Uwaga
Czy stereotyp roztargnionego twórcy ma
uzasadnienie?
Wyk!ad 3
Czy roztargnienie jest przyczyn", czy
skutkiem?
Poznawcze sk!adniki procesu
twórczego
Dane z introspekcji Mendelsohn i Griswold (1964)
Ghiselin, Rompel i Taylor, 1964
Badani uczyli si$ na pami$% zbioru s!ów
Uczeni twórczy i mniej twórczy
Potem rozwi"zywali anagramy
Tu# przed wgl"dem
Niektóre z wyuczonych s!ów mog!y stanowi%
rozproszona, b!"dz"ca, rozedrgana
rozwi"zanie anagramu
skupiona
Tu# po wgl"dzie jakaf
zrównowa#ona i poszukuj"ca
Osoby twórcze rozwi"za!y wi$cej anagramów
intensywna
Efektu tego nie mo#na wyt!umaczy% lepsz"
W fazie opracowywania pomys!u
pami$ci"
jasna, intensywna
rozproszona
Teoria Mendelsohna Zastrze#enia
Wykorzystanie wskazówek (cue utilization)
Badania replikuj" si$ tylko z u#yciem RAT
Bod&ce przypadkowe mog" by% wskazówk"
A i to nie zawsze ...
Wykorzystanie takich wskazówek wymaga
szczególnych stanów uwagi
Osoby twórcze dysponuj" tak" uwag"
(rozproszon", podatn" na dystrakcj$)
Dlatego wykorzystuj" wskazówki (i dlatego w!a'nie
s" twórcze!)
Kasof (1997) Kola(czyk (1992)
Kwestionariusz  szeroko'ci uwagi
Uwaga intensywna
Czy zwykle zwracasz uwag$ na szorstko'% odzie#y?
Motywacja teliczna
Czy zwykle s!yszysz odg!osy z ulicy?
My'lenie racjonalne
Pozytywna (s!aba) korelacja mi$dzy kreatywno'ci"
a uwag"  poszerzon"
Uwaga ekstensywna
Zaw$#anie uwagi bia!ym szumem obni#a
Motywacja parateliczna
wska&niki kreatywno'ci
My'lenie intuicyjne
Szczególnie podatne na dzia!anie ha!asu s" osoby
twórcze
Rawlings (1985) Twórczo'% a nadpobudliwo'%
Dwuuszna prezentacja bod&ców
Badania Shaw (1992)
Kana! powtarzany, kana! ignorowany
W kanale ignorowanym: tre'ci kontrolne
Dzieci nadpobudliwe maj" mniej wydoln"
Miara skuteczno'ci filtra uwagi:
uwag$ (ADHD)
Nieprzepuszczalno'% informacji z kana!u ignorowanego
Osoby twórcze maj" filtr bardziej przepuszczalny
Pozytywna korelacja mi$dzy
nadpobudliwo'ci" a kreatywno'ci"
N$cka (1999)
N$cka (1992)
'#!!"
Test uwagi DIVA
Zadanie g!ówne '!!!"
Zadanie dodatkowe (doci"#aj"ce)
&!!"
341"
Osoby twórcze i mniej twórcze %!!"
41"
Urban i Jellen
$!!"
TTM (Test Twórczego My'lenia)
#!!"
Osoby twórcze bardziej trac" w zwi"zku z
!"
()*+,-./0+" (),12*.+"
konieczno'ci" kontrolowania drugiego zadania
Twórczo'% a kontrola poznawcza:
Wyniki S!abosz
S!abosz (2000)
Test interferencji Stroopa
Osoby twórcze
Czerwony
Bardziej ulegaj" efektowi interferencji Stroopa
Zielony
W mniejszym stopniu ulegaj" efektowi
uprzedzania
Test prymowania (uprzedzania) negatywnego
A G
F A Wniosek: Twórczo'% wi"#e si$ z os!abieniem
G F
si!y hamowania poznawczego na etapie
K G
przeduwagowym
Ale) Wi$c mo#e plastyczno'% kontroli?
" Grobor i N$cka (2003) " Efekt Gratona
Twórczo'% a plastyczno'% kontroli
Wnioski ogólne
poznawczej
Twórcze osoby maj" s!absz" uwag$
By% mo#e dlatego w!a'nie s" twórcze
Wyja'nienie odgórne
Twórczo'% os!abia uwag$
Wyja'nienie oddolne
Uwaga (os!abiona) wyzwala twórczo'%
(Zabelina i Robinson, 2010)
Percepcja Percepcja allocentryczna
Percepcja allocentryczna (Schachtel)
Arnheim (1969) Visual thinking
obiekt jako samoistny byt
percepcja z perspektywy obiektu
Sztuka to wybiórcza percepcja 'wiata
Wizualizacja jako medium twórczo'ci
Percepcja fizjonomiczna
przypisywanie ludzkich cech i uczu%
Kod werbalny i kod obrazowy (Paivio)
metafora obrazowa
Kod obrazowy uwa#a si$ za bardziej twórczy
Stein: próba wykorzystania w testach
Twórczo'% a organizacja
Test percepcji fizjonomicznej
percepcji (Stein i Meer, 1954)
Co przedstawia ten rysunek? Plamy Rorschacha
10, 100, 3000 ms, bez ogranicze(
Oceniano  organizacj$ percepcji , czyli
pi!$ ------------------------------ z!o'%
Spójno'%
1 2 3 4 5 6 7
Ca!o'ciow" interpretacj$
Bardzo wysoka korelacja mi$dzy kreatywno'ci" a
s!o(ce -------------------------------------- grup$
organizacj" percepcji
1 2 3 4 5 6 7
Smith (1990); Smith i van der Meer
Barron-Welsh Art Scale (BWAS)
(1994)
Tachistoskopowa prezentacja obrazu (martwa natura)
Kilkaset abstrakcyjnych rysunków
10 ms, stopniowo wyd!u#ane
Ocena  podoba si$  nie podoba
Badani proszeni byli o nazywanie i swobodne
interpretowanie tego, co widz"
Osoby twórcze cz$'ciej wskazuj" jako
Osoby twórcze cechowa!y si$ bardziej subiektywnymi
atrakcyjne rysunki
interpretacjami, stosunkowo pó&no u#ywa!y
 poprawnych nazw nieregularne
niesymetryczne
Potem skracano czas ekspozycji  osoby twórcze cz$'ciej
 nieprz"dne
u#ywaj" subiektywnej interpretacji (odchodz" od
 poprawno'ci )
Frank Barron Wyobra&nia i wyobra#enia
The need for order and for disorder as
Wyobra#enia
motives in artistic creativity
Forma reprezentacji umys!owej (analogowa,
bliska sposrze#eniom)
Twórczo'% jako potrzeba nieporz"dku
Wyobra&nia
Zdolno'% do tworzenia wyobra#e(
Twórczo'% jako wprowadzanie porz"dku na
Zdolno'% do wyobra#ania sobie tego, co
 wy#szym poziomie
Nie istnieje
Nie jest nam znane z autopsji
Jest niemo#liwe
Wyobra&nia twórcza Badania nad wyobra&ni" twórcz"
Finke (1990), procedura:
1. Badani otrzymywali losowo dobranych kilka elementów z
pi$tnastu figur, takie jak: ko!o, pó!kole, sze'cian, sto#ek, w$#yk,
itd.
2. Zadanie polega!o na wyobra#eniu sobie jak zestawi% te elementy,
aby powsta!o co' co wygl"da interesuj"co i mo#e by% u#yteczne.
3. Potem badani mieli narysowa% to, co sobie wyobrazili.
4. Nast$pnie mieli zinterpretowa% to co narysowali, jako co' co
mog!oby by% praktyczne albo u#yteczne w jednej z o'miu losowo
wybranych kategorii: meble, 'rodki osobistego przekazu, 'rodki
transportu, aparatura naukowa, AGD, narz$dzia, bro(, gry i
zabawy
Finke (1990), wyniki
90% badanych utworzy!o rozpoznawalny uk!ad
ponad 30% badanych utworzy!o uk!ad uznany
przez s$dziów kompetentnych za twórczy
Nazwij ten
Wnioski
przedmiot:
" Wyobra&nia twórcza jest naturalna form"
aktywno'ci cz!owieka
Meble
" Badani relacjonowali, #e nie przyst$powali do
!rodki transportu
tworzenia uk!adów z jakim' konkretnym
Bro"
planem
Kategoryzowanie:
Kategoryzacja
Chi(ska encyklopedia
Otwarcie granic kategorii
Zwierz$ta dziel" si$ na:
poj$cia  rozmyte
(a) stanowi"ce w!asno'% cesarza,
(b) zabalsamowane,
(c) oswojone,
(d) prosi$ta,
Poszerzenie pola semantycznego
(e) syreny,
(f) bajeczne,
W!"czenie  obcych obiektów
(g) dzikie psy,
(h) w!"czone do tej klasyfikacji,
(i) zachowuj"ce si$ jak szalone,
(j) nieprzeliczone,
Redefinicja obiektu
(k) narysowane cieniutkim p$dzelkiem z wielb!"dziej sier'ci,
(l) i im podobne,
Finke (1992):  redukcja kategorialna
(m) te, które st!uk!y dzban,
(n) które z daleka wygl"daj" jak muchy
(Pracontal, 1983)
Twórczo'% a nadmierne
w!"czanie
Kategoryzacja c.d.
Synteza poj$ciowa
Istota nadmiernego w!"czania (overinclusion)
np. poj$cie selekcji naturalnej (znano wcze'niej poj$cie
selekcji w hodowli)
Nadmierne w!"czanie a
schizofrenia i schizotypia
Zmiana kontekstu
psychoza dwubiegunowa
np.  falsyfikacja cudów
Osoby twórcze maj" tendencj$ do nadmiernego
 Rewolucja poj$ciowa
w!"czania (Eysenck, Claridge)
zmiana paradygmatu
Modyfikacja plastyczno'ci rdzeni
Badania Trzebi(skiego (1981)
Opisz niebezpiecze(stwo, które jest mi!e i
Rdzenie poj$ciowe = prototypy (ale dotycz"
odpr$#aj"ce
wszystkich poj$%)
Opisz przedszkole, które jest podobne do wojska
Opisz wojsko, które jest podobne do przedszkola
Rdzenie poj$ciowe charakteryzuj" si$
okre'lon" plastyczno'ci"
Badani poddani procedurze modyfikacji uzyskali
po przerwie wy#sze wska&niki twórczego
my'lenia
Im bardziej nietypowy egzemplarz, tym
bardziej trzeba nagi"% rdze(
Pami$% Pami$% sensoryczna a twórczo'%
Sensoryczna Brak jakichkolwiek danych empirycznych
Ewolucyjny sens pami$ci sensorycznej:
percepcja mowy?
Robocza (operacyjna)
Percepcja sztuki
D!ugotrwa!a
Muzyka (pami$% echoiczna)
Balet (pami$% ikoniczna)
Pami$% robocza a twórczo'%
Wyja'nienie
Nie ma zwi"zku mi$dzy WMC a
Typowy test inteligencji a typowy test
zdolno'ciami twórczymi
kreatywno'ci
Cho% by!o to sprawdzane
I cho% analogiczny zwi"zek z IQ jest bardzo
Problemy wymagaj"ce twórczo'ci s"
silny
Ekstremalnie z!o#one
*le zdefiniowane
Paradoks: dlaczego sprawno'%  procesora
nie przek!ada si$ na efekty twórcze? Wi$c przekraczaj" pojemno'% ka#dej
pami$ci operacyjnej
Co zatem decyduje? Pami$% d!ugotrwa!a (LTM)
Zapami$tywanie
Upraszczanie problemu,  oswajanie go
kodowanie
Przechowywanie
Kontrolne a nie  pami$ciowe aspekty WM
odporno'% na wygaszanie
Dopamina  plastyczno'%  wytwarzanie
reorganizacja
dywergencyjne (Isen et al., 1999)
Odtwarzanie
D!ugotrwa!a pami$% robocza (LTWM)
dost$p
Ericcson & Kintsch, 1995
Szybka  magistrala mi$dzy STM a LTM
W pami$ci operacyjnej  tylko wskazówki
Twórcze kodowanie Twórcze przechowywanie
Nietypowe Selektywne zapominanie
upraszczanie problemu
oryginalno'% my'lenia
uwalnianie si$ od bloków i przeszkód
odroczone zrozumienie istoty problemu
Alternatywne
gi$tko'% my'lenia
Reminiscencja
(paradoksalnie) pami$tamy wi$cej, ni# zapami$tali'my
Selektywne
reorganizacja
kategorie ad hoc (Barsalou)
Twórcze odtwarzanie Wnioski
Przeszukiwanie globalne versus lokalne Twórczo'% anga#uje CA+Y umys!
lokalne !atwiejsze, ale standardowe
globalne trudniejsze, ale bardziej twórcze
Sukces zale#y od w!a'ciwej kompozycji
sk!adników poznawczych, dopasowanej
do:
Przywo!anie wed!ug nietypowych
wskazówek Natury sytuacji (problemu)
Mo#liwo'ci twórcy
analogia, transfer