WETERYNARIA
WETERYNARIA
F ARMAKOLOGIA
W PRAKTYCE
W PRAKTYCE
Bartosz Gawęda
Katedra Biochemii, Farmakologii i Toksykologii, Akademia Rolnicza we Wrocławiu
W części pierwszej autor zaprezentował czytelnikom charakterystykę ogólną narkoty-
cznych leków przeciwbólowych, w której opisał rodzaje bólu, drogi przewodzenia leków
i ich kontroli, zastosowanie kliniczne, wskazania i przeciwwskazania, przedawkowanie
oraz interakcje tej grupy leków.
Narkotyczne
leki przeciwbólowe
CZ. II: CHARAKTERYSTYKA SZCZEGÓA
OWA
CZYŚCI AGONIŚCI 2. Kontrola bólu tępego, przewlekłego, u tych gatunków (4). Ryzyko wystąpienia
RECEPTORÓW OPIOIDOWYCH zarówno pochodzenia somatycznego, efektu pobudzenia można zmniejszyć
Morfina jest najaktywniejszym al- jak i trzewnego. stosując najniższą dawkę terapeutyczną
kaloidem opium, które otrzymuje się 3. Kontrola bólu w okresie zabiegu chi- oraz podając wcześniej lek sedacyjny
jako wysuszony wyciąg z naciętych, rurgicznego: (acepromazyna, ksylazyna) lub anksjo-
niedojrzałych makówek maku Papaver a) w premedykacji. Zmniejsza dwukrot- lityczny (diazepam) (1, 4, 7).
somniferum. Jest ona czystym agonistą nie ilość stosowanego do wywołania 3. Po podaniu morfiny u psów często
receptorów mi i kappa. znieczulenia ogólnego anestetyku (4), występują: ślinienie, wymioty, defeka-
Stosowana jest głównie u psów, rzadko b) w okresie śródoperacyjnym. Nado- cja oraz dyszenie, a u kotów ślinienie
u kotów lub koni. ponowa aplikacja morfiny wydłuża i nudności (1). Wystąpieniu nadmierne-
Farmakokinetyka jej czas działania do 12-24 godzin, go ślinienia i wzmożonej wydzielniczo-
Morfina dobrze wchłania się z przewo- a efekt przeciwbólowy pojawia się po ści drzewa oskrzelowego przeciwdziała
du pokarmowego, jednak efekt  pierw- 30-60 minutach (1), siÄ™ podaniem atropiny.
szego przejścia obniża jej biodostępność, c) w okresie pooperacyjnym. U psów 4. Przy szybkiej iniekcji dożylnej możliwość
dlatego podawana jest przede wszystkim podaje się morfinę dożylnie w dawce wywołania histaminemii oraz bradykar-
dożylnie, domięśniowo i podskórnie (1). 0,1 mg/kg i w zależności od efektu dii, z towarzyszącym spadkiem ciśnienia.
Droga doustna może być jednak skutecz- powtarza po 5-10 minutach. W razie U koni częściej notuje się tachykardię
na w zwalczaniu bólu przewlekłego, ze potrzeby kolejne dawki podaje się i wzrost ciśnienia, co związane jest z po-
względu na działanie aktywnych farmako- w 30-60-minutowych interwałach. budzeniem układu sympatycznego.
logicznie metabolitów morfiny (2). U psów Można także zastosować dożylnie 5. Stosowana u koni w kontroli bólu
i kotów po podaniu dożylnym maksymal- niskie dawki acepromazyny (0,01- związanego z kolkami jelitowymi może
ny efekt analgetyczny występuje w ciągu -0,02 mg/kg) 20 30 minut po poda- maskować ich objawy.
10 minut, a analgezja trwa 1-2 godzin, niu morfiny, z ewentualnym powtó- 6. Zaparcia, które nie są jednak takim
natomiast po podaniu podskórnym rzeniem po 15-30 min ze względu na problemem jak u ludzi.
lub domięśniowym maksymalny efekt potęgowanie efektu analgetyczno-
notuje siÄ™ po 45 minutach, a analgezja -sedacyjnego morfiny (1). Fentanyl  syntetyczny opioid, czysty
trwa do 6 godzin. U psów można zasto- U psów w okresie pooperacyjnym mor- agonista receptorów mi i kappa o sile dzia-
sować doustnie morfinę o przedłużonym, fina może przeciwdziałać pobudzeniu, łania 100 razy większej niż morfina (2, 3).
kontrolowanym tempie uwalniania (su- które może pojawić się w fazie wybudza- Farmakokinetyka
stained release). Efekt analgetyczny trwa nia po anestezji pentobarbitalem (4). Fentanyl jest zwiÄ…zkiem silnie lipofilnym,
w tym przypadku 8-12 godzin. Istnieje tak- Dawkowanie ulegajÄ…cym redystrybucji w organizmie oraz
że możliwość aplikacji morfiny nadopono- Psy i koty: i.v.: 0,05-0,1 mg/kg, i.m.: kumulacji w tkance tłuszczowej, zwłaszcza
wo (w okresie zabiegu chirurgicznego) oraz 0,1-1,0 mg/kg; nadoponowo: 0,1 mg/kg; po powtórnych dawkach (2). Z powodu
dostawowo lub do jamy opłucnowej (1). dostawowo 1,0 mg/kg; p.o.: 0,1-1,0 mg/kg. krótkiego czasu działania (30-60 minut)
Morfina jest metabolizowana w wątrobie, U psów dodatkowo p.o. w formie sus- często podawany jest w powolnej infuzji
w procesie sprzęgania z kwasem glukurono- tained release 1,5-3,0 mg/kg (1). dożylnej. Metabolizowany jest w wątrobie
wym do morfino-3-glukuronianu (75-85%) Konie: 0,2-0,6 mg/kg w powolnej i w większości wydalany z moczem.
i aktywnego farmakologicznie morfino-6- iniekcji dożylnej, poprzedzonej podaniem Wskazania kliniczne
-glukuronianu (5-10%). Metabolity te są ksylazyny (dożylnie 1 mg/kg) lub acepro- 1. Wywołanie stanu neuroleptoanal-
głównie wydalane przez nerki (1, 2, 7). mazyny (dożylnie 0,02-0,04 mg/kg) (7). gezji. U psów fentanyl w połączeniu
Morfina wydalana jest też do przewodu po- Efekty uboczne z droperidolem (neuroleptyk, pochodna
karmowego i podlega krążeniu watrobowo- 1. Zależna od dawki depresja ośrodka butyrofenonu) w preparacie Innovar-
-jelitowemu. Przechodzi przez łożysko oraz oddechowego oraz wzrost ciśnienia -vet (2, 3). Niektórzy klinicyści pro-
w niewielkim stopniu do mleka (7). śródczaszkowego. ponują użycie tego połączenia także
Wskazania kliniczne 2. Sedacja pod wpływem morfiny występuje do poskramiania agresywnych psów
1. Lek z wyboru w zwalczaniu silnego bólu u psów, natomiast koty i konie często (2, 7). W celu wywołania u psów neu-
towarzyszącemu urazom powypadko- wykazują efekt pobudzenia, co powo- roleptoanalgezji można stosować także
wym (3, 7). duje, że morfina jest rzadziej stosowana połączenie fentanylu z medetomidyną,
LISTOPAD-GRUDZIEC
" 6/2004
34
WETERYNARIA
FARMAKOLOGIA
W PRAKTYCE
a u koni z ksylazyną. W takich przy- 0,4 źg/kg. We wprowadzeniu do znieczu- preparatu/kg). U kotów to połączenie jest
padkach polecane jest wcześniejsze po- lenia ogólnego: psy 10 źg/kg, łącznie z do- przeciwwskazane (3, 5).
danie leków parasympatykolitycznych żylnym podaniem diazepamu (0,5 mg/kg) Etorfina stanowi potencjalne zagro-
(atropina, glikopyrolat) (4). U królika lub midazolamu (0,2 mg/kg) (1). Fen- żenie życia dla podającego ją lekarza,
i innych gryzoni można zastosować tanyl w postaci przylepców: psy i koty: gdy nastąpi jej przypadkowe podanie
połączenie fentanylu z fluanizonem 2-4 źg/kg/h. Dostępne są przylepce 25, (dawka śmiertelna dla człowieka  30-120
(pochodna butyrofenonu) (3). 50, 75 i 100 źg/kg/h, stąd dla zwierząt mikrogramów). W tej sytuacji stosuje się
2. Wprowadzenie do znieczulenia ogólne- o masie ciała 5-10 kg odpowiedni będzie nalokson w dawce 0,8 mg/kg, podając go
go u poważnie osłabionych pacjentów przylepiec 25 źg/kg/h, o masie 10-20 kg co pięć minut aż do uzyskania pożądanego
w połączeniu z diazepamem lub mida-  50 źg/kg/h, 20-30 kg  75 źg/kg/h, efektu lub, w przypadku braku nalok-
zolamem. Teoretycznie istnieje możli- a powyżej 30 kg  100 źg/kg/h (2). sonu, nalorfinę w dawce 10 mg/kg (4).
wość zastosowania w tym celu u ma- U psów fentanyl z droperidolem w prepa- Używając etorfiny należy zawsze posiadać
łych zwierząt pochodnych fentanylu racie Innovar-vet (w 1 ml 20 mg droperi- diprenorfinę (preparat REVIVON), która
o krótszym od niego czasie działania, dolu i 0,4 mg fentanylu) i.v. 0,04 ml pre- jest czystym antagonistą receptorów
np. remifentanylu, sufentanylu (1). paratu/kg albo i.m. lub s.c 0,02-0,04 ml opioidowych. U zwierząt dla odwrócenia
3. W okresie śródoperacyjnym, podczas preparatu/kg (1). W połączeniu z innymi efektu wywołanego przez etorfinę podaje
znieczulenia ogólnego wywołanego lekami sedacyjnymi: 2 źg/kg fentanylu i.v. się diprenorfinę w dawce stanowiącej
przez anestetyki wziewne. Fentanyl z medetomidyną (20 lub 40 źg/kg i.m.) lub dwukrotność dawki etorfiny. Po podaniu
redukuje ich MAC (minimalne stężenie 10 źg/kg fentanylu, 0,2 mg/kg ksylazyny dożylnym efekt pojawia się w czasie od kil-
pęcherzykowe) oraz potęguje ich efekt i.v. oraz glikopyrolat 0,01 mg/kg i.v. ku sekund do kilku minut, a po podaniu
przeciwbólowy. U psów w kombinacji U koni fentanyl 55 źg/kg z ksylazyną domięśniowym  od 5 do 20 minut.
z innymi lekami jako składnik infu- 1,1 mg/kg (4).
zyjnej mieszanki anestetycznej, np. Efekty uboczne (1, 4, 7) Petydyna (meperydyna)  syntetyczna
z propofolem i lekami zwiotczającymi 1. Jako silny agonista receptora mi pochodna morfiny o słabym działaniu se-
mięśnie szkieletowe (1, 2). fentanyl może spowodować głęboką dacyjnym i około 10 razy słabszym efekcie
4. Kontrola przeciwbólowa w okresie depresję ośrodka oddechowego. analgetycznym od morfiny (1, 2, 3).
pooperacyjnym oraz kontrola silnego 2. Może wystąpić nadwrażliwość na Farmakokinetyka
bólu przewlekłego i bólu o charakterze dz
więki oraz zmiana termoregulacji Petydyna jest średnio lipofilną sub-
niespecyficznym. W tym celu można objawiająca się dyszeniem u psów. stancją. Efekt przeciwbólowy po podaniu
wykorzystać, mające dotychczas nie- 3. Szybka dożylna iniekcja może wywołać domięśniowym jest szybszy niż po morfi-
wielkie zastosowanie w weterynarii bradykardię (polecane wcześniejsze nie (czas wystąpieniu wynosi 30 minut)
małych zwierząt, transdermalne plastry podanie atropiny). Bradykardia może i trwa 1-2 godzin. Większość leku jest me-
fentanylowe. Potwierdzono już ich sku- ulec pogłębieniu przy równoczesnym tabolizowana w wątrobie do norpetydyny,
teczność u psów i kotów. stosowaniu alfa-2-agonistów. kwasu petydynowego i norpetydynowego,
Naskórna forma aplikacji leku umożliwia 4. Z reguły u psów występuje w kilka minut które są wydalane przez nerki. (1, 7)
jego stałe uwalnianie w określonej jednost- po podaniu defekacja, ale w odróżnieniu Wskazania kliniczne
ce czasu. Stan stałego stężenia fentanylu od morfiny rzadko notuje się wymioty. 1. Stosowana jest u małych zwierząt
w surowicy osiągany jest szybciej u kotów głównie jako środek w premedykacji,
(6-12 godz.) niż u psów (12-24 godz.) i utrzy- Etorfina jest pochodną tebainy  al- rzadziej w okresie pooperacyjnym (1).
muje się przez około 72 godz. (1). W związ- kaloidu zawartego w opium. Jest naj- 2. Ponieważ posiada właściwości spazmo-
ku z powolnym narastaniem stężenia leku silniejszym opioidem, o działaniu prze- lityczne, może być wykorzystywana
plaster należy nałożyć odpowiednio wcze- ciwbólowym 10000 razy mocniejszym u koni podczas zwalczania bólu towa-
śniej przed spodziewaną interwencją prze- niż morfina. Wykazuje około 20-krotnie rzyszącego kolkom jelitowym (4, 7).
ciwbólową. W sytuacji, gdy wymagana jest większe powinowactwo do receptora mi od 3. Ze względu na niewielkie ryzyko szko-
szybsza analgezja, można podać dożylnie morfiny i jest od niej o około 300 razy bar- dliwego wpływu na płód petydynę
dawkę nasycającą fentanylu lub innego dziej lipofilna. Cechy te decydują o bardzo można stosować do zwalczania silnego
opioidu w momencie aplikacji plastra (2). silnym i szybkim działaniu etorfiny, lecz bólu porodowego oraz podczas cięcia
Plastry umiejscawia się najczęściej na równocześnie o dużym ryzyku pojawienia cesarskiego (4).
grzbiecie, ale także z boku klatki piersiowej się silnej depresji OUN. Dawkowanie
lub w okolicy pachwinowej. Powinny one Wskazania kliniczne Psy i koty: 2-10 mg/kg i.m., s.c. (1);
ściśle przylegać do skóry i należy je zabez- W połączeniu z acepromazyną (pre- konie: 2,2-4 mg/kg i.m. Ze względu na
pieczyć przed ingerencją ze strony zwierzę- parat IMMOBILON Large Animal) lub możliwy efekt pobudzenia polecane jest
cia. Nie należy umieszczać plastrów w miej- ksylazyną do wywołania stanu neuro- wcześniejsze podanie acepromazyny lub
scach z widocznymi zmianami na skórze. leptoanalgezji, który trwa około 30-60 ksylazyny, u klaczy dawka całkowita
U małych psów oraz u kotów może zaistnieć minut, co wykorzystuje się najczęściej 500 mg podana i.m. przy zwalczaniu
konieczność użycia tylko połowy plastra. do unieruchomiania dużych, dzikich bólu w trakcie cięcia cesarskiego (4).
W takiej sytuacji nie wolno go przecinać na zwierząt. 1 mg etorfiny jest w stanie unie- Efekty uboczne (1, 7)
pół, należy jedynie po odlepieniu osłonki ruchomić ważącego 2 tony nosorożca (4). 1. W dawkach, które wywołują porówny-
plastra zalepić jego połowę taśmą (2). IMMOBILONU Large Animal można też walny do silnych opioidów efekt prze-
Dawkowanie używać do neuroleptoanalgezji u koni ciwbólowy, może powodować depresję
Śródoperacyjnie w dożylnej iniekcji: (0,01 ml preparatu/kg) (3). W niektórych oddechową.
psy: 2-5 źg/kg, koty 1-5 źg/kg, w ciągłej krajach (Wielka Brytania) stosowane jest 2. Najsilniej  w porównaniu z innymi
infuzji dożylnej  dawka nasycająca: psy połączenie etorfiny z metotrimeprazyną opioidami  wywołuje histaminemię,
10 źg/kg, koty 5 źg/kg, dawka pod- (preparat IMMOBILON Small Animal) z czym wiąże się spadek ciśnienia, dla-
trzymująca: psy 0,7 źg/kg/min, koty do neuroleptoanalgezji u psów (0,01 ml tego należy unikać iniekcji dożylnej,
LISTOPAD-GRUDZIEC
" 6/2004
35
WETERYNARIA
F ARMAKOLOGIA
W PRAKTYCE
3. Przy kumulacji norpetydyny, np. w mniejszym od niej stopniu wywołuje 45 minutach. Jeśli wymagany jest szybki
wskutek niedoczynności nerek, może wymioty. efekt, można dokonać powolnej iniekcji
wywoływać drgawki. Zwiększone ilości 2. Może wywołać nadwrażliwość na dożylnej, ale analgezja występuje dopiero
tego metabolitu powstają także przy jed- dz
więki. po 15 minutach.
noczesnym podawaniu peptydyny z se- 3. W przeciwieństwie do morfiny podany Wskazania kliniczne
legiliną (selektywny inhibitor MAO). dożylnie nie wywołuje uwalniania hi- 1. Zapewnia dobrą analgezję po uszkodze-
4. U kotów dawka większa niż 20 mg/kg staminy. niach i operacjach tkanek miękkich,
może indukować pobudzenie, nato- a słabszą w przypadku urazów kości
miast w dawkach leczniczych efekt ten Metadon  syntetyczny opioid o po- i zwiÄ…zanych z nimi zabiegami (1).
występuje rzadko. U koni także istnieje dobnej do morfiny sile działania i właści- 2. Kontrola bólu pooperacyjnego (1, 2).
możliwość wywołania pobudzenia. wościach farmakokinetycznych. U psów 3. Może być wykorzystana do odwrócenia
5. Po podaniu podskórnym może wystąpić ma słabsze właściwości sedacyjne niż depresyjnego wpływu czystych agoni-
miejscowe podrażnienie, dlatego prefe- morfina. Metadon może wywołać silne stów receptora mi na ośrodek oddecho-
rowana jest iniekcja domięśniowa. pobudzenie u kotów, dlatego uważa się, że wy, bez utraty efektu analgetycznego.
6. Może maskować u konia objawy zwią- nie powinien być stosowany u tego gatun- Dawkowanie
zane z bólami kolkowymi. ku (2). Z drugiej strony niektórzy autorzy Psy: 5-20 źg/kg i.m., s.c, i.v. lub na-
wskazujÄ… na brak tak wyraz
nego oddzia- doponowo; koty: 5-10 źg/kg i.m., s.c, i.v.
Kodeina  jeden z alkaloidów opium. ływania (1). U psów po kilku kolejnych lub nadoponowo (1); konie: 10-20 źg/kg
Jej działanie jest czterokrotnie słabsze dawkach, ze względu na długi okres pół- i.m., s.c, i.v. (4)
od morfiny. Swój efekt przeciwbólowy za- trwania metadonu, efekt analgetyczny jest Efekty uboczne (1)
wdzięcza prawdopodobnie morfinie, która większy niż po morfinie, gdy tymczasem 1. Wywołuje słabszą depresję oddechową
jest jednym z jej metabolitów (1, 2). siła i czas działania po pojedynczej daw- od morfiny.
Wskazania kliniczne ce są porównywalne. Efekt analgetyczny 2. Wymioty i objawy zaparcia występują
Wykorzystywana głównie jako środek pojawia się po metadonie nieco wcześniej rzadko.
przeciwkaszlowy; u psów w połączeniu z pa- niż po morfinie, bo w ciągu 15-20 minut po 3. Wpływ na układ sercowo-naczyniowy
racetamolem może służyć do kontroli bólu iniekcji domięśniowej i podskórnej i 5-10 jest stabilny, jednak gdy organizm jest
o słabym i umiarkowanym natężeniu (1). minut po iniekcji dożylnej (1). jednocześnie pod wpływem anestety-
Dawkowanie Wskazania kliniczne ków wziewnych (halotan, izofluran),
Psy i koty: przeciwbólowo 0,5-2,0 mg/kg Podobne jak morfina, nie jest jednak może nastąpić znaczący spadek ciśnie-
p.o., s.c., przeciwkaszlowo w postaci sy- stosowany nadoponowo. Może być użyty nia i bradykardia.
ropu 1,1-2,2 mg/kg co 6-8 h (4). w premedykacji, zwłaszcza przed znie-
Efekty uboczne (1) czuleniem ogólnym wywołanym barbi- Tramadol
1. Po dawkach leczniczych małe praw- turanami (4). Jest częściowym agonistą receptora
dopodobieństwo wywołania depresji Dawkowanie mi, posiada także powinowactwo do
oddechowej. Psy: 0,05-0,1 mg/kg i.v., 0,1-1,0 mg/kg pozostałych receptorów opioidowych.
2. Z reguły nie wywołuje wymiotów. i.m, s.c. (1); konie: 0,25 mg/kg i.m, s.c., Hamuje zwrotny wychwyt noradrenaliny
3. Zaparcia mogą wystąpić dopiero przy 0,11 mg/kg metadonu i 0,11 mg/kg ace- i serotoniny w synapsach zstępującego
przewlekłym stosowaniu. promazyny i.v. umożliwia poskromienie układu kontroli bólu na poziomie rdzenia
zwierzęcia i przeprowadzenie prostych kręgowego. U ludzi działa około 5-10 razy
Oksymorfon  syntetyczny opioid, zabiegów (4). słabiej od morfiny (8). Może być podawany
który jest całkowitym agonistą receptora Efekty uboczne zarówno enteralnie (per os i per rectum),
mi o sile działania około 10 razy większej 1. Depresja oddechowa, bradykardia jak i parenteralnie. U ludzi działanie prze-
od morfiny (1, 2). i efekt przeciwkaszlowy występują ciwbólowe pojawia się po 20-30 minutach
Farmakokinetyka z takim samym prawdopodobień- po podaniu doustnym i trwa 4-6 godz.
Podobna do morfiny. Efekt analgetyczny stwem jak po morfinie. Metabolizowany jest w wÄ…trobie i wyda-
trwa 2-6 godz. Po iniekcji dożylnej pojawia 2. U kotów wywołuje pobudzenie. lany głównie przez nerki.
się po 3-5 minutach (7). 3. Wymioty i nudności występują rzadziej Wskazania kliniczne
Wskazania kliniczne niż po morfinie. U psów i kotów zwalczanie bólu o umiar-
Podobne jak morfina. Stosowany do kowanym lub silnym natężeniu towa-
kontroli bólu w okresie zabiegu chirur- CZ
ŚCIOWI AGONIŚCI rzyszącemu urazom oraz kontrola bólu
gicznego, zwłaszcza w okresie pooperacyj- RECEPTORÓW OPIOIDOWYCH pooperacyjnego.
nym oraz w sytuacjach kontroli bólu to- Buprenorfina jest pochodną tebainy, Dawkowanie
warzyszÄ…cemu urazom powypadkowym. alkaloidu zawartego w opium. Buprenor- Jak dotÄ…d nie ma ustalonego dawko-
Dobry analgetyk u zwierząt młodych, fina jest częściowym agonistą receptora wania dla psów i kotów. Niektórzy lekarze
starszych i osłabionych (1). mi o wysokim powinowactwie i o sile weterynarii stosują tramadol wzorując
Dawkowanie działania około 30-krotnie większej niż się na dawkowaniu ustalonym u czło-
Psy: 20-200 źg/kg i.m., s.c., i.v., morfina (3, 4, 5). wieka. Nie ma jednak na to naukowego
nadoponowo.; koty: 20-100 źg /kg i.m., Farmakokinetyka potwierdzenia.
s.c., i.v. (1); konie: 22 źg/kg w powolnej Ze względu na powolną dysocjację
iniekcji dożylnej w bólu pochodzenia z receptora mi posiada długi czas dzia- OPIOIDY O WA
AÅšCIWOÅšCIACH
kolkowego, 0,2-0,3 źg/kg i.v. lub i.m. łania (8-12 godz.), a jej okres półtrwania AGONISTYCZNO-
w okresie pooperacyjnym (4). wynosi u psów 42 godz. (2). Jest wysoce ANTAGONISTYCZNYCH
Efekty uboczne (1) lipofilna i posiada dużą objętość dys- Butorfanol  syntetyczny opioid, jest
1. Wykazuje słabszy depresyjny wpływ na trybucji (2, 3, 4). Po iniekcji podskórnej słabym antagonistą receptora mi oraz
ośrodek oddechowy niż morfina oraz początek działania występuje po około całkowitym agonistą receptora kappa
LISTOPAD-GRUDZIEC
" 6/2004
36
WETERYNARIA
FARMAKOLOGIA
W PRAKTYCE
3. Bishop Y.: The Veterinary Formulary,  Pharmaceuti-
(2, 4). Jako agonista jest pięć razy sil- Pentazocyna syntetyczny opioid o sła-
cal Press 2001, s. 37c-379.
niejszy od morfiny, a jako antagonista bych właściwościach antagonistycznych
4. Branson K.R., Gross M.E., Booth N.H.: Opioid
50 razy słabszy od naloksonu (2). wobec receptora mi i całkowity agonista
agonists and antagonists [w:] Veterinary Pharma-
Wykazuje słabe, choć zadowalające receptora kappa. Wykazuje 25-50% efektu cology and Therapeutics, (red. Adams H.R), Iowa
State University Press, Ames 1995, s. 274-310.
działanie sedacyjne u psów i koni i brak analgetycznego morfiny (1, 4). Działanie
5. Einstein R., Jones R.S., Kniffon A., Staner G.A.:
takiego efektu u kotów, u których jednak przeciwbólowe pojawia się po 20 minu-
Pain and inflammation [w:] Principles of veterinary
nie występuje efekt pobudzenia (1, 4). tach i trwa 2-4 h, przy czym w zależności
therapeutics, Longman Scientific & Technical
1994, s. 170-186
U psów i kotów analgezja pojawia się po od dawki może być krótsze lub dłuższe
6. Gumułka W.S.: Narkotyczne leki przeciwbólowe
20 minutach od podskórnej iniekcji leku (1). U koni efekt analgetyczny po iniekcji
[w:] Farmakologia. Podstawy farmakoterapii, pod
i trwa około 4 godziny; u kotów może dożylnej pojawia się po 2-3 minutach, wy-
red. W. Kostowskiego, Wydawnictwo Lekarskie
być dłuższa (2-6 godz.) niż u psów (1-2 kazuje maksimum w ciągu 5-10 minut
PZWL 2001, s. 898-927.
7. Plumb D.C.: Veterinary Drug Handbook, Iowa
godz.) (1). U koni, w zależności od dawki, i trwa około 30 minut (7).
State University Press 1999.
trwa od 15-90 minut (4). Wskazania kliniczne
8. Podlewski J.K., Chwalibogowska-Podlewska A.,
Wskazania kliniczne Zapewnia głównie kontrolę bólu trzew-
Leki współczesnej terapii, Wydawnictwa Fundacji
1. Zapewnia kontrolę głównie bólu trzew- nego o średnim natężeniu (1, 2). U psów
PB Buchnera 2001, s. 615.
9. Rang H.P.: Analgesic drug [w:] Pharmacology,
nego o umiarkowanym natężeniu (1, 4, może być stosowana w premedykacji oraz
Churchill Livingstone 1995, s. 609-633.
10). W wyższych dawkach kontroluje w postępowaniu pooperacyjnym (1). U ko-
10.Webster Cynthia R.L., DVM, DACVIM: Opioids
także ból somatyczny (1). ni służy jako środek wspomagający kon-
[w:] Clinical pharmacology, Tenton NewMedia
2. Do wywołania neuroleptoanalgezji trolę bólu podczas kolek jelitowych. (7) 2001, s. 60-61.
11.RozporzÄ…dzenie Ministra Zdrowia z dnia 3 sierp-
u psów i kotów może być wykorzysty- Dawkowanie
nia 2000 r. w sprawie wytwarzania, przetwarza-
wany w połączeniu z medetomidyną Psy: 1-3 mg/kg i.m., s.c., i.v., 2-10 mg/
nia, przerobu, przywozu z zagranicy lub wywozu
oraz z detomidynÄ…, acepromazynÄ… lub kg p.o.; koty: 0,75-1,5 mg/kg i.m., s.c.,
za granicę oraz obrotu środkami odurzającymi,
substancjami psychotropowymi i prekursorami
ksylazynÄ… u koni (3). i.v., 2-10 mg/kg p.o; konie: przy kolkach
(Dz.U. nr 77, poz. 885).
3. W połączeniu z medetomidyną i keta- jelitowych 0,33 mg/kg w powolnym
12.Ustawa z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdzia-
miną stosuje się u kotów do znieczu- wlewie dożylnym, po 10-15 minutach
Å‚aniu narkomanii (Dz.U. nr 75, poz. 468.
lenia ogólnego (3). powtórzyć dawkę i.m.
4. Jest jednym z najpopularniejszych Efekty uboczne (1, 3, 4) lek. wet. Bartosz Gawęda
opioidów stosowanych w kontroli bólu 1. Słabszy wpływ depresyjny na ośrodek Katedra Biochemii, Farmakologii
pooperacyjnego (podanie leku powinno oddechowy od morfiny. i Toksykologii,
nastąpić na 10 minut przed zakończe- 2. Rzadko wywołuje wymioty. Akademia Rolnicza
niem operacji) (2). 3. Ma nieznaczne działanie zapierające. 50-375 Wrocław, ul. C.K. Norwida 31
5. U psów stosowany jest jako lek przeciw- 4. Może spowodować przejściowy spadek ci- e-mail: [e-mail]
kaszlowy i działa parokrotnie silniej od śnienia po iniekcji
kodeiny (1, 2). dożylnej.
6. U koni sprawdza siÄ™ bardzo dobrze 5. Nie poleca siÄ™ pen-
w kontroli bólu kolkowego (4). tazocyny u kotów,
7. Odwracanie efektu depresji ośrod- ponieważ często
ka oddechowego wywołanego przez wywołuje u nich
czystych agonistów receptora mi, dysforię.
z jednoczesnym zachowaniem efektu 6. U psów może po-
analgetycznego (1, 2). wodować ataksję
Dawkowanie i niezborność ru-
Psy i koty: 0,2-0,4 mg/kg i.m., s.c, i.v.; chowÄ….
0,2-1,0 mg/kg p.o.; 0,2 mg/kg i.m. w połą- 7. U koni pobu-
czeniu z medetomidynÄ… (0,01mg/kg i.m.), dzenie ruchowe,
przeciwkaszlowo u psów 0,05-0,1 mg/kg. drżenie mięśni,
U kotów do wywołania znieczulenia ogólne- nadwrażliwość na
go 0,4 mg/kg i.m., Å‚Ä…cznie z medetomidynÄ… dz
wiÄ™ki. qð
0,08 mg/kg i ketaminÄ… 5 mg/kg (1, 4).
Konie: 0,2 mg/kg i.v.; 0,03 mg/kg i.v. Piśmiennictwo
1. A. Nicholson, Mc-
w połączeniu z ksylazyną (0,66 mg/kg i.v.)
D o n a l d C h r i s t i e
lub detomidyną (2,5-5 źg/kg i.v.).
Opioid analgesics
Efekty uboczne
[w:] Small animal
clinical pharmacol-
1. Wywołuje słabszą depresję oddechową
ogy, (red. Madisson
od morfiny.
J., Page S., Church
2. U małych zwierząt powoduje łagodną
D.), W.B. Saunders
depresję układu sercowo-naczyniowe- 2002, s. 271-292.
go, która może się pogłębić przy jed- 2. Dawn Merton B.:
Control of pain in
noczesnym stosowaniu innych środ-
small animals: Opioid
ków o depresyjnym działaniu central-
agonists and antago-
nym, np. alfa-2 agoniści lub anestety- nists and other locally
and centrally acting
ki wziewne (1).
analgesics [w:] Small
3. Dla koni jest lekiem bezpiecznym, tyl-
animal clinical phar-
ko czasami może wywoływać ataksję,
macology and thera-
dreszcze (4). peutics, s. 405-424.
LISTOPAD-GRUDZIEC
" 6/2004
37