Umowa o prace projektowe, prawa autorskie
Umowa o prace projektowe, prawa autorskie
Prawo
w procesie
inwestycyjnym
Dr hab. arch. Elżbieta D. Ryńska
Wykład VIII
Zakład Postaw Ekonomicznych Projektowania`-1/8
Umowa o prace projektowe, prawa autorskie
Umowa o prace projektowe, prawa autorskie
Prace projektowe mogą być traktowane jako utwory w rozumieniu prawa autorskiego (ustawa z
dnia 4 lutego 1994r o prawie autorskim i prawach pokrewnych  Dz.U. z 2006r. Nr 90
poz.631 z póz
n.zm.)
MajÄ…tkowe prawa autorskie do projektu
Osobiste prawa autorskie do projektu (w tym prawo do nadzoru
autorskiego nad sposobem wykorzystania projektu)
Czy umowa powinna w każdym przypadku uwzględniać postanowienia dotyczące majątkowych
praw autorskich do obiektu?
Jeżeli w umowie brak jest postanowienia dotyczącego praw autorskich,
znajduje zastosowanie art.61 prawa autorskiego. Wynika z niego, że nabycie od
projektanta (twórcy), egzemplarza projektu architektonicznego lub
architektoniczno-urbanistycznego obejmuje prawo zastosowania go tylko do
jednej budowy.
Art. ten jest powiązany z innym domniemaniem ustawowym, zgodnie z którym
nabycie egzemplarza utworu nie powoduje przejścia praw autorskich do utworu
 a zatem nabywca zakupuje jedynie jednorazowÄ… licencjÄ™ na zastosowanie
projektu do realizacji konkretnej inwestycji, na potrzeby której projekt został
opracowany
Na podstawie takiej umowy inwestor będzie musiał uzyskać zgodę autora
projektu na wszelkie inne działania niż realizacja inwestycji zgodnie z
projektem. W tym: wykorzystanie projektu do realizacji innej inwestycji, czy
też publikację projektu w fachowej prasie.
Aby uniknąć ewentualnych wątpliwości należy w umowach (nawet w
przypadku braku rozstrzygania majątkowych praw do projektu) wprowadzić
wyraz
ne postanowienie przesądzające, że inwestor nabywa na własność
przekazane mu przez projektanta egzemplarze projektu
Jeżeli strony umowy dojdą do innych niż w zapisie prawa autorskiego ustaleń, to do umowy o
prace projektowe mogą być wprowadzone wyraz
ne regulacje dotyczące praw autorskich, które
mogą zostać podzielone na dwa warianty:
Licencyjny
PrzenoszÄ…cy prawa
Wariant licencyjny
Postanowienie w ramach którego projektant udziela inwestorowi zezwolenia na
skorzystanie w projektu w szerszym zakresie niż tylko wybudowania zgodnego
z projektem obiektu. Dotyczyć to będzie zarówno
Ë% wykorzystania projektu na potrzeby innych inwestycji,
Ë% jak również powielania,
Ë% wprowadzania do pamiÄ™ci komputera,
Ë% do sieci internetowej
Ë% oraz rozpowszechniania projektu (np. publikacje)
Wariant przeniesienia praw autorskich
Do umowy może zostać wprowadzone postanowienie, zgodnie z którym projektant
przenosi na inwestora majątkowe prawa autorskie do projektu. Oznacza to, że
po nabyciu praw do projektu, inwestor może zdecydować
Ë% czy korzystać z projektu (dla swoich wÅ‚asnych potrzeb),
Ë% czy też sprzedać te prawa innej osobie na co projektant nie bÄ™dzie miaÅ‚
żadnego wpływu (chyba, że w umowie znajdzie się zastrzeżenie, że
Zakład Postaw Ekonomicznych Projektowania`-2/8
Umowa o prace projektowe, prawa autorskie
Umowa o prace projektowe, prawa autorskie
inwestor zobowiązuje się nie wyzbywać z nabytych praw autorskich
Z przepisów prawa wynika odpłatność przenoszenia praw autorskich i udzielenia
licencji
Zarówno w przypadku licencji, jak i przeniesienia praw autorskich majątkowych do projektu, w
umowie o prace projektowe wskazać należy jaki jest zakres rozporządzenia projektem, co
przekłada się na wyliczenie w umowie tzw. pól eksploatacji określonych w art. 50 ustawy a prawie
autorskim i prawach pokrewnych. W tym:
Wprowadzanie projektu do sieci internetu
Wskazanie jakimi technikami i na jakich materialnych nośnikach może on być
zapisywany (utrwalany) i zwielokrotniany (powielany)
Autorskie prawa osobiste
Nawet w przypadku gdy projektant wyrazi zgodÄ™ na przeniesienie majÄ…tkowych
praw autorskich do projektu, prawa osobiste nadal pozostajÄ… w jego gestii.
Nawet jeżeli inwestor sprzeda prawa majątkowe osobie trzeciej, to osoba ta będzie
musiała respektować osobiste prawa autorskie projektanta, w tym liczyć
siÄ™ z uwarunkowaniami wynikajÄ…cymi z prawa do nadzoru autorskiego.
Autorskie prawa zależne
Prawa do twórczych przeróbek projektów, w zakresie których projektant zachowuje
prawo do zezwalania na wykonywanie autorskich praw zależnych do
opracowań (przeróbek) swojego projektu nawet wówczas gdy w umowie o
prace projektowe przeniósł w całości majątkowe prawa autorskie na inwestora.
Oznacza to, że w przypadku gdy inwestor będzie chciał zlecić innemu projektantowi
wykonanie twórczej przeróbki projektu, to będzie musiał uzyskać pozwolenie
projektanta będącego autorem przerabianego projektu.
Projektant może zgodzić się na następujący zapis w umowie:
Projektant upoważnia inwestora do udzielania zezwoleń na wykonywanie praw
autorskich do twórczych przeróbek projektu.
W tym kontekście nadal będzie obowiązywało ograniczenie ustawowe dotyczące uprawnień,
wynikajÄ…ce a z art.335 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zgodnie z tym
przepisem, można korzystać z utworu w postaci projektu budowlanego, jego rysunku,
planu lub innego ustalenia w celu odbudowy lub remontu budowlanego. W tym zakresie
nie trzeba zatem uzyskiwać zezwoleń na projektanta na korzystanie z projektu, nawet
jeżeli majątkowe prawa autorskie pozostały w całości przy projektancie
Legalizacja samowoli budowlanej
Obecnie istniejące przepisy przewidują możliwość zalegalizowania samowoli budowlanej przy
spełnieniu ściśle określonych warunków
Legalizacja samowoli budowlanej polegajÄ…cej na budowie lub wybudowaniu obiektu budowlanego
bez wymaganego pozwolenia na budowÄ™
Jednak zgodnie z przepisami ustawy z 27 marca 2003r. (Dz.U. nr 80 poz.717 z p.
zm.) o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (dalej zwanej ustawÄ… o
planowaniu), a w szczególności z ustaleniami obowiązującego miejscowego
planu zagospodarowania przestrzennego, albo ustaleniami ostatecznej, w dniu
wszczęcia postępowania wz
W przypadku miejscowego planu zagospodarowania, wstępnie można stwierdzić, że możliwa jest
legalizacja takiego obiektu budowlanego. Warunkiem legalizującym budowę jest zgodność
z planem, jeżeli obiekt został wzniesiony na terenie w stosunku do którego brak jest
Zakład Postaw Ekonomicznych Projektowania`-3/8
Umowa o prace projektowe, prawa autorskie
Umowa o prace projektowe, prawa autorskie
obowiązującego planu - legalizacja nie będzie możliwa.
W ostatnim przypadku będzie można zalegalizować samowolę, jeżeli inwestor przed jej
popełnieniem posiadał ostateczną decyzję o ustaleniu warunków zabudowy.
Zatem fakt posiadania wz oraz wymóg jej ostateczności przed popełnieniem samowoli
budowlanej stanowiÄ… podstawowe warunki zalegalizowania samowoli w przypadku braku
mpzp.
Ponadto koniecznym warunkiem umożliwiającym zalegalizowanie samowolnie wzniesionego
obiektu budowlanego, jest udowodnienie, że budowa nie narusza przepisów, w tym
techniczno-budowlanych, w zakresie uniemożliwiającym doprowadzenie obiektu
budowlanego lub jego części do stanu zgodnego z prawem.
W postanowieniu wstrzymującym prowadzenie robót budowlanych właściwy organ nadzoru
budowlanego ustala wymagania dotyczące niezbędnych zabezpieczeń budowy, a także
nakłada na inwestora określone obowiązki, które musi spełnić w wyznaczonym terminie, aby
była możliwa legalizacja popełnionej samowoli budowlanej. Zgodnie z art. 48 ust. 3 ustawy
należy wtedy przedłożyć:
Zaświadczenie wójta, burmistrza albo prezydenta miasta o zgodności budowy z ustaleniami
obowiązującego mpzp albo ostatecznej w dniu wszczęcia postępowania decyzji o warunkach
zabudowy, w przypadku braku obowiÄ…zujÄ…cego mpzp
Określone dokumenty, czyli
4 egzemplarze projektu budowlanego wraz z opiniami, uzgodnieniami,
pozwoleniami i innymi dokumentami wymaganymi przepisami szczególnymi
oraz aktualnym na dzień opracowania projektu zaświadczeniem, stanowiącym
podstawÄ™ do wykonywania samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie,
wydanym przez właściwą izbę samorządu zawodowego potwierdzającym wpis
na listę członków
Oświadczenie o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane
W przypadku obiektów zakładów górniczych oraz obiektów usytuowanych na terenach
zamkniętych i terenach, w stosunku do których wojewoda jest właściwym organem pierwszej
instancji, postanowienie o uzgodnieniu ze starostą projektowanych rozwiązań w zakresie:
Linii zabudowy oraz elewacji obiektów budowlanych projektowanych od strony
dróg, ulic, placów i innych miejsc publicznych
Przebiegu i charakterystyki technicznej dróg, linii komunikacyjnych oraz sieci
uzbrojenia terenu oraz sieci uzbrojenia terenu, wyprowadzonych poza granice
terenu zamkniętego, portów i przystani morskich, a także podłączeń tych
obiektów do sieci użytku publicznego
SpecjalistycznÄ… opiniÄ™ wydanÄ… przez osobÄ™ fizycznÄ… lub jednostkÄ™ organizacyjnÄ… wskazanÄ… przez
właściwego ministra w przypadku obiektów budowlanych, których wykonanie lub użytkowanie
może stwarzać poważne zagrożenie dla użytkowników takich jak:
obiekty energetyki jądrowej, rafinerie, zakłady chemiczne, zapory wodne, lub
których projekty zawierają nowe, niesprawdzone w krajowej praktyce
rozwiÄ…zania techniczne.
w tym przypadku projekt architektoniczno-budowlany podlegać będzie
obligatoryjnemu sprawdzeniu pod względem zgodności z przepisami, w tym
techniczno-budowlanymi, przez osobÄ™ posiadajÄ…cÄ… uprawnienia budowlane do
projektowania bez ograniczeń w odpowiedniej specjalności lub rzeczoznawcę
budowlanego.
W przypadku stwierdzenia naruszeń właściwy organ nakłada w drodze postanowienia obowiązek
Zakład Postaw Ekonomicznych Projektowania`-4/8
Umowa o prace projektowe, prawa autorskie
Umowa o prace projektowe, prawa autorskie
usunięcia w określonym terminie nieprawidłowości.
Niewykonanie obowiązków wskazanych w postanowieniu skutkuje nakazem przymusowej
rozbiórki.
Jeżeli nieprawidłowości zostały usunięte, bądz
ich nie było  organ ustala wysokość opłaty
legalizacyjnej  do zapłaty w terminie 7 dni od daty ustalenia opłaty.
Przepisy nie różnicują wysokości opłaty od stopnia zaawansowania robót budowlanych.
Legalizacja samowoli polegajÄ…cej na budowie lub wybudowaniu obiektu budowlanego bez
dokonania wymaganego zgłoszenia bądz
pomimo wniesienia sprzeciwu przez właściwy
organ
Procedura jest praktycznie taka sama jak w poprzednim przypadku.
W przypadku legalizacji tego typu samowoli, wymagane sÄ… dokumenty
odpowiednie dla zgłoszenia:
Ë% Dokumenty okreÅ›lajÄ…ce rodzaj, zakres i sposób
wykonywania robót budowlanych oraz termin ich
rozpoczęcia, oświadczenie o posiadanym prawie do
dysponowania nieruchomością na cele budowlane oraz
odpowiednie szkice, uzgodnienia i opinie wymagane
odrębnymi przepisami.
Ë% Projekt zagospodarowania dziaÅ‚ki lub terenu wraz z
opisem technicznym instalacji, wykonany przez projektanta
posiadajÄ…cego odpowiednie uprawnienia budowlane w
przypadku zgłoszenia budowy instalacji zbiornikowych na
gaz płynny z pojedynczym zbiornikiem o pojemności do
7m3, przeznaczonych do zasilania instalacji gazowych w
budynkach mieszkalnych jednorodzinnych oraz przyłączy:
elektroenergetycznych, wodociÄ…gowych, kanalizacyjnych,
gazowych, cieplnych i telekomunikacyjnych. Przy czym w
przypadku budowy instalacji gazowej, powinien być
uzgodniony z podmiotem właściwym do spraw zabezpieczeń
przeciwpożarowych.
Ë% Projekt zagospodarowania dziaÅ‚ki lub terenu, który musi być
wykonany przez projektanta posiadajÄ…cego odpowiednie,
wymagane uprawnienia budowlane - w przypadku
zgłoszenia budowy obiektów małej architektury w miejscach
publicznych
Ë% Projekt zagospodarowania dziaÅ‚ki lub terenu
Ë% Oraz zaÅ›wiadczenie wójta, burmistrza albo prezydenta
miasta o zgodności budowy z ustaleniami obowiązującego
mpzp albo ostatecznej, w dniu wszczęcia postępowania wz,
w przypadku braku obowiÄ…zujÄ…cego mpzp.
Jeżeli budowa zostanie zakończona, procedurę kończy wniesienie opłaty legalizacyjnej, a
jeżeli jest w trakcie, to organ nadzoru budowlanego wydaje postanowienie zezwalające
na jej dokończenie.
Zmiany w przepisach dotyczące energooszczędności budynku
Wszystkie zmiany związane z energooszczędnością budynku są wpisane w istniejącą formę
warunków technicznych. W odniesieniu do większości budynków, nie nakładają one na
Zakład Postaw Ekonomicznych Projektowania`-5/8
Umowa o prace projektowe, prawa autorskie
Umowa o prace projektowe, prawa autorskie
architektów nowych obowiązków i istotnych zobowiązań.
Nowością jest wymóg wykonania na etapie projektowania analizy możliwości racjonalnego
wykorzystania odnawialnych z
ródeł energii oraz ciepła z ko-generacji dla budynków o
powierzchni użytkowej większej niż 1000m2.
Kolejna nowość - świadectwa energetyczne, pojawiają się na innym etapie i w oddzielnym
rozporzÄ…dzeniu
W projekcie muszÄ… siÄ™ znalez
ć się:
obliczenia parametrów
i rozwiązania wpływające na charakterystykę energetyczną
budynku.
Z przepisów jakie należy uwzględnić przy oddawaniu budynku do użytkowania wynika:
Co i jak obliczać
Jaki jest wymagany minimalny poziom energooszczędności czyli
tzw. Standard WT2008, z którym należy porównać zaprojektowany
budynek lub jego poszczególne elementy. Do architekta należy
zapewnienie kompletności projektu oraz zgodności z aktualnym
poziomem wymagań.
Świadectwo energetyczne będzie wystawiane przez osobę uprawnioną dopiero w momencie
oddawania obiektu, czy lokalu do użytku, albo w chwili wprowadzania go do obrotu
poprzez sprzedaż lub wynajem.
W przypadku budynków nowoprojektowanych może to nastąpić nawet po kilku latach od
wykonania projektu.
Uprawnieni do sporządzania świadectw są z mocy ustawy architekci oraz magistrowie
inżynierowie budownictwa, a także inne osoby po zdaniu egzaminu państwowego.
Na etapie projektowania architekci będą musieli:
Sprawdzić wszystkie wskaz
niki charakteryzujÄ…ce budynek pod
względem energetycznym. Niektóre są liczone inne przyjmowane.
Analizowana jest:
Ë% Izolacyjność przegród (współczynniki  U ), okien, wentylacjÄ™,
z
ródła ciepła/energii, instalacje (straty sprawności)
Wszystkie dane powinny siÄ™ znalez
ć w dokumentacji projektowej 
muszą być one wyraz
nie i jednoznacznie przedstawione. Wszystkie
informacje mogą być potem wykorzystane przy opracowaniu
świadectwa energetycznego.
Par.11 ust.2.  dodano p.9
1. CharakterystykÄ™ energetycznÄ… obiektu budowlanego, opracowanÄ… zgodnie
z przepisami dotyczÄ…cymi metodologii obliczania charakterystyki
energetycznej budynku i lokalu mieszkalnego lub części budynku
stanowiącej samodzielną całość techniczno-użytkową oraz sposobu i
wzorów świadectw ich charakterystyki energetycznej, za wyjątkiem
obiektów wymienionych w art. 20 ust. 3 pkt.2 określającą w zależności od
potrzeb:
Bilans mocy urządzeń elektrycznych zużywających inne rodzaje energii,
stanowiących jego stałe wyposażenie budowlano-instalacyjne, z
wydzieleniem mocy urządzeń służących do celów technologicznych
zwiÄ…zanych z przeznaczeniem budynku
a) w przypadku budynku wyposażonego w instalacje ogrzewcze,
wentylacyjne, klimatyzacyjne oraz chłodnicze  właściwości cieplne
Zakład Postaw Ekonomicznych Projektowania`-6/8
Umowa o prace projektowe, prawa autorskie
Umowa o prace projektowe, prawa autorskie
przegród zewnętrznych, w tym ścian pełnych oraz drzwi, wrót, a
także przegród przezroczystych i innych
b) Parametry sprawności energetycznej instalacji ogrzewczych,
wentylacyjnych, klimatyzacyjnych lub chłodniczych oraz innych
urządzeń mających wpływ na gospodarkę energetyczną obiektu
budowlanego
Dane wykazujące, że przyjęte w projekcie architektoniczno-
budowlanym rozwiązania budowlane i instalacyjne spełniają
wymagania dotyczące oszczędności energii zawarte w przepisach
techniczno-budowlanych
Par.11 ust.2.  dodano p.10a
W stosunku do budynku o powierzchni większej niż 1000m2 określonej zgodnie z PN
dotyczącymi właściwości użytkowych w budownictwie oraz określania i obliczania
wskaz
ników powierzchniowych i kubaturowych  analizę możliwości racjonalnego
wykorzystania pod względem technicznym, ekonomicznym i środowiskowym,
odnawialnych z
ródeł energii takich jak:
energia geotermalna,
energia promieniowania słonecznego,
energia wiatru,
a także możliwości zastosowania skojarzonej produkcji energii elektrycznej i ciepła
oraz zdecentralizowanego systemu zaopatrzenia w energię bezpośredniego lub
blokowego ogrzewania.
Ponadto zmieniono brzmienie zapisu par 328:
1. Budynek i jego instalacje grzewcze, wentylacyjne i klimatyzacyjne, ciepłej wody
użytkowej, a w przypadku budynku użyteczności publicznej również oświetlenia
wbudowanego powinny być zaprojektowane i wykonane w taki sposób, aby ilość
ciepła, chłodu i energii elektrycznej, potrzebnych do użytkowania budynku zgodnie z
jego przeznaczeniem, można było utrzymać na racjonalnie niskim poziomie
2. Budynek powinien być zaprojektowany i wykonany w taki sposób aby ograniczyć
ryzyko przegrzewania w okresie letnim
Oraz zapisu par 329:
1. Wymagania określone w par 328 ust.1. uznaje się spełnione dla budynku mieszkalnego,
jeżeli:
Przegrody zewnętrzne budynku oraz technika instalacyjna
odpowiadają wymaganiom izolacyjności cieplnej oraz powierzchnia
okien spełnia wymagania określone w pkt.2.1. załącznika nr 2 do
rozporzÄ…dzenia  przy czym dla budynku przebudowywanego
dopuszcza się zwiększenie średniego współczynnika przenikania
ciepła osłony budynku o nie więcej niż 15% w porównaniu z
budynkiem nowym o takiej samej geometrii i sposobie użytkowania
lub
Wartość wskaz
nika EP [kWh/(m2 rok)] określającego roczne
zapotrzebowanie na nieodnawialnÄ… energiÄ™ pierwotnÄ… do
ogrzewania, wentylacji i przygotowania ciepłej wody użytkowej
oraz chłodzenia jest mniejsza od wartości granicznych określonych
odpowiednio w ust.3 pkt. 1 i 2, a także jeżeli przegrody zewnętrzne
budynku odpowiadają przynajmniej wymaganiom izolacyjności
Zakład Postaw Ekonomicznych Projektowania`-7/8
Umowa o prace projektowe, prawa autorskie
Umowa o prace projektowe, prawa autorskie
cieplnej niezbędnej dla zabezpieczenia przed kondesacją pary
wodnej,
Ë% przy czym dla budynku przebudowywanego dopuszcza siÄ™ zwiÄ™kszenie
współczynnika EP o nie więcej niż 15% w porównaniu z budynkiem
nowym o takiej samej geometrii i sposobie użytkowania
Wymaganie określone w par. 328 ust.1. uznaje się spełnione dla budynku
użyteczności publicznej, zamieszkania zbiorowego, budynku produkcyjnego,
magazynowego i gospodarczego, jeżeli:
Ë% Przegrody zewnÄ™trzne budynku oraz technika instalacyjna odpowiadajÄ…
wymaganiom izolacyjności cieplnej oraz powierzchnia okien spełnia
wymagania określone w pkt. 2.1. załącznika nr 2 do rozporządzenia,
przy czym dla budynku przebudowywanego dopuszcza siÄ™
zwiększenie średniego współczynnika przenikania ciepła osłony
budynku o nie więcej niż 15% w porównaniu z budynkiem nowym o
takiej samej geometrii i sposobie użytkowania
lub
Wartość wskaz
nika EP [kWh/(m2 rok)] określającego roczne
obliczeniowe zapotrzebowanie na nieodnawialnÄ… energiÄ™ pierwotnÄ…
do ogrzewania, wentylacji i chłodzenia oraz przygotowania ciepłej
wody użytkowej i oświetlenia wbudowanego jest mniejsza od
granicznej wartości określonej w ust. 3 pkt.3., a także jeżeli
przegrody zewnętrzne obiektu odpowiadają przynajmniej
wymaganiom izolacyjności cieplnej niezbędnej dla zabezpieczenia
przed kondensacją pary wodnej, określonej w pkt.2.2. załącznika nr
2 do rozporzÄ…dzenia,
Ë% przy czym dla budynku przebudowywanego dopuszcza siÄ™ zwiÄ™kszenie
współczynnika EP o nie więcej niż 15% w porównaniu z budynkiem
nowym o takiej samej geometrii i sposobie użytkowania
Zakład Postaw Ekonomicznych Projektowania`-8/8