Socjologia organizacji
Socjologia organizacji
dr Anna Pawłowska
dr Anna Pawłowska
Zakład Socjologii Organizacji
Zakład Socjologii Organizacji
pok. B 514
pok. B 514
[e-mail]
[e-mail]
Zaliczenie
Zaliczenie
Obecność  dopuszczalne dwie
Obecność  dopuszczalne dwie
nieobecności
nieobecności
Referat/prezentacja badań  0-5 pkt.
Referat/prezentacja badań  0-5 pkt.
Aktywność - 0-5 pkt.
Aktywność - 0-5 pkt.
Kolokwium  materiał ze slajdów
Kolokwium  materiał ze slajdów
Osoby z największą ilością punktów
Osoby z największą ilością punktów
mogą być zwolnione z kolokwium.
mogą być zwolnione z kolokwium.
Uczestnik po zajęciach
Uczestnik po zajęciach
powinien
powinien
Zauwa\
ać i  być wyczulonym na
Zauwa\
ać i  być wyczulonym na
zjawiska o charakterze społecznym
zjawiska o charakterze społecznym
Umieć rozwiązywać konkretne
Umieć rozwiązywać konkretne
problemy społeczne (chocia\
unikać
problemy społeczne (chocia\
unikać
najczęstszych błędów) w organizacji
najczęstszych błędów) w organizacji
Umieć ocenić znaczenie zjawisk
Umieć ocenić znaczenie zjawisk
społecznych i wykorzystać ich
społecznych i wykorzystać ich
występowanie do efektywnego
występowanie do efektywnego
funkcjonowania organizacji
funkcjonowania organizacji
Zarządzanie
Zarządzanie
kompetencjami
kompetencjami
Diagnozowanie kompetencji metodą
Diagnozowanie kompetencji metodą
HAY Group S.A.
HAY Group S.A.
Kompetencja Świadomość
Kompetencja Świadomość
organizacyjna
organizacyjna
Kompetencja Świadomość
Kompetencja Świadomość
organizacyjna
organizacyjna
Rozumienie struktury formalnej,
Rozumienie struktury formalnej,
nieformalnej, klimatu i kultury
nieformalnej, klimatu i kultury
organizacji, polityki organizacyjnej,
organizacji, polityki organizacyjnej,
rzeczywistych problemów organizacji
rzeczywistych problemów organizacji
Kompetencja Świadomość
Kompetencja Świadomość
organizacyjna
organizacyjna
Rozumienie rzeczywistych problemów
Rozumienie rzeczywistych problemów
organizacji
organizacji
dostrzeganie przyczyn typowych zachowań
dostrzeganie przyczyn typowych zachowań
organizacyjnych i reagowanie na nie,
organizacyjnych i reagowanie na nie,
umiejętność rozpoznawania rzeczywistych
umiejętność rozpoznawania rzeczywistych
problemów, szans oraz zewnętrznych sił
problemów, szans oraz zewnętrznych sił
politycznych oddziałujących na organizację,
politycznych oddziałujących na organizację,
dostrzeganie aktualnych trendów rynkowych, zmian
dostrzeganie aktualnych trendów rynkowych, zmian
demograficznych, narodowych i historycznych
demograficznych, narodowych i historycznych
zjawisk determinujących zachowania rynku i
zjawisk determinujących zachowania rynku i
funkcjonujących na nim podmiotów.
funkcjonujących na nim podmiotów.
Socjologia organizacji
Socjologia organizacji
Bada zjawiska i procesy tworzenia się
Bada zjawiska i procesy tworzenia się
ró\
nych organizacji
ró\
nych organizacji
struktury tych zbiorowości
struktury tych zbiorowości
zjawiska i procesy w nich zachodzące
zjawiska i procesy w nich zachodzące
poszukuje praw, reguł, jakimi kierują
poszukuje praw, reguł, jakimi kierują
się zbiorowości
się zbiorowości
Socjologia organizacji w
Socjologia organizacji w
Polsce
Polsce
Początki lata 60-te, rozwój lata 70 -te
Początki lata 60-te, rozwój lata 70 -te
Pokrewne pojęcia: socjologia pracy, przemysłu
Pokrewne pojęcia: socjologia pracy, przemysłu
Problematyka badawcza
Problematyka badawcza
 Opisy społeczności zakładów pracy, samorządność
 Opisy społeczności zakładów pracy, samorządność
pracownicza, biurokracja
pracownicza, biurokracja
 Społeczne problemy towarzyszące uprzemysłowieniu
 Społeczne problemy towarzyszące uprzemysłowieniu
 Patologiczne zjawiska w społecznym \
yciu organizacji
 Patologiczne zjawiska w społecznym \
yciu organizacji
związane np. z wprowadzaniem zmian
związane np. z wprowadzaniem zmian
 Funkcjonowanie małych grup, układów międzygrupowych,
 Funkcjonowanie małych grup, układów międzygrupowych,
przedsiębiorstw, międzyinstytucjonalnych
przedsiębiorstw, międzyinstytucjonalnych
 Mechanizmy regulacji społecznej, struktury zarządzania
 Mechanizmy regulacji społecznej, struktury zarządzania
procesy reform gospodarczych
procesy reform gospodarczych
Zakres tematyczny
Zakres tematyczny
Socjologia organizacji - wprowadzenie
Socjologia organizacji - wprowadzenie
Między organizacją a wspólnotą
Między organizacją a wspólnotą
Władza w organizacji. Kto i jak mo\
e
Władza w organizacji. Kto i jak mo\
e
ją zdobyć?
ją zdobyć?
Konflikt w organizacji
Konflikt w organizacji
Niespodzianka
Niespodzianka
Interakcja  relacja. Człowiek w
Interakcja  relacja. Człowiek w
organizacyjnym teatrze
organizacyjnym teatrze
Zakres tematyczny
Zakres tematyczny
Patologie w organizacjach.
Patologie w organizacjach.
Organizacje totalne.
Organizacje totalne.
Kultura organizacyjna i ró\
nice
Kultura organizacyjna i ró\
nice
międzykulturowe
międzykulturowe
Przedsiębiorczość i społeczne warunki
Przedsiębiorczość i społeczne warunki
jej rozwoju
jej rozwoju
Korupcja jako zjawisko społeczne
Korupcja jako zjawisko społeczne
Współczesny konsument.
Współczesny konsument.
Konsumeryzm
Konsumeryzm
Zjawiska pokoleniowe
Zjawiska pokoleniowe
Porównanie kierowników polskich i
Porównanie kierowników polskich i
zachodnich
zachodnich
E. Karpowicz, J. Szaba, B. Wawrzyniak Polski kierownik lat 90. za: E.
E. Karpowicz, J. Szaba, B. Wawrzyniak Polski kierownik lat 90. za: E.
Wilk Wielki boss (raport)  Polityka 1999 nr 46
Wilk Wielki boss (raport)  Polityka 1999 nr 46
Mened\
erowie polscy
Mened\
erowie polscy
Mened\
erowie zachodni
Mened\
erowie zachodni
 Wa\
ne cele działania
 Wa\
ne cele działania
 Wa\
ne cele działania
 Wa\
ne cele działania
Dynamiczny rozwój
Dynamiczny rozwój
Maksymalizacja zysku
Maksymalizacja zysku
firmy
firmy
Satysfakcja klientów
Satysfakcja klientów
Płynność finansowa
Płynność finansowa
Satysfakcja własna
Satysfakcja własna
firmy
firmy
 Cechy niezbędne
Marka firmy w kraju  Cechy niezbędne
Marka firmy w kraju
Renesansowy typ
Renesansowy typ
 Cechy niezbędne
 Cechy niezbędne
wykształcenia
wykształcenia
Doświadczenie
Doświadczenie
Bystrość
Bystrość
zawodowe
zawodowe
Odpowiedzialność za
Odpowiedzialność za
Doświadczenie w
Doświadczenie w
pracowników, realizm
pracowników, realizm
zarządzaniu
zarządzaniu
Dotychczasowe
Dotychczasowe
osiągnięcia
osiągnięcia
Kto to jest mened\
er?
Kto to jest mened\
er?
to ktoś taki, kto posiada wystarczające
to ktoś taki, kto posiada wystarczające
umiejętności, aby wiedzieć jak analizować i
umiejętności, aby wiedzieć jak analizować i
doskonalić mo\
liwości organizacji
doskonalić mo\
liwości organizacji
pozwalające jej na przetrwanie i wzrost w
pozwalające jej na przetrwanie i wzrost w
świecie, który jest skomplikowany oraz
świecie, który jest skomplikowany oraz
zmienny
zmienny
  wyobraz
nia socjologiczna
 wyobraz
nia socjologiczna
(Charles Wright Mills i Anthony Gidenns)
(Charles Wright Mills i Anthony Gidenns)
Wyobraz
nia
Wyobraz
nia
socjologiczna
socjologiczna
pozwala nam dostrzec, jak wiele
pozwala nam dostrzec, jak wiele
zdarzeń, na pozór dotyczących tylko
zdarzeń, na pozór dotyczących tylko
jednostki, w rzeczywistości
jednostki, w rzeczywistości
odzwierciedla szersze kwestie
odzwierciedla szersze kwestie
A. Giddens
A. Giddens
Zajęcia II i III
Zajęcia II i III
Między organizacją a wspólnotą
Między organizacją a wspólnotą
Kukułka-Bolesta, K.(2003 i nast.) Socjologia ogólna. Warszawa: Wyd.
Kukułka-Bolesta, K.(2003 i nast.) Socjologia ogólna. Warszawa: Wyd.
Naukowe WZ UW, rodz. 6.Wspólnotowe formy \
ycia społecznego
Naukowe WZ UW, rodz. 6.Wspólnotowe formy \
ycia społecznego
Masłyk  Musiał, E. (2001), Społeczeństwo i organizacje. Socjologia
Masłyk  Musiał, E. (2001), Społeczeństwo i organizacje. Socjologia
organizacji i zarządzania. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu M.
organizacji i zarządzania. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu M.
Skłodowskiej  Curie
Skłodowskiej  Curie
Ćwiczenie w grupach
Ćwiczenie w grupach
Jaka Twoim zdaniem jest
Jaka Twoim zdaniem jest
współczesna organizacja?
współczesna organizacja?
Wykorzystując wszystkie materiały
Wykorzystując wszystkie materiały
(gazety, kredki itd.) stwórzcie w
(gazety, kredki itd.) stwórzcie w
grupach obraz takiej organizacji.
grupach obraz takiej organizacji.
Analiza
Analiza
Elementy organizacji
Elementy organizacji
Cechy organizacji
Cechy organizacji
Obowiązujące
Obowiązujące
 reguły
 reguły
 Wartości
 Wartości
Występujące zjawiska
Występujące zjawiska
Na czym polega ró\
nica&
Na czym polega ró\
nica&
Wspólnota
Wspólnota
Instytucja społeczna
Instytucja społeczna
Organizacja
Organizacja
Wspólnoty
Wspólnoty
za: K. Bolesta-Kukułka Socjologia ogólna
za: K. Bolesta-Kukułka Socjologia ogólna
Grupy ludzi
Grupy ludzi
spontanicznie i  oddolnie
spontanicznie i  oddolnie
skupiających się
skupiających się
dla zbiorowego współ\
ycia i
dla zbiorowego współ\
ycia i
pokonywania przeszkód zagra\
ających
pokonywania przeszkód zagra\
ających
przetrwaniu
przetrwaniu
Wspólnoty
Wspólnoty
za: K. Bolesta-Kukułka Socjologia ogólna
za: K. Bolesta-Kukułka Socjologia ogólna
Zbiorowości ludzi połączonych silną
Zbiorowości ludzi połączonych silną
więzią psychiczną wynikającą z:
więzią psychiczną wynikającą z:
 Związków obiektywnych (np.
 Związków obiektywnych (np.
terytorialnych)
terytorialnych)
 Wspólnoty przekonań, uczuć,
 Wspólnoty przekonań, uczuć,
akceptowanych wartości itp.
akceptowanych wartości itp.
Wspólnoty
Wspólnoty
za: K. Bolesta-Kukułka Socjologia ogólna
za: K. Bolesta-Kukułka Socjologia ogólna
Powstawały w długim okresie
Powstawały w długim okresie
dostosowawczym poprzez
dostosowawczym poprzez
odkrywanie ró\
nych, skutecznych
odkrywanie ró\
nych, skutecznych
sposobów kształtowania relacji
sposobów kształtowania relacji
wewnętrznych i zewnętrznych
wewnętrznych i zewnętrznych
Ludzie przystępują automatycznie,
Ludzie przystępują automatycznie,
całościowo
całościowo
Wspólnoty - rodzaje
Wspólnoty - rodzaje
Pierwotne (naturalne)
Pierwotne (naturalne)
Wtórne
Wtórne
 powstają w procesie
 powstają w procesie
 Twory sztuczne
 Twory sztuczne
spontanicznego
spontanicznego
funkcjonujące na
funkcjonujące na
dą\
enia ludzi do
dą\
enia ludzi do
zasadach
zasadach
wytwarzania ró\
nych
wytwarzania ró\
nych
wspólnotowych
wspólnotowych
form zbiorowego
form zbiorowego
Sekty, zakony,
Sekty, zakony,
współ\
ycia
współ\
ycia
towarzystwa
towarzystwa
Rodziny, plemiona,
Rodziny, plemiona,
wspólnych
wspólnych
grupy etniczne,
grupy etniczne,
rówieśnicze
rówieśnicze
zainteresowań
zainteresowań
Pytanie
Pytanie
Jakie mogą być skutki mylenia
Jakie mogą być skutki mylenia
organizacji ze wspólnotą?
organizacji ze wspólnotą?
Podpowiedz
: zwróć uwagę na rodzaj
Podpowiedz
: zwróć uwagę na rodzaj
więzi, jakie łączą członków wspólnoty.
więzi, jakie łączą członków wspólnoty.
Instytucje społeczne
Instytucje społeczne
Społeczne  urządzenia , słu\
ące
Społeczne  urządzenia , słu\
ące
zaspokajaniu specjalnych i szczególnie
zaspokajaniu specjalnych i szczególnie
istotnych potrzeb zbiorowych
istotnych potrzeb zbiorowych
w sposób z góry określony, trwały i
w sposób z góry określony, trwały i
ciągły
ciągły
Instytucja jako
Instytucja jako
trwały, dobrze sprecyzowany i
trwały, dobrze sprecyzowany i
bezosobowy repertuar działań
bezosobowy repertuar działań
słu\
ących zaspokajaniu jakichś
słu\
ących zaspokajaniu jakichś
wa\
nych potrzeb danej zbiorowości
wa\
nych potrzeb danej zbiorowości
(np. Instytucje edukacyjne, religijne,
(np. Instytucje edukacyjne, religijne,
sądownicze)
sądownicze)
Instytucja jako
Instytucja jako
zespół norm,
zespół norm,
które łącznie regulują w sposób trwały
które łącznie regulują w sposób trwały
określoną grupę stosunków
określoną grupę stosunków
społecznych (np. mał\
eństwo,
społecznych (np. mał\
eństwo,
wymiana handlowa, stosunki pracy)
wymiana handlowa, stosunki pracy)
Instytucja jako
Instytucja jako
Działający publicznie i bezosobowo
Działający publicznie i bezosobowo
 urząd
 urząd
utworzony w celu regulowania
utworzony w celu regulowania
zachowań członków społeczeństwa
zachowań członków społeczeństwa
tak, aby całości zapewnić sprawne i
tak, aby całości zapewnić sprawne i
uporządkowane funkcjonowanie (np.
uporządkowane funkcjonowanie (np.
władzy publicznej)
władzy publicznej)
Instytucja jako
Instytucja jako
Legalnie działająca reprezentacja
Legalnie działająca reprezentacja
określonej grupy interesów (partie
określonej grupy interesów (partie
polityczne, stowarzyszenia zawodowe,
polityczne, stowarzyszenia zawodowe,
organizacje młodzie\
owe itp.)
organizacje młodzie\
owe itp.)
Organizacja
Organizacja
Świadome i sztuczne skupianie ludzi
Świadome i sztuczne skupianie ludzi
dla realizowania w sposób trwały i
dla realizowania w sposób trwały i
skoordynowany wcześniej przez kogoś
skoordynowany wcześniej przez kogoś
powziętych zamiarów (celów)
powziętych zamiarów (celów)
Organizacja
Organizacja
Pierwotnie  wiązki działań
Pierwotnie  wiązki działań
ukierunkowanych na osiągnięcie
ukierunkowanych na osiągnięcie
specyficznego celu
specyficznego celu
Wtórnie  grupy społeczne, bo
Wtórnie  grupy społeczne, bo
zaprojektowanie działania muszą
zaprojektowanie działania muszą
wykonywać realni ludzie
wykonywać realni ludzie
Organizacja
Organizacja
nie jest wynikiem wzajemnych
nie jest wynikiem wzajemnych
uzgodnień i dostosowywania się
uzgodnień i dostosowywania się
Koordynacja działań z góry
Koordynacja działań z góry
zaprojektowana pod kątem
zaprojektowana pod kątem
specyficznych potrzeb i realizowanych
specyficznych potrzeb i realizowanych
procesów
procesów
Organizacja
Organizacja
Ludzie przystępują:
Ludzie przystępują:
 Z własnego wyboru lub
 Z własnego wyboru lub
administracyjnego przymusu
administracyjnego przymusu
 Częściowo  wnoszą tylko swoje, ale
 Częściowo  wnoszą tylko swoje, ale
przez organizację określone
przez organizację określone
działania
działania
Specyficzne cechy organizacji
Specyficzne cechy organizacji
jako formy zbiorowego współdziałania
jako formy zbiorowego współdziałania
Posiada:
Posiada:
Cel
Cel
Strukturę sformalizowanych ról
Strukturę sformalizowanych ról
Technologię
Technologię
Ludzi
Ludzi
Cele organizacji
Cele organizacji
Perspektywa
Perspektywa
ekonomiczna
ekonomiczna
 prywatny zysk
 prywatny zysk
(przedsiębiorstwa
(przedsiębiorstwa
rynkowe)
rynkowe)
 niedochodowe
 niedochodowe
(instytucje u\
yteczności
(instytucje u\
yteczności
publicznej)
publicznej)
perspektywa produktu
perspektywa produktu
 materialny
 materialny
 niematerialny - usługi
 niematerialny - usługi
Misja
Misja
Warunek przetrwania organizacji
Warunek przetrwania organizacji
Uzasadnienie racji istnienia organizacji
Uzasadnienie racji istnienia organizacji
(społeczna przydatność)
(społeczna przydatność)
uzasadnienie dla działań pracujących
uzasadnienie dla działań pracujących
ludzi
ludzi
Misja
Misja
filozofia, na której opiera się
filozofia, na której opiera się
istnienie firmy; zespół wspólnych
istnienie firmy; zespół wspólnych
wartości obowiązujących w
wartości obowiązujących w
firmie.
firmie.
Technologia
Technologia
Wybrana metoda przekształcania ró\
nych zasobów
Wybrana metoda przekształcania ró\
nych zasobów
wejściowych w finalny produkt przy u\
yciu określonych
wejściowych w finalny produkt przy u\
yciu określonych
środków technicznych (maszyn, urządzeń, narzędzi,
środków technicznych (maszyn, urządzeń, narzędzi,
informacji itp.)
informacji itp.)
zasoby - rodzaje:
zasoby - rodzaje:
 materialne (surowce, maszyny, urządzenia)
 materialne (surowce, maszyny, urządzenia)
 kompetencyjne (wiedza, umiejętności, informacje)
 kompetencyjne (wiedza, umiejętności, informacje)
 finansowe (pieniądze potrzebne do zdobycia
 finansowe (pieniądze potrzebne do zdobycia
potrzebnych zasobów materialnych i
potrzebnych zasobów materialnych i
kompetencyjnych)
kompetencyjnych)
 Rodzaj zastosowanej
Rodzaj zastosowanej
technologii jest uzale\
niony od
technologii jest uzale\
niony od
rodzaju wytwarzanego
rodzaju wytwarzanego
produktu
produktu
 materialnego
 materialnego
 niematerialnego (usługa,
 niematerialnego (usługa,
porada, koncepcja)
porada, koncepcja)
Przyjęta przez organizację
Przyjęta przez organizację
technologia określa, czasem
technologia określa, czasem
bardzo rygorystycznie,
bardzo rygorystycznie,
działania i zachowania
działania i zachowania
uczestników organizacji.
uczestników organizacji.
Struktura - porządek ról
Struktura - porządek ról
organizacyjnych i ich powiązań
organizacyjnych i ich powiązań
Stanowiska pracy
Stanowiska pracy
 kierownicze -
 kierownicze -
funkcje zarządcze
funkcje zarządcze
(planowanie,
(planowanie,
organizowanie,
organizowanie,
koordynowanie,
koordynowanie,
motywowanie,
motywowanie,
kontrolowanie
kontrolowanie
 wykonawcze -
 wykonawcze -
realizacja zadań
realizacja zadań
System więzi organizacyjnych
System więzi organizacyjnych
Więzi słu\
bowe - więzi
Więzi słu\
bowe - więzi
schemat technologiczne -
schemat technologiczne -
organizacyjny procedury
organizacyjny procedury
postępowania,
postępowania,
więzi
więzi
instrukcje
instrukcje
funkcjonalne -
funkcjonalne -
regulaminy więzi
regulaminy więzi
informacyjne -
informacyjne -
zasady
zasady
raportowania
raportowania
Więzi organizacyjne
Więzi organizacyjne
Mają charakter wtórny (nabyte, a nie
Mają charakter wtórny (nabyte, a nie
przyrodzone)
przyrodzone)
człowiek nawiązuje je z wyboru lub
człowiek nawiązuje je z wyboru lub
przymusu administracyjnego
przymusu administracyjnego
mniej trwałe od pierwotnych, mogą się
mniej trwałe od pierwotnych, mogą się
wielokrotnie zmieniać w ciągu \
ycia
wielokrotnie zmieniać w ciągu \
ycia
z reguły sformalizowane
z reguły sformalizowane
zobiektywizowane
zobiektywizowane
 Jaki rodzaj więzi ma miejsce w
Jaki rodzaj więzi ma miejsce w
przedstawionych organizacjach? Czy
przedstawionych organizacjach? Czy
jest on właściwy dla organizacji czy
jest on właściwy dla organizacji czy
wspólnoty?
wspólnoty?
Polityka ogólna organizacji (ustrój)
Polityka ogólna organizacji (ustrój)
Określa:
Określa:
 system relacji między pracownikiem a
 system relacji między pracownikiem a
organizacją (wzajemne prawa i
organizacją (wzajemne prawa i
obowiązki)
obowiązki)
 system wewnątrzorganizacyjnych relacji
 system wewnątrzorganizacyjnych relacji
(podziałów i powiązań)
(podziałów i powiązań)
Formy relacji
Formy relacji
człowiek-organizacja (ustrój)
człowiek-organizacja (ustrój)
feudalizm
feudalizm
wspólnota kulturowa
wspólnota kulturowa
biurokracja
biurokracja
rynek
rynek
 Feudalizm Wspólnota
Feudalizm Wspólnota
kulturowa
 brak stabilnych kulturowa
 brak stabilnych
zasad
zasad
 wspólne dla organizacji
 wspólne dla organizacji
i pracowników wartości
 symetria praw i i pracowników wartości
 symetria praw i
i cele
obowiązków na i cele
obowiązków na
rzecz jednostki lub
rzecz jednostki lub
 pracownicy nie zwa\
ają
 pracownicy nie zwa\
ają
elity rządzącej
elity rządzącej
na korzyści własne
na korzyści własne
 elita tworzy prawa,
 elita tworzy prawa,
 w zamian oczekują
 w zamian oczekują
a zadaniem
a zadaniem
ochrony i
ochrony i
pracownika jest
pracownika jest
bezpieczeństwa
bezpieczeństwa
bezwzględnie im się
bezwzględnie im się
podporządkować
podporządkować
 Biurokracja
Biurokracja
Rynek
Rynek
 pracownik i organizacja
 pracownik i organizacja
 relacje między
 relacje między
zawierają kontrakt na
zawierają kontrakt na
pracownikiem a
pracownikiem a
określonych stałych
określonych stałych
organizacją oparte są
organizacją oparte są
warunkach
warunkach
na parahandlowym
na parahandlowym
 zatrudniony zobowiązuje się
 zatrudniony zobowiązuje się
kontrakcie
kontrakcie
do wykonywania z nale\
ytą
do wykonywania z nale\
ytą
 organizacja oczekuje,
 organizacja oczekuje,
starannością wyznaczonych
starannością wyznaczonych
ze działalność
ze działalność
zadań
zadań
pracownika będzie
pracownika będzie
 w zamian organizacja
 w zamian organizacja
przynosić określone
przynosić określone
wypłaca stałą, określoną
wypłaca stałą, określoną
wymierne korzyści,
wymierne korzyści,
umową kwotę pienię\
ną
umową kwotę pienię\
ną
od których zale\
eć
od których zale\
eć
 między pracownikiem a będzie
 między pracownikiem a będzie
organizacją nie powstaje wynagrodzenie.
organizacją nie powstaje wynagrodzenie.
\
adna głębsza więz
lojalność
\
adna głębsza więz
lojalność
Współczesne organizacje
Współczesne organizacje
Działają w warunkach niepewności
Działają w warunkach niepewności
Wymagają wiedzy
Wymagają wiedzy
Zmiana dotychczasowego sposobu
Zmiana dotychczasowego sposobu
kształcenia
kształcenia
Konieczność ciągłego uczenia się
Konieczność ciągłego uczenia się
Pracownicy
Pracownicy
Znaczenie wykształcenia i kompetencji
Znaczenie wykształcenia i kompetencji
Bardzo mobilni  mogą te\
przenosić
Bardzo mobilni  mogą te\
przenosić
swoją wiedzę z jednej organizacji do
swoją wiedzę z jednej organizacji do
drugiej
drugiej
Nie mo\
na traktować ich jak
Nie mo\
na traktować ich jak
 narzędzia , ale jako partnerów
 narzędzia , ale jako partnerów
Wiedza
Wiedza
Podstawowy zasób społeczeństwa
Podstawowy zasób społeczeństwa
postkapitalistycznego
postkapitalistycznego
Rośnie rola profesjonalistów -
Rośnie rola profesjonalistów -
mened\
erów
mened\
erów
Wiedza
Wiedza
Zmniejsza się liczba pracowników
Zmniejsza się liczba pracowników
produkcyjnych w USA i w rozwiniętych
produkcyjnych w USA i w rozwiniętych
krajach świata przy równoczesnym
krajach świata przy równoczesnym
dynamicznym wzroście produktu
dynamicznym wzroście produktu
narodowego.
narodowego.
W Japonii cię\
ka praca wytwórcza
W Japonii cię\
ka praca wytwórcza
przenoszona jest poza granice kraju, a
przenoszona jest poza granice kraju, a
Japończycy specjalizują się w funkcjach
Japończycy specjalizują się w funkcjach
kierowniczych i marketingowych
kierowniczych i marketingowych
Cechy systemu zarządzania firm
Cechy systemu zarządzania firm
znajdujących się na liście magazynu
znajdujących się na liście magazynu
Fortune
Fortune
Płaskie struktury
Płaskie struktury
Prawie całkowicie znika średni szczebel
Prawie całkowicie znika średni szczebel
kierowania
kierowania
Pracownicy
Pracownicy
 kontrolują się sami
 kontrolują się sami
 Jednocześnie są kreatorami usprawniających
 Jednocześnie są kreatorami usprawniających
pomysłów i zmian
pomysłów i zmian
 Poczucie samorealizacji
 Poczucie samorealizacji
 Praca zespołowa
 Praca zespołowa
 Wiedzą, \
e o ich  prze\
yciu decydują niskie
 Wiedzą, \
e o ich  prze\
yciu decydują niskie
koszty wytwarzania, ciągła pomysłowość,
koszty wytwarzania, ciągła pomysłowość,
elastyczność działań i szybkie odpowiadanie na
elastyczność działań i szybkie odpowiadanie na
sygnały z rynku
sygnały z rynku
Cechy systemu zarządzania firm
Cechy systemu zarządzania firm
znajdujących się na liście magazynu
znajdujących się na liście magazynu
Fortune
Fortune
Firmy starają się strukturalnie zmniejszyć swoją
Firmy starają się strukturalnie zmniejszyć swoją
wielkość  działają jak gdyby były małe
wielkość  działają jak gdyby były małe
Tworzą jednostki autonomiczne działające w
Tworzą jednostki autonomiczne działające w
zespołach sieciowych
zespołach sieciowych
Obni\
anie kosztów przez wspólne obszary działań
Obni\
anie kosztów przez wspólne obszary działań
np. badania i rozwój, szkolenia, badania
np. badania i rozwój, szkolenia, badania
marketingowe
marketingowe
Ka\
da jednostka autonomiczna rozlicza się
Ka\
da jednostka autonomiczna rozlicza się
finansowo samodzielnie z realizacji zadań
finansowo samodzielnie z realizacji zadań
Zmniejszy to u pracowników poczucie
Zmniejszy to u pracowników poczucie
bezpieczeństwa pracy i zmienia tradycyjne ście\
ki
bezpieczeństwa pracy i zmienia tradycyjne ście\
ki
karier
karier
Przyszłość
Przyszłość
Ludzie będą podejmować pracę ze względu na jej
Ludzie będą podejmować pracę ze względu na jej
wartość dla nich samych
wartość dla nich samych
Ludzie będą dą\
yć do wielozawodowości. Ka\
dy
Ludzie będą dą\
yć do wielozawodowości. Ka\
dy
musi być elastyczny, umieć podejmować ró\
ne
musi być elastyczny, umieć podejmować ró\
ne
prace
prace
Ludzie będą unikać pracy o rutynowych decyzjach.
Ludzie będą unikać pracy o rutynowych decyzjach.
Cenieni będą zwłaszcza ci, którzy potrafią
Cenieni będą zwłaszcza ci, którzy potrafią
identyfikować nowe okazje do działania
identyfikować nowe okazje do działania
Ludzie muszą przygotowywać się do okresowego
Ludzie muszą przygotowywać się do okresowego
lub całkowitego bezrobocia
lub całkowitego bezrobocia
Ludzie będą musieli pracować cię\
ej i dłu\
ej
Ludzie będą musieli pracować cię\
ej i dłu\
ej
Ludzie będą musieli uznać konieczność zmian i
Ludzie będą musieli uznać konieczność zmian i
nauczyć się traktować je tolerancyjnie
nauczyć się traktować je tolerancyjnie
Zajęcia IV
Zajęcia IV
Władza
Władza
Bolesta-Kukułka,K.(2003 i nast.). Socjologia ogólna.
Bolesta-Kukułka,K.(2003 i nast.). Socjologia ogólna.
Warszawa: Wyd. Nauk. WZ UW, rozdz. 10.2.4, 10.2.5, i 11
Warszawa: Wyd. Nauk. WZ UW, rozdz. 10.2.4, 10.2.5, i 11
Wosińska, W.(2004). Psychologia \
ycia społecznego. Gdańsk:
Wosińska, W.(2004). Psychologia \
ycia społecznego. Gdańsk:
GWP, rozdz. 14. Społeczne konflikty i dylematy oraz
GWP, rozdz. 14. Społeczne konflikty i dylematy oraz
podrozdział 17.6. Gry polityczne w przedsiębiorstwie
podrozdział 17.6. Gry polityczne w przedsiębiorstwie
Władza
Władza
Sprawianie, \
eby podwładni
Sprawianie, \
eby podwładni
zachowywali się zgodnie z
zachowywali się zgodnie z
zamiarem osoby kierującej.
zamiarem osoby kierującej.
Władza
Władza
Organizacyjna Wspólnotowa
Organizacyjna Wspólnotowa
 sformalizowana,  z woli zbiorowości
 sformalizowana,  z woli zbiorowości
lub osobistych cech
lub osobistych cech
 ograniczona,
 ograniczona,
jednostek
jednostek
 bezosobowa
 bezosobowa
(przypisana do
(przypisana do
stanowisk a nie do
stanowisk a nie do
konkretnych ludzi)
konkretnych ludzi)
 wynika z przepisów
 wynika z przepisów
organizacyjnych
organizacyjnych
Behawioralna koncepcja władzy
Behawioralna koncepcja władzy
M. Webera
M. Webera
Władza oznacza prawdopodobieństwo,
Władza oznacza prawdopodobieństwo,
\
e jeden z aktorów w stosunkach
\
e jeden z aktorów w stosunkach
społecznych będzie zdolny do
społecznych będzie zdolny do
przeprowadzenia swej woli, mimo
przeprowadzenia swej woli, mimo
oporu innych.
oporu innych.
A ma władzę nad B, gdy zachowania A
A ma władzę nad B, gdy zachowania A
powodują zachowania B
powodują zachowania B
Typy władzy
Typy władzy
Władza Władza
Władza Władza
charyzmatyczna - zalegalizowana -
charyzmatyczna - zalegalizowana -
wynika z wiary w biurokratyczna,
wynika z wiary w biurokratyczna,
nadzwyczajne typowa dla
nadzwyczajne typowa dla
cechy przywódcy współczesnego
cechy przywódcy współczesnego
świata
świata
władza
władza
tradycjonalna -
tradycjonalna -
podstawą jest
podstawą jest
ciągłość tradycji
ciągłość tradycji
 Rzeczywista władza w organizacjach
Rzeczywista władza w organizacjach
pojawia się nie tylko w postaci
pojawia się nie tylko w postaci
sformalizowanej, ale mo\
e mieć wiele
sformalizowanej, ale mo\
e mieć wiele
innych z
ródeł.
innych z
ródeł.
Władza jako wymiana społeczna
Władza jako wymiana społeczna
Wzajemne wpływanie,
Wzajemne wpływanie,
dostosowywanie się i umiejętność gry;
dostosowywanie się i umiejętność gry;
władza to wynik negocjacji między
władza to wynik negocjacji między
partnerami stosunku społecznego
partnerami stosunku społecznego
M. Crozier i Friedberg
M. Crozier i Friedberg
władza - kontrola nad z
ródłami niepewności,
władza - kontrola nad z
ródłami niepewności,
istotnymi dla przetrwania organizacji
istotnymi dla przetrwania organizacji
Odpowiednie, formalne lub
Odpowiednie, formalne lub
Posiadanie specyficznych,
Posiadanie specyficznych,
nieformalne usytuowanie
niezbędnych dla nieformalne usytuowanie
niezbędnych dla
organizacji i trudnych
organizacji i trudnych
w jakimś istotnym dla
w jakimś istotnym dla
do zastąpienia
do zastąpienia
funkcjonowania
funkcjonowania
kompetencji (wiedzy,
kompetencji (wiedzy,
organizacji segmencie
organizacji segmencie
umiejętności, zdolności itp.)
umiejętności, zdolności itp.)
jej otoczenia
jej otoczenia
posiadanie dostępu do
posiadanie dostępu do
 związki zawodowe
 związki zawodowe
istotnych, zarówno
istotnych, zarówno
 polityka
 polityka
formalnych, jak i
formalnych, jak i
 administracja
 administracja
nieformalnych, z
ródeł
nieformalnych, z
ródeł
 opiniotwórcze kręgi
 opiniotwórcze kręgi
informacji
informacji
towarzyskie
towarzyskie
 Ten, kto jest w stanie kontrolować któreś
Ten, kto jest w stanie kontrolować któreś
z kluczowych z
ródeł niepewności, tzn. ma
z kluczowych z
ródeł niepewności, tzn. ma
rzadkie, ale niezbędne organizacji
rzadkie, ale niezbędne organizacji
kwalifikacje, jest w stanie wpływać na
kwalifikacje, jest w stanie wpływać na
korzystne dla decyzje i narzucać
korzystne dla decyzje i narzucać
innym uczestnikom organizacji
innym uczestnikom organizacji
warunki własnego w niej
warunki własnego w niej
uczestnictwa, tzn. wysokość własnych
uczestnictwa, tzn. wysokość własnych
wkładów i uzyskiwanych przez siebie
wkładów i uzyskiwanych przez siebie
korzyści.
korzyści.
 Mo\
e więc mieć jakąś władzę,
Mo\
e więc mieć jakąś władzę,
chocia\
nie będzie posiadał
chocia\
nie będzie posiadał
formalnych uprawnień władczych.
formalnych uprawnień władczych.
Grupy i koalicje w organizacjach
Grupy i koalicje w organizacjach
Zachowaniami ludzi w organizacjach rządzą
Zachowaniami ludzi w organizacjach rządzą
indywidualne interesy
indywidualne interesy
poniewa\
&
poniewa\
&
 organizacje nierówno rozdzielają między
organizacje nierówno rozdzielają między
ludzi wszystko to, czego ludzie pragną
ludzi wszystko to, czego ludzie pragną
 pieniądze
 pieniądze
 władzę
 władzę
 presti\

 presti\

kreują się grupowe wspólnoty interesów i
kreują się grupowe wspólnoty interesów i
grupy świadomie dą\
ące do utrzymania lub
grupy świadomie dą\
ące do utrzymania lub
podwa\
enia istniejącego ładu
podwa\
enia istniejącego ładu
organizacyjnego
organizacyjnego
Rodzaje grup - koalicji interesów w
Rodzaje grup - koalicji interesów w
organizacjach
organizacjach
Koalicje ofensywne -
Koalicje ofensywne -
Koalicje
Koalicje
 konsekwentnie dą\
ą do
 konsekwentnie dą\
ą do
konserwatywne -
konserwatywne -
zmiany swojego statusu
zmiany swojego statusu
 skupiają tych, którzy
 skupiają tych, którzy
społecznego
społecznego
zajmują najwy\
szą
zajmują najwy\
szą
 tworzą ją ci, których
 tworzą ją ci, których
pozycje, są najlepiej
pozycje, są najlepiej
status pod pewnymi
status pod pewnymi
wynagradzani,
wynagradzani,
względami jest ju\

względami jest ju\

posiadają najwy\
szy
posiadają najwy\
szy
bardzo wysoki, a pod
bardzo wysoki, a pod
presti\

presti\

pewnymi nadal zbyt niski
pewnymi nadal zbyt niski
 zainteresowani są
 zainteresowani są
(np. wysoko opłacani
(np. wysoko opłacani
ochroną własnej
ochroną własnej
specjaliści, pozbawieni
specjaliści, pozbawieni
pozycji
pozycji
realnej władzy)
realnej władzy)
Rodzaje grup - koalicji interesów w
Rodzaje grup - koalicji interesów w
organizacjach - c.d.
organizacjach - c.d.
 Na co dzień
 Na co dzień
Koalicje wybuchowe
Koalicje wybuchowe
ograniczone mo\
liwości
ograniczone mo\
liwości
(masowe) -
(masowe) -
negocjowania swoich
negocjowania swoich
 największe liczebnie grupy
 największe liczebnie grupy
interesów
interesów
organizacyjne, których
organizacyjne, których
 kumulacja napięć
 kumulacja napięć
produkcyjne znaczenie jest
produkcyjne znaczenie jest
 wyłania się bojowy i
 wyłania się bojowy i
du\
e
du\
e
bezkompromisowy
bezkompromisowy
 presti\
organizacyjny jest
 presti\
organizacyjny jest
przywódca
przywódca
dość niski, zarobki relatywnie
dość niski, zarobki relatywnie
 bunt, z reguły
 bunt, z reguły
niewysokie i znikomy wpływ
niewysokie i znikomy wpływ
spontaniczny i
spontaniczny i
na decyzje
na decyzje
krótkotrwały, bo brak
krótkotrwały, bo brak
 mają świadomość swojego
 mają świadomość swojego
taktyki
taktyki
znaczenia dla organizacji
znaczenia dla organizacji
Rodzaje grup - koalicji interesów w
Rodzaje grup - koalicji interesów w
organizacjach - c.d.
organizacjach - c.d.
Koalicje apatyczne -
Koalicje apatyczne -
 pracownicy o marginalnym znaczeniu dla
 pracownicy o marginalnym znaczeniu dla
organizacji (niewykwalifikowani pracownicy,
organizacji (niewykwalifikowani pracownicy,
drobni urzędnicy, zatrudnieni sezonowo)
drobni urzędnicy, zatrudnieni sezonowo)
 nie potrafią bronić swoich interesów zbiorowo
 nie potrafią bronić swoich interesów zbiorowo
 są mistrzami drobnego  sabota\
u
 są mistrzami drobnego  sabota\
u
 forma - bierny opór indywidualny
 forma - bierny opór indywidualny
 Kiedy się więc spojrzy na organizację
Kiedy się więc spojrzy na organizację
okiem socjologa to widać, \
e nie jest
okiem socjologa to widać, \
e nie jest
to doskonale zintegrowany
to doskonale zintegrowany
funkcjonalnie i z góry do końca
funkcjonalnie i z góry do końca
zaprogramowany system techniczny,
zaprogramowany system techniczny,
ale prawdziwy świat społeczny. Ludzie
ale prawdziwy świat społeczny. Ludzie
nie są trybikami organizacyjnej
nie są trybikami organizacyjnej
machiny, ale podmiotami działania.
machiny, ale podmiotami działania.
K. Bolesta-Kukułka
K. Bolesta-Kukułka
 Grupy interesów obejmują ludzi,
Grupy interesów obejmują ludzi,
którzy przynale\
ą do danej kategorii
którzy przynale\
ą do danej kategorii
społecznej, są świadomi wspólnoty
społecznej, są świadomi wspólnoty
swoich interesów i podejmują działania
swoich interesów i podejmują działania
na rzecz ich obrony
na rzecz ich obrony
 interesy - stany rzeczywistości
interesy - stany rzeczywistości
oceniane przez ludzi jako korzystne lub
oceniane przez ludzi jako korzystne lub
niekorzystne z ich punktu widzenia,
niekorzystne z ich punktu widzenia,
tzn. sprzyjające lub niesprzyjające
tzn. sprzyjające lub niesprzyjające
realizacji ich potrzeb. Jest to w
realizacji ich potrzeb. Jest to w
zasadzie wszystko, co stanowi
zasadzie wszystko, co stanowi
przedmiot zainteresowań, dą\
eń
przedmiot zainteresowań, dą\
eń
jednostek lub całych grup.
jednostek lub całych grup.
Gry społeczne
Gry społeczne
Gra społeczna Walka
Gra społeczna Walka
 strony są zarazem  strony są
 strony są zarazem  strony są
partnerami i przeciwnikami i
partnerami i przeciwnikami i
konkurentami wrogami
konkurentami wrogami
 konieczność  dą\
enie do zniszczenia
 konieczność  dą\
enie do zniszczenia
współdziałania przeciwnika
współdziałania przeciwnika
 dą\
enie do  Celem - pokonanie
 dą\
enie do  Celem - pokonanie
kompromisu wroga
kompromisu wroga
Elementy gry organizacyjnej
Elementy gry organizacyjnej
Stawka - jakieś dobro, o które warto
Stawka - jakieś dobro, o które warto
grać i które mo\
na wygrać lub przegrać
grać i które mo\
na wygrać lub przegrać
(pieniądze, władza, presti\
, wiedza i
(pieniądze, władza, presti\
, wiedza i
informacja)
informacja)
reguły gry - dopuszczalne i zakazane
reguły gry - dopuszczalne i zakazane
oraz wygrywające i przegrywające
oraz wygrywające i przegrywające
 strategie graczy
 strategie graczy
Elementy gry organizacyjnej
Elementy gry organizacyjnej
gracze (uczestnicy) oraz ich
gracze (uczestnicy) oraz ich
motywacje (do czego dą\
ą) i zasoby
motywacje (do czego dą\
ą) i zasoby
(czym dysponują)
(czym dysponują)
wymiana zasobów - co w zamian za
wymiana zasobów - co w zamian za
co mo\
na uzyskać i po jakiej  cenie
co mo\
na uzyskać i po jakiej  cenie
Wewnętrzne zasoby graczy
Wewnętrzne zasoby graczy
Wiedza - zwiększa umiejętności
Wiedza - zwiększa umiejętności
mo\
liwość prowadzenia gry -
mo\
liwość prowadzenia gry -
kontrolowania sfer inteligencja, skłonność
kontrolowania sfer inteligencja, skłonność
niepewności do ryzyka, osobowość
niepewności do ryzyka, osobowość
makiawelistyczna
makiawelistyczna
motywacje aktorów
motywacje aktorów
wg Maccoby ego mened\
er
wg Maccoby ego mened\
er
-
-
gracz (gamesman) - lubi
gracz (gamesman) - lubi
 ró\
na intensywność gry
 ró\
na intensywność gry
zmiany, wyzwania,
zmiany, wyzwania,
w zale\
ności od rodzaju
w zale\
ności od rodzaju
rywalizację, ryzyko,
rywalizację, ryzyko,
stawki
stawki
postrzegają prace y \
ycie
postrzegają prace y \
ycie
 ró\
ne zaanga\
owanie
 ró\
ne zaanga\
owanie
jako grę, cel: być
jako grę, cel: być
(pasywność-aktywność)
(pasywność-aktywność)
zwycięzcą
zwycięzcą
Zewnętrzne zasoby graczy
Zewnętrzne zasoby graczy
Specyfiką gier społecznych
Specyfiką gier społecznych
Władza
Władza
jest to, \
e te same
jest to, \
e te same
dobra, o które ludzie
dobra, o które ludzie
pieniądze
pieniądze
grają (czyli stawki gier
grają (czyli stawki gier
uznanie społeczne
uznanie społeczne
społecznych) są
społecznych) są
jednocześnie
jednocześnie
zasobami, które w
zasobami, które w
grach tych wykorzystują
grach tych wykorzystują
" Informacje - specyficzny zasób - dostęp do
" Informacje
nich ułatwia wykorzystywanie nadarzających się
okazji oraz przewidywanie zagro\
eń i
przeciwdziałanie im.
Gry polityczne
Gry polityczne
Zespół taktyk stosowanych przez
Zespół taktyk stosowanych przez
jednostki lub wąskie grupy osób,
jednostki lub wąskie grupy osób,
słu\
ące ich prywatnym interesom,
słu\
ące ich prywatnym interesom,
niezale\
nie od negatywnych
niezale\
nie od negatywnych
konsekwencji dla przedsiębiorstwa
konsekwencji dla przedsiębiorstwa
oraz osób spoza tej grupy.
oraz osób spoza tej grupy.
Taktyki stosowane w grach
Taktyki stosowane w grach
politycznych w firmie
politycznych w firmie
Greenberg (2000)
Greenberg (2000)
Kontrolowanie Kultywowanie
Kontrolowanie Kultywowanie
dostępu do obrazu własnej
dostępu do obrazu własnej
informacji i/lub przewagi i wa\
ności
informacji i/lub przewagi i wa\
ności
manipulowanie
manipulowanie
Manifestuje się przez
Manifestuje się przez
informacjami
informacjami
podkreślanie i
podkreślanie i
Np. o otwarciu konkursu wykorzystywanie
Np. o otwarciu konkursu wykorzystywanie
na bardzo atrakcyjne powiązań z osobami,
na bardzo atrakcyjne powiązań z osobami,
stanowisko z podaniem które znajdują się u
stanowisko z podaniem które znajdują się u
bardzo krótkiego czasu władzy lub tymi, które
bardzo krótkiego czasu władzy lub tymi, które
na zgłaszanie ofert. odniosły sukces.
na zgłaszanie ofert. odniosły sukces.
Taktyki stosowane w grach
Taktyki stosowane w grach
politycznych w firmie
politycznych w firmie
Greenberg (2000)
Greenberg (2000)
Posługiwanie się
Posługiwanie się
zasadą
zasadą
wzajemności
wzajemności
Robienie drobnych
Robienie drobnych
przysług, by w ten
przysług, by w ten
sposób zobowiązać
sposób zobowiązać
moralnie do
moralnie do
rewan\
u lub
rewan\
u lub
lojalności
lojalności
Taktyki stosowane w grach
Taktyki stosowane w grach
politycznych w firmie
politycznych w firmie
Greenberg (2000)
Greenberg (2000)
Posługiwanie się Np. rozpowszechnianie
Posługiwanie się Np. rozpowszechnianie
 brudnymi trikami fałszywej informacji o
 brudnymi trikami fałszywej informacji o
osobie, która jest
osobie, która jest
np. manipulowanie  agendą
np. manipulowanie  agendą
oponentem. Zanim
oponentem. Zanim
posiedzeń 
posiedzeń 
zostanie oczyszczona
zostanie oczyszczona
wprowadzenie do
wprowadzenie do
jej wiarygodność, a
jej wiarygodność, a
programu posiedzenia
programu posiedzenia
tym samym jej
tym samym jej
takich punktów, które
takich punktów, które
sprzeciwu jest
sprzeciwu jest
nie znajdowały się w
nie znajdowały się w
podwa\
ona; wygrywa
podwa\
ona; wygrywa
opublikowanym przed
opublikowanym przed
projekt pochodzący od
projekt pochodzący od
posiedzeniem programie
posiedzeniem programie
tych, których
tych, których
i wobec tego uczestnicy
i wobec tego uczestnicy
wiarygodności nic nie
wiarygodności nic nie
nie są przygotowani do
nie są przygotowani do
mo\
na zarzucić.
mo\
na zarzucić.
przeciwstawienia się mu
przeciwstawienia się mu
 Spróbuj przewidzieć skutki stosowania
Spróbuj przewidzieć skutki stosowania
tych taktyk
tych taktyk
Posługiwanie się nieetycznymi
Posługiwanie się nieetycznymi
taktykami to & rodzaj złośliwego guza
taktykami to & rodzaj złośliwego guza
Cialdini
Cialdini
Krótkofalowe korzyści wewnętrzne obracają
Krótkofalowe korzyści wewnętrzne obracają
się za jakiś czas przeciw firmie
się za jakiś czas przeciw firmie
Opuszczenie dobrych i moralnie dojrzałych
Opuszczenie dobrych i moralnie dojrzałych
pracowników, a pozostali ją okradają 
pracowników, a pozostali ją okradają 
około 30% strat firm wynika z oszukańczych
około 30% strat firm wynika z oszukańczych
trików stosowanych przez pracowników
trików stosowanych przez pracowników
Konieczność nasilenia kontroli; w rezultacie
Konieczność nasilenia kontroli; w rezultacie
się nie produkuje tylko kontroluje
się nie produkuje tylko kontroluje
 Jak zapobiegać?
Jak zapobiegać?
 Utrzymywanie otwartych kanałów
Utrzymywanie otwartych kanałów
przepływu informacji
przepływu informacji
Okazywanie graczom, \
e widzi się ich
Okazywanie graczom, \
e widzi się ich
manipulacje
manipulacje
Socjogram
Socjogram
J. Moreno
J. Moreno
Graficzne odtworzenie struktury
Graficzne odtworzenie struktury
socjometrycznej
socjometrycznej
wykorzystywany do badań
wykorzystywany do badań
nieformalnych zbiorowości w
nieformalnych zbiorowości w
organizacjach - typowych układów
organizacjach - typowych układów
wzajemnych sympatii, antypatii czy
wzajemnych sympatii, antypatii czy
obojętności, jakie występują pomiędzy
obojętności, jakie występują pomiędzy
ich uczestnikami
ich uczestnikami
Socjogram - informacje
Socjogram - informacje
Stratyfikacja Outsiderzy
Stratyfikacja Outsiderzy
nieformalna grup
nieformalna grup
kozły ofiarne
kozły ofiarne
pozycja
pozycja
jednostki izolowane
jednostki izolowane
poszczególnych
poszczególnych
jednostek
jednostek
podział na
podział na
podgrupy
podgrupy
autorytety
autorytety
przywódcy
przywódcy
nieformalni
nieformalni
Socjometria pozwala na:
Socjometria pozwala na:
Analizę faktycznych, nieformalnych stosunków
Analizę faktycznych, nieformalnych stosunków
międzyludzkich
międzyludzkich
analizę stosunków między zwierzchnikiem a
analizę stosunków między zwierzchnikiem a
pracownikiem
pracownikiem
ujawnienie konfliktów między rozmaitymi grupami w
ujawnienie konfliktów między rozmaitymi grupami w
strukturze organizacji
strukturze organizacji
ujawnienia obszaru napięć emocjonalnych w grupie
ujawnienia obszaru napięć emocjonalnych w grupie
poznanie i porównanie hierarchii nieoficjalnej z
poznanie i porównanie hierarchii nieoficjalnej z
oficjalną
oficjalną
ujawnienie nieformalnych przywódców, autorytetów i
ujawnienie nieformalnych przywódców, autorytetów i
kanałów komunikacyjnych
kanałów komunikacyjnych
ustanowienie grup współpracujących ze sobą pod
ustanowienie grup współpracujących ze sobą pod
względem kole\
eńskim, koncepcyjnym
względem kole\
eńskim, koncepcyjnym
 Dą\
ąc do usprawnienia pracy Działu
Dą\
ąc do usprawnienia pracy Działu
prosimy o podanie, z kim chciałaby Pani
prosimy o podanie, z kim chciałaby Pani
pracować, a z kim nie chciałaby Pani
pracować, a z kim nie chciałaby Pani
pracować?
pracować?
1. Proszę wymienić dwie osoby, z którymi
1. Proszę wymienić dwie osoby, z którymi
pracowałaby Pani najchętniej.
pracowałaby Pani najchętniej.
Dlaczego?
Dlaczego?
2. Proszę wymienić dwie osoby, z którymi nie
2. Proszę wymienić dwie osoby, z którymi nie
chciałaby Pani pracować.
chciałaby Pani pracować.
Dlaczego?
Dlaczego?
Kapitał społeczny
Kapitał społeczny
Odziedziczenie
Odziedziczenie
 posagu
 posagu
społecznego
społecznego
 wykształcenie
 wykształcenie
 obycie towarzyskie
 obycie towarzyskie
 dostęp do
 dostęp do
znaczących ludzi
znaczących ludzi
 znajomość języków
 znajomość języków
obcych
obcych
 Sieć społeczna -
Sieć społeczna -
względnie trwała sieć przyjaznych
względnie trwała sieć przyjaznych
kontaktów, w które ludzie wchodzą po
kontaktów, w które ludzie wchodzą po
to, aby mieć dostęp do ró\
nych,
to, aby mieć dostęp do ró\
nych,
bardziej poufnych informacji oraz
bardziej poufnych informacji oraz
nieformalnie udzielać sobie nawzajem
nieformalnie udzielać sobie nawzajem
poparcia w ró\
nych sytuacjach
poparcia w ró\
nych sytuacjach
 opiera się na zaufaniu
 opiera się na zaufaniu
 przynale\
y do danego człowieka
 przynale\
y do danego człowieka
Ludzie, mający rozległe kontakty
osobiste, są lepiej opłacani i
szybciej awansują. W. E. Baker,
1999
Zajęcia V
Zajęcia V
Konflikt i sposoby jego rozwiązywania
Konflikt i sposoby jego rozwiązywania
Bartkowiak, G. (1997), Psychologia zarządzania, Poznań: AE,
Bartkowiak, G. (1997), Psychologia zarządzania, Poznań: AE,
rozdz. 4.2
rozdz. 4.2
Fritchie R., Leary M. (1999), Konflikty w przedsiębiorstwie,
Fritchie R., Leary M. (1999), Konflikty w przedsiębiorstwie,
PETIT, Warszawa
PETIT, Warszawa
Konflikt
Konflikt
Działanie przynajmniej
Działanie przynajmniej
dwupodmiotowe (dwie grupy,
dwupodmiotowe (dwie grupy,
organizacje, kraje), w którym jeden z
organizacje, kraje), w którym jeden z
podmiotów przeszkadza drugiemu w
podmiotów przeszkadza drugiemu w
osiągnięciu jakiegoś celu, przy czym
osiągnięciu jakiegoś celu, przy czym
sprzeczności interesów występują
sprzeczności interesów występują
obiektywnie lub mogą być tylko
obiektywnie lub mogą być tylko
wyobra\
one
wyobra\
one
wg E.Masłyk
wg E.Masłyk
Wrocławska  Jedynka
Wrocławska  Jedynka
Nowy właściciel  Wycofanie się z
Nowy właściciel  Wycofanie się z
nowy plan niekorzystnych
nowy plan niekorzystnych
naprawczy kontraktów
naprawczy kontraktów
zawartych przez
zawartych przez
poprzedni zarząd
poprzedni zarząd
Radykalne cięcie
Radykalne cięcie
Wydzielenie
Wydzielenie
kosztów
kosztów
odrębnych
odrębnych
Zdobycie
Zdobycie
jednostek
jednostek
kontraktów na
kontraktów na
odbudowę Iraku
odbudowę Iraku
 Początek stycznia 2004 Odrzucenie takiej
Początek stycznia 2004 Odrzucenie takiej
r. proponuje się 300 propozycji przez
r. proponuje się 300 propozycji przez
pracownikom nowe pracownika oznacza
pracownikom nowe pracownika oznacza
ni\
sze stawki zwolnienie się z pracy i
ni\
sze stawki zwolnienie się z pracy i
utratę do odprawy
utratę do odprawy
Pracownikom
Pracownikom
fizycznym, którzy Niektórym
fizycznym, którzy Niektórym
stanowią większą część pracownikom
stanowią większą część pracownikom
personelu, umysłowym
personelu, umysłowym
zaproponowano zaproponowano
zaproponowano zaproponowano
zmniejszenie tzw. przejście na stanowiska
zmniejszenie tzw. przejście na stanowiska
Stawki osobistego fizyczne  za mniejsze
Stawki osobistego fizyczne  za mniejsze
zaszeregowania o 20% wynagrodzenie
zaszeregowania o 20% wynagrodzenie
 27 stycznia Uzasadnienie:
27 stycznia Uzasadnienie:
pracownicy cię\
kie naruszenie
pracownicy cię\
kie naruszenie
rozpoczynają strajk obowiązków
rozpoczynają strajk obowiązków
pracowniczych
pracowniczych
1 marca 145 osób
1 marca 145 osób
przez samowolne
przez samowolne
zostaje zwolnionych
zostaje zwolnionych
opuszczenie
opuszczenie
dyscyplinarnie 
dyscyplinarnie 
stanowiska pracy
stanowiska pracy
prawie połowa
prawie połowa
załogi
załogi
 8 marca w jednym z
8 marca w jednym z
Rzecznik prasowy 
Rzecznik prasowy 
lokalnych dzienników
lokalnych dzienników
chodzi o takich
chodzi o takich
pojawia się ogłoszenie
pojawia się ogłoszenie
pracowników,
pracowników,
o naborze do pracy w
o naborze do pracy w
którzy nie dadzą się
którzy nie dadzą się
Przedsiębiorstwie
Przedsiębiorstwie
nabierać
nabierać
Budowlanym Jedynka.
Budowlanym Jedynka.
związkowcom, a ich
związkowcom, a ich
 poszukujemy
 poszukujemy
ambicje nie będą
pracowników o ambicje nie będą
pracowników o
liberalnym podejściu
liberalnym podejściu
brały góry nad
brały góry nad
do zasad wolnego
do zasad wolnego
mo\
liwościami
mo\
liwościami
rynku
rynku
ekonomicznymi
ekonomicznymi
firmy
firmy
 Po miesiącu Zatrudnia
Po miesiącu Zatrudnia
strajkujący zostali in\
ynierów i
strajkujący zostali in\
ynierów i
usunięci siłą przez personel logistyczny
usunięci siłą przez personel logistyczny
ochroniarzy, z zarobkami na
ochroniarzy, z zarobkami na
których wynajął poziomie kilkunastu
których wynajął poziomie kilkunastu
zarząd firmy tysięcy złotych z
zarząd firmy tysięcy złotych z
pakietem socjalnym
pakietem socjalnym
Firma otrzymuje
Firma otrzymuje
kontrakty na Rozpoczęto
kontrakty na Rozpoczęto
odbudowę Iraku szkolenia
odbudowę Iraku szkolenia
Strajk trwa nadal
Strajk trwa nadal
 25 marca do Spotkanie  prezes
25 marca do Spotkanie  prezes
protestu przyłączają odczytał
protestu przyłączają odczytał
się związkowcy oświadczenie, \
e
się związkowcy oświadczenie, \
e
 Solidarności z ma 600 tys. Na
 Solidarności z ma 600 tys. Na
innych regionów odprawy dla 200
innych regionów odprawy dla 200
Polski osób i wyszedł
Polski osób i wyszedł
Mediator
Mediator
wyznaczony przez
wyznaczony przez
Urząd
Urząd
Marszałkowski
Marszałkowski
 22 kwietnia  (51 dzień
22 kwietnia  (51 dzień
20 kwietnia
20 kwietnia
strajku)  pracownicy
strajku)  pracownicy
strajkujący odrzucili
strajkujący odrzucili
przedstawiciele
przedstawiciele
w referendum
w referendum
pracodawcy uzgodnili
pracodawcy uzgodnili
wstępne warunki
wstępne warunki
propozycje zarządu
propozycje zarządu
porozumienia
porozumienia
firmy przyjęcia
firmy przyjęcia
7200 odprawy na rękę
7200 odprawy na rękę
odpraw i
odpraw i
i wypowiedzenia za
i wypowiedzenia za
zakończenia
zakończenia
porozumieniem stron
porozumieniem stron
protestu
protestu
29 kwietnia podpisano
29 kwietnia podpisano
porozumienie
porozumienie
Ewolucja poglądów na konflikt
Ewolucja poglądów na konflikt
Pogląd tradycyjny
Pogląd tradycyjny
 ocena negatywna konfliktu, więc nale\
y go unikać
 ocena negatywna konfliktu, więc nale\
y go unikać
Szkoła stosunków współdziałania
Szkoła stosunków współdziałania
 zjawisko naturalne we wszystkich grupach i
 zjawisko naturalne we wszystkich grupach i
organizacjach; trzeba go zaakceptować; mo\
e być
organizacjach; trzeba go zaakceptować; mo\
e być
korzystny
korzystny
Pogląd interakcyjny
Pogląd interakcyjny
 jego występowanie w pewnym stopniu jest
 jego występowanie w pewnym stopniu jest
absolutnie konieczne do skutecznej działalności
absolutnie konieczne do skutecznej działalności
grupy; podtrzymuje w niej \
ywotność,
grupy; podtrzymuje w niej \
ywotność,
samokrytycyzm i kreatywność; dzielą konflikty na
samokrytycyzm i kreatywność; dzielą konflikty na
funkcjonalne i dysfunkcjonalne
funkcjonalne i dysfunkcjonalne
Przyczyny konfliktu, jako zjawiska naturalnego:
Przyczyny konfliktu, jako zjawiska naturalnego:
podział pracy i obowiązków w firmie
podział pracy i obowiązków w firmie
rzadkość występowania zasobów i dóbr, które mamy
rzadkość występowania zasobów i dóbr, które mamy
do podziału
do podziału
dynamika świata (w tym tak\
e organizacyjnego), w
dynamika świata (w tym tak\
e organizacyjnego), w
którym \
yjemy i pracujemy oraz związanych z tą
którym \
yjemy i pracujemy oraz związanych z tą
dynamiką obaw wobec zachodzących zmian
dynamiką obaw wobec zachodzących zmian
nieuzasadnione, nadmierne wymagania wobec ludzi i
nieuzasadnione, nadmierne wymagania wobec ludzi i
związane z tym błędy w kierowaniu pracownikami
związane z tym błędy w kierowaniu pracownikami
ró\
nice interesów rozumianych jako cele, do których
ró\
nice interesów rozumianych jako cele, do których
ludzie dą\
ą
ludzie dą\
ą
niezrozumienie innych i sytuacji, w których działamy,
niezrozumienie innych i sytuacji, w których działamy,
co jest często wynikiem braku właściwych informacji
co jest często wynikiem braku właściwych informacji
z aspiracji i ambicji ludzkich, z chęci dominacji, złości
z aspiracji i ambicji ludzkich, z chęci dominacji, złości
i zawiści
i zawiści
Konflikt
Konflikt
Zalety:
Zalety:
 dostarcza energii,
 dostarcza energii,
\
ywotności ludziom i
\
ywotności ludziom i
organizacjom, zapobiega
organizacjom, zapobiega
stagnacji
stagnacji
 daje szansę na zmianę
 daje szansę na zmianę
i poprawę
i poprawę
 jest z
ródłem nowych
 jest z
ródłem nowych
rozwiązań
rozwiązań
 umo\
liwia
 umo\
liwia
rozładowanie napięć
rozładowanie napięć
Typologie konfliktów
Typologie konfliktów
Ze względu na zasięg konfliktów
Ze względu na zasięg konfliktów
 grupowe
 grupowe
 jednostkowe
 jednostkowe
 organizacyjne
 organizacyjne
 międzyorganizacyjne
 międzyorganizacyjne
ze względu na ró\
ne stopnie ostrości
ze względu na ró\
ne stopnie ostrości
występowania
występowania
 jawne
 jawne
 ukryte
 ukryte
Elementy procesu
Elementy procesu
konfliktotwórczego
konfliktotwórczego
aktorzy (strony)
aktorzy (strony)
przedmiot
przedmiot
z
ródła (organizacyjne, kierownicze, kulturowe itp.)
z
ródła (organizacyjne, kierownicze, kulturowe itp.)
sytuacja konfliktowa
sytuacja konfliktowa
przebieg konfliktu (długość trwania, etapy, kto
przebieg konfliktu (długość trwania, etapy, kto
podejmuje decyzje rozstrzygając, stosowane
podejmuje decyzje rozstrzygając, stosowane
argumenty, przyjęte rozwiązania)
argumenty, przyjęte rozwiązania)
skutki konfliktu czyli identyfikacja korzyści lub strat
skutki konfliktu czyli identyfikacja korzyści lub strat
jednostkowych i zbiorowych
jednostkowych i zbiorowych
czas trwania konfliktu
czas trwania konfliktu
Cechy konfliktu
Cechy konfliktu
Gorącego Zimnego
Gorącego Zimnego
 wysoka samoocena  niska samoocena i
 wysoka samoocena  niska samoocena i
cynizm
cynizm
 entuzjazm dla osiągania
 entuzjazm dla osiągania
wybranych celów  nieobecność celów
wybranych celów  nieobecność celów
 niedostrzeganie  niedostrzeganie efektu,
 niedostrzeganie  niedostrzeganie efektu,
motywów jakie własne zachowanie
motywów jakie własne zachowanie
wywiera na innych
wywiera na innych
 działania chaotyczne
 działania chaotyczne
 dystans pomiędzy
 dystans pomiędzy
 wybuchy
 wybuchy
stronami
stronami
 wra\
liwość
 wra\
liwość
 implozje
 implozje
 zaanga\
owanie
 zaanga\
owanie
 nieczułość
 nieczułość
 nadmiar informacji
 nadmiar informacji
 unikanie głód informacji
 unikanie głód informacji
 nabrzmiała atmosfera
 nabrzmiała atmosfera
 zamarzanie
 zamarzanie
Konflikt międzygrupowy
Konflikt międzygrupowy
Odnosi się do takich sytuacji
Odnosi się do takich sytuacji
społecznych, jak:
społecznych, jak:
 rywalizacja między organizacjami
 rywalizacja między organizacjami
 walka mniejszości o własne prawa
 walka mniejszości o własne prawa
 walka dwu jednostek organizacyjnych
 walka dwu jednostek organizacyjnych
Kierowanie konfliktem
Kierowanie konfliktem
Konflikt jest zjawiskiem
Konflikt jest zjawiskiem
konstruktywnym i po\
ądanym
konstruktywnym i po\
ądanym
rozwiązywanie kierowanie
rozwiązywanie kierowanie
Model prewencyjno-eskalacyjny
Model prewencyjno-eskalacyjny
E.Van de Vlierta
E.Van de Vlierta
Umo\
liwia analizę prewencyjnego i
Umo\
liwia analizę prewencyjnego i
eskalacyjnego charakteru wszelkich
eskalacyjnego charakteru wszelkich
strategicznych i spontanicznych metod
strategicznych i spontanicznych metod
kierowania konfliktem
kierowania konfliktem
Kierowanie konfliktem
Kierowanie konfliktem
Prewencyjne
spontaniczne
strategiczne
Eskalacyjne strategiczne
spontaniczne
Zachowania spontaniczne w
Zachowania spontaniczne w
prewencyjnym kierowaniu
prewencyjnym kierowaniu
konfliktem
konfliktem
Słu\
ą unikaniu frustracji lub osłabieniu
Słu\
ą unikaniu frustracji lub osłabieniu
konfliktu poprzez automatyczne
konfliktu poprzez automatyczne
działania nawykowe. Są to:
działania nawykowe. Są to:
 odsunięcie konfliktu (wyparcie na dalszy plan,
 odsunięcie konfliktu (wyparcie na dalszy plan,
deprecjonowanie, unikanie)
deprecjonowanie, unikanie)
 deeskalacyjne style zachowania (wycofywanie
 deeskalacyjne style zachowania (wycofywanie
się, łagodzenie problemu, integratywne rozwiązanie
się, łagodzenie problemu, integratywne rozwiązanie
problemu)
problemu)
 sytuacyjne determinanty (brak czasu, mała
 sytuacyjne determinanty (brak czasu, mała
wa\
ność)
wa\
ność)
 automatyczne mechanizmy regulacji
 automatyczne mechanizmy regulacji
(przepisy, normy organizacyjne)
(przepisy, normy organizacyjne)
Strategiczne zachowania
Strategiczne zachowania
prewencyjne
prewencyjne
Są efektem świadomego planu. Nale\
ą
Są efektem świadomego planu. Nale\
ą
do nich:
do nich:
 Zmiana warunków poprzedzających konflikt
 Zmiana warunków poprzedzających konflikt
(zmiana cech organizacji lub cech relacji między stronami,
(zmiana cech organizacji lub cech relacji między stronami,
podziału pracy, przepływu informacji,  absorbcja protestu ,
podziału pracy, przepływu informacji,  absorbcja protestu ,
stworzenie  nadcelu i zasad)
stworzenie  nadcelu i zasad)
 integratywne rozwiązanie konfliktu
 integratywne rozwiązanie konfliktu
(najbardziej propagowana metoda z podejściem typu
(najbardziej propagowana metoda z podejściem typu
wygrana-wygrana)
wygrana-wygrana)
 rekonceptualizacja konfliktu (zmiana spojrzenia
 rekonceptualizacja konfliktu (zmiana spojrzenia
na konflikt i jego interpretacji)
na konflikt i jego interpretacji)
 deeskalacja reakcji ( kontynuowanie kooperacji )
 deeskalacja reakcji ( kontynuowanie kooperacji )
 negocjacje
 negocjacje
Stymulowanie konfliktu
Stymulowanie konfliktu
Wprowadzenie ludzi Postępowanie
Wprowadzenie ludzi Postępowanie
z zewnątrz  na wbrew regułom 
z zewnątrz  na wbrew regułom 
przykład kierowników o pozbawienie
przykład kierowników o pozbawienie
odmiennym systemie poszczególnych lub
odmiennym systemie poszczególnych lub
wartości i stylu grup informacji, które
wartości i stylu grup informacji, które
kierowania zwykle do nich
kierowania zwykle do nich
docierają lub włączenie
docierają lub włączenie
nowych grup do sieci
nowych grup do sieci
informacji. Mo\
e to
informacji. Mo\
e to
zmienić podział władzy
zmienić podział władzy
i stymulować konflikt
i stymulować konflikt
Stymulowanie konfliktu
Stymulowanie konfliktu
Zmiana struktury Zachęcanie do
Zmiana struktury Zachęcanie do
organizacji - rozbicie współzawodnictwa 
organizacji - rozbicie współzawodnictwa 
dawnych zespołów, działów poprzez obietnice nagród,
dawnych zespołów, działów poprzez obietnice nagród,
oraz ich reorganizacja w premii itp. Wysoki poziom
oraz ich reorganizacja w premii itp. Wysoki poziom
taki sposób, aby uzyskały współzawodnictwa mo\
e
taki sposób, aby uzyskały współzawodnictwa mo\
e
nowych członków i nowe prowadzić do twórczego
nowych członków i nowe prowadzić do twórczego
zadania. Doprowadza to do konfliktu.
zadania. Doprowadza to do konfliktu.
okresu niepewności i
okresu niepewności i
Wybór odpowiednich
Wybór odpowiednich
przystosowania. Konflikty
przystosowania. Konflikty
kierowników  kierownicy
kierowników  kierownicy
powstające w tym okresie
powstające w tym okresie
autorytarni nie dopuszczają
autorytarni nie dopuszczają
mogą zmierzać do
mogą zmierzać do
do wyra\
ania poglądów i
do wyra\
ania poglądów i
usprawnienia metod
usprawnienia metod
popierają bierność. Inni
popierają bierność. Inni
funkcjonowania.
funkcjonowania.
mogą być bardziej aktywni i
mogą być bardziej aktywni i
przyczynić się do powstania
przyczynić się do powstania
po\
ytecznego konfliktu tam,
po\
ytecznego konfliktu tam,
gdzie obecnie nie ma.
gdzie obecnie nie ma.
Ograniczanie konfliktu
Ograniczanie konfliktu
Odwracanie Spowodowanie
Odwracanie Spowodowanie
uwagi od współdziałania 
uwagi od współdziałania 
przedmiotu stworzenie sytuacji,
przedmiotu stworzenie sytuacji,
konfliktu  w której konieczna
konfliktu  w której konieczna
nało\
enie na strony jest współpraca obu
nało\
enie na strony jest współpraca obu
konfliktowe stron 
konfliktowe stron 
trudnych zadań zjednoczenie ich
trudnych zadań zjednoczenie ich
silnie wobec wspólnego
silnie wobec wspólnego
koncentrujących  zagro\
enia lub
koncentrujących  zagro\
enia lub
uwagę i aktywność  wroga
uwagę i aktywność  wroga
Eskalacyjne kierowanie
Eskalacyjne kierowanie
konfliktem
konfliktem
Prowadzi do
Prowadzi do
uruchomienia całej
uruchomienia całej
nagromadzonej
nagromadzonej
frustracji poznawczej i
frustracji poznawczej i
emocjonalnej oraz
emocjonalnej oraz
przyczynia się do
przyczynia się do
dalszego jej wzrostu.
dalszego jej wzrostu.
Polega na właściwym
Polega na właściwym
kierowaniu agresją,
kierowaniu agresją,
będącą nieodłącznym
będącą nieodłącznym
elementem konfliktów.
elementem konfliktów.
Sytuacje wymagające
Sytuacje wymagające
eskalacji
eskalacji
Gdy konflikt jest nieunikniony i
Gdy konflikt jest nieunikniony i
niemo\
liwy do rozwiązania ze względu
niemo\
liwy do rozwiązania ze względu
na ludzi, ró\
nice ideologiczne lub
na ludzi, ró\
nice ideologiczne lub
ograniczone zasoby.
ograniczone zasoby.
Gdy istnieje konieczność
Gdy istnieje konieczność
doprowadzenia do wzrostu dro\
ności
doprowadzenia do wzrostu dro\
ności
kanałów informacyjnych,
kanałów informacyjnych,
umo\
liwiających wytwarzanie,
umo\
liwiających wytwarzanie,
przetwarzanie i wykorzystanie
przetwarzanie i wykorzystanie
informacji.
informacji.
Spontaniczne zachowania
Spontaniczne zachowania
eskalacyjne
eskalacyjne
Występują zazwyczaj w konfliktach o silnym
Występują zazwyczaj w konfliktach o silnym
zabarwieniu emocjonalnym. Są to:
zabarwieniu emocjonalnym. Są to:
 wyolbrzymienie konfliktu
 wyolbrzymienie konfliktu
 atakowanie oponenta
 atakowanie oponenta
 ograniczenie kontaktów
 ograniczenie kontaktów
Strategiczne zachowania
Strategiczne zachowania
eskalacyjne
eskalacyjne
Głównym celem jest świadome
Głównym celem jest świadome
dą\
enie do eskalacji, aby poprzez
dą\
enie do eskalacji, aby poprzez
wy\
szy poziom napięcia doprowadzić
wy\
szy poziom napięcia doprowadzić
do zachwiania konfliktu.
do zachwiania konfliktu.
 zmiana warunków poprzedzających
 zmiana warunków poprzedzających
konflikt (wprowadzenie nowej struktury, zmiana stylu
konflikt (wprowadzenie nowej struktury, zmiana stylu
kierowania)
kierowania)
 rozszerzenie przedmiotu konfliktu (tematy
 rozszerzenie przedmiotu konfliktu (tematy
zastępcze)
zastępcze)
 rekonceptualizacja konfliktu (sterowanie
 rekonceptualizacja konfliktu (sterowanie
informacją)
informacją)
 eskalacja reakcji (oskar\
anie, obra\
anie itp.)
 eskalacja reakcji (oskar\
anie, obra\
anie itp.)
 poszukiwanie sprzymierzeńców
 poszukiwanie sprzymierzeńców
Zasady nowoczesnego
Zasady nowoczesnego
podejścia do konfliktów
podejścia do konfliktów
za: K. Piotrkowski, M. Świątkowski
za: K. Piotrkowski, M. Świątkowski
Premiuj inicjatywę, zwalczaj Wybór metody kierowania
Premiuj inicjatywę, zwalczaj Wybór metody kierowania
oportunizm i zachęcaj konfliktami i wybieraj
oportunizm i zachęcaj konfliktami i wybieraj
pracowników do ujawniania spośród wielu alternatyw
pracowników do ujawniania spośród wielu alternatyw
swoich stanowisk
swoich stanowisk
Inicjuj konflikty, gdy to
Inicjuj konflikty, gdy to
Nie ignoruj, nie obawiaj się mo\
e podnieść efektywność
Nie ignoruj, nie obawiaj się mo\
e podnieść efektywność
konfliktów i poszukuj ich w twojej firmy, ale pod
konfliktów i poszukuj ich w twojej firmy, ale pod
swoim otoczeniu warunkiem, \
e będziesz
swoim otoczeniu warunkiem, \
e będziesz
skutecznie nad nimi
skutecznie nad nimi
Zawsze znajduj czas na
Zawsze znajduj czas na
panował
panował
zajęcie się konfliktami
zajęcie się konfliktami
Jeśli jesteś stroną konfliktu,
Jeśli jesteś stroną konfliktu,
Zawsze dociekaj ich istoty i
Zawsze dociekaj ich istoty i
traktuj adwersarza jak
traktuj adwersarza jak
nie zadowalaj się pozorami
nie zadowalaj się pozorami
partnera, a nie wroga
partnera, a nie wroga
Nie staraj się zniszczyć
Nie staraj się zniszczyć
drugiej strony, lecz daj jej
drugiej strony, lecz daj jej
szansę na uzyskanie czegoś
szansę na uzyskanie czegoś
dla siebie
dla siebie
Zasady nowoczesnego
Zasady nowoczesnego
podejścia do konfliktów
podejścia do konfliktów
za: K. Piotrkowski, M. Świątkowski
za: K. Piotrkowski, M. Świątkowski
Konsekwentnie Nie poddawaj się i z
Konsekwentnie Nie poddawaj się i z
zmierzaj do uporem staraj się
zmierzaj do uporem staraj się
konstruktywnego utrzymywać kontakty z
konstruktywnego utrzymywać kontakty z
rozwiązania drugą stroną
rozwiązania drugą stroną
Jasno przedstawiaj Poszukując rozwiązania
Jasno przedstawiaj Poszukując rozwiązania
swoje stanowisko i odwołuj się do
swoje stanowisko i odwołuj się do
zachęcaj do tego obiektywnych
zachęcaj do tego obiektywnych
partnerów kryteriów, a gdy to nie
partnerów kryteriów, a gdy to nie
pomo\
e doprowadz
do
pomo\
e doprowadz
do
Bądz
gotowy do
Bądz
gotowy do
wyboru arbitra
wyboru arbitra
ustępstw i inicjuj gest
ustępstw i inicjuj gest
zgody Zmierzaj do
zgody Zmierzaj do
porozumienia, które
porozumienia, które
przyniesie korzyści
przyniesie korzyści
tak\
e drugiej stronie
tak\
e drugiej stronie
Współpraca
Współpraca
Stwarza:
Stwarza:
 właściwy klimat
 właściwy klimat
 motywuje ludzi do
 motywuje ludzi do
działań
działań
proefektywnych
proefektywnych
 wyzwala
 wyzwala
pomysłowość,
pomysłowość,
energię i pasje
energię i pasje
Zasady ograniczające
Zasady ograniczające
emocjonalne działanie (R.Fisher)
emocjonalne działanie (R.Fisher)
Odseparuj osobę oponenta od
Odseparuj osobę oponenta od
przedmiotu sporu. Postępuj delikatnie
przedmiotu sporu. Postępuj delikatnie
z ludz
mi, a twardo i nieustępliwie z
z ludz
mi, a twardo i nieustępliwie z
problemem.
problemem.
Koncentruj się na rozwiązaniu
Koncentruj się na rozwiązaniu
problemu, a nie na przyjętym
problemu, a nie na przyjętym
stanowisku.
stanowisku.
Wymyśl wiele ró\
norodnych
Wymyśl wiele ró\
norodnych
kierunków działania i opcji
kierunków działania i opcji
prowadzących do rozwiązania.
prowadzących do rozwiązania.
Wymagaj obiektywnych kryteriów,
Wymagaj obiektywnych kryteriów,
niezale\
nych od czyjeś dobrej woli.
niezale\
nych od czyjeś dobrej woli.
Staraj się zrozumieć argumenty
Staraj się zrozumieć argumenty
drugiej strony.
drugiej strony.
Nie mo\
na logicznie
Nie mo\
na logicznie
wyperswadować czegoś, co
wyperswadować czegoś, co
przyszło bez udziału rozumu.
przyszło bez udziału rozumu.
Jonathan Swift
Jonathan Swift
Co robić, gdy rozmówca jest
Co robić, gdy rozmówca jest
agresywny?
agresywny?
Wszelkimi sposobami
Wszelkimi sposobami
zachowaj spokój -
zachowaj spokój -
Jeśli to się
Jeśli to się
oddychaj głęboko
oddychaj głęboko
przedłu\
a - zwróć
przedłu\
a - zwróć
uwagę na
uwagę na
ton spokojny, cichy
ton spokojny, cichy
konsekwencje
konsekwencje
pytaj o fakty i upewnij
pytaj o fakty i upewnij
takiego zachowania
takiego zachowania
się, czy je rozumiesz
się, czy je rozumiesz
jeśli to trwa nadal -
jeśli to trwa nadal -
nastaw się na udzielanie
nastaw się na udzielanie
przerwij kontakt
przerwij kontakt
pomocy
pomocy
zachęć do wykrzyczenia
zachęć do wykrzyczenia
- podaruj mu 5 min. w
- podaruj mu 5 min. w
prezencie
prezencie
 Nie rób:
Nie rób:
Nie mów:
Nie mów:
 nie przerywaj
 nie przerywaj
  to nie moja
  to nie moja
 nie oskar\
aj
 nie oskar\
aj
wina...
wina...
bezpodstawnie
bezpodstawnie
  nie jestem tu po
  nie jestem tu po
 nie wyciągaj
 nie wyciągaj
to, aby słuchać
to, aby słuchać
wniosków bez
wniosków bez
takich...
takich...
znajomości faktów
znajomości faktów
  tak du\
o mamy
  tak du\
o mamy
 nie obwiniaj
 nie obwiniaj
ostatnio
ostatnio
 nie trać kontroli nad
 nie trać kontroli nad
problemów...
problemów...
sobą
sobą
 nie proś o
 nie proś o
wyrozumiałość
wyrozumiałość
Zajęcia VI
Zajęcia VI
Film Jak \
yć?
Film Jak \
yć?
Zajęcia VI
Zajęcia VI
Patologie w organizacjach Organizacje totalne
Patologie w organizacjach Organizacje totalne
Goffman E. (1975). Charakterystyka instytucji totalnych [w:]
Goffman E. (1975). Charakterystyka instytucji totalnych [w:]
Elementy teorii socjologicznej Warszawa 1975, s.150-167 i
Elementy teorii socjologicznej Warszawa 1975, s.150-167 i
s.175-177.
s.175-177.
Bakan, J.(2006). Korporacja. Warszawa: Wyd. Lepszy Świat, rozdz.
Bakan, J.(2006). Korporacja. Warszawa: Wyd. Lepszy Świat, rozdz.
2 i 6.
2 i 6.
Winnicka E., Wujec P., Na ósmym miejscu są krzesła, Magazyn,
Winnicka E., Wujec P., Na ósmym miejscu są krzesła, Magazyn,
(dodatek do GW), 04.04.1997
(dodatek do GW), 04.04.1997
Ćwiczenie
Ćwiczenie
Zastanów się&
Zastanów się&
Instytucje totalne
Instytucje totalne
według E.Goffmana
według E.Goffmana
Organizacje społeczne, w których
Organizacje społeczne, w których
prowadzi się regularnie określony typ
prowadzi się regularnie określony typ
działalności
działalności
Instytucje totalne
Instytucje totalne
według E.Goffmana
według E.Goffmana
Grupa I - Opieka nad Grupa III  ochrona
Grupa I - Opieka nad Grupa III  ochrona
niedołę\
nymi (domy społeczeństwa -
niedołę\
nymi (domy społeczeństwa -
starców) więzienia, zakłady
starców) więzienia, zakłady
poprawcze
poprawcze
Grupa II  niezdolni
Grupa II  niezdolni
do samodzielnego Grupa IV - Koszary
do samodzielnego Grupa IV - Koszary
troszczenia się o siebie, wojskowe, okręty,
troszczenia się o siebie, wojskowe, okręty,
a jednocześnie nie z obozy pracy
a jednocześnie nie z obozy pracy
ich winy niebezpieczni
ich winy niebezpieczni
Grupa V  zakony,
Grupa V  zakony,
dla społeczeństwa
dla społeczeństwa
klasztory
klasztory
(sanatoria
(sanatoria
przeciwgruz
licze,
przeciwgruz
licze,
szpitale
szpitale
psychiatryczne)
psychiatryczne)
Instytucje totalne
Instytucje totalne
- Cechy
- Cechy
według E.Goffmana
według E.Goffmana
Cecha współczesnych społeczeństw 
Cecha współczesnych społeczeństw 
rozdział miejsca spania, zabawy i pracy
rozdział miejsca spania, zabawy i pracy
Instytucje totalne łamią bariery  \
ycie
Instytucje totalne łamią bariery  \
ycie
wszystkich członków toczy się w jednym
wszystkich członków toczy się w jednym
miejscu i podlega tej samej i jedynej
miejscu i podlega tej samej i jedynej
władzy
władzy
Dzień jest ściśle zaplanowany i
Dzień jest ściśle zaplanowany i
przebiega według ustalonego schematu
przebiega według ustalonego schematu
Instytucje totalne
Instytucje totalne
- Cechy
- Cechy
według E.Goffmana
według E.Goffmana
Podział na personel i podwładnych
Podział na personel i podwładnych
Powiązanie z pracą  zaplanowany
Powiązanie z pracą  zaplanowany
sposób zaspokajania wszystkich
sposób zaspokajania wszystkich
podstawowych potrzeb; przejęta
podstawowych potrzeb; przejęta
 odpowiedzialność za wszystko, co
 odpowiedzialność za wszystko, co
uwa\
a się za istotnie niezbędne
uwa\
a się za istotnie niezbędne
Instytucje totalne
Instytucje totalne
- Cechy
- Cechy
według E.Goffmana
według E.Goffmana
 Zakłady przymusowego
 Zakłady przymusowego
przekształcania osobowości -
przekształcania osobowości -
Standaryzacja i depersonalizacja 
Standaryzacja i depersonalizacja 
odebranie rzeczy podkreślających
odebranie rzeczy podkreślających
to\
samość i indywidualizm
to\
samość i indywidualizm
Ludzie to przedmioty i wytwory
Ludzie to przedmioty i wytwory
podlegające obróbce
podlegające obróbce
K. Obłój
K. Obłój
Praca w wielkiej korporacji to wybór
Praca w wielkiej korporacji to wybór
faustowski. W imię kariery poświęca
faustowski. W imię kariery poświęca
się duszę.
się duszę.
Nowoczesne korporacje to organizacje
Nowoczesne korporacje to organizacje
totalitarne. Dzięki temu są tak
totalitarne. Dzięki temu są tak
efektywne. Przecie\
firma nie istnieje
efektywne. Przecie\
firma nie istnieje
po to, aby jej pracownikom dobrze się
po to, aby jej pracownikom dobrze się
\
yło, ale po to, aby przynosić zyski
\
yło, ale po to, aby przynosić zyski
właścicielom.
właścicielom.
Szef Dilberta
Szef Dilberta
Zawsze twierdziłem, \
e w firmie
Zawsze twierdziłem, \
e w firmie
najwa\
niejsi są ludzie. Ale doszedłem
najwa\
niejsi są ludzie. Ale doszedłem
do wniosku, \
e to nieprawda. Ludzie
do wniosku, \
e to nieprawda. Ludzie
są na dziewiątym miejscu. Na ósmym
są na dziewiątym miejscu. Na ósmym
są krzesła.
są krzesła.
Ile uniesie osiołek?
Ile uniesie osiołek?
Sprawnie zarządzane firmy zarzucają
Sprawnie zarządzane firmy zarzucają
ludzi mnóstwem głupiej roboty, \
eby
ludzi mnóstwem głupiej roboty, \
eby
złamać im kręgosłup. Ludzie
złamać im kręgosłup. Ludzie
przychodzą do pracy z myślą, \
e są
przychodzą do pracy z myślą, \
e są
wa\
ni. A to jest niebezpieczne.
wa\
ni. A to jest niebezpieczne.
[cyt. 1,2]
[cyt. 1,2]
 śeby nowoczesna korporacja działała
śeby nowoczesna korporacja działała
efektywnie, nie mo\
e tolerować
efektywnie, nie mo\
e tolerować
nieprzewidywalnych zachowań swoich
nieprzewidywalnych zachowań swoich
pracowników. Pracownik jest kółkiem
pracowników. Pracownik jest kółkiem
zębatym w wielkiej maszynie. Kółko
zębatym w wielkiej maszynie. Kółko
nie mo\
e mieć własnych poglądów, w
nie mo\
e mieć własnych poglądów, w
którą stronę się kręcić.
którą stronę się kręcić.
 R. Pascal: Kiedy ju\
nauczy się
R. Pascal: Kiedy ju\
nauczy się
pracowników pokory, nale\
y
pracowników pokory, nale\
y
przywiązać ich do firmy, zbudować
przywiązać ich do firmy, zbudować
folklor organizacyjny.
folklor organizacyjny.
 K. Obłój: Korporacja chce być dla
K. Obłój: Korporacja chce być dla
pracownika najwa\
niejsza. A zatem musi
pracownika najwa\
niejsza. A zatem musi
go w końcu przekonać, \
e jego praca
go w końcu przekonać, \
e jego praca
jest coś warta, \
e coś się buduje, \
e
jest coś warta, \
e coś się buduje, \
e
opłaca się podejmować ten wysiłek. Tak
opłaca się podejmować ten wysiłek. Tak
tworzy się kultura klanu.
tworzy się kultura klanu.
[cyt.3, 4, 5]
[cyt.3, 4, 5]
Korporacje
Korporacje
według K. Staniszewskiej
według K. Staniszewskiej
są niczym twierdze
są niczym twierdze
lśnią w ciemnościach
lśnią w ciemnościach
są jak kasyna (I)
są jak kasyna (I)
są jak Święty Mikołaj (I)
są jak Święty Mikołaj (I)
są jak kasyna (II)
są jak kasyna (II)
 cenę jaką płacimy za karierę jest nasz
 cenę jaką płacimy za karierę jest nasz
czas
czas
są jak Święty Mikołaj (II)
są jak Święty Mikołaj (II)
są jak chory ząb (I)
są jak chory ząb (I)
są niczym zamek Królowej Śniegu
są niczym zamek Królowej Śniegu
K. Staniszewska
K. Staniszewska
Młodzi profesjonaliści grają w
Młodzi profesjonaliści grają w
karierę, a stawką w tej grze jest
karierę, a stawką w tej grze jest
wolność.
wolność.
 Młodzi profesjonaliści nie
Młodzi profesjonaliści nie
zapomnieli o swoich marzeniach i
zapomnieli o swoich marzeniach i
najwa\
niejszych wartościach. Są
najwa\
niejszych wartościach. Są
jednak bardzo wymagający wobec
jednak bardzo wymagający wobec
świata i pragną realizować te
świata i pragną realizować te
marzenia na określonym wysokim
marzenia na określonym wysokim
poziomie.
poziomie.
 Na początku drogi do Przyszłej Wielkiej
Na początku drogi do Przyszłej Wielkiej
Wolności, aktorzy grający w organizacjach
Wolności, aktorzy grający w organizacjach
rezygnują z Dzisiejszej Małej Wolności i
rezygnują z Dzisiejszej Małej Wolności i
pracują cię\
ko szlifując swój warsztat.
pracują cię\
ko szlifując swój warsztat.
Takie posunięcie powinno rozwinąć talent
Takie posunięcie powinno rozwinąć talent
aktora i wzbogacić go o jak największe
aktora i wzbogacić go o jak największe
doświadczenia, co w efekcie pozwoli mu w
doświadczenia, co w efekcie pozwoli mu w
przyszłości zostać wolnym strzelcem
przyszłości zostać wolnym strzelcem
dyktującym warunki ró\
nych kontraktów.
dyktującym warunki ró\
nych kontraktów.
 Czy mamy zacząć się bać korporacji?
Czy mamy zacząć się bać korporacji?
Podejmować świadome decyzje.
Podejmować świadome decyzje.
Zajęcia VII
Zajęcia VII
Kultura organizacji
Kultura organizacji
Bolesta-Kukułka, K. (2003 i nast.). Socjologia ogólna.
Bolesta-Kukułka, K. (2003 i nast.). Socjologia ogólna.
Warszawa: Wyd. Nauk. WZ UW, s. 260-263
Warszawa: Wyd. Nauk. WZ UW, s. 260-263
Zbiegień-Maciąg L. (1999), Kultura w organizacji.
Zbiegień-Maciąg L. (1999), Kultura w organizacji.
Identyfikacja kultur znanych firm, Wydawnictwo
Identyfikacja kultur znanych firm, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa
Naukowe PWN, Warszawa
CZY KULTURA ORGANIZACJI ISTNIEJE,
CZY KULTURA ORGANIZACJI ISTNIEJE,
CZY JEST TO WYMYSA
TEORETYKÓW?
CZY JEST TO WYMYSA
TEORETYKÓW?
Przyczyny zainteresowania
Przyczyny zainteresowania
kulturą organizacji
kulturą organizacji
Poszukiwanie z
ródeł sukcesów
Poszukiwanie z
ródeł sukcesów
przedsiębiorstw japońskich
przedsiębiorstw japońskich
powrót do metod jakościowych w
powrót do metod jakościowych w
zarządzaniu
zarządzaniu
poszukiwanie przepisów na sukces firm
poszukiwanie przepisów na sukces firm
Kultura organizacji według
Kultura organizacji według
E. Scheina
E. Scheina
Jest to zbiór dominujących
Jest to zbiór dominujących
wartości i norm
wartości i norm
postępowania,
postępowania,
charakterystycznych dla
charakterystycznych dla
danej organizacji,
danej organizacji,
podbudowany zało\
eniami
podbudowany zało\
eniami
co do natury
co do natury
rzeczywistości i
rzeczywistości i
przejawiający się poprzez
przejawiający się poprzez
artefakty - zewnętrzne,
artefakty - zewnętrzne,
sztuczne twory danej kultury
sztuczne twory danej kultury
Model kultury organizacyjnej
Model kultury organizacyjnej
według E. Scheina
według E. Scheina
Widoczne i uświadomione
Artefakty
Częściowo widoczne
i uświadomione
Normy i wartości
Całkiem niewidoczne
i nieuświadomione
Zało\
enia
Zało\
enia dotyczące
Zało\
enia dotyczące
 natury człowieka
 natury człowieka
 relacji międzyludzkich
 relacji międzyludzkich
 samej organizacji
 samej organizacji
 natury otoczenia
 natury otoczenia
 relacji organizacji z otoczeniem
 relacji organizacji z otoczeniem
 Stosunek do organizacji (otoczenia)
Stosunek do organizacji (otoczenia)
Czy organizacja postrzega siebie samą jako
Czy organizacja postrzega siebie samą jako
dominującą, podległą, zgraną, czy
dominującą, podległą, zgraną, czy
próbującą wydobyć się z niszy?
próbującą wydobyć się z niszy?
Natura działań człowieka
Natura działań człowieka
Czy właściwym sposobem zachowania
Czy właściwym sposobem zachowania
człowieka jest dominacja i aktywność,
człowieka jest dominacja i aktywność,
harmonia, czy bierność i fatalizm?
harmonia, czy bierność i fatalizm?
 Istota natury ludzkiej
Istota natury ludzkiej
Czy ludzie są w zasadzie dobrzy,
Czy ludzie są w zasadzie dobrzy,
obojętni, czy z
li i czy naturę ludzką
obojętni, czy z
li i czy naturę ludzką
mo\
na doskonalić, czy te\
jest ona
mo\
na doskonalić, czy te\
jest ona
niezmienna?
niezmienna?
 Natura tego, co ludzkie
Natura tego, co ludzkie
Jaki jest właściwy sposób odnoszenia się ludzi
Jaki jest właściwy sposób odnoszenia się ludzi
do siebie nawzajem, podziału władzy? Czy
do siebie nawzajem, podziału władzy? Czy
\
ycie nastawione jest na konkurencję czy na
\
ycie nastawione jest na konkurencję czy na
współpracę? Czy najlepszą podstawą
współpracę? Czy najlepszą podstawą
organizowania społeczeństwa jest
organizowania społeczeństwa jest
indywidualizm, czy kolektywizm? Czy
indywidualizm, czy kolektywizm? Czy
najlepszy system sprawowania władzy jest
najlepszy system sprawowania władzy jest
autokratyczno-paternalistyczny, czy
autokratyczno-paternalistyczny, czy
kolegialno-współuczestniczący?
kolegialno-współuczestniczący?
 Stosunek jednorodności do
Stosunek jednorodności do
ró\
norodności
ró\
norodności
Czy grupa korzysta najwięcej wtedy, gdy
Czy grupa korzysta najwięcej wtedy, gdy
jest wysoce zró\
nicowana, czy wtedy,
jest wysoce zró\
nicowana, czy wtedy,
gdy jest wysoce homogeniczna i czy
gdy jest wysoce homogeniczna i czy
jednostki nale\
ące do grupy nale\
y
jednostki nale\
ące do grupy nale\
y
zachęcać do eksperymentowania, czy
zachęcać do eksperymentowania, czy
podporządkowywania się?
podporządkowywania się?
 normy i wartości
normy i wartości
 deklarowane
 deklarowane
 przestrzegane
 przestrzegane
Wartości
Wartości
Społecznie uznawane zasady, cele i
Społecznie uznawane zasady, cele i
standardy
standardy
Określają, na czym członkom
Określają, na czym członkom
organizacji zale\
y:
organizacji zale\
y:
 Wolności, demokracji, tradycji, bogactwie
 Wolności, demokracji, tradycji, bogactwie
Normy
Normy
Niepisane reguły, dzięki którym
Niepisane reguły, dzięki którym
członkowie organizacji wiedzą, czego
członkowie organizacji wiedzą, czego
się od nich oczekuje
się od nich oczekuje
Na przykład: kiedy informować
Na przykład: kiedy informować
zwierzchnika o trudnościach, jak się
zwierzchnika o trudnościach, jak się
ubierać i okazywać emocje
ubierać i okazywać emocje
Artefakty
Artefakty
Przejawy fizyczne
Przejawy fizyczne
Przejawy w zachowaniu
Przejawy w zachowaniu
 Sztuka u\
ytkowa,
 Sztuka u\
ytkowa,
 Ceremonie, rytuały
 Ceremonie, rytuały
logo
logo
 Wzorce komunikacji
 Wzorce komunikacji
 Budynki, wystrój
 Budynki, wystrój
 Tradycje, obyczaje
 Tradycje, obyczaje
 Odzie\
/wygląd
 Odzie\
/wygląd
 Nagrody, kary
 Nagrody, kary
 Przedmioty
 Przedmioty
Przejawy werbalne
Przejawy werbalne
materialne
materialne
 Anegdoty, dowcipy
 Anegdoty, dowcipy
 śargon, imiona, przezwiska
 śargon, imiona, przezwiska
 Układ przestrzenny
 Układ przestrzenny
 Opowieści, mity, historia
 Opowieści, mity, historia
 Bohaterowie, czarne charaktery
 Bohaterowie, czarne charaktery
 metafory
 metafory
Przejawy kultury organizacyjnej
Przejawy kultury organizacyjnej
Symbolika Sposoby komunikowania
Symbolika Sposoby komunikowania
się
 architektoniczna się
 architektoniczna
(rozplanowanie biura, wystrój
(rozplanowanie biura, wystrój
 język (wyra\
enia, skróty
 język (wyra\
enia, skróty
wnętrz)
wnętrz)
myślowe)
myślowe)
 fizyczna (sposób ubierania
 fizyczna (sposób ubierania
 formuły lingwistyczne
 formuły lingwistyczne
się, identyfikatory)
się, identyfikatory)
(hasła, zawołania, przydomki)
(hasła, zawołania, przydomki)
 symbole statusu
 symbole statusu
 sposób przyjmowania
 sposób przyjmowania
(przywileje słu\
bowe:
(przywileje słu\
bowe:
interesantów, klientów
interesantów, klientów
samochód, sekretarka,
samochód, sekretarka,
członkostwo w klubach  sposób odnoszenia się
członkostwo w klubach  sposób odnoszenia się
elitarnych)
elitarnych)
ludzi do siebie
ludzi do siebie
nawzajem
nawzajem
Przejawy kultury organizacyjnej c.d.
Przejawy kultury organizacyjnej c.d.
Rytuały - sposoby: Wartości i normy
Rytuały - sposoby: Wartości i normy
 witania się ludzi
 witania się ludzi
 przedmioty, sytuacje,
 przedmioty, sytuacje,
 przyjmowania nowych które ludzie cenią i
 przyjmowania nowych które ludzie cenią i
do pracy
do pracy
starają się je osiągnąć.
starają się je osiągnąć.
Są bardzo stabilne i
 rozpoczynania dnia Są bardzo stabilne i
 rozpoczynania dnia
pracy
pracy określają, co słuszne,
określają, co słuszne,
co po\
ądane
 obchodzenie co po\
ądane
 obchodzenie
uroczystości: imienin,
uroczystości: imienin,
 normy określają, do
 normy określają, do
urodzin itd.
urodzin itd.
czego nale\
y dą\
yć, a
czego nale\
y dą\
yć, a
 spędzania przerw w
 spędzania przerw w
czego unikać;
czego unikać;
pracy
pracy
obligatoryjne
obligatoryjne
 spędzania wolnych dni
 spędzania wolnych dni
powinności.
powinności.
Przejawy kultury organizacyjnej c.d.
Przejawy kultury organizacyjnej c.d.
Tabu
Tabu
Mity
Mity
 sprawy, o których nie
 sprawy, o których nie
 anegdoty,
 anegdoty,
wypada mówić,
wypada mówić,
opowieści,
opowieści,
działania, których
działania, których
podkreślające, co w
podkreślające, co w
wykonanie nie jest
wykonanie nie jest
danej kulturze jest
danej kulturze jest
mo\
liwe
mo\
liwe
akceptowane,
akceptowane,
 mo\
e dotyczyć:
 mo\
e dotyczyć:
uprawnione, a
uprawnione, a
nieujawniania
nieujawniania
czego się nie
czego się nie
wynagrodzenia,
wynagrodzenia,
toleruje
toleruje
kryteriów polityki
kryteriów polityki
awansów, szczegółów z
awansów, szczegółów z
\
ycia prywatnego
\
ycia prywatnego
Kultura organizacyjna
Kultura organizacyjna
introwertyczna ekstrawertyczna
introwertyczna ekstrawertyczna
 skoncentrowana na swoim
 skoncentrowana na swoim
 otwarta na uczestnictwo w
 otwarta na uczestnictwo w
wnętrzu
wnętrzu
otoczeniu
otoczeniu
 brak kontaktów z
 brak kontaktów z
 otwarta na ryzyko
 otwarta na ryzyko
otoczeniem rynkowym,
otoczeniem rynkowym,
 pracownicy nie odczuwają
 pracownicy nie odczuwają
 awersja do podejmowania
 awersja do podejmowania
głębszej więzi między sobą
głębszej więzi między sobą
ryzyka
ryzyka
i z firmą
i z firmą
 tendencja do bycia
 tendencja do bycia
 są w firmie tylko po to, aby
 są w firmie tylko po to, aby
samowystarczalnym
samowystarczalnym
dobrze wykonywać zadania
dobrze wykonywać zadania
 mała tolerancja wobec
 mała tolerancja wobec
 pracownicy są pewni
odmiennych wartości i  pracownicy są pewni
odmiennych wartości i
poglądów
poglądów
siebie, ale wykazują małe
siebie, ale wykazują małe
poczucie odpowiedzialności
 podejrzliwość wobec ludzi poczucie odpowiedzialności
 podejrzliwość wobec ludzi
nowych
nowych
za firmę
za firmę
 pracownicy nie wyobra\
ają
 pracownicy nie wyobra\
ają
sobie zmiany miejsca pracy
sobie zmiany miejsca pracy
Kultura organizacyjna
Kultura organizacyjna
męska
męska
kobieca
kobieca
 agresywna, silna,
 agresywna, silna,  przyjazna, wspierająca,
 przyjazna, wspierająca,
dominacji
dominacji łagodna, opiekuńcza,
łagodna, opiekuńcza,
intuicyjna
intuicyjna
 nastawiona na zadania,
 nastawiona na zadania,
a nie na zaspokajanie
a nie na zaspokajanie  dą\
y się do wspierania
 dą\
y się do wspierania
potrzeb pracowniczych
potrzeb pracowniczych wszystkich
wszystkich
pracowników, dzięki
pracowników, dzięki
 pracownicy są
 pracownicy są
czemu są oni bardzo
czemu są oni bardzo
stanowczy, energiczni
stanowczy, energiczni
lojalni wobec firmy
lojalni wobec firmy
 wartości:
 wartości:
 nacisk na uczciwość
 nacisk na uczciwość
współzawodnictwo,
współzawodnictwo,
wobec pracowników i
wobec pracowników i
rywalizacja, walka
rywalizacja, walka
klientów
klientów
przykł. PepsiCo
przykł. PepsiCo
Kultura organizacyjna
Kultura organizacyjna
Słaba
Słaba
Silna
Silna
 załamanie systemu
 załamanie systemu
 stały system
 stały system
 formalne reguły
 formalne reguły
 niepisane normy
 niepisane normy
 chwiejna struktura
 chwiejna struktura
 stała struktura
 stała struktura
 niska kompetentność
 niska kompetentność
 wysoka kompetentność
 wysoka kompetentność
personelu
personelu
personelu
personelu
 niski stopień
 niski stopień
 wysoki stopień
 wysoki stopień
zaanga\
owania
zaanga\
owania
zaanga\
owania
zaanga\
owania
 poczucie  zwyczajności
 poczucie  zwyczajności
 poczucie bycia kimś
 poczucie bycia kimś
 poczucie wstydu za
wa\
nym  poczucie wstydu za
wa\
nym
niepowodzenia
niepowodzenia
 poczucie dumy
 poczucie dumy
 niska jakość produktów
 niska jakość produktów
 produkty wysokiej jakości
 produkty wysokiej jakości
 dzielenie odczuć z
 dzielenie odczuć z
 dzielenie odczuć z
 dzielenie odczuć z
poniesionych pora\
ek
poniesionych pora\
ek
odniesionych sukcesów
odniesionych sukcesów
Kultura silna
Kultura silna
Wady:
Wady:
Zalety:
Zalety:
 izolacja, zamykanie się w
 izolacja, zamykanie się w
 sprawna komunikacja
 sprawna komunikacja
sobie, konserwatyzm
sobie, konserwatyzm
 mo\
liwość szybkiego
 mo\
liwość szybkiego
 łatwość rozprzestrzeniania
 łatwość rozprzestrzeniania
podejmowania decyzji
podejmowania decyzji
się złych nastrojów
się złych nastrojów
 małe nakłady na
 małe nakłady na
 pewne zachowania są
 pewne zachowania są
kontrolę
kontrolę
przejmowane nie tyle
przejmowane nie tyle
 poczucie wspólnoty i
 poczucie wspólnoty i
poprzez ich rozumienie,
poprzez ich rozumienie,
tym samym silna
tym samym silna
ale przez konformizm;
ale przez konformizm;
motywacja i lojalność
motywacja i lojalność
kultura nie jednoczy, nie
kultura nie jednoczy, nie
 poczucie stabilności i
 poczucie stabilności i
mobilizuje, ale staje się
mobilizuje, ale staje się
bezpieczeństwa u
bezpieczeństwa u
środkiem manipulacji
środkiem manipulacji
pracowników
pracowników
Typologia według
Typologia według
Ch.Handy ego
Ch.Handy ego
Kultura władzy
Kultura władzy
 dą\
ą do zdominowana
 dą\
ą do zdominowana
otoczenia
otoczenia
symbol: sieć pajęcza
symbol: sieć pajęcza
 zatrudniane są osoby
 zatrudniane są osoby
 w małych
 w małych
nastawione na zdobywanie
nastawione na zdobywanie
przedsiębiorstwach,
przedsiębiorstwach,
władzy oraz ponoszenie
władzy oraz ponoszenie
związkach zawodowych
związkach zawodowych
ryzyka
ryzyka
 centralne z
ródło władzy
 centralne z
ródło władzy
 przewa\
a prawo d\
ungli
 przewa\
a prawo d\
ungli
 ludzie kupowani niczym
 ludzie kupowani niczym
 wiara w indywidualność
 wiara w indywidualność
towary
towary
 tolerancja dla u\
ywanych
 tolerancja dla u\
ywanych
 mało zasad, procedur
 mało zasad, procedur
środków do zdobycia
środków do zdobycia
 decyzje podejmowane
 decyzje podejmowane
sukcesu
sukcesu
jako wynik wpływów
jako wynik wpływów
 ograniczony rozwój
 ograniczony rozwój
 organizacja jest dumna i
 organizacja jest dumna i
organizacji
organizacji
silna
silna
 bez  pająka jest słaba
 bez  pająka jest słaba
Typologia według
Typologia według
Ch.Handy ego
Ch.Handy ego
Kultura roli
Kultura roli
 najwa\
niejsza jest władza
 najwa\
niejsza jest władza
wynikająca ze stanowiska i roli
wynikająca ze stanowiska i roli
symbol: świątynia grecka
symbol: świątynia grecka
 organizacja daje pracownikom
 organizacja daje pracownikom
 kierowana przez logikę i
 kierowana przez logikę i
poczucie bezpieczeństwa i
poczucie bezpieczeństwa i
racjonalizm
racjonalizm
przewidywalność
przewidywalność
 filary świątyni to piony
 filary świątyni to piony
 jest frustrująca dla jednostek,
 jest frustrująca dla jednostek,
funkcjonalne organizacji i w
funkcjonalne organizacji i w
które pragną władzy, są ambitne i
które pragną władzy, są ambitne i
nich tkwi jej siła
nich tkwi jej siła
bardziej zainteresowane wynikami
bardziej zainteresowane wynikami
ni\
metodami
ni\
metodami
 najwa\
niejsze są przepisy
 najwa\
niejsze są przepisy
roli, stałe procedury działania  taka organizacja odnosi sukcesy
roli, stałe procedury działania  taka organizacja odnosi sukcesy
w stabilnym otoczeniu
w stabilnym otoczeniu
 bardziej ceniona jest
 bardziej ceniona jest
 charakterystyczna dla
 charakterystyczna dla
poprawność reakcji zgodnie z
poprawność reakcji zgodnie z
administracji państwowej, firm
administracji państwowej, firm
rolą ni\
jej efektywność
rolą ni\
jej efektywność
ubezpieczeniowych, bankowości,
ubezpieczeniowych, bankowości,
 opisy pracy są często
 opisy pracy są często
przemysłu samochodowego i
przemysłu samochodowego i
wa\
niejsze ni\
osoba, która
wa\
niejsze ni\
osoba, która
naftowego
naftowego
je wykonuje
je wykonuje
Typologia według
Typologia według
Ch.Handy ego
Ch.Handy ego
 jest to kultura zespołowa
 jest to kultura zespołowa
Kultura zadania
Kultura zadania
 jednostka jest oceniana na
 jednostka jest oceniana na
symbol: sieć
symbol: sieć
podstawie wyników pracy
podstawie wyników pracy
 skupia się na pracy lub
 skupia się na pracy lub
 du\
e zdolności adaptacyjne
 du\
e zdolności adaptacyjne
projekcie
projekcie
 spotykana tam, gdzie jest
 spotykana tam, gdzie jest
 organizacja matrycowa
 organizacja matrycowa
du\
a konkurencja, krótki
du\
a konkurencja, krótki
jest strukturalną formą
jest strukturalną formą
cykl \
ycia produktu, wa\
na
cykl \
ycia produktu, wa\
na
tej kultury
tej kultury
jest szybkość reakcji,
jest szybkość reakcji,
 nie liczą się metody i
 nie liczą się metody i
integracja, wra\
liwość i
integracja, wra\
liwość i
procedury, ale rezultat
procedury, ale rezultat
kreatywność
kreatywność
 wpływ opiera się na
 wpływ opiera się na
 biura konsultingowe, firmy
 biura konsultingowe, firmy
władzy eksperta
władzy eksperta
eksperckie, zespoły
eksperckie, zespoły
 brak ustalonej hierarchii
 brak ustalonej hierarchii
filmowców, biura
filmowców, biura
władzy
władzy
rachunkowe, agencje
rachunkowe, agencje
reklamowe
reklamowe
Typologia według
Typologia według
Ch.Handy ego
Ch.Handy ego
Kultura osoby
Kultura osoby
symbol: grono
symbol: grono
 władza ekspertów
 władza ekspertów
 kultura swobodnej
 kultura swobodnej
 struktura ograniczona
 struktura ograniczona
twórczości
twórczości
do minimum
do minimum
 jednostka jest
 jednostka jest
 zespoły adwokackie,
 zespoły adwokackie,
punktem centralnym
punktem centralnym
spółki architektoniczne,
spółki architektoniczne,
 organizacja istnieje
 organizacja istnieje
grupy społeczne,
grupy społeczne,
wyłącznie dla
wyłącznie dla
rodziny, małe firmy
rodziny, małe firmy
jednostek, które ją
jednostek, które ją
konsultingowe
konsultingowe
tworzą, bez \
adnych
tworzą, bez \
adnych
nadrzędnych celów
nadrzędnych celów
Zajęcia VIII
Zajęcia VIII
Przedsiębiorczość i społeczne
Przedsiębiorczość i społeczne
uwarunkowania jej rozwoju
uwarunkowania jej rozwoju
Skar\
yńska K. Ten drugi kapitał, GW 17-18 stycznia 2004
Skar\
yńska K. Ten drugi kapitał, GW 17-18 stycznia 2004
Hofstede, G. (2000), Kultury i organizacje, Warszawa: PWE,
Hofstede, G. (2000), Kultury i organizacje, Warszawa: PWE,
rozdz. 1: Poziomy kultury
rozdz. 1: Poziomy kultury
G. Hofstede
G. Hofstede
Kultura organizacji to  zbiorowe
Kultura organizacji to  zbiorowe
zaprogramowanie umysłu, które
zaprogramowanie umysłu, które
odró\
nia członków jednej
odró\
nia członków jednej
organizacji od drugiej
organizacji od drugiej
Poziomy programowania
Poziomy programowania
umysłu
umysłu
Natura ludzka - poziom
Natura ludzka - poziom
uniwersalny, podstawowy,
uniwersalny, podstawowy,
Osobowość - zbiór
Osobowość - zbiór
właściwy wszystkim
właściwy wszystkim
wyjątkowych,
wyjątkowych,
ludziom
ludziom
charakterystycznych
charakterystycznych
kultura -właściwe dla
kultura -właściwe dla
dla danej jednostki
dla danej jednostki
danej grupy wyuczone
danej grupy wyuczone
cech ukształtowanych
cech ukształtowanych
(nabyte) sposoby radzenia
(nabyte) sposoby radzenia
zarówno w toku
zarówno w toku
sobie z tym wszystkim, co
sobie z tym wszystkim, co
programowania
programowania
posiadamy, jako ludzie,
posiadamy, jako ludzie,
kulturowego, jak i
kulturowego, jak i
np. wyra\
anie uczuć,
np. wyra\
anie uczuć,
doświadczenia
doświadczenia
postrzeganie i
postrzeganie i
osobistego
osobistego
interpretowanie
interpretowanie
rzeczywistości
rzeczywistości
 Ka\
da jednostka posiada
Ka\
da jednostka posiada
zaprogramowany umysł zgodnie z
zaprogramowany umysł zgodnie z
 jej naturą jako człowieka,
 jej naturą jako człowieka,
 członka ludzkiej społeczności oraz
 członka ludzkiej społeczności oraz
 własnego indywidualnego kodu
 własnego indywidualnego kodu
genetycznego i doświadczenia \
yciowego.
genetycznego i doświadczenia \
yciowego.
Przystępując do organizacji wnosi cały
Przystępując do organizacji wnosi cały
ten  baga\
 , a jednocześnie jej umysł
ten  baga\
 , a jednocześnie jej umysł
podlega dalszemu programowaniu.
podlega dalszemu programowaniu.
Akulturacja
Akulturacja
Przyswajanie przez jednostki norm
Przyswajanie przez jednostki norm
kultury organizacyjnej  pojęcie
kultury organizacyjnej  pojęcie
analogiczne do socjalizacji
analogiczne do socjalizacji
inaczej: poddawanie jej
inaczej: poddawanie jej
programowaniu umysłu przez
programowaniu umysłu przez
organizację
organizację
Podejścia do kultury organizacji
Podejścia do kultury organizacji
kontekst międzynarodowy i
kontekst międzynarodowy i
rozpatrywanie w zale\
ności od
rozpatrywanie w zale\
ności od
panującej w danym społeczeństwie
panującej w danym społeczeństwie
kultury
kultury
rozpatrywanie wzorów kultur i
rozpatrywanie wzorów kultur i
subkultur wewnątrz danej
subkultur wewnątrz danej
organizacji, decydujących o ró\
nicach
organizacji, decydujących o ró\
nicach
względem innych organizacji
względem innych organizacji
Poziomy kultury
Poziomy kultury
Poziom kultury Poziom kultury
Poziom kultury Poziom kultury
narodowej pokoleniowej
narodowej pokoleniowej
poziom kultury poziom kultury
poziom kultury poziom kultury
związanej z klasy społecznej
związanej z klasy społecznej
przynale\
nością do
przynale\
nością do
poziom kultury
poziom kultury
grupy np. regionalnej,
grupy np. regionalnej,
organizacyjnej lub
organizacyjnej lub
etnicznej
etnicznej
korporacyjnej
korporacyjnej
poziom kultury
poziom kultury
związanej z
związanej z
przynale\
nością do płci
przynale\
nością do płci
K. Skar\
yńska
K. Skar\
yńska
Ten drugi kapitał, GW 17-18 stycznia 2004
Ten drugi kapitał, GW 17-18 stycznia 2004
 To, jak szybko rozwija się jakiś kraj,
 To, jak szybko rozwija się jakiś kraj,
nie zale\
y wcale od tego, ile ma bogactw
nie zale\
y wcale od tego, ile ma bogactw
naturalnych,
naturalnych,
jak korzystne jest jego poło\
enie geograficzne czy
jak korzystne jest jego poło\
enie geograficzne czy
jak mądre jego strategie ekonomiczne podejmują
jak mądre jego strategie ekonomiczne podejmują
jego ministrowie.
jego ministrowie.
Dobrobyt kraju le\
y przede wszystkim w rękach (a
Dobrobyt kraju le\
y przede wszystkim w rękach (a
raczej w głowach) jego obywateli.
raczej w głowach) jego obywateli.
Najogólniej mo\
na powiedzieć, i\
kluczem do
Najogólniej mo\
na powiedzieć, i\
kluczem do
modernizacji i rozwoju społeczności są
modernizacji i rozwoju społeczności są
powszechnie podzielane wartości, symbole,
powszechnie podzielane wartości, symbole,
przekonania, a tak\
e codzienne zwyczaje i
przekonania, a tak\
e codzienne zwyczaje i
stosunki między ludz
mi.
stosunki między ludz
mi.
McClelland
McClelland
Poziom rozwoju ekonomicznego kraju
Poziom rozwoju ekonomicznego kraju
wią\
e się z rozpowszechnianiem i
wią\
e się z rozpowszechnianiem i
akceptacją społeczną pewnych
akceptacją społeczną pewnych
właściwości psychologicznych
właściwości psychologicznych
je\
eli orientacja na motywację
je\
eli orientacja na motywację
osiągnięć w kulturze danego kraju
osiągnięć w kulturze danego kraju
 rośnie - następuje ekonomiczny wzrost
 rośnie - następuje ekonomiczny wzrost
 spada - następuje faza względnej recesji.
 spada - następuje faza względnej recesji.
Tendencja do osiągnięć
Tendencja do osiągnięć
Motywacja do
Motywacja do
działania
działania
Tendencja do
Tendencja do
unikania pora\
ek
unikania pora\
ek
Wybrane cechy i wartości
Wybrane cechy i wartości
wynikające z motywacji
wynikające z motywacji
osiągnięć
osiągnięć
Patrzenie na świat w kategoriach sukcesu i
Patrzenie na świat w kategoriach sukcesu i
pora\
ki
pora\
ki
Nastawienie na ciągłe doskonalenie się,
Nastawienie na ciągłe doskonalenie się,
podnoszenie umiejętności i sprawności
podnoszenie umiejętności i sprawności
podejmowanie nowych wyzwań
podejmowanie nowych wyzwań
Wytrwałość i umiejętność długotrwałej pracy
Wytrwałość i umiejętność długotrwałej pracy
bez nagród natychmiastowych na rzecz
bez nagród natychmiastowych na rzecz
odroczonych w czasie
odroczonych w czasie
Oszczędność
Oszczędność
 Osiągnięciowcy bardziej nastawieni są
Osiągnięciowcy bardziej nastawieni są
na sukces ni\
na konsumowanie z
na sukces ni\
na konsumowanie z
niego korzyści.
niego korzyści.
Bardzo korzystne dla gospodarki.
Bardzo korzystne dla gospodarki.
 W jakim stopniu Polacy posiadają te
W jakim stopniu Polacy posiadają te
cechy, wartości i na ile są one
cechy, wartości i na ile są one
promowane w naszej kulturze?
promowane w naszej kulturze?
Stosunek Polaków do sukcesu
Stosunek Polaków do sukcesu
W Polsce sukces ceni się tym
W Polsce sukces ceni się tym
wy\
ej, im łatwiej przyszedł.
wy\
ej, im łatwiej przyszedł.
Demoskop (1997)
Demoskop (1997)
badania kwestionariuszowe na
badania kwestionariuszowe na
próbie ogólnopolskiej
próbie ogólnopolskiej
dorośli Polacy tym bardziej czuli się
dorośli Polacy tym bardziej czuli się
ludz
mi o wysokiej pozycji społecznej,
ludz
mi o wysokiej pozycji społecznej,
im mniej godzin dziennie
im mniej godzin dziennie
pracowali.
pracowali.
Fascynacja ludz
mi, którzy osiągają
Fascynacja ludz
mi, którzy osiągają
 łatwy sukces - np. w reality show
 łatwy sukces - np. w reality show
 W podręcznikach do nauki języka
W podręcznikach do nauki języka
polskiego dla klas 1-4 nie ma nic o
polskiego dla klas 1-4 nie ma nic o
znaczeniu wytrwałości,
znaczeniu wytrwałości,
innowacyjności, radości z własnych czy
innowacyjności, radości z własnych czy
cudzych sukcesów.
cudzych sukcesów.
W literaturze pięknej, nawet jeśli
W literaturze pięknej, nawet jeśli
pojawi się ktoś bardziej
pojawi się ktoś bardziej
przedsiębiorczy, to z
le kończy.
przedsiębiorczy, to z
le kończy.
 Jak polska kultura wypada na tle
Jak polska kultura wypada na tle
innych krajów?
innych krajów?
Czy to ma związek z poziomem
Czy to ma związek z poziomem
rozwoju gospodarczego?
rozwoju gospodarczego?
Światowy Sonda\
Wartości
Światowy Sonda\
Wartości
badania powtarzane co trzy lata w
badania powtarzane co trzy lata w
65 społeczeństwach świata.
65 społeczeństwach świata.
Światowy Sonda\
Wartości
Światowy Sonda\
Wartości
rozwój ekonomiczny danego kraju
rozwój ekonomiczny danego kraju
(mierzony wskaz
nikami produktu
(mierzony wskaz
nikami produktu
krajowego brutto, czyli PKB) jest
krajowego brutto, czyli PKB) jest
istotnie związany z dwiema cenionymi
istotnie związany z dwiema cenionymi
w jego społeczeństwie wartościami
w jego społeczeństwie wartościami
Światowy Sonda\
Wartości
Światowy Sonda\
Wartości
Tradycja racjonalność i
Tradycja racjonalność i
prawo
prawo
materializm postmaterializm
materializm postmaterializm
(swobodna ekspresja,
(swobodna ekspresja,
rozwój)
rozwój)
Wartości tradycyjne
Wartości tradycyjne
Przywiązanie do
Przywiązanie do
cenią unikanie
cenią unikanie
absolutnych norm
absolutnych norm
konfliktów
konfliktów
moralnych i więzów
moralnych i więzów
politycznych
politycznych
rodzinnych
rodzinnych
Wysoki poziom
Wysoki poziom
nakazują bezwzględny
nakazują bezwzględny
nacjonalizmu i
nacjonalizmu i
szacunek i
szacunek i
dumy narodowej
dumy narodowej
posłuszeństwo wobec
posłuszeństwo wobec
władzy (nie
władzy (nie
wyłączając zgody na
wyłączając zgody na
dyktaturę wojskową)
dyktaturę wojskową)
Wartości materialistyczne
Wartości materialistyczne
Przywiązanie do mniejszą wagę ma
Przywiązanie do mniejszą wagę ma
dóbr materialnych, subiektywne
dóbr materialnych, subiektywne
bezpieczeństwa szczęście, dobre
bezpieczeństwa szczęście, dobre
ekonomicznego i relacje z ludz
mi,
ekonomicznego i relacje z ludz
mi,
fizycznego zaufanie, ochrona
fizycznego zaufanie, ochrona
środowiska
środowiska
naturalnego, prawa
naturalnego, prawa
kobiet,
kobiet,
uczestnictwo w
uczestnictwo w
\
yciu publicznym
\
yciu publicznym
Ogólnoświatowa mapa kultur
Ogólnoświatowa mapa kultur
powstała na podstawie wyników
powstała na podstawie wyników
Światowego Sonda\
u Wartości
Światowego Sonda\
u Wartości
pokazuje zale\
ność między stopniem
pokazuje zale\
ność między stopniem
zamo\
ności ekonomicznej badanych
zamo\
ności ekonomicznej badanych
państw a stopniem ich przywiązania do
państw a stopniem ich przywiązania do
opisanych wartości
opisanych wartości
Wyniki
Wyniki
Światowego Sonda\
u
Światowego Sonda\
u
Wartości
Wartości
W najbogatszych krajach
W najbogatszych krajach
(PKB powy\
ej 15 tys. $)
(PKB powy\
ej 15 tys. $)
 Szwecji, Norwegii, Szwajcarii, Holandii, Danii,
 Szwecji, Norwegii, Szwajcarii, Holandii, Danii,
Niemczech, Kanadzie, USA, Wielkiej Brytanii,
Niemczech, Kanadzie, USA, Wielkiej Brytanii,
Irlandii
Irlandii
bardzo cenione są wartości
bardzo cenione są wartości
postmaterialistyczne (swobodny rozwój
postmaterialistyczne (swobodny rozwój
jednostki) i dość wysoko wartości
jednostki) i dość wysoko wartości
racjonalnoprawne (przeciwstawne
racjonalnoprawne (przeciwstawne
tradycji).
tradycji).
Polacy w badaniach (2000)
Polacy w badaniach (2000)
Średni poziom akceptacji wartości
Średni poziom akceptacji wartości
tradycyjnych
tradycyjnych
Polacy w badaniach (2000)
Polacy w badaniach (2000)
zdecydowanie wy\
ej cenimy wartości
zdecydowanie wy\
ej cenimy wartości
materialne ni\

materialne ni\

swobodny rozwój, ekspresję własnych
swobodny rozwój, ekspresję własnych
zainteresowań i talentów czy osobiste
zainteresowań i talentów czy osobiste
zadowolenie z \
ycia
zadowolenie z \
ycia
w krajach o takim nastawieniu PKB
w krajach o takim nastawieniu PKB
jest znacznie ni\
sze - od 5 tys. do 15
jest znacznie ni\
sze - od 5 tys. do 15
tys. $
tys. $
Inne wartości
Inne wartości
Szczególnie nisko
Szczególnie nisko
zaufanie do ludzi
zaufanie do ludzi
Polska znalazła się wśród krajów o
Polska znalazła się wśród krajów o
najni\
szych wskaz
nikach potencjału
najni\
szych wskaz
nikach potencjału
rozwojowego.
rozwojowego.
Ni\
ej są takie kraje słabo rozwinięte,
Ni\
ej są takie kraje słabo rozwinięte,
jak Wenezuela, Turcja, Filipiny,
jak Wenezuela, Turcja, Filipiny,
Kolumbia, Peru, Puerto Rico i Brazylia.
Kolumbia, Peru, Puerto Rico i Brazylia.
 Co ma wspólnego zaufanie i
Co ma wspólnego zaufanie i
ekonomia?
ekonomia?
  Zaufanie ma wymierną wartość
 Zaufanie ma wymierną wartość
ekonomiczną
ekonomiczną
 zwiększa wydajność i obni\
a koszty
 zwiększa wydajność i obni\
a koszty
prowadzenia interesów. Tam, gdzie ludzie
prowadzenia interesów. Tam, gdzie ludzie
ufają sobie i nie oszukują się, mniejszy
ufają sobie i nie oszukują się, mniejszy
mo\
e być aparat kontrolny, ni\
sze jest
mo\
e być aparat kontrolny, ni\
sze jest
ryzyko gry rynkowej.
ryzyko gry rynkowej.
Pytanie
Pytanie
Co jest przyczyną, a co skutkiem?
Co jest przyczyną, a co skutkiem?
Badania
Badania
Według Ingleharta, Bakera
Według Ingleharta, Bakera
współautorów Światowego Sonda\
u
współautorów Światowego Sonda\
u
Wartości i innych D. Putnama, F.
Wartości i innych D. Putnama, F.
Fukuyamy
Fukuyamy
Zamo\
ność społeczeństwa wynika
Zamo\
ność społeczeństwa wynika
z tego, jakie wartości akceptuje, a
z tego, jakie wartości akceptuje, a
nie na odwrót.
nie na odwrót.
Jacy jesteśmy&
Jacy jesteśmy&
bardziej materialistyczni i bardziej
bardziej materialistyczni i bardziej
troszczymy się o bezpieczeństwo
troszczymy się o bezpieczeństwo
ekonomiczne i fizyczne ni\
inne
ekonomiczne i fizyczne ni\
inne
społeczeństwa Europy.
społeczeństwa Europy.
Diagnoza społeczna
Diagnoza społeczna
(2003)
(2003)
Jaki jest najwa\
niejszy warunek
Jaki jest najwa\
niejszy warunek
udanego \
ycia?
udanego \
ycia?
zdrowie 64%
zdrowie 64%
udane mał\
eństwo 53, 9%
udane mał\
eństwo 53, 9%
pieniądze 33%
pieniądze 33%
Najrzadziej &
Najrzadziej &
wolność i swoboda - 3,4 %
wolność i swoboda - 3,4 %
posiadanie przyjaciół - 5,7 %
posiadanie przyjaciół - 5,7 %
\
yczliwość i szacunek otoczenia - 5,9
\
yczliwość i szacunek otoczenia - 5,9
%
%
pogoda ducha i optymizm - 8,3 %
pogoda ducha i optymizm - 8,3 %
uczciwość - 9 %
uczciwość - 9 %
czyli wartości postmaterialistyczne
czyli wartości postmaterialistyczne
Anna Giza-Poleszczuk
Anna Giza-Poleszczuk
Jakie czynniki wpływają na udane
Jakie czynniki wpływają na udane
mał\
eństwo?
mał\
eństwo?
dochód i warunki mieszkaniowe
dochód i warunki mieszkaniowe
znacznie rzadziej&
znacznie rzadziej&
szacunek i tolerancja - wartości
szacunek i tolerancja - wartości
postmaterialistyczne
postmaterialistyczne
Potoczne przekonania na temat
Potoczne przekonania na temat
rzeczywistości będące elementem
rzeczywistości będące elementem
kultury
kultury
 To, czy ludzie będą aktywni,
 To, czy ludzie będą aktywni,
skłonni do wysiłku i innowacyjności,
skłonni do wysiłku i innowacyjności,
czy te\
- na odwrót - skłonni do
czy te\
- na odwrót - skłonni do
działań rutynowych,
działań rutynowych,
zachowawczości bądz
bierności,
zachowawczości bądz
bierności,
zale\
y nie tylko od wartości, ale
zale\
y nie tylko od wartości, ale
tak\
e od przekonań i opinii
tak\
e od przekonań i opinii
powszechnych w danym
powszechnych w danym
społeczeństwie.
społeczeństwie.
 Które z nich stanowią impuls do
Które z nich stanowią impuls do
rozwoju ekonomicznego, a które go
rozwoju ekonomicznego, a które go
ograniczają?
ograniczają?
Ocena sukcesu
Ocena sukcesu
Cnota czy grzech?
Cnota czy grzech?
Stosunek do osób, które odniosły
Stosunek do osób, które odniosły
sukces
sukces
Podejrzenia o nieuczciwość
Podejrzenia o nieuczciwość
Optymizm/pesymizm
Optymizm/pesymizm
Pesymizm ogranicza aktywność,
Pesymizm ogranicza aktywność,
rozwój
rozwój
Diagnoza Społeczna
Diagnoza Społeczna
(2003)
(2003)
pesymizm ekspansywny
pesymizm ekspansywny
brak wiary w to, \
e czeka nas coś
brak wiary w to, \
e czeka nas coś
dobrego
dobrego
Nierozwojowe!!!
Nierozwojowe!!!
Moralność/rygoryzm
Moralność/rygoryzm
prawny
prawny
W społeczeństwach rozwijających się
W społeczeństwach rozwijających się
ani normy społeczne, ani obowiązujące
ani normy społeczne, ani obowiązujące
prawo nie są nadmiernie surowe
prawo nie są nadmiernie surowe
Dzięki temu większa jest społeczna
Dzięki temu większa jest społeczna
akceptacja prawa i lepsze jego
akceptacja prawa i lepsze jego
egzekwowanie
egzekwowanie
Moralność/rygoryzm
Moralność/rygoryzm
prawny
prawny
W Polsce dą\
y się do zwiększenia
W Polsce dą\
y się do zwiększenia
rygoryzmu prawnego przy
rygoryzmu prawnego przy
jednoczesnych brakach moralnych
jednoczesnych brakach moralnych
Wydaje się to być łatwiejsze ni\

Wydaje się to być łatwiejsze ni\

rozwijanie takich postaw jak solidność,
rozwijanie takich postaw jak solidność,
uprzejmość, punktualność, szanowanie
uprzejmość, punktualność, szanowanie
zobowiązań wa\
nych dla etyki
zobowiązań wa\
nych dla etyki
produktywności
produktywności
Rywalizacja
Rywalizacja
Badania M. Grondony
Badania M. Grondony
 Negatywnie nastawione do
 Negatywnie nastawione do
konkurencji i rywalizacji są
konkurencji i rywalizacji są
społeczeństwa  przeciwne
społeczeństwa  przeciwne
rozwojowi .
rozwojowi .
Są one wynikiem dą\
enia do
Są one wynikiem dą\
enia do
utopijnej równości i są sposobem
utopijnej równości i są sposobem
usankcjonowania zawiści.
usankcjonowania zawiści.
Polacy
Polacy
rywalizacja nie jest dobrze
rywalizacja nie jest dobrze
widziana
widziana
często traktowana jest jako forma
często traktowana jest jako forma
agresji i dą\
enie do zniszczenia
agresji i dą\
enie do zniszczenia
przeciwnika,
przeciwnika,
a nie jako sposób na maksymalizację
a nie jako sposób na maksymalizację
wysiłków, mobilizację, osiągnięcie
wysiłków, mobilizację, osiągnięcie
doskonałości
doskonałości
K. Skar\
yńska
K. Skar\
yńska
 Przedsiębiorczym ludziom sukcesu nie
 Przedsiębiorczym ludziom sukcesu nie
jest w Polsce zbyt lekko, bowiem
jest w Polsce zbyt lekko, bowiem
stanowią  bąble nowego w morzu
stanowią  bąble nowego w morzu
starego . Ale to dzięki nim coś się
starego . Ale to dzięki nim coś się
zmienia tak\
e w sferze mentalności.
zmienia tak\
e w sferze mentalności.
Dlatego&
Dlatego&
 Kiedy w polskim elementarzu Ala z Ia
 Kiedy w polskim elementarzu Ala z Ia
pokona wszystkie rywalki w jez
dzie na
pokona wszystkie rywalki w jez
dzie na
wrotkach i
wrotkach i
będzie najbardziej lubianą
będzie najbardziej lubianą
dziewczynką w klasie,
dziewczynką w klasie,
a jej pies As będzie wygrywał
a jej pies As będzie wygrywał
wszystkie konkursy psiej mądrości i
wszystkie konkursy psiej mądrości i
urody
urody
- wtedy będziemy społeczeństwem
- wtedy będziemy społeczeństwem
skazanym na sukces.
skazanym na sukces.
Zajęcia XI
Zajęcia XI
Współczesny konsument
Współczesny konsument
Bauman, Z. (2000) Globalizacja, Warszawa: PIW
Bauman, Z. (2000) Globalizacja, Warszawa: PIW
Ritzer, G.(2004). Magiczny świat konsumpcji. Warszawa: Muza S.A.,
Ritzer, G.(2004). Magiczny świat konsumpcji. Warszawa: Muza S.A.,
rozdz.3. Teoria socjologiczna a nowe środki konsumpcji.
rozdz.3. Teoria socjologiczna a nowe środki konsumpcji.
Tyszka, T. i Zaleśkiewicz, T.(2001). Racjonalność decyzji. Warszawa:
Tyszka, T. i Zaleśkiewicz, T.(2001). Racjonalność decyzji. Warszawa:
PWE, rozdz. Racjonalne sformułowanie problemu decyzyjnego
PWE, rozdz. Racjonalne sformułowanie problemu decyzyjnego
Z. Bauman
Z. Bauman
Nasze społeczeństwo jest
Nasze społeczeństwo jest
społeczeństwem konsumpcyjnym
społeczeństwem konsumpcyjnym
 społeczeństwo społeczeństwo
społeczeństwo społeczeństwo
produkcyjne - ponowoczesne
produkcyjne - ponowoczesne
 zatrudniało (póz
nonowoczesne
 zatrudniało (póz
nonowoczesne
swoich członków wg Giddensa) 
swoich członków wg Giddensa) 
jako wytwórców  potrzebuje swoich
jako wytwórców  potrzebuje swoich
 społeczeństwo członków jako
 społeczeństwo członków jako
nowoczesne konsumentów
nowoczesne konsumentów
starszego typu
starszego typu
  Współczesne społeczeństwo kształtuje
 Współczesne społeczeństwo kształtuje
swoich obywateli w sposób, który
swoich obywateli w sposób, który
podporządkowany jest przede wszystkim
podporządkowany jest przede wszystkim
roli konsumenta, jaką mają do
roli konsumenta, jaką mają do
odegrania
odegrania
Normą, której realizacji nasze
Normą, której realizacji nasze
społeczeństwo wymaga od swoich
społeczeństwo wymaga od swoich
członków, jest chęć odegrania tej roli oraz
członków, jest chęć odegrania tej roli oraz
umiejętności potrzebne do tego celu.
umiejętności potrzebne do tego celu.
Konsument w społeczeństwie
Konsument w społeczeństwie
konsumpcyjnym
konsumpcyjnym
Współcześnie:
Współcześnie:
Wcześniej:
Wcześniej:
 czy musimy
 czy musimy
konsumować, \
eby \
yć
 czy człowiek konsumować, \
eby \
yć
 czy człowiek
pracuje, \
eby \
yć
pracuje, \
eby \
yć
 czy \
yjemy, a więc
 czy \
yjemy, a więc
mo\
emy konsumować
 czy \
yje po to, by mo\
emy konsumować
 czy \
yje po to, by
pracować
pracować
 czy potrafimy jeszcze
 czy potrafimy jeszcze
oddzielić \
ycie od
oddzielić \
ycie od
konsumpcji
konsumpcji
 czy czujemy taką
 czy czujemy taką
potrzebę
potrzebę
Konsument w społeczeństwie
Konsument w społeczeństwie
konsumpcyjnym
konsumpcyjnym
Konsument
Konsument
 Nie powinien z niczego korzystać z wielkim
 Nie powinien z niczego korzystać z wielkim
przekonaniem
przekonaniem
 śadnych potrzeb nie powinno się uwa\
ać za
 śadnych potrzeb nie powinno się uwa\
ać za
zaspokojone w pełni, \
adnych pragnień za
zaspokojone w pełni, \
adnych pragnień za
ostateczne
ostateczne
 Tym, co się liczy jest ulotność, immanentna
 Tym, co się liczy jest ulotność, immanentna
czasowość wszystkich zobowiązań, wa\
niejsza
czasowość wszystkich zobowiązań, wa\
niejsza
od nich samych
od nich samych
 Zobowiązania nie mogą trwać dłu\
ej ni\
czas
 Zobowiązania nie mogą trwać dłu\
ej ni\
czas
potrzebny na skonsumowanie przedmiotu
potrzebny na skonsumowanie przedmiotu
po\
ądania, czy te\
czas konieczny, by wypaliło
po\
ądania, czy te\
czas konieczny, by wypaliło
się samo po\
ądanie
się samo po\
ądanie
Konsument w
Konsument w
społeczeństwie
społeczeństwie
konsumpcyjnym
konsumpcyjnym
Konsument powinien być zadowolony
Konsument powinien być zadowolony
w jednej chwili
w jednej chwili
 Dobra konsumpcyjne powinny przynosić
 Dobra konsumpcyjne powinny przynosić
satysfakcję natychmiast, nie wymagając
satysfakcję natychmiast, nie wymagając
specjalnych umiejętności ani długich
specjalnych umiejętności ani długich
przygotowań
przygotowań
 Jednak zadowolenie powinno się skończyć
 Jednak zadowolenie powinno się skończyć
w chwili, gdy kończy się czas potrzebny
w chwili, gdy kończy się czas potrzebny
do ich skonsumowania, który zresztą
do ich skonsumowania, który zresztą
powinien zostać ograniczony do
powinien zostać ograniczony do
minimum
minimum
Redukcja czasu
Redukcja czasu
następuje, gdy
następuje, gdy
konsumenci nie są niecierpliwi,
konsumenci nie są niecierpliwi,
potrafią impulsywni,
potrafią impulsywni,
skoncentrować niespokojni, a nade
skoncentrować niespokojni, a nade
uwagi lub skupić wszystko łatwo
uwagi lub skupić wszystko łatwo
po\
ądania na popadają w euforię
po\
ądania na popadają w euforię
jednym przedmiocie i równie łatwo tracą
jednym przedmiocie i równie łatwo tracą
przez dłu\
szy czas zainteresowanie
przez dłu\
szy czas zainteresowanie
 Ulega odwróceniu tradycyjny związek
Ulega odwróceniu tradycyjny związek
między potrzebą a jej zaspokojeniem:
między potrzebą a jej zaspokojeniem:
 obietnica i nadzieja zaspokojenia potrzeby
 obietnica i nadzieja zaspokojenia potrzeby
pojawią się wcześniej ni\
ona sama
pojawią się wcześniej ni\
ona sama
Obietnica
Obietnica
tym bardziej rzecz jest pokusą nie
tym bardziej rzecz jest pokusą nie
atrakcyjna, im o mniej dlatego, \
e stanowi
atrakcyjna, im o mniej dlatego, \
e stanowi
oczywistą i znaną nadzieję na
oczywistą i znaną nadzieję na
potrzebę chodzi zaspokojenie potrzeb,
potrzebę chodzi zaspokojenie potrzeb,
które nim targają, lecz
które nim targają, lecz
doświadczenia, o
doświadczenia, o
poniewa\
obiecuje
poniewa\
obiecuje
których istnieniu się nie
których istnieniu się nie
burze po\
ądań
burze po\
ądań
wiedziało, sprawiają
wiedziało, sprawiają
nigdy dotąd nie
nigdy dotąd nie
mnóstwo frajdy, a
mnóstwo frajdy, a
prze\
ywanych
prze\
ywanych
dobry konsument
dobry konsument
uwielbia przygody i
uwielbia przygody i
przyjemności
przyjemności
 Dla konsumentów w społeczeństwie
Dla konsumentów w społeczeństwie
konsumpcyjnym
konsumpcyjnym
 bycie w ruchu
 bycie w ruchu
 pogoń
 pogoń
 poszukiwanie
 poszukiwanie
 Nie znalezienie, a właściwie nie
 Nie znalezienie, a właściwie nie
znalezienie  jeszcze
znalezienie  jeszcze
to nie dolegliwości, lecz obietnica
to nie dolegliwości, lecz obietnica
rozkoszy, a mo\
e wręcz sama rozkosz
rozkoszy, a mo\
e wręcz sama rozkosz
 Gra, w której bierze udział konsument,
Gra, w której bierze udział konsument,
 to nie \
ądza kupowania i posiadania, nie
 to nie \
ądza kupowania i posiadania, nie
gromadzenie dóbr materialnych
gromadzenie dóbr materialnych
 chodzi o wzbudzenie nowych, nieznanych
 chodzi o wzbudzenie nowych, nieznanych
dotąd wra\
eń
dotąd wra\
eń
Konsumenci są przede wszystkim
Konsumenci są przede wszystkim
zbieraczami wra\
eń; kolekcjonują
zbieraczami wra\
eń; kolekcjonują
rzeczy jedynie wtórnie, jako pochodne
rzeczy jedynie wtórnie, jako pochodne
doznań
doznań
 śeby mo\
liwości konsumpcyjne
śeby mo\
liwości konsumpcyjne
konsumentów wzrastały
konsumentów wzrastały
 nie wolno im pozwolić na odpoczynek
 nie wolno im pozwolić na odpoczynek
 trzeba utrzymywać ich zawsze
 trzeba utrzymywać ich zawsze
w pogotowiu,
w pogotowiu,
czujnych,
czujnych,
stale wystawionych na nowe pokusy,
stale wystawionych na nowe pokusy,
pielęgnować w nich bez przerwy stan nigdy nie
pielęgnować w nich bez przerwy stan nigdy nie
słabnącego podniecenia
słabnącego podniecenia
stan ciągłej podejrzliwości i permanentnego
stan ciągłej podejrzliwości i permanentnego
zniechęcenia
zniechęcenia
Rynek dóbr konsumpcyjnych
Rynek dóbr konsumpcyjnych
uwodzi swych klientów
uwodzi swych klientów
Jednak, aby było to śyją
Jednak, aby było to śyją
mo\
liwe, muszą istnieć
mo\
liwe, muszą istnieć  od jednej atrakcji do
 od jednej atrakcji do
drugiej,
drugiej,
konsumenci, którzy
konsumenci, którzy
 od pokusy do pokusy;
 od pokusy do pokusy;
chcą być uwodzeni
chcą być uwodzeni
 tylko połkną jedną
 tylko połkną jedną
W prawidłowo
W prawidłowo
przynętę, ju\
się
przynętę, ju\
się
działającym
działającym
rozglądają w
rozglądają w
społeczeństwie
społeczeństwie
poszukiwaniu innej
poszukiwaniu innej
konsumpcyjnym
konsumpcyjnym
Jest to rodzaj
Jest to rodzaj
konsumenci
konsumenci
przymusu, nacisku, ale
przymusu, nacisku, ale
aktywnie szukają
aktywnie szukają
ten  mus , niemo\
ność
ten  mus , niemo\
ność
sytuacji, w której
sytuacji, w której
\
ycia w inny sposób,
\
ycia w inny sposób,
mo\
na by ich uwieść
mo\
na by ich uwieść
jawi się jako wolna
jawi się jako wolna
wola
wola
Rynek prawdopodobnie wybrał ju\
ich na
Rynek prawdopodobnie wybrał ju\
ich na
konsumentów i odebrał wolność wyboru: nie
konsumentów i odebrał wolność wyboru: nie
potrafią lekcewa\
yć jego umizgów
potrafią lekcewa\
yć jego umizgów
podczas kolejnej wizyty
podczas kolejnej wizyty
W końcu przecie\

W końcu przecie\

w centrum handlowym
w centrum handlowym
mogą zrezygnować z
mogą zrezygnować z
czy usługowym
czy usługowym
wyboru ka\
dej
wyboru ka\
dej
konsumenci mają
konsumenci mają
mo\
liwości  a jest ich
mo\
liwości  a jest ich
wszelkie powody, by
wszelkie powody, by
nieskończenie wiele.
nieskończenie wiele.
sądzić, \
e to oni, mo\
e
sądzić, \
e to oni, mo\
e
Nie mogą jednak
Nie mogą jednak
nawet wyłącznie oni
nawet wyłącznie oni
tutaj rządzą zrezygnować z wyboru
tutaj rządzą zrezygnować z wyboru
mo\
liwości samego
mo\
liwości samego
wydają sądy,
wydają sądy,
krytykują, dokonują dokonania wyboru
krytykują, dokonują dokonania wyboru
wyboru
wyboru
 W rzeczywistości podró\
owanie jest dla
W rzeczywistości podró\
owanie jest dla
konsumenta o wiele przyjemniejsze ni\

konsumenta o wiele przyjemniejsze ni\

dotarcie do celu
dotarcie do celu
to ostatnie ma zdechłą woń końca drogi
to ostatnie ma zdechłą woń końca drogi
oraz gorzki smak monotonii i stagnacji,
oraz gorzki smak monotonii i stagnacji,
które unicestwiłyby wszystko, w czym
które unicestwiłyby wszystko, w czym
konsument idealny widzi sens \
ycia i dla
konsument idealny widzi sens \
ycia i dla
czego \
yje
czego \
yje
Konsument jest człowiekiem w ruchu i
Konsument jest człowiekiem w ruchu i
takim musi pozostać
takim musi pozostać