Pobieranie i przygotowanie materiałów od chorych do badań immunofluorescencyjnych w kierunku zakażeń
wirusami oddechowymi
" Celem badania jest wykazanie antygenów wirusów oddechowych w komórkach nabłonka dróg
oddechowych. Materiałem do badań jest pobrany dość energicznie wymaz z tylnej ściany gardła,
lub odessana wydzielina z dróg oddechowych. Wymaz z gardła powinien być pobrany jałowym
wacikiem i umieszczony w około 0,5-1 ml soli fizjologicznej. Wacik powinien być wykonany z czystej
waty, wszelkie komercyjne waciki zawierające węgiel aktywowany lub podłoża transportowe nie
nadają się do tego celu. Umieszczony w soli fizjologicznej wacik powinien być jak najszybciej
dostarczony do laboratorium.
" W przypadku, gdy materiał nie może być dostarczony tego samego dnia do laboratorium (np. musi
być przesłany z innego miasta) najlepiej przesyłać go w postaci utrwalonych preparatów. W tym celu
pobrane od pacjenta komórki nabłonka tylnej ściany gardła należy zawiesić w niewielkiej ilości (0,5-
1,0 ml) soli fizjologicznej i umieścić w postaci kropli o średnicy 4-5 mm na szkiełku podstawowym.
Użyte do wykonania preparatu szkiełko powinno być dobrej jakości - nie grubsze niż 0,4 mm - w
przeciwnym razie występują znaczne trudności podczas oglądania w mikroskopie fluorescencyjnym.
Do badania w kierunku każdego wirusa konieczna jest jedyna kropla zawiesiny komórek. Na
pojedynczym szkiełku podstawowym można umieścić 3-4 krople. Tak przygotowane preparaty
należy pozostawić w temperaturze pokojowej do całkowitego wyschnięcia. Po wyschnięciu
preparaty należy utrwalić przez zanurzenie ich na 15 minut w acetonie. Utrwalone preparaty mogą
być dostarczone do laboratorium w ciągu kilku dni po pobraniu.
Materiały do diagnostyki zakażeń wirusowych
Materiały do badań bezpośrednich wirusologicznych i izolacji wirusa
Badanie w
Zespół objawów Wirus Sezono kierunku
Płyn
krtań gardło jama
chorobowych wywołujący -wość obecności
Kał mózgowo- Mocz Inne
nosowo-gardłowa
przeciwciał
rdzeniowy
wymaz z gardła
cały tak (pary
Adenowirusy
rok surowic)
+ + + +
wymaz z gardła
Wirus grypy A tak (pary
zima + + + + też plwocina
i B surowic)
i BAL
wymaz z gardła
Wirus cały
nie
paragrypy rok
+ + + + też BAL
wymaz z jamy nosowo-
gardłowej
RSV zima tak
+ + + + oraz
popłuczyny i aspiraty z
jamy nosowo-gardłowej
I Objawy zakażenia
ze strony dróg cały
Rinowirusy nie nos + + +
oddechowych rok
Wirus
wymaz z gardła
nagminnego cały
tak (+ + +) + +
zaplenia rok
z przewodu Stensena
przyusznic
krew
cały wymaz z gardła,
heparynizowana
CMV tak + +
rok plwocina BAL
(5 ml)
jesień,
Enterowirus nie wymaz z gardła
wiosna
wymaz z gardła
cały
HSV tak
rok
i plwocina
Materiały do badań bezpośrednich wirusologicznych i izolacji wirusa
Badanie w
Zespół objawów Wirus Sezono kierunku
Płyn
Krtań gardło jama
chorobowych wywołujący -wość obecności
Kał mózgowo- Mocz Inne
nosowo-gardłowa
przeciwciał
rdzeniowy
wymaz
cały
Adenowirus tak
rok
z gardła
cały
Wirus różyczki tak + + + + +
II. Zakażenia
rok
przebiegające z
wymaz
cały
wysypką:
Wirus odry tak + + + + +
rok
z gardła + +
1.plamisto-
Parwowirus cały płyn owodniowy
grudkową
tak + + +
B19 rok (PCR)
wymaz
wymaz
jesień,
Enterowirus nie z gardła
z odbytu, kał
lato
+ +
+ + +
cały
wymaz
Wirus
rok
nie
paragrypy
z gardła
aspiraty, popłuczyny,
zima
wymaz
RSV tak
z nosogardzieli
płyn
cały
rok
HSV tak z pęcherzyków
2.pęcherzykową
+ + + (IF)
płyn
cały
rok
VZV tak z pęcherzyków
+ + + (IF)
lato,
Enterowirusy
jesień
nie + + + + +
Materiały do badań bezpośrednich wirusologicznych i izolacji wirusa
Badanie
Zespół objawów Wirus Sezono
w kierunku
Płyn
chorobowych wywołujący -wość
Krtań gardło jama
obecności
Kał mózgowo- Mocz Inne
nosowo-gardłowa
przeciwciał
rdzeniowy
płyn mózgowo-
wymaz
cały rdzeniowy 
HSV tak + + + +
rok wykrywanie
z gardła
przeciwciał
płyn mózgowo-
lato, rdzeniowy 
Arbowirusy tak
jesień wykrywanie
przeciwciał
III. Zakażenia
Enterowirusy
przebiegające z
(Polio 1, 2, 3)
objawami ze strony
(Coxsackie A
wymaz
ośrodkowego
kał, wymaz
1, 2, 4, 7, 9, lato,
układu nerwowego
nie z gardła z odbytu + + + + +
Coxsackie B 2- jesień
+
1.zapalenie opon
+ + +
5) (ECHO 2, 4,
mózgowo-
6, 9,11, 30)
rdzeniowych
Enterowirus 71
i mózgu
Wirus
2.porażenia
nagminnego cały wymaz z gardła + +
tak + + + +
zapalenia rok (przewód Stensena)
3.poliomyelitis
przyusznic
Polyomawirus cały
nie biopsja mózgu (ME)
(JC) rok
płyn mózgowo-
cały rdzeniowy 
Wirus odry tak
rok wykrywanie
przeciwciał
Materiały do badań bezpośrednich wirusologicznych i izolacji wirusa
Badanie
Zespół objawów Wirus Sezono
w kierunku
Płyn
Krtań gardło jama
chorobowych wywołujący -wość
obecności
Kał mózgowo- Mocz Inne
nosowo-gardłowa
przeciwciał
rdzeniowy
zima, + + + +
Rotawirusy
wiosna EIA, lateks
IV. Zakażenia
Adenowirusy cały + + + +
przebiegające z
40,41 rok EIA, lateks
objawami ze strony
cały
układu
Astrowirusy EIA
rok
pokarmowego
Wirus Norwalk wiosna ME
V. Zakażenia
wymaz
przebiegające z Płyn z worka
lato,
objawami ze strony Coxsackie B z gardła osierdziowego + +
jesień
układu sercowo- + +
+ + +
naczyniowego
Zeskrobiny ze zmian
cały spojówkowych i/lub
Adenowirusy tak
rok rogówkowych + +
+ + (hodowla i IF)
tak (tylko
Zeskrobiny ze zmian
cały
spojówkowych i/lub
w przypadku
rok
HSV
VI. Zapalenia
rogówkowych + +
pierwotnego
spojówki i/lub
+ + (hodowla i IF)
zakażenia)
rogówki
tak (tylko
Zeskrobiny ze zmian
cały
spojówkowych i/lub
w przypadku
rok
VZV
rogówkowych + +
pierwotnego
+ + (hodowla i IF)
zakażenia)
cały
rok
Wirus odry tak
Materiały do badań bezpośrednich wirusologicznych i izolacji wirusa
Badanie w
Zespół objawów Wirus kierunku
Krtań gardło Płyn
Sezonowość
chorobowych wywołujący obecności
jama nosowo- Kał mózgowo- Mocz Inne
przeciwciał
gardłowa rdzeniowy
Krew
(antygenemia),
CMV cały rok tak + + + + +
tkanki
+ + + +
Płyn z
cały rok pęcherzyków
HSV tak + +
VII. Zakażenia
+ + + +,
u osób
tkanki + + +
poddanych
Płyn z
leczeniu
cały rok pęcherzyków
immunosupre-
VZV
syjnemu
+ + + +,
tkanki + + +
cały rok tak
EBV Tkanki (PCR)
+ + + +
cały rok
HHV-6 tak Krew (PCR)
Wirus
cały rok tak (IgM) + +
różyczki
VIII. Zakażenie
wymaz
wewnątrz-
cały rok tak (IgM)
maciczne CMV z gardła + + +
i + + +
okołoporodowe
wymaz
cały rok tak (IgM) Płyn
HSV z gardła
z pęcherzyków
+ + +
Metody diagnostyki zakażeń wirusowych w oparciu
o własności biologiczne (I), bezpośrednie wykrycie lub jego podjednostek
(M), jego białek (B) lub materiału genetycznego(G) oraz odpowiedzi
immunologicznej (S)
Grupa Metoda Omówienie metody Wady i ograniczenia
I Izolacja Zdolność wywoływania Zróżnicowanie wymagań wirusów pod
zmian w zakażonych względem zakażania i patogenności dla
organizmach lub określonych gospodarzy linii komórkowych,
hodowlach komórkowych; zarodków ptasich; występowanie wielu
potwierdzenie obecności wirusów zakażających dane komórki lub
aktywnego patogenu. wywołujących podobne objawy  konieczna
dalsza identyfikacja
M1 Mikroskopia Bezpośrednie Konieczna znaczna liczba cząstek wirusów
elektronowa zaobserwowanie wirusa
w badanym materiale; możliwa tylko ocena
w badanym materiale (gdy budowy wirionów
co najmniej 106 cząstek
wirusowych)
M2 Bierna Zlepianie przez wirusa lub Konieczna znaczna liczba cząstek wirusów
aglutynacja jego antygeny
w badanym materiale; nieswoiste reakcje
opłaszczonych swoistymi
wywołane przez substancje aglutynujace
przeciwciałami krwinek lub
krwinki
lateksu
Grupa Metoda Omówienie metody Wady i ograniczenia
B1 Immunofluore- Wiązanie znakowanych przeciwciał Przeciwciała monoklonalne mogą wykrywać
scencja tylko wybrane subpopulacje wirusa
B2 Wykrywanie Wykrywanie reaktywności odwrotnej Brak możliwości identyfikacji wirusa
enzymów trnskryptazy jako potwierdzenie obecności
wirusa posiadających ją retrowirusów
B3 ELISA Wiązanie antygenu przez przeciwciała i Możliwość wykrywania wybranych
wykrywanie innymi swoistymi przeciwciałami; subpopulacji wirusa
wysoka czułość
G1 Hybrydyzacja Wykrywanie sekwencji nukleotydów przez Wrażliwa na nukleazę
DNA lub RNA związanie komplementarnego znakowanego
fragmentu kwasu nukleinowego
G2 Amplifikacje Powielanie określonego obszaru genomu; Wrażliwe na nukleazy i inhibitory polimeraz
genomu identyfikacja produktu metodami:
elektroforeza genomu, hybrydyzacja DNA lub
RNA, metody immunoenzymatyczne
S1 OZH Blokowanie przez przeciwciała występujących Inhibitory, brak hemglutynin u wielu wirusów,
na niektórych wirusach receptorów dla brak rozróżniania klas immunoglobulin
krwinek
S2 neutralizacja Eliminacja zakaz
ności przez związanie z Długi czas wykonania; trudności z doborem
wirusem przeciwciała; różnicowanie ściśle podłoża, w którym namnaża się wirus
spokrewnionych antygenowo wirusów
S3 ELISA Wiązanie znakowanych antyimmunoglobulin Fałszywie dodatnie wyniki w klasie IgM przy
z kompleksem antygen-przeciwciało; metoda obecności RF
ilościowa, różnicowanie klas immunoglobulin
S4 Western blot Wykrywanie przeciwciał dla antygenów Denaturacja epitopów przestrzennych
rozdzielonych elektroforetyczni i związanych z antygenów
nośnikiem
Zakażenie HCMV kobiety ciężarnej
seronegatywnej
seropozytywnej
1-5% kobiet ulega pierwotnej infekcji
30-40% płodów ulega zakażeniu
10% zakażonych noworodków
0,5-1,5% płodów ulega zakażeniu w wyniku
manifestuje ciężkie objawy choroby:
reaktywacji infekcji matki
powiększenie wątroby i śledziony,
0,1% noworodków wykazuje po urodzeniu
trombocytopenię, hiperbilirubinemię,
objawy kliniczne:
uszkodzenie centralnego układu
nerwowego, zapalenie płuc, drgawki i/lub
- upośledzenie słuchu
paraliż, ślepotę
- opóz
niony rozwój
U 90% tych dzieci oraz 5-15% nie
wykazujących objawów choroby po
urodzeniu występują póz
ne następstwa
zakażenia: głuchota, upośledzenia
umysłowe, zmiany w zachowaniu,
anomalie dotyczące uzębienia i inne