1. Edukacja prozdrowotna  proces, w którym człowiek uczy się dbać o zdrowie własne i innych
ludzi, daje ona uczniom możliwość nabycia kompetencji (umiejętności, wiedza, postawy), które są
niezbędne do odpowiedzialnego uczestnictwa w życiu społecznym, ponieważ:
a) pomaga odkrywać, jakie wybory służą rozwojowi i lepszej jakości życia,
b) pomaga zrozumieć siebie i innych,
c) pomaga budować obraz świata, który jest najbliższy codziennym doświadczeniom,
Strona | 1
d) uczy odpowiedzialności,
e) jest pierwszym stopniem profilaktyki różnych zagrożeń i zachować problemowych,
f) istnieje wiele propozycji definicji edukacji zdrowotnej, przedrostek  pro oznacza  ku ,  do
zdrowia.
2. Edukacja zdrowotna w szkole to proces dydaktyczno-wychowawczy, w którym dzieci
i młodzież uczą się jak żyć, aby:
a) zachować i doskonalić zdrowie własne i innych ludzi (ochrona i promocja zdrowia),
b) w przypadku choroby (urazu) aktywnie uczestniczyć w jej leczeniu, radzić sobie z nią
i zmniejszać negatywne skutki (leczenie, rehabilitacja).
3. Edukacja zdrowotna (kształcenie, nauczanie, wychowanie) uczy ludzi dbać o zdrowie własne
i innych ludzi, czyli  wiedzieć, rozumieć, umieć, chcieć :
a) chronić zdrowie, zapobiegać chorobom (profilaktyka),
b) doskonalić, pomnażać, zwiększać potencjał zdrowotny (promocja zdrowia),
c) przywracać zdrowie, gdy pojawi się choroba (leczenie, rehabilitacja) we wszystkich okresach
życia.
1. Reforma systemu edukacji  1999 r.
Reforma programowa  2008 r.
2.  Ważnym zadaniem szkoły jest także edukacja zdrowotna, realizowana przez nauczycieli wielu
przedmiotów, której celem jest kształtowanie u uczniów umiejętności dbania o zdrowie własne
i innych ludzi i tworzenie środowiska sprzyjającego zdrowiu (Preambuła podstawy
programowej).
3. Edukacja zdrowotna w nowej podstawie programowej:
a) wychowanie fizyczne jako wiodący przedmiot zawierający zagadnienia dotyczące różnych
aspektów zdrowia,
b) blok tematyczny edukacja zdrowotna w ramach zajęć fakultatywnych wychowania fizycznego
(1 semestr, ok. 30 godzin) w gimnazjum i szkołach ponadgminazjalnych,
c) treści dotyczące zdrowia włączono do wielu przedmiotów,
d) rozszerzono zagadnienia z zakresu zdrowia psychospołecznego (w tym kształtowanie
umiejętności życiowych osobistych i społecznych).
4. Obecna podstawa programowa w III i IV etapie edukacyjnym jest zgodna z modelem
zalecanym przez WHO:
a) wiodÄ…cy przedmiot  wychowanie fizyczne,
b) wymagania dotyczące zdrowia włączone do wielu przedmiotów.
5. Rozszerzono zakresu edukacji zdrowotnej o zagadnienia zdrowia psychospołecznego, w tym
umiejętności życiowe  dotychczas zaniedbany obszar tej edukacji.
6. Umiejętności życiowe  psychospołeczne (Life Skills)  umiejętności (zdolności) umożliwiające
człowiekowi pozytywne zachowania przystosowawcze, dzięki którym skutecznie radzi sobie
z zadaniami (wymaganiami) i wyzwaniami codziennego życia.
Strona | 2
7. Rodzaje umiejętności:
a) umiejętności podstawowe dla codziennego życia:
·ð podejmowanie decyzji i rozwiÄ…zywanie problemów,
·ð twórcze i krytyczne myÅ›lenie,
·ð porozumiewanie siÄ™ u utrzymywanie dobrych relacji interpersonalnych,
·ð samoÅ›wiadomość i empatia,
·ð radzenie sobie z emocjami i stresem.
b) umiejętności specyficzne, związane z sytuacjami problemowymi, np. asertywność, opieranie
siÄ™ presji innych.
8. Obszary tematyczne edukacji zdrowotnej w szkole (bloki tematyczne):
a) higiena osobista i otoczenia,
b) bezpieczeństwo i pierwsza pomoc,
c) żywność i żywienie,
d) ruch w życiu człowieka,
e) praca i wypoczynek,
f) życie w rodzinie,
g) psychologiczne i środowiskowe aspekty edukacji zdrowotnej,
h) edukacja seksualna,
i) życie bez nałogów.
9. Interdyscyplinarność edukacji prozdrowotnej  np. w zakresie zdrowia psychicznego:
a) edukacja zdrowotna  poczucie własnej wartości, emocje...,
b) edukacja ekologiczna  wpływ środowiska na poziom stresu,
c) edukacja czytelnicza i medialna  komunikacja werbalna i niewerbalna,
d) wychowanie do życia w rodzinie  więzi rodzinne, przyjmowanie ról,
e) edukacja europejska  znajomość praw człowieka,
f) edukacja filozoficzna  poszukiwanie sensu życia.
10. Cechy programu edukacji zdrowotnej:
a) ramowy, elastyczny, umożliwiające swobodę w doborze treści i metod w zależności od
potrzeb uczniów, warunków i możliwości szkoły i klasy,
b) spiralny układ programu,
c) program adresowany do jednostki ( Ja ) w aspektach:
·ð Ja i troska o mnie,
·ð Ja i moje relacje z innymi ludz
mi,
·ð Ja moje Å›rodowisko (spoÅ‚eczność i Å›rodowisko).
11. Czynniki brane pod uwagę przy doborze treści:
a) zainteresowania i oczekiwania uczniów,
b) możliwości i preferencje nauczyciela,
c) treści programu edukacji zdrowotnej,
d) możliwości i preferencje rodziców,
e) możliwości i preferencje szkoły,
f) możliwości i preferencje społeczności lokalnej.
Strona | 3
12. Zdrowie jako wartość (ONZ, WHO, Narodowy Program Zdrowia 1996-2005):
a) jako wartość, dzięki której jednostka lub grupa może realizować swoje cele i aspiracje oraz
potrzebę osiągnięcia satysfakcji, a także zmieniać środowisko i radzić sobie z nim  wartość
autoteliczna (moja własna) i instrumentalna (coś mogę dzięki niej osiągnąć),
b) jako zasób (bogactwo) gwarantujący rozwój społeczny i ekonomiczny, gdyż tylko zdrowe
społeczeństwa mogą tworzyć dobra materialne i kulturowe, rozwijać się, osiągać odpowiednią
jakość życia,
c) jako środek do osiągania lepszej jakości życia.
13. Negatywne ujęcie zdrowia w ujęciu biomedycznym:
a) zdrowie to brak choroby,
b) zdrowym jest ten, kto nie jest chory,
c) albo ktoÅ› jest zdrowy, albo chory  dychotomia.
1. Negatywne ujęcie zdrowia w ujęciu biomedycznym:
a) zdrowie jako brak choroby, objawów choroby, dolegliwości i cierpienia,
b) stan organizmu zdeterminowany głównie przez czynniki biologiczne, co sugeruje małe
możliwości wpływu jednostki na swoje zdrowie,
c) zdrowie i choroba to stany obiektywne definiowane przez specjalistów, ekspertów na
podstawie wyników medycznych,
d) samopoczucie i subiektywne opinie jednostki na temat stanu swego zdrowia nie sÄ… uznawane
za istotny jego wskaz
nik,
e) redukcjonizm  koncentracja tylko na chorobie chorym narzędziu, zaburzeniu, czynnikach
ryzyka choroby, mechanizmach chorobotwórczych, zagrożeniach i leczeniu konkretnej
choroby,
f) człowiek chory to pacjent traktowany jako laik, którego zadaniem jest przestrzegać zaleceń
specjalistów medycznych (przedmiotowe podejście do człowieka tylko w roli pacjenta),
g) poszukiwanie czynników ryzyka, tj. przyczyn lub warunków zwiększających
prawdopodobieństwo wystąpienia określonych chorób i zaburzeń.
2. Holistyczne (całościowe), pozytywne ujęcie zdrowia (WHO, 1946)   zdrowie to nie brak
choroby i niepełnosprawności, lecz stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego,
społecznego i duchowego . W jego obrębie wymienia się następujące wymiary (aspekty) zdrowia:
a) zdrowie fizyczne  prawidłowe funkcjonowanie organizmu, jego układów i narządów,
b) zdrowie psychiczne:
·ð zdrowie emocjonalne  zdolność do rozpoznawania uczuć, wyrażania ich w odpowiedni
sposób, umiejętność radzenia sobie ze stresem, napięciami, lękiem, depresją i agresją,
·ð zdrowie umysÅ‚owe  zdolność do logicznego, jasnego myÅ›lenia,
c) zdrowie społeczne  zdolność do nawiązywania, podtrzymywania i rozwijania prawidłowych
relacji z innymi ludz
mi,
d) zdrowie duchowe  u niektórych ludzi związane z wierzeniami i praktykami religijnymi,
u innych osoboste credo, zbiór zasad, zachowań i sposobów osiągania wewnętrznego spokoju
i równowagi.
3. Pozytywne oznaki zdrowia w tym ujęciu:
a) energia, wigor osobista wydajność,
Strona | 4
b) optymistyczny styl wyjaśniania,
c) wolne starzenie siÄ™,
d) sprawność fizyczna,
e) wysoka odporność na zakażenia,
f) zdrowy wyglÄ…d,
g) witalność seksualna,
h) pozytywny stosunek do zdrowia,
i)  lubię być zdrowy  działam dla zdrowia .
4. Cechy holistycznej definicji zdrowia:
a) zdrowie jako stan pozytywny (well-being), który można opisać przy pomocy pozytywnych
oznak (wskaz
ników, mierników),
b) stan wielowymiarowy, który wyraża się w aspekcie fizycznym, psychicznym, społecznym
i duchowym,
c) zdrowie zdefiniowane subiektywnie (ocena podmiotu, jego samopoczucie ważnym
czynnikiem na równi z opinią ekspertów medycznych orzekających na podstawie
zobiektywizowanych wskaz
ników.
5. Salutogenetyczne ujęcie zdrowia:
a) zdrowie-choroba jako kontinuum,
b) dynamika zmian   nawet najzdrowsi miewajÄ… czasem czarne dni ,
c) ojcem tego podejścia jest Aron Antonowski,
d) część rzeczy jest przez nas kontrolowana, a część nie  należy się skupić na tym, na co mamy
wpływ.
6.
ORIENTACJA PATOGENETYCZNA ORIENTACJA SALUTOGENETYCZNA
kontinuum, dynamika  zmiana w cyklu życia
dychotomia  podział na zdrowych i chorych
człowieka
koncentracja na czynnikach ryzyka choroby, koncentracja na czynnikach zdrowotnych
zagrożeniach (zasobach)
co można zrobić, czego unikać, żeby nie co można zrobić, aby być zdrowym
zachorować? (zdrowszym)?
poszukiwanie czynników chorobotwórczych i poszukiwanie czynników prozdrowotnych 
mechanizmu ich działania (np. palenie  rak) wyjątki od reguły (np. palenie  nie zawsze rak)
koncentracja na chorym człowieku i jego
koncentracja na chorym narzÄ…dzie, zaburzeniu,
historii życia w zdrowiu i chorobie (stadium
chorobie (wÄ…ska specjalizacja)
indywidualnego przypadku)
rozwiÄ…zywanie problemu zdrowotnego
leczenie konkretnej choroby (specjalizacja)
konkretnego człowieka (współpraca)
stres jako czynnik szkodliwy (chorobotwórczy) stres jako czynnik szkodliwy (dystres)
i pozytywny (eustres)
podstawowy stan organizmu  homeostaza podstawowy stan organizmu  heterostaza
(stałość, równowaga) (zmiana, dążenie do równowagi)
dominujące działanie to profilaktyka dominujące działanie to promocja zdrowia
orientacja promedyczna orientacja prozdrowotna
pacjent jako laik pacjent jako partner Strona | 5
przedmiotowe podejście podmiotowe podejście
1. Holistyczna, dynamiczna, interakcyjna koncepcja zdrowia jako podstawa działań chroniących
i promujÄ…cych zdrowie:
a) "Zdrowie to nie tylko brak choroby i niepełnosprawności, lecz stan dobrego samopoczucia
fizycznego, psychicznego, społecznego i duchowego",
b) zdrowie jako proces rozpatrywany w przebiegu czasowym i zmieniajÄ…cy siÄ™ w odpowiedzi na
wymagania zewnętrzne i wewnętrzne,
c) zdrowie zdobywa się, osiąga, tworzy, buduje, powiększa, wzbogaca,
d) zdrowie  nieustanne wyzwanie.
2. Czynniki warunkujÄ…ce zdrowie (wg Lalonde  1974):
a) czynniki genetyczne  20% (25%),
b) środowisko  20% (9%),
c) styl życia  50% (54%),
d) opieka medyczna  10% (12%).
3. Zachowania zdrowotne to takie zachowania, które na gruncie wiedzy naukowej obiektywnej
i subiektywnych przekonań pozostają w istotnym związku ze zdrowiem (bezpośrednio lub pośrednio
wpływają na zdrowie):
a) zachowania prozdrowotne,
b) b) zachowania antyzdrowotne.
4. Nawyki zdrowotne to zachowania zdrowotne powstałe w procesie socjalizacji mające najczęściej
nieświadomy charakter i prostą postać.
5. Czynności, działania zdrowotne to zachowania zdrowotne intencjonalne i ukierunkowane na cele
prozdrowotne wyrażane najczęściej w sytuacjach zmian życiowych:
a) profilaktyczne,
b) ochraniajÄ…ce,
c) diagnostyczne,
d) terapeutyczne,
e) umacniajÄ…ce,
f) oprawiajÄ…ce.
6. Przekonania zdrowotne:
a) jest to wiedza o różnych aspektach zdrowia wraz z subiektywną oceną,
b) niespójne, sytuacyjne, zmienne na bazie myślenia zdroworozsądkowego, okazjonalne poglądy,
c) rozpatruje się je na różnych poziomach świadomości:
·ð od przekonaÅ„ o niskim stopniu Å›wiadomoÅ›ci do jasno zwerbalizowanych opinii, sÄ…dów,
·ð wg kryterium zgodnoÅ›ci z obiektywnÄ… rzeczywistoÅ›ciÄ…:
o przekonania realistyczne,
o przekonania nierealistyczne, tzw. osobiste mity, np. zależne od optymistycznego lub
pesymistycznego nastawienia do świata (Seligman) lub sposobu spostrzegania
przyczynowości zdarzeń (umiejscowienie kontroli Rottera) itp.
Strona | 6
7. Styl życia to sposób życia oparty o wzajemny związek pomiędzy warunkami życia w szerokim
sensie a indywidualnymi wzorami zachowań zdeterminowanymi przez czynniki społeczno-kulturowe
i cechy indywidualne (Kickdush 1986, WHO dla Regionu Europejskiego).
8. Podstawowe zasady w procesie kształtowania zachowań zdrowotnych i projektowania
programów prewencji:
a) uwzględniać swobodę wyboru przy zmianie zachowań i ich modelowaniu,
b) respektować podstawową hierarchię wartości jednostki i dbać, aby zachowania zdrowotne
były przez nią pozytywnie oceniane i odczuwane,
c) zasada stawiania sobie i innym realistycznych celów gwarantujących rozwój poczucia własnej
skuteczności,
d) dostosować wszelki propozycje zdrowotne i popularyzację wiedzy o zdrowiu do możliwości
odbioru osób i grup do naturalnego kontekstu życia, statusu materialnego, wykształcenia,
usytuowania społeczno-kulturowego itd.
e) wspomaganie przez naturalne grupy odniesienia i społeczność lokalną.
9. Zdrowie  nieustanne wyzwanie  dekalog zdrowego stylu życia:
a) wiedza o samym sobie  samoświadomosć,
b) tworzenie bariery immunologicznej,
c) hartowanie, wzmacnianie odporności,
d) prawidłowe odżywianie się,
e) podejmowanie aktywności fizycznej,
f) nie nadużywanie leków,
g) wyeliminowanie nałogów,
h) rozwijanie umiejętności walki ze stresem,
i) prawidłowe relacje z innymi ludz
mi,
j) postawa copingowa:
·ð  MyÅ›l pozytywnie!
·ð  Wierz w siebie!
·ð  Do przodu żyj!
10. Czynniki ryzyka:
a) współprzyczyna lub warunek sprzyjający powstawaniu chorób,
b) wystąpienie danego czynniki zwiększa prawdopodobieństwo pojawienia się choroby, które
rośnie wraz ze wzrostem liczby czynników i/lub czasu ich trwania.
11. Rodzaje czynników ryzyka:
a) sytuacje ryzyka:
·ð zagrożenie rakiem skóry w wyniku dziaÅ‚ania promieni sÅ‚onecznych,
·ð zagrożenia dla zdrowia wynikajÄ…ce z uprawiania sportów ekstremalnych, z warunków
pracy, krytycznych wydarzeń.
b) środowiskowe czynniki ryzyka:
·ð materialne, spoÅ‚eczne i informatyczne (ubóstwo, toksyczność, konfliktowość,
stresowość),
·ð niektóre z nich (np. czynniki klimatyczne, technologiczne lub ekonomiczne) pozostajÄ…
poza kontrolą osoby, dlatego trudno im przeciwdziałać).
c) behawioralne czynniki ryzyka  zachowania, których związek z powstawaniem zaburzeń
Strona | 7
został jednocześnie udokumentowany w badaniach epidemiologicznych, np. styl życia,
palenie tytoniu, picie alkoholu, używanie alkoholu, narkotyków, sposób odżywiania się,
aktywność fizyczna, radzenie sobie ze stresem),
d) grupy ryzyka  obejmują m.in. grupy, których sposób życia i zachowania oraz normy szkodzą
innym ludziom i członkom tych grup (np. niektóre alternatywne grupy młodzieżowe),
e) ryzyko związane z osobowością  właściwość podmiotu, np. osobowość typu WZA, WZC,
WZD,
f) procesy rozwojowe  kryzysy rozwojowe są przykładem ryzykownych szans; nasilenie
konfliktu i sprzeczności zwiększa prawdopodobieństwo nierozwiązania kryzysu, natomiast
jego rozwiązanie wymaga podejmowania nowych ryzykownych zadań.
10. Behawioralne uwarunkowania chorób somatycznych:
a) styl życia (np. sposób odżywiania się),
b) wzór zachowania A:
c) wzór zachowania C,
d) wzór zachowania D.
11. Wzór zachowania A i układ krążenia (np. udar, choroba wieńcowa)  zespół jawnego
zachowania albo styl życia charakteryzujący się:
a) skrajnym współzawodniczeniem,
b) walką o osiągnięcia,
c) agresywnoscią (czasem silnie tłumioną),
d) pośpiechem, niecierpliwością,
e) pobudliwością, nadmierną czujnością,
f) wybuchowym sposobem mówienia,
g) napięciem mięśni twarzy, poczuciem presji czasu i nadmierną odpowiedzialnością.
12. Wzór zachowania C i związki z rakiem  cechy charakterystyczne:
a) głód aprobaty społecznej,
b) mała asertywność,
c) cierpliwość,
d) gotowość do współpracy,
e) pokora wobec autorytetów,
f) konformizm,
g) wypieranie i zaprzeczanie negatywnym emocjom,
h) hipotezy, że ten typ osobowości zwiększa ryzyko pojawienia się raka, jednak dane są
niejednoznaczne.
13. Wzór zachowania D  osobowość podatna na stres  cechy charakterystyczne:
a) tendencja do przejawiania lęku, irytacji,
b) nie czuje się pewnie w wielu sytuacjach społecznych,
c) zwykle koncentruje się na kłopotach, a nie na jasnej stronie życia,
d) stale zabiega o akceptację za strony innych i dokonuje niezwykłych wysiłków, aby nie robić i
nie mówić rzeczy, które mogą nie spodobać sie innym,
e) wysoki poziom negatywnej afektywności i towarzyszący mu wysoki poziom zahamowania
społecznego.
14. Wzór zachowania B  sprzyjający zdrowiu  cechy charakterystyczne:
Strona | 8
a) styl życia wolny od cech WZA,
b) osoby, które potrafią się odprężyć,
c) Å‚atwo doznajÄ… satysfakcji,
d) nie spieszÄ… siÄ™,
e) majÄ… Å‚agodne usposobienie,
f) tendencja do poddawania się prądowi życia.
1. Psychologiczne Czynniki Sprzyjające Zdrowiu   zapisane i wytworzone w człowieku
doświadczenia, umiejętności, nastawienia ( przekonania) i powiązane z nimi specyficzne procesy
poznawczo-ewaluacyjne :
a) usprawniajÄ… proces zdrowienia,
b) sprzyjają odporności na zachorowanie,
c) wspomagajÄ… zdrowie,
d) sÄ… pomocne w radzeniu sobie ze stresem (perspektywa salutogenetyczna).
2. Psychologiczne Czynniki SprzyjajÄ…ce Zdrowiu:
a) poczucie kontroli osobistej,
b) zaangażowanie, dociekliwość i reakcja na wyzwania,
c) umiejętność znalezienia sensu,
d) poczucie humoru,
e) optymizm,
f) poczucie koherencji,
g) możliwość emocjonalnej ekspresji,
h) doświadczanie własnej skuteczności (sukces),
i) asertywność,
j) poczucie samoskuteczności,
k) wsparcie społeczne,
l) procesy wartościowania.
3. Osobowościowe i emocjonalne czynniki pozytywne wpływające na zdrowie (Makowska,
Merecz, 1998):
a) ekstrawersja  skłonność do przeżywania pozytywnych emocji, duży poziom aktywności
społecznej wraz z zespołem umiejętności społecznych, towarzyskość, serdeczność,
b) ekstrawersja ujemnie koreluje z ilością zgłaszanych symptomów somatycznych oraz
niepokoju i bezsenności kobiet i mężczyzn,
c) asertywność i tendencja do poszukiwania nowych doznań,
d) optymizm  stała tendencja do postrzegania świata w sposób, który eksponuje dodatnie strony
występujących w nim zjawisk,
e) optymizm pozwala na szybszy powrót do zdrowia po przebytej operacji chirurgicznej (badania
mężczyzn po wykonaniu by-passu tętnicy wieńcowej),
f) osoby o nastawieniu optymistycznym szybciej wracały do zdrowia, a jakość ich życia 6 m-cy
po operacji była istotnie wyższa niż u osób i takiej samej operacji, lecz pesymistycznym
nastawieniu do świata, ludzi, siebie,
g) kobiety o wysokim poziomie optymizmu rzadziej cierpiÄ… na depresjÄ™ poporodowÄ….
4. Czynniki chroniące to pojęcia relacyjne, tzn. jest ono rozpatrywane w relacji do sytuacji ryzyka.
Strona | 9
Np. w sytuacji dziecka z rodziny dysfunkcyjnej czynnikiem chroniącym może być wsparcie
wychowawcy albo umiejętności społeczne dziecka. Czynniki chroniące nie są odwrotnością
czynników ryzyka.
5. Odkrycie  resilience :
a) klasyczne badania nad indywidualnymi różnicami w odporności na chroniczny stres wśród
dzieci wychowujÄ…cych siÄ™ w niesprzyjajÄ…cych warunkach,
b) istnieje grupa dzieci, które stosunkowo dobrze radzą sobie z niekorzystnymi warunkami życia.
6.  Learned resourcefullness , czyli zasoby odpornościowe  zasobność wg Rossenbauma to
zespół powstały w toku doświadczenia i uczenia się społecznego, który sprawia, że jednostka
reguluje swoje reakcje emocjonalne i poznawcze, dzięki czemu minimalizuje dysfunkcjonalny
wpływ stresu na zachowanie w sytuacjach trudnych i ryzykownych. Ta zasobność (potencjał
zasobów) zawiera:
a) umiejętność kontroli emocji,
b) umiejętność wyboru właściwych sposobów rozwiązania problemu,
c) umiejętność odraczania gratyfikacji,
d) spostrzeganą samoskuteczność.
7. Zgeneralizowane zasoby odpornościowe (za: A. Antonovsky)  to cechy podmiotu i jego
środowiska, które warunkują prozdrowotną interakcję człowieka z najbliższym otoczeniem:
a) odporność fizyczna i biochemiczna organizmu,
b) pozycja zawodowa,
c) wykształcenie,
d) możliwośći intelektualne,
e) możliwości interpersonalne,
f) doświadczenie życiowe nabywane w toku edukacji,
g) własna aktywność,
h) określony kontekst społeczno-kulturowy,
i) kontekst polityczno-ekonomiczny.
8. Poziomy zasobów i kategorie czynników chroniących:
a) zasoby indywidualne:
·ð zdolnoÅ›ci poznawcze (wysokie IQ, zdolność uczenia siÄ™, zdolnoÅ›ci werbalne, umiejÄ™tnoÅ›ci
planowania),
·ð temperament (towarzyskość, zdolnoÅ›ci adaptacyjne),
·ð mechanizmy samokontroli (radzenie sobie z negatywnymi emocjami, samokontrola
impulsów),
·ð optymizm i pogoda ducha,
·ð umiejÄ™tnoÅ›ci spoÅ‚eczne (porozumiewanie siÄ™, nawiÄ…zywanie przyjaz
ni, rozwiÄ…zywanie
konfliktów),
·ð pozytywny obraz siebie (wysoka samoocena, wiara w swoje możliwoÅ›ci, poczucie wÅ‚asnej
skuteczności),
·ð procesy motywacyjne (posiadanie planów i celów życiowych, aspiracje edukacyjne).
b) zasoby wynikające z relacji z osobami z najbliższego otoczenia:
·ð relacje rodzice  dziecko (wiÄ™z
z rodzicami, ich wsparcie, zasady rodzinne, oczekiwania
rodziców, dobra komunikacja, zaangażowanie rodziców w szkolne sprawy dziecka), Strona | 10
·ð konstruktywni rówieÅ›nicy (akceptujÄ…cy normy, z aspiracjami edukacyjnymi,
prospołeczni),
·ð dobrzy i kompetentni doroÅ›li (oparcie w zaufanej osobie dorosÅ‚ej).
c) zasoby środowiska lokalnego:
·ð dobra szkoÅ‚a (klimat szkoÅ‚y, wsparcie nauczycieli),
·ð zaangażowanie w konstruktywistycznÄ… dziaÅ‚alność (kluby mÅ‚odzieżowe i sportowe,
wspólnoty religijne, wolontariat),
·ð przyjazne i bezpieczne sÄ…siedztwo (dostÄ™p do oÅ›rodków rekreacji, klubów, poradni,
ośrodków interwencji kryzysowej).