statystyczne i teorię
prawdopodobieństwa dla obserwowanych zdarzeń. Obecnie, w ramach tej
strategii, badania te wspomaga komputerowa technika symulacyjna i
programowane badania niezawodności. W badaniach niezawodności
określane są słabe ogniwa maszyn, co stanowi wskazówkę do rozważenia
konieczności prowadzenia badań diagnostycznych. Strategia ta może być
stosowana tylko wówczas, gdy następstwa uszkodzeń nie naruszają zasad
bezpieczeństwa pracy i nie zwiększają kosztów eksploatacji maszyn. Więcej
na temat tej strategii napisano w p.7.5.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Strategie eksploatacyjne
Autoryzowana strategia istnienia maszyny (ASIM)
Polega ona na modernizacji strategii eksploatacji według stanu technicznego.
Obecne potrzeby i uwarunkowania gospodarki rynkowej, charakteryzujÄ…cej siÄ™
nadwyżką podaży nad popytem i wywołaną tym olbrzymią konkurencją
między producentami urządzeń i maszyn, uzasadniają konieczność
wprowadzenia nowoczesnej autoryzowanej strategii wytwarzania i
eksploatacji maszyn. W propozycji tej strategii nie traci siÄ™ dotychczasowych
dokonań strategii eksploatacji według stanu technicznego, lecz twórczo się je
modernizuje i rozszerza o inne aspekty. PodstawÄ… idei tej strategii, pokazanej
na rysunku 7.2, jest wykorzystanie pętli jakości, którą uzupełniono elementami
teorii eksploatacji (fazy istnienia maszyny, ser-wis) oraz diagnostyki
technicznej [47].
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Strategie eksploatacyjne
SFORMUA
OWANIE POTRZEBY
Marketing Projektowanie/wymagania tech.
i badania rynku i konstruowanie wyrobu
Zaopatrzenie
Likwidacja po
ASIM
wykorzystaniu
Planowanie
i rozwój procesu
Obsługiwanie wytwarzania
Odbiorca Producent
Konsument Dostawca
Produkcja
Użytkowanie
Instalowanie Kontrola, próby
Serwis
i uruchamianie i badania
Pakowanie
Sprzedaż
i przechowywanie
i dystrybucja
DYSTRYBUCJA
Rys. 7.2. Idea autoryzowanej strategii istnienia maszyny
EKSPLOATACJA
K
O
N
S
T
R
U
O
W
A
N
I
E
E
I
N
A
Z
R
A
W
T
Y
W
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Strategie eksploatacyjne
Proponowana strategia eksploatacji - ASIM - imiennie wskazuje na twórcę i
odpowiedzialnego za wyrób. Producent ponosi odpowiedzialność za wyrób od
pomysłu, poprzez projektowanie, wytwarzanie i eksploatację, aż do utylizacji
po likwidacji obiektu Konstruuje i wytwarza wyroby na podstawie najnowszych
osiągnięć myśli technicznej, gwarantuje własny serwis w czasie eksploatacji a
także wyposaża obiekty w środki diagnostyczne (najlepiej automatyczne).
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Zasady eksploatacji urządzeń i maszyn
Sprawna eksploatacja urządzeń i maszyn wymaga od jej realizatorów stosowania
się do pewnych zasad, które najczęściej mają trzy znaczenia: dyrektywne,
postulatywne i kryterialne.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Zasady eksploatacji urządzeń i maszyn
ZasadÄ… eksploatacji w znaczeniu dyrektywnym nazywa siÄ™ dyrektywÄ™
(regułę, normę, prawo) ustanawianą przez szczebel wyższy w systemie
eksploatacji urządzeń, dla szczebli niższych. Są to najczęściej
zarządzenia lub przepisy, a nieprzestrzeganie ich powoduje określone
sankcje. Przykładem może być zasada finansowania remontów
kapitalnych maszyn, zasada ciągłego planowania eksploatacji urządzeń
lub zasada obowiązkowego wykonywania obsługi gwarancyjnej.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Zasady eksploatacji urządzeń i maszyn
Zasada eksploatacji w znaczeniu postulatywnym to postulat (rada
praktyczna, wskazówka) wynikający przeważnie z doświadczeń.
Postulaty najczęściej są ustanawiane spontanicznie przez
eksploatatorów urządzeń na różnych szczeblach zarządzania i nie mają
formy pisemnej. Nie są też obowiązujące, więc ich nieprzestrzeganie nie
powoduje sankcji prawnych. Przykładem takiej zasady może być
stosowanie różnych pomocniczych dokumentów eksploatacyjnych w
przedsiębiorstwie.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Zasady eksploatacji urządzeń i maszyn
Zasada eksploatacji w znaczeniu kryterialnym to miernik oceny co najmniej
dwóch działań eksploatacyjnych. Jedne działania określa się jako
lepsze, inne jako gorsze. Przykładem jest oceny eksploatacji niektórych
urządzeń na podstawie porównania normatywnych wskaz
ników
ekonomicznych z faktycznie uzyskanymi (np. wskaz
nika kosztów
amortyzacji, kosztów remontów, kosztu materiałów eksploatacyjnych
itp.).
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Zasady eksploatacji urządzeń i maszyn
Zasada eksploatacji jest zdaniem typu  jeżeli p, to q , a więc implikacją o
poprzedniku p i następniku q. Na przykład:  jeżeli obrabiarka została
ostatnio poddana remontowi średniemu i jej resurs między remontami
uległ wyczerpaniu, to należy ją poddać remontowi kapitalnemu albo:
 jeżeli sprzęt nie jest obsłużony w terminie i w pełnym zakresie, to jest
on niezdatny i nie może być użytkowany .
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Zasady eksploatacji urządzeń i maszyn
Struktura zdania, za pomocą którego wyrażamy w języku potocznym zasady
eksploatacji urządzeń ma postać:  jeżeli p, to należy czynić q .
Poprzednik p jest zdaniem oznajmującym, w którym stwierdzamy dany
stan rzeczy. Natomiast następnik q jest zdaniem stwierdzającym, który z
możliwych stanów rzeczy powinien wystąpić (lub dobrze byłoby, aby
wystąpił). W praktyce zasady są formułowane rozmaicie, ale zawsze
można je przedstawić zgodnie z powyższym modelem językowym.
Problem ten jest bardzo ważny w sytuacji ustanawiania nowych
przepisów normujących zasady eksploatacji urządzeń.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Zasady eksploatacji urządzeń i maszyn
Dokładne przestrzeganie zasad eksploatacji zależy przede wszystkim od ich
ścisłego określenia. Warunki formalne stosowalności zasady są zawsze
sprecyzowane w poprzedniku p danej zasady. Można je umownie
zapisać:
Zij { Wð [ Yð ] ( k ) ] , t, tð },
gdzie: k - przedmiot zasady (urządzenie lub maszyna, którego zasada dotyczy,
np. obrabiarka),
Yð - operator dziaÅ‚ania (np. eksploatacja, obsÅ‚uga techniczna, remont,
transport, przechowywanie),
Wð - operator metadziaÅ‚ania (np. planowanie użytkowania, wdrażanie nowych
metod remontu),
i - numer poziomu (szczebla) decyzyjnego, na którym zasadę ustanowiono,
j - numer poziomu (szczebla) decyzyjnego, dla którego zasadę ustanowiono,
Z - treść zasady (zdarzenie, które dla danych warunków powinno zajść),
t - rok ustanowienia zasady,
tð - przedziaÅ‚ czasowy, dla którego zasada obowiÄ…zuje (horyzont czasowy
zasady).
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Zasady eksploatacji urządzeń i maszyn
Umowne wielkoÅ›ci k, Wð, Yð, i, j, t, tð nazywamy parametrami zasady.
Przy czym:
" zbiór możliwych podstawień k nazywamy zakresem przedmiotowym
zasady;
" zbiór możliwych podstawieÅ„ Wð, Yð nazywamy zakresem
merytorycznym zasady;
" zbiór możliwych podstawień i oraz j nazywamy zakresem
organizacyjnym zasady;
" zbiór możliwych podstawieÅ„ t oraz tð nazywamy zakresem
kalendarzowym zasady.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Zasady eksploatacji urządzeń i maszyn
Taka koncepcja formułowania zasady eksploatacji pozwala w
konkretnym przypadku odpowiedzieć na następujące pytania:
" Jakiego działania eksploatacyjnego z urządzeniem dotyczy zasada?
" Jakiej fazy działania eksploatacyjnego z urządzeniem (a więc jakiego
metadziałania) dotyczy zasada?
" Kto ustanowił zasadę?
" Kogo obowiÄ…zuje zasada?
" Kiedy ustanowiono zasadę i jak długo ma obowiązywać?
Można uzyskać bardzo wiele odpowiedzi na powyższe pytania. Dlatego
też spotykamy w praktyce bardzo liczny zbiór zasad eksploatacji.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Zasady eksploatacji urządzeń i maszyn
Klasyfikacja zasad eksploatacji
Zasady eksploatacji urządzeń i maszyn można sklasyfikować według
przedmiotu zasady, jej parametrów merytorycznych oraz parametrów
organizacyjnych.
Przedmiot zasady to urządzenie lub grupa urządzeń przeznaczona do
realizacji różnych celów w specyficznych warunkach eksploatacyjnych.
Specyfika tego przeznaczenia powoduje wyodrębnienie
poszczególnych pionów służb technicznych.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Zasady eksploatacji urządzeń i maszyn
W praktyce posługujemy się ponadto pojęciem norma eksploatacji.
Norma w znaczeniu ogólnym jest to zwyczaj lub reguła porządkująca
działania zbiorowe. Norma w węższym znaczeniu jest to wynik
procedury normalizacyjnej wyrażony w postaci reguł i zatwierdzony
przez upoważnioną do tego władzę. Norma eksploatacji urządzeń jest,
więc przejawem pewnego ograniczenia i służy do sterowania
eksploatacjÄ… przez ograniczanie.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Zasady eksploatacji urządzeń i maszyn
W działalności normalizacyjnej rozróżnia się przynajmniej trzy rodzaje
norm:
" terminologiczne,
" przedmiotowe,
" czynnościowe.
Każdy z wyróżnionych rodzajów norm ma zastosowanie w normach
eksploatacyjnych.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Zasady eksploatacji urządzeń i maszyn
W zakresie merytorycznym zasady mogą dotyczyć użytkowania
urządzeń i ich obsługiwania.
Grupę zasad użytkowania możemy podzielić według liczby
użytkowanych urządzeń (zasady użytkowania urządzenia pojedynczego
oraz zasady użytkowania grupy urządzeń) oraz według warunków i
intensywności użytkowania (np. użytkowanie bardzo intensywne i mało
intensywne, użytkowanie w różnych warunkach klimatycznych itp.).
Grupę zasad obsługiwania można dzielić według liczby obsługiwanych
urządzeń (obsługiwanie urządzenia pojedynczego, obsługiwanie grupy
urządzeń) oraz według rodzaju procesu obsługi.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Zasady eksploatacji urządzeń i maszyn
Będą to, m. in. zasady:
" wprowadzania urządzeń do eksploatacji,
" wycofywania urządzeń z eksploatacji,
" obsługi technicznej urządzeń,
" remontu urządzeń,
" kontroli stanu technicznego urządzeń,
" zaopatrzenia materiałowo-technicznego,
" przechowywania urządzeń,
" transportu urządzeń.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Zasady eksploatacji urządzeń i maszyn
Ponadto można wyróżnić:
" zasady projektowania systemów eksploatacji urządzeń,
" zasady wdrażania systemów eksploatacji urządzeń,
" zasady produkcji elementów składowych i kompletowania systemów
eksploatacji urządzeń.
W odniesieniu do istniejących już systemów eksploatacji zasady te
dotyczÄ…:
" planowania eksploatacji urządzeń,
" kontroli i oceny jakości eksploatacji urządzeń (w tym także zasady
analizy ekonomicznej gospodarki eksploatacyjnej przedsiębiorstw),
" zbierania i przetwarzania informacji eksploatacyjnych,
" usprawniania istniejących systemów eksploatacji urządzeń.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Zasady eksploatacji urządzeń i maszyn
W zakresie parametrów organizacyjnych wyróżnia się zasady
eksploatacji szczebla centralnego (obowiÄ…zujÄ…ce na wszystkich
niższych szczeblach zarządzania) oraz szczebli niższych (o zawężonym
zasięgu organizacyjnym). Zasady szczebla centralnego to najczęściej
przepisy i zarządzenia, natomiast zasady szczebli niższych obowiązują
na mocy prawa niepisanego i sÄ… przekazywane osobom
zainteresowanym w trakcie narad służbowych bądz
jako wytyczne do
realizacji centralnych zasad eksploatacji urządzeń.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Zasady eksploatacji urządzeń i maszyn
Wykrywanie i rejestrowanie zasad istniejÄ…cych w rzeczywistym
systemie eksploatacji
Zasady eksploatacji odgrywajÄ… istotnÄ… rolÄ™ w procesie zarzÄ…dzania
systemem eksploatacji urządzeń. Zbiór takich zasad dotyczących
konkretnego systemu stanowi swoisty program sterowania
eksploatacją urządzeń.
W programowaniu eksploatacji urządzeń można wyodrębnić:
" ustanawianie zasad  sterowanie zgrubne i okresowe,
" sterowanie operatywne - sterowanie prawie ciągłe i dokładne.
Sterowanie operatywne powinno być zgodne z ustalonymi wcześniej
zasadami eksploatacji urządzeń.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Zasady eksploatacji urządzeń i maszyn
W praktyce zasady eksploatacji urządzeń są najczęściej tworzone
metodą prób i błędów. Jest to swoisty proces uczenia się eksploatacji
urządzeń i maszyn. Zasady powstają na każdym szczeblu zarządzania
eksploatacją, wobec tego każdy szczebel przechodzi przez swoisty
proces uczenia i adaptacji. Niezależnie od tego, czy owe zasady na
odpowiednich szczeblach zarzÄ…dzania eksploatacjÄ… sÄ… wytwarzane
świadomie czy podświadomie, społeczne skutki ustanawiania zasad
dają się zawsze wymierzyć w efektach finansowych i w ilości pracy
ludzkiej. Dlatego też należy popierać próby zmierzające do świadomego
ustalania nowych i weryfikowania już istniejących zasad eksploatacji.
Na rysunku 7.3 przedstawiono ogólny schemat metodyki badań i
usprawniania zasad eksploatacji urządzeń i maszyn.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Zasady eksploatacji urządzeń i maszyn
Potrzeba (cel) badań zasad
eksploatacji urządzeń i maszyn
Ustalenie klasy zasad
Metody identyfikacji zasad
eksploatacji urządzeń i maszyn Wybór metody identyfikacji
istniejÄ…cych zasad; identyfikacja zasad
SporzÄ…dzenie rejestru istniejÄ…cych
zasad
Badania istniejÄ…cych zasad
Metody weryfikacji zasad
eksploatacji urządzeń i maszyn Analiza istniejących zasad ze względu
na usprawnienia
Zweryfikowane zasady eksploatacji
urządzeń i maszyn
Rys. 7.3. Ogólny schemat metodyki badań i usprawniania zasad
eksploatacji urządzeń i maszyn
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Zasady eksploatacji urządzeń i maszyn
Koncepcja weryfikacji zasad eksploatacji
W praktyce często występuje problem, jak zweryfikować (sprawdzić)
zasadę eksploatacji już obowiązującą w systemie lub dopiero
projektowanÄ…. W przypadku konkretnej zasady eksploatacji odpowiedz

na to pytanie należy uznać za podstawowy cel wszelkich badań
usprawniających system eksploatacji urządzeń. Wyróżnia się dwie
metody weryfikacji zasad eksploatacji urządzeń i maszyn: weryfikację
naturalnÄ… i weryfikacjÄ™ modelowÄ… [4].
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Zasady eksploatacji urządzeń i maszyn
Metoda weryfikacji naturalnej, to tzw. eksperyment naturalny. Polega
ona na tym, że przez wiele lat w warunkach naturalnych realizuje się
proces eksploatacji wybranej grupy urządzeń (w szczególności
urzÄ…dzenia pojedynczego), zmieniajÄ…c zasady eksploatacji
(przykładowo można w ten sposób badać dwie sprzeczne zasady
eksploatacji urządzeń). Dzięki ocenie eksploatacji urządzeń na każdym
etapie ustala się zasadę najlepszą ze względu na daną miarę jakości
eksploatacji.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Zasady eksploatacji urządzeń i maszyn
Metodę tę możemy umownie nazwać metodą weryfikacji naturalnej
jednogrupowej. Metoda ta ma jednak wadÄ™ - na jej pozytywne wyniki
trzeba niekiedy czekać kilka, a nawet kilkanaście lat. W praktyce
eksploatacyjnej częściej stosuje się nieco inną metodę weryfikacji
naturalnej. Umownie metodÄ™ tÄ™ nazywa siÄ™ metodÄ… weryfikacji
naturalnej wielogrupowej. Polega ona na tym, że realizuje się
równocześnie eksploatację w wielu grupach, z których każda jest
sterowana według innej zasady eksploatacji. Dzięki temu można
szybciej ustalić najlepszą zasadę eksploatacji urządzeń w danych
warunkach. Pozwala to z kolei na wcześniejsze wydanie zarządzeń
dotyczących zasad eksploatacji wszystkich grup urządzeń.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Zasady eksploatacji urządzeń i maszyn
Podstawą metody weryfikacji modelowej jest założenie, że
eksploatacją urządzeń i maszyn rządzą pewne obiektywne prawa.
Prawa te należy zatem wykryć i na ich podstawie zbudować model
matematycznego weryfikator zasady eksploatacji. Model taki powinien
być zbudowany zgodnie z koncepcją tzw. matematycznego modelu
decyzyjnego.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Zasady eksploatacji urządzeń i maszyn
Aby weryfikacja modelowa mogła być praktycznie przydatna, należy
narzucić pewne warunki. Najważniejsze z nich to:
" weryfikowana zasada powinna być przetłumaczalna na język modelu
(może ona być parametrem modelu, charakterystyką zależną od
parametrów modelu lub miarą jakości podejmowanej decyzji);
" model powinien być zgodny z rzeczywistością eksploatacyjną; jeśli
wprowadzi się do modelu wszystkie te dane, które towarzyszyły w
przeszłości procesowi eksploatacji, dla którego uzyskano wyniki
praktyczne, to wyniki uzyskane w modelu powinny być zgodne z
wynikami uzyskanymi w praktyce;
" model powinien pozwalać prognozować wyniki eksploatacji urządzeń
dla rozmaitych przyjmowanych zasad z pewnej klasy;
" model powinien pozwalać na wybór optymalnej zasady eksploatacji z
pewnej klasy zasad dopuszczalnych.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Zasady eksploatacji urządzeń i maszyn
Stosowanie w praktyce weryfikacji modelowej sprowadza się na ogół
do zbudowania kilku podstawowych decyzyjnych modeli
matematycznych, sprawdzenia ich adekwatności w praktyce
eksploatacyjnej, opracowania algorytmów i opracowania programu
komputerowego. Model taki służy do weryfikacji istniejących zasad,
bÄ…dz
też do projektowania nowych.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Zasady eksploatacji urządzeń i maszyn
PrzeglÄ…d wybranych zasad eksploatacji
Nagromadzone w wyniku doświadczeń praktycznych oraz w wyniku
teoretycznego uzasadniania pewne reguły postępowania
eksploatacyjnego stanowią bogaty zbiór zasad eksploatacji. O
sposobach klasyfikacji tego zbioru już wspomniano.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Zasady eksploatacji urządzeń i maszyn
W celu łatwiejszego dokonania przeglądu ważniejszych zasad
eksploatacji grupuje siÄ™ stosowane zasady eksploatacji w
przedstawione poniżej klasy.
Zasady sterowania eksploatacją urządzeń i maszyn:
1) organizacji systemu eksploatacji urządzeń,
2) planowania eksploatacji urządzeń,
3) oceny jakości eksploatacji urządzeń,
4) zbierania i przetwarzania informacji eksploatacyjnych.
Zasady realizowania eksploatacji urządzeń i maszyn:
1) eksploatowania urządzeń,
2) użytkowania urządzeń,
3) obsługi urządzeń,
4) zaopatrzenia materiałowo-technicznego urządzeń.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Zasady eksploatacji urządzeń i maszyn
Każda z wymienionych grup zawiera kilka do kilkunastu
szczegółowych zasad eksploatacji. Dla przykładu przedstawiona
zostanie grupa zasad użytkowania urządzeń:
1. Zasada różnicowania intensywności użytkowania między
urządzeniami należącymi do tego samego systemu eksploatacji.
2. Zasada użytkowania urządzenia tylko w stanie zdatności.
Zgodnie z tą zasadą nie wolno użytkować urządzenia
niesprawnego technicznie. Zasada stosowana powszechnie w
systemach gospodarczych, a zwłaszcza przestrzegana w
lotnictwie oraz w służbie kontroli ruchu drogowego.
3. Zasada realizacji zadań z wykorzystaniem niezbędnej liczby
urządzeń. Zgodnie z tą zasadą do wykonania zadania
produkcyjnego lub usługowego należy używać tylko niezbędnej
liczby urządzeń, takiej jednak, aby zadanie to mogło być
wykonane w sposób niezawodny.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Zasady eksploatacji urządzeń i maszyn
Każda z wymienionych grup zawiera kilka do kilkunastu
szczegółowych zasad eksploatacji. Dla przykładu przedstawiona
zostanie grupa zasad użytkowania urządzeń:
4. Zasada użycia urządzenia zgodnie z przeznaczeniem. W
myśl tej zasady urządzenie powinno być stosowane tylko
zgodnie z jego przeznaczeniem i tylko do celów przewidzianych
w danej grupie eksploatacyjnej.
5. Zasada rytmiczności użytkowania urządzeń (rytmiczność
produkcji).
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Struktura i zadania służb utrzymania ruchu (służb
eksploatacyjnych)
Struktury organizacyjne służb utrzymania ruchu
Struktury służb utrzymania ruchu (zarządzania eksploatacją i
obsługi urządzeń i maszyn  por. p. 4.2) z reguły są ściśle
związane ze strukturą służb produkcyjnych i mają podobną
organizacjÄ™.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Struktura i zadania służb utrzymania ruchu (służb
eksploatacyjnych)
Struktura służb utrzymania ruchu w decydującym stopniu
uzależniona jest zazwyczaj od wielkości przedsiębiorstwa
(systemu technicznego) oraz zróżnicowania celów i zadań
realizowanych przez przedsiębiorstwo. Stopień centralizacji w
ramach przedsiębiorstwa (systemu) jest podstawowym
kryterium rozróżnienia występujących struktur. Zależy on od
obu wymienionych czynników - scentralizowane służby
utrzymania ruchu mają rację bytu w przedsiębiorstwach
(systemach) małych i realizujących mało zróżnicowane zadania
lub w przedsiębiorstwach dużych o zróżnicowanych celach.
Przykład centralnego usytuowania służb utrzymania ruchu
pokazano na rysunku 7.4, a odpowiadajÄ…cÄ… temu rozwiÄ…zaniu
organizacyjnemu strukturę tych służb, na rysunku 7.5.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Struktura i zadania służb utrzymania ruchu (służb
eksploatacyjnych)
ZARZ
D PRZEDSI
BIORSTWA
Techniczne i
Służba Zaopatrzenie,
organizacyjne
Administracja Produkcja utrzymania marketing,
przygotowanie
ruchu zbyt
produkcji
Wydział Wydział Wydział
produkcyjny A produkcyjny A produkcyjny A
Wytwarzanie Wytwarzanie Wytwarzanie
Rys. 7.4. Przykład struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa z
centralnie usytuowaną służbą utrzymania ruchu
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Struktura i zadania służb utrzymania ruchu (służb
eksploatacyjnych)
Kierownik (główny mechanik)
Planowanie / sprawozdania Dokumentacja
Nadzór / odbiory prac Oddział energetyczno - elektryczny
Oddział remontowy
Technolog Przygotowanie i rozdział robót
Brygady konserwacyjne Brygady elektryczno  instalacyjne
Obsługa i naprawy silników i urządzeń
Brygady remontowo - ślusarskie
elektrycznych
Brygady budowlane
Gniazda obróbki mechanicznej
Rys. 7.5. Przykład struktury organizacyjnej służby utrzymania ruchu
umiejscowionej centralnie w strukturze przedsiębiorstwa
Kierownik (główny mechanik)
Planowanie / sprawozdania Dokumentacja
Nadzór / odbiory prac Oddział energetyczno - elektryczny
Oddział remontowy
Technolog Przygotowanie i rozdział robót
Brygady konserwacyjne Brygady elektryczno  instalacyjne
Obsługa i naprawy silników i urządzeń
Brygady remontowo - ślusarskie
elektrycznych
Brygady budowlane
Gniazda obróbki mechanicznej
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Struktura i zadania służb utrzymania ruchu (służb
eksploatacyjnych)
Scentralizowana organizacja utrzymania ruchu zdaje egzamin
zwłaszcza tam, gdzie utrzymywanie wyspecjalizowanego
warsztatu remontowego przynosi istotną obniżkę kosztów.
Dzięki koncentracji podobnych prac z zakresu utrzymania ruchu
w specjalnym warsztacie, wyposażonym w nowoczesne
maszyny i urządzenia warsztatowe, zatrudniającym specjalistów
utrzymania ruchu, można osiągnąć znaczące efekty
racjonalizacyjne, a tym samym korzyści ekonomiczne [32].
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Struktura i zadania służb utrzymania ruchu (służb
eksploatacyjnych)
Zdecentralizowana struktura organizacyjna, występuje wtedy,
gdy personel utrzymania ruchu podlega użytkownikom urządzeń
i maszyn (rys. 7.6). W konsekwentnie zdecentralizowanej
strukturze organizacyjnej utrzymania ruchu, każdemu
wydziałowi produkcji jest podporządkowany i ściśle z nim
związany dział utrzymania ruchu, pracujący na własną
odpowiedzialność. Pracownicy są odpowiednio
wyspecjalizowani w obsłudze urządzeń i maszyn danego
wydziału. Jest to szczególnie korzystne podczas wykonywania
konserwacji i dozorowaniu maszyn.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Struktura i zadania służb utrzymania ruchu (służb
eksploatacyjnych)
ZARZ
D PRZEDSI
BIORSTWA
Techniczne i
Zaopatrzenie,
organizacyjne
Administracja Produkcja marketing,
przygotowanie
zbyt
produkcji
Wydział Wydział Wydział
produkcyjny A produkcyjny B produkcyjny C
Utrzymanie Utrzymanie Utrzymanie
Wytwarzanie Wytwarzanie Wytwarzanie
ruchu ruchu ruchu
Rys. 7.6. Zdecentralizowana struktura organizacyjna służb
utrzymania ruchu
ZARZ
D PRZEDSI
BIORSTWA
Techniczne i
Zaopatrzenie,
organizacyjne
Administracja Produkcja marketing,
przygotowanie
zbyt
produkcji
Wydział
Wydział Wydział
produkcyjny B
produkcyjny A produkcyjny C
Utrzymanie
Utrzymanie Utrzymanie
Wytwarzanie
Wytwarzanie Wytwarzanie
ruchu
ruchu ruchu
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Struktura i zadania służb utrzymania ruchu (służb
eksploatacyjnych)
Niezależnie od omówionego modelu, decentralizacja struktur
służb utrzymania ruchu może dotyczyć:
1) dużych przedsiębiorstw (systemów technicznych), w których
jedynie część zadań z zakresu obsługi (głównie prac
konserwacyjnych, niektórych czynności przeglądowych,
drobnych napraw) jest realizowana we własnym zakresie na
wydziałach produkcyjnych; jest to decentralizacja częściowa;
2) rozwiązań, w których komórka wydziału produkcyjnego
odpowiedzialna za utrzymanie ruchu zleca na zewnÄ…trz
wykonanie większości prac obsługowych.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Struktura i zadania służb utrzymania ruchu (służb
eksploatacyjnych)
Zintegrowane utrzymanie ruchu (rys. 7.7), polega na włączeniu
operatorów urządzeń i maszyn w prace na rzecz utrzymania
ruchu oraz przekazaniu im odpowiedzialności i uprawnień, co
pozwala wykorzystać ich wiedzę dotyczącą użytkowanych przez
nich urządzeń i maszyn. Ze względu na mniejsze
zapotrzebowanie na pracowników działu utrzymania ruchu,
część z nich podejmuje wyłącznie zadania produkcyjne lub obok
zadania utrzymania ruchu urządzeń i maszyn również zadania
produkcyjne.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Struktura i zadania służb utrzymania ruchu (służb
eksploatacyjnych)
ZARZ
D PRZEDSI
BIORSTWA
Techniczne i
Zaopatrzenie,
organizacyjne
Administracja Produkcja marketing,
przygotowanie
zbyt
produkcji
Wydział Wydział Wydział
produkcyjny A produkcyjny B produkcyjny C
Wytwarzanie Wytwarzanie Wytwarzanie
Utrzymanie ruchu Utrzymanie ruchu Utrzymanie ruchu
Rys. 7.7. Zintegrowana struktura utrzymania ruchu
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Struktura i zadania służb utrzymania ruchu (służb
eksploatacyjnych)
Struktura mieszana jest kombinacjÄ… trzech form
organizacyjnych utrzymania ruchu: zdecentralizowanej,
scentralizowanej i zintegrowanej. Dla określonego
przedsiębiorstwa wybiera się, jako rozwiązanie optymalne,
połączenie wszystkich trzech wyżej wymienionych form
organizacyjnych (rys.7.8).
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Struktura i zadania służb utrzymania ruchu (służb
eksploatacyjnych)
ZARZ
D PRZEDSI
BIORSTWA
Techniczne i
Służba Zaopatrzenie,
organizacyjne
Administracja Produkcja utrzymania marketing,
przygotowanie
ruchu zbyt
produkcji
Wydział Wydział
Wydział
produkcyjny A produkcyjny B
produkcyjny C
Wytwarzanie
Utrzymanie
Wytwarzanie Wytwarzanie
ruchu
Utrzymanie ruchu
Rys. 7.8. Przykład mieszanej struktury organizacyjnej utrzymania
ruchu
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Struktura i zadania służb utrzymania ruchu (służb
eksploatacyjnych)
Zapewnienie utrzymania ruchu maszyn w
scentralizowanej strukturze organizacyjnej
Bezpośredni nadzór i odpowiedzialność za stan techniczny oraz
prawidłowe wykorzystanie urządzeń i maszyn należą do
kierownika wydziału. Odpowiada on za właściwe dysponowanie i
wykorzystanie urządzeń i maszyn pod względem mocy i
przeznaczenia. Nadzoruje i odpowiada również za zgodne z
instrukcją użytkowanie. Kierownik zgłasza do Działu Głównego
Mechanika wszelkie usterki, uszkodzenia i awarie zauważone
przez użytkowników bezpośrednich w czasie pracy maszyny.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Struktura i zadania służb utrzymania ruchu (służb
eksploatacyjnych)
Odpowiedzialność za użytkowanie maszyn ponoszą
kierownicy oddziałów, mistrzowie i brygadziści.
Każdy pracownik  użytkownik bezpośredni jest
również w sposób bezpośredni odpowiedzialny za
stan powierzonej mu maszyny. Dlatego też należy
ściśle przestrzegać instrukcji użytkowania, a
szczególnie instrukcji smarowania i utrzymywać
porzÄ…dek na stanowisku pracy. O wszelkich
usterkach, awariach i nieprawidłowościach w pracy
należy natychmiast zawiadomić przełożonych.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Struktura i zadania służb utrzymania ruchu (służb
eksploatacyjnych)
Dla sprawnego obsługiwania urządzeń i maszyn,
szczególnie konserwacji, przeglądów i usuwania
drobnych awarii, poszczególne wydziały produkcyjne
mogą mieć agendy Działu Głównego Mechanika. Są
to brygady mechanika wydziałowego, tzw. brygady
utrzymania ruchu. Do ich obowiązków należy m.in.
wykonywanie czynności smarowniczych, a od ich
codziennej pracy zależy w dużym stopniu stan
maszyn, ich gotowość techniczna oraz efektywne
wykorzystanie czasu pracy.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Struktura i zadania służb utrzymania ruchu (służb
eksploatacyjnych)
W najszerszym ujęciu pojęcie służby eksploatacyjnej
oznacza system kierowania i realizowania
eksploatacji urządzeń. W systemie kierowania, z
eksploatacyjnego punktu widzenia, można wyróżnić
trzy podstawowe procesy działania:
1) wykorzystanie posiadanych zasobów,
2) utrzymanie posiadanych zasobów,
3) odnowienie posiadanych zasobów.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Struktura i zadania służb utrzymania ruchu (służb
eksploatacyjnych)
W przedsiębiorstwie produkcyjnym realizatorem
procesu wykorzystania posiadanych zasobów są:
dyrekcja, dział ekonomiczny, dział zbytu, działy:
konstrukcyjny i technologiczny oraz wydziały
produkcyjne.
Realizatorem procesu utrzymania posiadanych
zasobów jest służba utrzymania ruchu, a realizatorem
odnowienia posiadanych zasobów  dział
inwestycyjny i dział zaopatrzenia. Podział i zadania
służby eksploatacyjnej zakładu podano w tablicy 7.1
[24].
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Struktura i zadania służb utrzymania ruchu (służb
eksploatacyjnych)
Każdą służbą kieruje odpowiedni kierownik zwany
szefem lub głównym specjalistą. Całością służb
eksploatacyjnych kieruje główny inżynier pełniący
jednocześnie funkcję zastępcy dyrektora ds.
technicznych (właściwie jest on dyrektorem
eksploatacji zakładu).
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Struktura i zadania służb utrzymania ruchu (służb
eksploatacyjnych)
Zadania służb utrzymania ruchu
Struktura organizacyjno-decyzyjna służb utrzymania ruchu
powinna w stopniu maksymalnie zbliżonym do optymalnego
umożliwiać wykonywanie następujących grup zadań [19]:
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Struktura i zadania służb utrzymania ruchu (służb
eksploatacyjnych)
1. Zadania techniczne, do których należą:
" organizowanie racjonalnego użytkowania urządzeń i
maszyn,
" konserwacja obiektów technicznych,
" nadzór diagnostyczny eksploatowanych obiektów,
" opracowywanie planów przeglądów i remontów
obiektów technicznych,
" obsługa tych obiektów,
" nadzór i kontrola obsługi zleconej na zewnątrz,
" gospodarka materiałami eksploatacyjnymi i częściami
zamiennymi.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Struktura i zadania służb utrzymania ruchu (służb
eksploatacyjnych)
2. Zadania dokumentacyjno-informacyjne, do których należą:
" gromadzenie informacji o zdarzeniach eksploatacyjnych,
" gromadzenie informacji o stanie zużycia nadzorowanych
obiektów,
" prowadzenie ewidencji urządzeń i maszyn (w tym
zarzÄ…dzanie zasobami dokumentacji techniczno-ruchowej),
" prowadzenie dokumentacji prac obsługowych,
" przygotowywanie dokumentacji w celu uzupełnienia
zapasów materiałów i części zamiennych,
" przygotowywanie raportów o realizacji zadań obsługowych
dla nadrzędnych jednostek zarządzających.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Struktura i zadania służb utrzymania ruchu (służb
eksploatacyjnych)
W zależności od konkretnego rozwiązania organizacyjnego, w
zakresie zadań przypisanych do służb utrzymania ruchu mogą
znalez
ć się ponadto:
" obsługa finansowa realizowanych zadań (zazwyczaj
częściowa - we współpracy z pionem ekonomicznym
przedsiębiorstwa),
" prowadzenie spraw związanych z obsługą zlecaną na
zewnÄ…trz (w tym realizacja procedur przetargowych),
" współudział w realizacji zadań inwestycyjnych.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Struktura i zadania służb utrzymania ruchu (służb
eksploatacyjnych)
Przygotowanie prac obsługowych
Prace przygotowawcze obejmujÄ…:
" planowanie przeglądów oraz planowanie (w odniesieniu do
strategii wg resursu) lub prognozowanie (w odniesieniu do
innych strategii eksploatacyjnych) remontów,
" przygotowanie przeglądów i remontów.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Struktura i zadania służb utrzymania ruchu (służb
eksploatacyjnych)
Plan przeglądów i remontów określa:
" rodzaj i ilość obiektów (urządzeń i maszyn), które powinny
być poddane przeglądom i remontom,
" rodzaje przeglądów i remontów którym poddane zostaną
poszczególne obiekty,
" praco- i materiałochłonność zadań przewidywanych w
planie,
" terminy rozpoczęcia i zakończenia poszczególnych zadań.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Struktura i zadania służb utrzymania ruchu (służb
eksploatacyjnych)
Na podstawie planu przeglądów i remontów możliwe jest
dokonanie zbilansowania potrzeb dotyczących zadań
obsługowych i możliwości wykonania tych za-dań z
wykorzystaniem własnego potencjału. Efektem sporządzenia
takiego bilansu możliwości i potrzeb jest wyodrębnienie zadań
przewidzianych do realizacji na zewnÄ…trz i zawarcie
odpowiednich umów (długo-, średnio- i krótkoterminowych).
Ponadto, plan jest podstawą do oceny zapasów magazynowych
materiałów oraz części zamiennych, wykorzystywanych w
obsługach. Możliwe staje się więc sporządzenie planu
finansowego zadań utrzymania ruchu.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Struktura i zadania służb utrzymania ruchu (służb
eksploatacyjnych)
Na podstawie planu przeglądów i remontów możliwe jest
przygotowanie wykonania poszczególnych zadań, polegające na
zapewnieniu odpowiedniego zapasu materiałów i części,
odpowiednich wykonawców oraz przygotowaniu dokumentacji
danego zadania.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Struktura i zadania służb utrzymania ruchu (służb
eksploatacyjnych)
Dokumentacja taka, oprócz dokumentacji procesów
technologicznych remontu (por. p. 5.4) obejmuje również
niezbędne składniki dokumentacji konstrukcyjnej (np. rysunki
wykonawcze i złożeniowe) oraz instrukcje regulacyjne, a
ponadto:
" zestawienie potrzebnych materiałów i części zamiennych,
" zestawienie potrzebnych narzędzi i innych środków
technicznych wykorzystywanych w zadaniu (np. środki
transportowe),
" plan operacyjny (wykonawczy) zadania,
" szczegółowy harmonogram realizacji zadania,
" kosztorys zadania,
" określenie warunków odbioru technicznego obiektu po
remoncie,
" instrukcjÄ™ uruchomienia obiektu.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Struktura i zadania służb utrzymania ruchu (służb
eksploatacyjnych)
Wykonywanie prac obsługowych
Prace z zakresu utrzymania ruchu w przedsiębiorstwie z reguły
wykonywane są w specyficznych warunkach. Specyfika taka może być
skutkiem np.:
" ograniczonego dostępu do urządzenia lub maszyny w miejscu
użytkowania,
" konieczności uwzględnienia obecności innych obiektów,
działających w otoczeniu obiektu obsługiwanego,
" wymogu niezakłócania normalnego funkcjonowania systemu
(przebiegu procesu produkcyjnego).
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Struktura i zadania służb utrzymania ruchu (służb
eksploatacyjnych)
Prace obsługowe mogą być wykonywane dwojako:
" w sposób kompleksowy w pojedynczym podejściu przez jeden
zespół wykonawców, w jednym okresie czasu,
" poszczególne części składowe obiektu (zespoły, podzespoły,
elementy) są naprawiane i regenerowane w różnym czasie i
zazwyczaj w różnych miejscach, przez różnych wykonawców, co
umożliwia m.in. równoległe wykonywanie przewidzianych
czynności.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Struktura i zadania służb utrzymania ruchu (służb
eksploatacyjnych)
Pierwszy sposób nadaje się do wykorzystania podczas realizacji zadań
stosunkowo prostych, o małej czaso- i zasobochłonności. Drugi polega
na rozproszeniu czynności przewidzianych w dokumentacji zadania
(tablica 7.2).
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Struktura i zadania służb utrzymania ruchu (służb
eksploatacyjnych)
Odpowiednie zaopatrzenie roboczych stanowisk obsługowych,
warunkujące efektywną realizację czynności obsługowych, powinno
obejmować:
" dostarczenie wykonawcom remontu potrzebnej dokumentacji,
" dostarczenie koniecznych materiałów i części zamiennych,
" zagospodarowywanie zużytych elementów, podzespołów i
zespołów,
" zapewnienie niezbędnych mediów (np. sprężone powietrze),
" zapewnienie potrzebnych środków transportowych.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Struktura i zadania służb utrzymania ruchu (służb
eksploatacyjnych)
Jeżeli jednostka odpowiedzialna za utrzymanie ruchu w
przedsiębiorstwie (systemie technicznym) wykonuje zadania
obsługowe własnymi siłami, to w jej strukturze zazwyczaj istnieje
wyspecjalizowana komórka nazywana narzędziownią, do której zadań
należy:
a) zaopatrywanie stanowisk obsługowych w niezbędne narzędzia,
b) przechowywanie narzędzi czasowo niewykorzystywanych,
c) konserwacja i naprawa narzędzi.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Struktura i zadania służb utrzymania ruchu (służb
eksploatacyjnych)
Często w strukturze działu utrzymania ruchu znajduje się także
magazyn części zamiennych. Dzieje się tak również wtedy, gdy znaczna
liczba zadań obsługowych jest zlecana na zewnątrz, lecz podmioty
zewnętrzne wykonują te zadania korzystając z materiałów i części
dostarczanych przez zleceniodawcÄ™.
Zarówno narzędziownia jak i magazyn powinny na bieżąco
kontrolować stan zasobów i - w miarę potrzeb  je uzupełniać. Trudnym
zagadnieniem gospodarki magazynowej jest ustalenie minimalnych
ilości poszczególnych rodzajów zespołów, podzespołów i części, które
powinny być magazynowane. Do rozwiązania tego problemu potrzebna
jest wiedza z zakresu logistyki (dobranie odpowiedniego modelu
sterowania zapasami) oraz najczęściej zastosowanie systemu
informatycznego.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Nowoczesne podejście do utrzymania ruchu urządzeń i maszyn
1. Rozwój koncepcji utrzymania ruchu urządzeń i maszyn, idea
systematycznego i systemowego podejścia do utrzymania ruchu
Analiza sposobów podejścia do utrzymania ruchu urządzeń i maszyn,
dokonywana w perspektywie czasowej, pozwala na wyróżnienie trzech
okresów [51,49,50], które ewolucyjnie przechodzą jeden w drugi (rys. 7.9):
1. Okres reaktywnego utrzymania ruchu (reactive maintenance)  remonty po
pojawieniu siÄ™ uszkodzenia.
2. Okres prewencyjnego utrzymania ruchu (preventive maintenance) 
planowo - zapobiegawcze remonty.
3. Okres prognostycznego (proaktywnego) utrzymania ruchu (predictive
(proactive) maintenance)  inspekcje zapobiegawcze, monitorowanie stanu
technicznego, udział operatorów urządzeń i maszyn w utrzymaniu ruchu,
RCM, TPM, 5S, samodzielne przeglÄ…dy.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Nowoczesne podejście do utrzymania ruchu urządzeń i maszyn
2. Utrzymanie ruchu zorientowane na niezawodność (RCM)
Istotę podejścia RCM ilustruje siedem podstawowych pytań
sformułowanych w 1999 roku przez International Society of Automotive
Engineers [wg 50]:
1. Jakie funkcje spełnia obiekt techniczny i jakie odpowiadają im standardy
osiągów (np. wydajności, klasy jakości produktu, kosztu eksploatacji,
bezpieczeństwa) w kontekście bieżących zadań produkcyjnych?
2. W jaki sposób obiekt może zawieść w spełnianiu funkcji (w jaki sposób
powstajÄ… uszkodzenia)?
3. Co może być przyczyną każdego z uszkodzeń funkcjonalnych?
4. Jakie mogą być skutki każdego z tych uszkodzeń (co się dzieje, kiedy
występuje uszkodzenie)?
5. Jakie znaczenie ma każdy ze skutków tych uszkodzeń?
6. Co można zrobić, aby przewidzieć lub zapobiec każdemu z uszkodzeń?
7. Co powinno być zrobione, gdy nie można znalez
ć odpowiedniego działania
 proaktywnego  zapobiegawczego?
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Nowoczesne podejście do utrzymania ruchu urządzeń i maszyn
2. Utrzymanie ruchu zorientowane na niezawodność (RCM)
Kluczowe w omawianej koncepcji jest pojęcie uszkodzenia (awarii).
Rozróżnia się tzw. awarię funkcjonalną, która stanowi niemożność
całego urządzenia albo jego zespołu lub części do wykonywania funkcji
czyli do spełniania określonych warunków bądz
standardów działania
oraz awariÄ™ potencjalnÄ…  przez co rozumie siÄ™ fizycznie dajÄ…ce siÄ™
zidentyfikować oznaki, że nastąpi awaria funkcjonalna. RCM w dużym
stopniu wykorzystuje monitorowanie w celu przewidywania punktu
potencjalnej awarii. Umożliwia to sytuację, w której każda część może
zrealizować swój pełen okres eksploatacji, a dzięki pomiarom obniżania
się odporności na uszkodzenia oraz obrazowanie tendencji w wynikach
tych pomiarów można przewidzieć punkt awarii.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Nowoczesne podejście do utrzymania ruchu urządzeń i maszyn
2. Utrzymanie ruchu zorientowane na niezawodność (RCM)
Następna maszyna do przeprowadzenia analizy
Wybierz maszynÄ™ do
przeprowadzenia analizy
Zidentyfikuj funkcje
wybranej maszyny
Zidentyfikuj uszkodzenia
maszyny mające wpływ Nowe uszkodzenia
na realizowane funkcje
Zidentyfikuj przyczyny
uszkodzeń
Dobierz odpowiednie
czynności utrzymania ruchu
i określ ich częstotliwość
Udokumentuj analizÄ™ i
rozpocznij monitorowanie
swojego programu
utrzymania ruchu
Rys. 7.10. Ogólny schemat postępowania w metodzie RCM [50]
Następna maszyna do przeprowadzenia analizy
Wybierz maszynÄ™ do
przeprowadzenia analizy
Zidentyfikuj funkcje
wybranej maszyny
Zidentyfikuj uszkodzenia
Nowe uszkodzenia
maszyny mające wpływ
na realizowane funkcje
Zidentyfikuj przyczyny
uszkodzeń
Dobierz odpowiednie
czynności utrzymania ruchu
i określ ich częstotliwość
Udokumentuj analizÄ™ i
rozpocznij monitorowanie
swojego programu
utrzymania ruchu
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Nowoczesne podejście do utrzymania ruchu urządzeń i maszyn
3. Całościowe utrzymanie ruchu zorientowane na produktywność
(utrzymanie ruchu zintegrowane z produkcjÄ…) TPM
TPM jest koncepcjÄ… znamiennÄ… dla trzeciego okresu
rozwoju idei utrzymania ruchu. Według S. Nakijamy [52]
utrzymanie ruchu maszyn i urządzeń to zapewnienie im
właściwej  kondycji zdrowotnej . Definiuje on TPM, jako
działanie realizowane przez każdego pracownika będącego
członkiem niewielkiego zespołu w celu zapewnienia wzrostu
produktywności urządzeń i maszyn.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Nowoczesne podejście do utrzymania ruchu urządzeń i maszyn
3. Całościowe utrzymanie ruchu zorientowane na produktywność
(utrzymanie ruchu zintegrowane z produkcjÄ…) TPM
Koncepcja TPM obejmuje swoim zakresem utrzymanie ruchu w całym
przedsiębiorstwie, a jego wdrożenie związane jest między innymi z:
" zidentyfikowaniem i wyeliminowaniem podstawowych strat występujących na
stanowisku pracy: strat dostępności (awarie maszyn i urządzeń, regulację i
wymianę narzędzi), strat osiągów (bezczynność, zmniejszona prędkość
operacji) i strat jakości (braki i przeróbki, straty na partie próbne),
" przygotowaniem programu zapewniajÄ…cego autonomicznÄ… realizacjÄ™ prac
utrzymania ruchu,
" zaplanowaniem działań dla komórki organizacyjnej odpowiedzialnej za
prowadzenie prac utrzymania ruchu
" podniesieniem umiejętności pracowników odpowiedzialnych za utrzymanie
ruchu,
" przygotowaniem programu ukierunkowanego na optymalizacjÄ™ pracy nowych
maszyn i urządzeń.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Nowoczesne podejście do utrzymania ruchu urządzeń i maszyn
3. Całościowe utrzymanie ruchu zorientowane na produktywność
(utrzymanie ruchu zintegrowane z produkcjÄ…) TPM
IstotnÄ… cechÄ… TPM jest wprowadzenie autonomicznego
utrzymania urządzeń i maszyn przez operatorów, czyli
zintegrowanie wielu podstawowych czynności obsługowych z
procesem produkcyjnym. Włączenie operatorów w prace na
rzecz utrzymania ruchu oraz przekazanie im
odpowiedzialności i uprawnień, pozwala lepiej wykorzystać
posiadaną przez nich wiedzę na temat urządzeń i maszyn,
wzmacnia poczucie własnej wartości u operatorów i
umożliwia im świadomy udział w realizacji celów
przedsiębiorstwa.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Nowoczesne podejście do utrzymania ruchu urządzeń i maszyn
3. Całościowe utrzymanie ruchu zorientowane na produktywność
(utrzymanie ruchu zintegrowane z produkcjÄ…) TPM
Faza 1 Faza 2 Faza 3 Faza 4
Redukcja zakresu Przedłużenie Przeprowadzenie Określenie przy-
rozrzutu żywotności żywotności eks- działań, uwarun- szłej żywotności
eksploatacyjnej ploatacyjnej kowanych eksploatacyjnej
występującymi
zakłóceniami
Krok 1: Krok 4: Krok 5: Krok 6:
Uporządkowanie Ogólna inspekcja Konserwacja i Świadomość jakości
(stopniowe włącza- inspekcja, i dążenie do
Krok 2: nie grup elementów prowadzone przez czystości
Określenie przyczyn maszyn) użytkownika
problemów użądzenia Krok 7:
Utrzymanie spraw-
Krok 3: ności
Opracowanie pla- eksploatacyjnej
nów czyszczenia i przez użytkownika
smarowania urzÄ…dzenia
Rys. 7.11. Kroki i fazy TPM [32]
Faza 1 Faza 2 Faza 3 Faza 4
Redukcja zakresu Przedłużenie Przeprowadzenie Określenie przy-
rozrzutu żywotności żywotności eks- działań, uwarun- szłej żywotności
eksploatacyjnej ploatacyjnej kowanych eksploatacyjnej
występującymi
zakłóceniami
Krok 1: Krok 4: Krok 5: Krok 6:
Uporządkowanie Ogólna inspekcja Konserwacja i Świadomość jakości
(stopniowe włącza- inspekcja, i dążenie do
Krok 2: nie grup elementów prowadzone przez czystości
Określenie przyczyn maszyn) użytkownika
problemów użądzenia Krok 7:
Utrzymanie spraw-
Krok 3: ności
Opracowanie pla- eksploatacyjnej
nów czyszczenia i przez użytkownika
smarowania urzÄ…dzenia
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Nowoczesne podejście do utrzymania ruchu urządzeń i maszyn
3. Całościowe utrzymanie ruchu zorientowane na produktywność
(utrzymanie ruchu zintegrowane z produkcjÄ…) TPM
Zastosowanie wspólnej koncepcji TPM i RCM przyczynia się do powstania efektu
synergii w obszarze utrzymania ruchu [50]. Efekt ten jest możliwy dzięki temu, że
połączone zostają praca inżynierów utrzymania ruchu (RCM) i operatorów
urządzeń i maszyn (TPM). Odnotowano przykład skutecznego wdrożenia obu tych
koncepcji w przedsiębiorstwie branży motoryzacyjnej. Dzięki umiejętnemu
połączeniu TPM i RCM w przedsiębiorstwie tym zidentyfikowano obszary, w
których operatorzy mogą unikać, zapobiegać lub dostatecznie wcześnie wykrywać
awarie. Doprowadziło to do ograniczenia czynności naprawczych i umożliwiło
zaangażowanie pracowników służby utrzymania ruchu w problemy wymagające
specjalistycznej wiedzy. W wyniku podjętych działań dostępność obiektów
technicznych wzrosła aż o 50%.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Nowoczesne podejście do utrzymania ruchu urządzeń i maszyn
4. Inne współczesne koncepcje związane z utrzymaniem ruchu
TPM wykorzystuje niektóre elementy innych wcześniej sformułowanych pomysłów
organizacji stanowiska pracy oraz obserwacji urządzeń i maszyn w trakcie wykonywania ich
normalnych zadań.
Jedną z takich koncepcji jest metoda 5S nazywana też praktykami 5S, której założeniem
jest dbałość o dyscyplinę, porządek i skrzętne gospodarowanie. Nazwa 5S pochodzi od
japońskich słów:
·ðseiri  selekcja (pozbÄ…dz
siÄ™ rzeczy niepotrzebnych),
·ðseiso  sprzÄ…tanie (posprzÄ…taj miejsce pracy)
·ðseiton - systematyka (miejsce na wszystko i wszystko na swoim miejscu),
·ðseiketsu  schludność (ustalaj standardy),
·ðshitseke  samodyscyplina (utrzymuj standardy).
Praktyki 5S to zorganizowany program angażujący wszystkich zatrudnionych do
utrzymania czystych, uporzÄ…dkowanych i bezpiecznych stanowisk roboczych. Jest to jedna
z dróg ku pełnemu zaangażowaniu pracowników na rzecz jakości i niezawodności maszyn.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Nowoczesne podejście do utrzymania ruchu urządzeń i maszyn
4. Inne współczesne koncepcje związane z utrzymaniem ruchu
5S stwarza środowisko, które ma istotne znaczenie podczas wdrażania innych
tzw. najlepszych praktyk:
1. 5S jest pierwszym krokiem do tworzenia u operatorów poczucia własności i
dumy w stosunku do miejsca pracy,
2. 5S jest istotnym krokiem do zwiększenia dbałości o urządzenia i ich
konserwację przez działania prewencyjne i wczesne wykrywanie usterek,
3. 5S umożliwia skracanie czasu przygotowania i przezbrojenia maszyn dzięki
redukcji czasu zużywanego na poszukiwanie odpowiednich części i narzędzi,
4. 5S ułatwia rozwiązanie problemów przez ujawnianie nieprawidłowości,
5. 5S wspomaga kontrolę jakości przez eliminowanie zanieczyszczonych
produktów i błędów operatora.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Nowoczesne podejście do utrzymania ruchu urządzeń i maszyn
4. Inne współczesne koncepcje związane z utrzymaniem ruchu
Samodzielne przeglÄ…dy techniczne (SP) to procedura opracowana na
podstawie tych samych założeń, co TPM [53]. Początkowo wszelkie obserwacje
funkcjonowania urządzeń i maszyn dokonywane są przez operatorów w trakcie
ich normalnych zadań, jak np. obserwacja oprzyrządowania lub sprawdzanie
określonych elementów z dnia na dzień, z wykorzystaniem efektów fizycznych
takich jak zapach, odgłosy, drgania, temperatura, obserwacja wzrokowa, zmiany
wyglądu, konieczność zastosowania siły itp., by następnie, po odbyciu szkolenia
wykonywać samodzielnie inspekcje i brać na siebie pełną odpowiedzialność za
przeglądy, konserwację, czyszczenie, regulacje i drobne naprawy oraz dążyć
stale do udoskonaleń. W tablicy 7.3 przedstawiono etapy wdrażania,
wykonywane czynności i zakładane cele idei samodzielnych przeglądów.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Nowoczesne podejście do utrzymania ruchu urządzeń i maszyn
4. Inne współczesne koncepcje związane z utrzymaniem ruchu
Etap Czynności Cele
1. WstÄ™pne czyszczenie DokÅ‚adne usuniÄ™cie ·ð Eliminacja nagromadzonych
ze sprzętu brudu i usterek
kurzu oraz wykrycie ·ð ZwiÄ™kszenie Å‚atwoÅ›ci
elementów do inspekcji
naprawy ·ð Wykrycie i usuniÄ™cie
ukrytych usterek
·ð Wytworzenie poczucia
własności i znajomości
urządzeń u operatorów
·ð Zrozumienie znaczenia
czystości,
·ð Uszeregowanie elementów,
które mają być czyszczone wg
ważności
Eliminacja lub ·ð Skrócenie czasu
ograniczenie z
ródeł czyszczenia
kurzu i brudu oraz ·ð Poprawa niezawodnoÅ›ci
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Nowoczesne podejście do utrzymania ruchu urządzeń i maszyn
4. Inne współczesne koncepcje związane z utrzymaniem ruchu
Różnica pomiędzy zasadami 5S a samodzielnymi przeglądami jest często
opisywana w sposób następujący - (tabl. 7.4): 5S dotyczy miejsca pracy, a
samodzielne przeglądy  urządzeń i maszyn.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Nowoczesne podejście do utrzymania ruchu urządzeń i maszyn
4. Inne współczesne koncepcje związane z utrzymaniem ruchu
Samodzielne przeglÄ…dy 5S
Etap 1. WstÄ™pne czyszczenie ·ðSortowanie  akcja zwiÄ…zana z usuniÄ™ciem
niepotrzebnych przedmiotów
·ðCzyszczenie  wstÄ™pne czyszczenie
Etap 2. Eliminacja z
ródeÅ‚ zanieczyszczeÅ„ ·ðCzyszczenie  uÅ‚atwianie czyszczenia
oraz obszarów niedostępnych
Etap 3. Ustalenie standardów czyszczenia, ·ðCzyszczenie
smarowania i sprawdzania ·ðStandaryzacja
Etap 4. Ogólna inspekcja urzÄ…dzenia ·ð Czyszczenie i myÅ›lenie
Etap 5. Samodzielna inspekcja ·ð Czyszczenie i myÅ›lenie
·ðStandaryzacja
Etap 6: Kontrola i zarzÄ…dzanie miejscem pracy ·ðOrganizacja z wykorzystaniem pomocy wizualnych
·ðStandaryzacja
Etap 7. W peÅ‚ni autonomiczne przeglÄ…dy ·ðUtrzymywanie dyscypliny
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Nowoczesne podejście do utrzymania ruchu urządzeń i maszyn
4. Inne współczesne koncepcje związane z utrzymaniem ruchu
Samodzielne przeglądy to tzw. najlepsza praktyka stosowana przez operatorów,
którzy podejmują odpowiedzialność za opiekę i podstawową konserwację
urządzeń przez ich poprawną obsługę, utrzymanie w czystym stanie,
smarowanie oraz regularną kontrolę. Jeżeli w wyniku przeprowadzonej inspekcji
urzÄ…dzenia wykryty zostanie problem, operator sam wykonuje drobne naprawy, a
poważniejsze awarie zgłasza mechanikom.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Nowoczesne podejście do utrzymania ruchu urządzeń i maszyn
4. Inne współczesne koncepcje związane z utrzymaniem ruchu
Korzyści z samodzielnych przeglądów to:
" mniejsza awaryjność maszyn,
" większa efektywność maszyn,
" dłuższy okres użytkowania maszyn,
" większe poczucie własności i odpowiedzialności,
" pracownicy działu utrzymania ruchu mają większą ilość czasu na
bardziej zaawansowane utrzymanie ruchu i analizÄ™ przyczyn awarii
" lepsze wykorzystanie potencjalnych umiejętności operatorów,
" utrzymanie ruchu zajmuje mniej czasu.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Nowoczesne podejście do utrzymania ruchu urządzeń i maszyn
5. Porównanie i ocena różnych koncepcji utrzymania ruchu urządzeń i
maszyn
Sposób utrzymania ruchu określonych urządzeń i maszyn zależy od ich
charakterystyki konstrukcyjnej i roli jaką spełniają w procesie produkcyjnym.
UrzÄ…dzenia skomplikowane, kosztowne i pracujÄ…ce w zautomatyzowanych
liniach technologicznych powinny być utrzymywane bardzo starannie. Ich
awaria powoduje bowiem przestój całej linii. Strategię eksploatacyjną należy
więc dostosować do konkretnych urządzeń i maszyn oraz warunków ich
eksploatacji. Można zatem, w praktyce warsztatowej, spotkać się obecnie z
zastosowaniem każdego z podejść pokazanych na rysunku 7.9. Warunki
stosowania, wady i zalety tych koncepcji scharakteryzowano w tablicy 7.5.
Remont i naprawy po powstaniu System planowo-zapobiegawczych re
uszkodzenia (z konieczności)
Warunki - produkcja jednostkowa i małoseryjna, kiedy - produkcja masowa
stosowania remont zużytego lub uszkodzonego - dla maszyn, gdzie konsekwencje awa
urządzenia nie powoduje trudności w dla bezpieczeństwa, wykonania prod
przebiegu produkcji, koszty utrzymania ruchu
- systemy elektroniczne proste lub ich brak, - podzespoły, które mają określo
- maszyny, dla których konsekwencje uwarunkowany ich wiekiem,
wystÄ…pienia awarii sÄ… niegroz
ne, a koszty
związane z ich zapobieganiem są wyższe niż
koszty naprawy,
Zalety - niskie koszty oraz małe zapotrzebowanie na - mniejsza częstotliwość występowanie
personel w okresie bezawaryjnej pracy systemem naprawy po powstaniu uszko
urządzeń i maszyn - wydłużenie czasu eksploatacji zespołó
- efektywny kosztowo w kapitało
produkcyjnych,
- możliwość planowania i harmonogram
- kontrola wydatków i budżetu,
- elastyczność w dostosowywaniu
remontów do planu produkcyjnego
Wady - duża częstotliwość występowania awarii - nadal istnieje prawdopodobieństwo wy
urządzeń i maszyn, - wymaga dużego zaangażowania perso
- nieefektywne wykorzystanie zasobów - obejmuje wykonanie przegląd
ludzkich, harmonogramu, które nie zawsze odzw
- wzrost kosztów utrzymania ruchu w stan urządzeń,
przypadku dużych awarii, - niektóre przeglądy mogą być niepotrze
- brak możliwości planowania i - istnieje możliwość przypadkowych
harmonogramowania prac utrzymania ruchu, podczas wykonywania niepotrzebnych
- brak możliwości dokładnego planowania ruchu
budżetu na utrzymanie ruchu
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Nowoczesne podejście do utrzymania ruchu urządzeń i maszyn
5. Porównanie i ocena różnych koncepcji utrzymania ruchu urządzeń i
maszyn
Analizując natomiast współczesne koncepcje (z III okresu  rys. 7.9)
utrzymania ruchu obiektów technicznych można zauważyć odmienność w
identyfikowaniu i rozwiązywaniu problemów oraz postrzeganiu roli utrzymania
ruchu w przedsiębiorstwie w stosunku do lat ubiegłych [50].
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Nowoczesne podejście do utrzymania ruchu urządzeń i maszyn
5. Porównanie i ocena różnych koncepcji utrzymania ruchu urządzeń i
maszyn
Nowe podejście do utrzymania ruchu charakteryzuje się przede wszystkim
[50, 51]:
" unikaniem, redukowaniem lub eliminowaniem uszkodzeń, a nie tylko
zapobieganiem,
" uwzględnieniem w ramach utrzymania ruchu bezpieczeństwa ludzi i
ochrony środowiska naturalnego, jakości produktu i poziomu obsługi klientów, a
nie tylko kosztów,
" odejściem od poglądu wiążącego wiek urządzeń i maszyn z
intensywnością ich uszkodzeń,
" określaniem częstotliwości działań utrzymania ruchu na podstawie
symptomów uszkodzeń, a nie na podstawie wskaz
ników awaryjności urządzeń
i ma-szyn,
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
Nowoczesne podejście do utrzymania ruchu urządzeń i maszyn
5. Porównanie i ocena różnych koncepcji utrzymania ruchu urządzeń i
maszyn
Nowe podejście do utrzymania ruchu charakteryzuje się przede wszystkim
[50, 51] c.d.:
" opracowywaniem wspólnych metod utrzymania ruchu tylko dla maszyn
identycznych, których zasady eksploatacji, funkcje i oczekiwane standardy
realizacji są również identyczne,
" samodzielnym opracowywaniem programów utrzymania ruchu w
przedsiębiorstwie przy rozsądnym uwzględnieniu zaleceń producenta, a nie
traktowaniem producenta jako jedynego uprawnionego do ich opracowania,
" opracowaniem programów utrzymania ruchu przez służbę utrzymania
ruchu i operatorów, a nie tylko przez służbę utrzymania ruchu,
" uznaniem zaangażowania pracowników (wszystkich poziomów
zarządzania) w działania utrzymania ruchu jako kluczowego czynnika sukcesu,
a nie tylko działań technicznych realizowanych przez służbę utrzymania ruchu,
" uznaniem utrzymania ruchu jako strategicznego obszaru
przedsiębiorstwa, a nie tylko jako gospodarki pomocniczej.
Stanisław
 ZARZ
DZANIE EKSPLOATACJ
I ZAPEWNIENIE
LEGUTKO
UTRZYMANIA RUCHU URZ
DZEC
I MASZYN
7.6. Współzależność jakości utrzymania ruchu maszyn
technologicznych i jakości wyrobów
Utrzymanie ruchu jest zespolone z wysiłkami przedsiębiorstwa
produkcyjnego mającymi na celu wytworzenie produktu o wysokiej jakości.
Jakość środków produkcji (a więc urządzeń i maszyn) decydująca w dużej
mierze o jakości wyrobów, zależna jest, bowiem od jakości czynności
utrzymania ruchu (rys. 7.12).
Dziękuję za uwagę