PRAWO CYWILNE
dr Jan Piszczek
WYKA
AD I; 04.10.2013
1. Zasady prawa cywilnego:
a. Równorzędność podmiotów,
b. Autonomia woli.
2. Prawo cywilne reguluje stosunki cywilno-prawne pomiędzy podmiotami prawa cywilnego, którymi są
osoby fizyczne, osoby prawne, inne jednostki organizacyjne (umowne osoby prawne), którym prawo
przyznaje zdolność prawną. Opiera się na konstrukcji praw podmiotowych.
3. Prawo podmiotowe to sfera możności postępowania, przyznana normami prawa cywilnego i normami
tymi zabezpieczona.
Art. 140. K.C.
W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem
innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w
szczególności może pobierać pożyt-ki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać
rzeczą.
Art. 222. K.C.
ż 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana,
chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.
ż 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela
faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z
prawem i o zaniechanie naruszeń.
4. Możność to możliwość żądania, aby naruszyciel odpowiednio się zachował (roszczenie). A jeśli mimo to
sprawca nie spełni roszczenia, wówczas przymusi go do tego władza państwowa (porządek prawny)
5. Nie można przymuszać do przeprosin.
6. Jeśli sprawca nie chce wykonań zobowiązania oraz zapłacić grzywny stosuje się areszt.
7. Badanie stosunku cywilno-prawnego: podmiot, przedmiot, treść.
8. Klauzula:
a. Generalna,
b. Interpretacyjna.
9. Odwołanie do zasad współżycia, obyczajów, uczciwości kupieckiej etc.
WYKA
AD II; 18.10.2013
1. Jak określić stosunek cywilnoprawny? Należy sprawdzić, czy istnieje pomiędzy podmiotami tego stosunku
jakaś relacja, powinność, obowiązek i odpowiadające tej powinności, temu obowiązkowi uprawnienie.
2. Cechą charakterystyczną jest istnienie więzi, z której wypływa to uprawnienie, którego wykonanie
zapewnia w przypadku braku form ustnej postawy podmiotu obciążonego obowiązkiem, wykonanie
gwarantuje przymus państwowy.
3. Stosunek należy zdiagnozować, czy obie strony tego stosunku zachowały autonomię woli i swobodę
zawiązania takiego stosunku, bo zakłócenie autonomii woli może powodować sankcję ze względu na
wadliwość stosunku cywilnoprawnego.
4. Trzeba zbadać, czy strony są wobec siebie w równej pozycji prawnej.
5. Odróżnienie stosunków cywilnoprawnych o charakterze majątkowym od niemajątkowych. Należy kierować
się interesem stron, by odróżnić te stosunki.
6. Patrząc na niektóre stosunki cywilnoprawne, stwarzające trudności w ich zakwalifikowaniu można się
posłużyć metodą analogii. Przykład: prawo polskie nie zna wspólności prawnej (poza współwłasnością).
Pojawia się problem, jak niekiedy ustalić wzajemne relacje podmiotów tego stosunku, kiedy brak jest
odpowiedniego przepisu (subsumpcja wprost nie jest możliwa). Jeżeli w skład spadku wchodzą prawa
majątkowe inne niż własność to co najmniej do chwili podziału spadku, wtedy istnieje wspólność tych
praw, przysługująca spadkobiercom. Najlepszym rozwiązaniem jest stosowanie analogii ze współwłasności.
7. W doktrynie dokonuje się różnego rodzaju kwalifikacji stosunków cywilnoprawnych:
a. Stosunki dwustronnie zindywidualizowane  takie, które istnieją pomiędzy określonymi
podmiotami  dwoma lub więcej. Mnogość podmiotów może wynikać z ustawy bądz
z czynności
prawnej. Najczęściej do czynienia z taką mnogością mamy w przypadku współwłasności
ustawowej np.: współwłasność majątkowa małżeńska czy też zespół własności w częściach
ułamkowych.
v�Solidarność  instytucja prawa zobowiązań, może wynikać z ustawy bądz
czynności
prawnych. Solidarności się nie domniemywa.
b. Stosunki jednostronnie zindywidualizowane  określony jest tylko jeden podmiot. Druga strona
tego stosunku pozostaje nieokreślona  najczęściej nieokreślony krąg osób, na które ustawa
nakłada obowiązek; natomiast określony jest podmiot uprawniony. Np.: właściciel rzeczy jest
uprawnionym podmiotem, który ma prawo z wyłączeniem innych osób korzystać z rzeczy;
natomiast wszystkie inne podmioty mają obowiązek nie przeszkadzać właścicielowi korzystania z
tej rzeczy.
8. Elementy stosunku cywilnoprawnego:
a. Podmiot: osoby fizyczne, osoby prawne. Wyjątkowo: jednostki organizacyjne, którym ustawa
przyznała zdolność prawną  podmiot kulejący. Ich istnienie stwarza trudność zwłaszcza w relacji z
podmiotami zagranicznymi.
b. Przedmiot: zachowanie się podmiotu tego stosunku zgodnie z treścią wynikających z niego praw i
obowiązków. To zachowanie może być: dozwolone, zakazane bądz
nakazane.
c. Treść: prawa i obowiązki stron biorących udział w stosunku.
v�Każdemu prawu odpowiada obowiązek.
v�Każdemu obowiązkowi odpowiada uprawnienie.
9. y
ródła stosunku cywilnoprawnego:
a. Zdarzenia prawne (ustanie, powstanie lub zmienienie stosunku prawnego):
v�Niezależne od woli ludzkiej: upływ czasu.
v�Zależne od woli ludzkiej: zastrzeżenie w postaci warunku.
b. Działania: to zachowanie się człowieka aktywne bądz
pasywne powodujące ustanie, powstanie lub
zmianę stosunku prawnego.
v�Czynności zmierzające do wywołania skutków prawnych:
�� Oświadczenia woli.
�� Przejawy woli  np.: pożyczka bezterminowa. Jeśli wierzyciel wzywa do oddania
długu, to pożyczka staje się terminowa  6 tygodni.
�� Akt administracyjny - jednostronne oświadczenie odpowiedniego organu
określające w sposób władczy sytuację prawną konkretnego adresata w
konkretnej sprawie.
�� Konstytutywne orzeczenie sądowe - pociągają za sobą zmiany w sferze
stosunków cywilnoprawnych.
v�Inne czyny - czyli działania, z którymi ustawa wiąże konkretne skutki prawne:
�� Czyny dozwolone - obejmują przejawy woli podobne do oświadczeń woli
(zawiadomienia o pewnych zdarzeniach, czynności czysto faktyczne).
�� Czyny niedozwolone - działania aktywne i zaniechania działań wbrew nakazowi
ustawodawcy.
c. Zawiadomienie  za wady fizyczne rzeczy przy sprzedaży (czas zawiadomienia) ma znaczenie dla
odpowiedzialności sprzedawcy.
10. Zdolność prawna  możność bycia podmiotem praw i obowiązków prawa cywilnego. Zdolność prawna
osoby fizycznej jest nieograniczona (nie zawsze jest ona egzekwowana). Osoba fizyczna nabywa ją z chwilą
urodzenia/poczęcia do śmierci człowieka.
11. Zdolność do czynności prawnych  możliwość nabywania praw i obowiązków przez samodzielne składanie
oświadczeń woli.
a. Pełna zdolność  osoba fizyczna, pełnoletnia, nieubezwłasnowolniona.
b. Ograniczona  osoba małoletnia po ukończeniu 13 lat, częściowo ubezwłasnowolniona.
c. Brak zdolności  dzieci do ukończenia 13 roku życia.
12. Przedstawiciele ustawowi.
WYKA
AD III; 15.11.2013
1. Miejsce zamieszkania osoby fizycznej  dysonans w prawie polskim a prawem europejskim.
2. Prawo międzynarodowe  miejsce stałego zamieszkania jako miejsce zamieszkania osoby fizycznej jest
reliktem, z uwagi na mobilność, migrację ludności. Obecnie funkcjonuje pojęcie miejsca zwykłego pobytu.
Zwykły pobyt to miejsce, które wskazujemy jako miejsce naszej zwykłej aktywności.
3. Miejscem zamieszkania osoby fizycznej  jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem
stałego pobytu (odpowiadamy wtedy np.: Olsztyn).
4. Adres to jest miejsce zameldowania `" miejsce zamieszkania.
5. Dwa elementy zamieszkania:
a. przebywanie (corpus),
b. zamiar (animus).
6. Małżonkowie mogą mieć różne miejsca zamieszkania. Miejsce zamieszkania dziecka jest przymusowe albo
pochodne. Miejsce zamieszkania można mieć tylko jedno (art. 24-27).
7. Według miejsca zamieszkania określa się niekiedy miejsce spełnienia świadczenia. Inaczej mówiąc: Gdzie
dłużnik ma wykonać swoje zobowiązanie?
a. Długi oddawcze: spełnia swoją powinność w miejscu zamieszkania wierzyciela.
b. Długi odbiorcze: wierzyciel musi przyjść odebrać świadczenie.
8. Według miejsca zamieszkania określa się sąd właściwy do rozpoznania sprawy.
9. Stan cywilny osoby fizycznej (Józef Litwin)  osoba fizyczna pozostaje w pewnym stanie prawnym, na
który składa się stan cywilny i stan osobisty.
a. Stan cywilny to usytuowanie tej osoby w rodzinie. Stan cywilny człowieka jest ujawniony w
księgach stanu cywilnego (data urodzenia, rodzice). Stan cywilny jest niepodzielny.
b. Stan osobisty natomiast związany jest z najbardziej osobistymi elementami człowieka, którymi są:
płeć, wiek, stan zdrowia. Stan osobisty  z nimi łączą się prawa osobiste człowieka i jego dobra
osobiste.
DOBRA OSOBISTE CZA
OWIEKA OSOBY FIZYCZNEJ I ICH OCHRONA
1. Pojęcie dóbr osobistych pojawiło się z początkiem XX wieku w nauce niemieckiej (Józef Kohler; Otto von
Gierke; Fryderyk Zoll; Stefan Grzybowski)  w kodeksie cywilnym  art. 11, 23, 24, 444-448.
2. Dwie teorie:
a. Teoria monistyczna (niemiecka)  istnieje jedno dobro osobistości i jedno prawo osobiste
chroniące osobę fizyczną. Wyznawał ją profesor Andrzej Kopf (+ PISZCZEK).
b. Teoria pluralistyczna  wiele dóbr osobistych i wiele chroniących je praw. Adam Szpunar,
Radwański.
c. Teoria pośrednia  jedna osobistość, wiele praw.
3. W doktrynie polskiej panuje teoria pluralistyczna.
4. Piszczek  zwolennik teorii monistycznej. Wykazał, że teoretycy pluralizmu się mylą. Jednego prawa
osobistego można upatrywać się w tym, że wszystko, co dotyczy osobistości człowieka jest związane z
podstawowym jego prawem dogodności (Marek Safin).
5. Prawa podmiotowe są podstawową konstrukcją, na której opiera się prawo cywilne. Ogólnie rzecz biorąc
prawo podmiotowe, zdefiniowane przez radzieckiego uczonego, funkcjonuje do dzisiaj.
6. Prawo podmiotowe  jest to sfera możności postępowania podmiotu prawa cywilnego przyznana mu i
zabezpieczona porządkiem prawnym.
7. Sfera możności postępowania podmiotu praw osobistych niezależnie od tego jakie dobro osobiste zostało
naruszone jest zawsze taka sama  jest tylko jedna sfera możności postępowania.
8. Dobra osobiste człowieka to stan spokoju psychicznego ze względu na te wartości niemajątkowe
człowieka. Dobra osobiste człowieka z art. 23   jak w szczególności  katalog otwarty. Prawa
podmiotowe wynikają z ustawy  nikt nie może stworzyć takiego prawa. Jeden przepis chroni wszystkie
dobra, niezależnie czy są one wymienione czy nie. Ustawodawca wymienia: zdrowie, życie, nietykalność
cielesną, wizerunek, tajemnicę korespondencji, nietykalność osobistą, suwerenność płciową. Intymność i
prywatność życia osobistego, kult pamięci osoby zmarłej, zaufanie społeczne
9. Jeżeli stan spokoju psychicznego zostanie zamącony (z pełną świadomością) to wtedy możemy domagać się
ochrony przywrócenia tego stanu niezamąconego spokoju. A sprawca nazywa się  sprawca krzywdy;
ofiara to osoba, która doznaje krzywdy.
10. Odszkodowanie (naprawienie szkody majątkowej) a zadośćuczynienie (naprawienie krzywdy).
11. Naprawienie szkody majątkowej jest możliwe, jednak przywrócenie stanu spokoju psychicznego nie
zamaże nigdy poczucia krzywdy  pozostanie ono w pamięci.
12. Roszczenia o ochronie dóbr osobistych nie ulegają przedawnieniu.
13. Restytucja do stanu pierwotnego w przypadku krzywdy nie jest możliwa, nawet wtedy, gdy poszkodowany
uzyska pełną satysfakcję.
14. Dobra osobiste mają swoje nośniki fizyczne  czyli pewne uprzedmiotowienie w rzeczach materialnych np.:
tajemnica korespondencji  musi być list, e-mail. Tkanki i organy organizmu ludzkiego  nośniki życia,
zdrowia.
15. #PISZCZEK: wspólne dobra osobiste  np.: nazwa zespołu muzycznego  wspólne dobro osobiste członków
tego zespołu. Nazwa spółki cywilnej. Tajemnica korespondencji (adresat i nadawca). Intymność pożycia
osobistego.
16. Ochrona dóbr osobistych wymaga pewnych przesłanek - otóż  ingerencja w dobra osobiste musi być
bezprawna (sprzeczne z prawem lub sprzeczne z zasadami współżycia społecznego). Bezprawność w
przypadku dóbr osobistych jest domniemaniem wynikającym z faktu, że sprawca działał bezprawnie. Może
się uwolnić od odpowiedzialności, jeżeli przeprowadzi dowód, że działał zgodnie z prawem.
17. W przypadku wizerunku ochrona ma charakter absolutny. Oznacza to, że nie ma przesłanek zwalniających
od odpowiedzialności.
18. Co może żądać pokrzywdzony od sprawcy?
a. Roszczenie o zaniechanie działań zagrażających naruszeniu dóbr osobistych.
b. Usunięcia skutków naruszenia (jest to niemożliwe).
c. Złożenia oświadczenia o odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie.
WYKA
AD IV; 29.11.2013
1. Inne prawo osobiste  szersze prawo  związane z czterema dobrami osobistymi, chronionymi prawem
zobowiązań:
a. Zdrowie,
b. Życie,
c. Nietykalność cielesna,
d. Suwerenność płciowa.
2. W tym przypadku przepisy art. 444-447 przyznają podmiotom uprawnionym oprócz katalogu roszczeń z
art. 444 K.C. i art. 448 K.C. także inne roszczenia związane z utratą zdrowia, życia.
3. Art. 21ż1  domniemanie bezprawności zagrożenia/naruszenia dóbr osobistych. Jest to domniemanie
faktyczne. Jeśli doszło do zagrożenia/naruszenia to uznaje się, że działanie sprawcy było bezprawne.
Oznacza to, że sprawca, aby zwolnić się od odpowiedzialności, musi wykazać, ze istniała jedna z przesłanek
egzoneracyjnych (przesłanka zwalniająca od odpowiedzialności): trzeba wykazać, że zachowanie sprawcy
było zgodne z prawem.
4. Przesłanki egzoneracyjne:
a. Działanie w ramach porządku prawnego,
b. Zgoda pokrzywdzonego,
c. Działanie w uzasadnionym interesie społecznym.
5. Roszczenie o zaniechanie działania o złożeniu oświadczenia o odpowiedniej treści w odpowiedniej formie
ą� art. 24ż3  roszczenie o naprawienie szkody majątkowej, wyrządzonej z naruszeniem dóbr osobistych.
Jeśli w związku z naruszeniem dóbr osobistych pokrzywdzony poniósł szkodę majątkową, może domagać
się naprawienia tej szkody od sprawcy naruszenia; jeśli wykaże, że szkoda ta pozostaje w normalnym
związku przyczynowym z naruszeniem dóbr osobistych.
Np.: wystawienie fałszywej opinii o pracowniku przez pracodawcę, co powodowało uniemożliwienie
znalezienia pracy.
6. Problem odpowiedzialności za szkodę hipotetyczną  w przypadku dóbr osobistych takich jak życie 
jedyna regulacja w kodeksie cywilnym  art. 446ż3.
7. Pokrzywdzony w przypadku, gdy naruszenie dóbr osobistych było zawinione [wina to świadomość
działania sprzecznie z prawem (element obiektywny) + świadomość i chęć (element subiektywny;
podstawowa zasada odpowiedzialności cywilnej)]  można żądać zadośćuczynienia pieniężnego.
8. Obok zadośćuczynienia pieniężnego można koniunktywnie żądać zapłaty odpowiedniej kwoty na wskazany
cel społeczny.
OSOBY PRAWNE:
1. Pojęcie znane już prawu rzymskiemu.
2. Wyróżniano tam:
a. Korporacje (zorganizowane zespoły ludzi)  np.: spółdzielnie,
b. Fundacje (zgromadzony kapitał)  np.: banki.
3. Rozwiązanie w obrocie jako konstrukcja abstrakcyjna  prawo w/w przyznaje osobowość prawną;
podmiotowość. Przydatność tego rozwiązania wynika z wielu okoliczności:
a. Ograniczenie ryzyka gospodarczego tylko do majątku zgromadzonego osobie prawnej,
b. Możliwość zgromadzenia większego kapitału.
4. Istota osoby prawnej  mnóstwo teorii osoby prawnej:
a. TEORIE POZYTYWISTYCZNE:
�� Teoria fikcji (Friedrich Carl von Savigny)  realnym podmiotem prawa może być tylko
człowiek, zatem osoby prawne dopuszczane są do obrotu prawnego jedynie na
podstawie fikcji prawnej.
�� Teoria interesu (Rudolf von Jhering)  osoba prawna jest tylko środkiem techniki
prawnej (prawnie chroniony interes może być związany tylko z osobami fizycznymi).
�� Teoria kolektywnej własności (Marcel Planiol)  osoba prawna jest szczególną postacią
własności kolektywnej (jej podmiotem jest zbiór ludzi, np. w przypadku własności
państwa  całe społeczeństwo).
b. TEORIE NORMATYWNE:
�� Kelsen, Jaworski,
�� Osoba prawna jest czystą konstrukcją czysto normatywną wynikającą z przepisów prawa
 echo systemu anglosaskiego.
5. Tworząc osobę prawną, ustawodawca może zastosować dwie metody:
a. Metodę ogólnego wskazania cech osoby prawnej. Jest zastosowana w ten sposób, że w
przepisach prawnych rozwija się opis cech, jakie powinna posiadać osoba prawna. Pozwala ona
elastycznie ujmować osoby prawne.
b. Metodę normatywną  przepisy prawa decydują o tym, kto jest osobą prawną.
6. Kulejące osoby prawne  nie mają osobowości prawnej, lecz posiadają zdolność sądową.
7. Polska metoda normatywna  wyraża się w tym, że jednostka organizacyjna musi zostać wyposażona w
osobowość prawną przez przepisy prawa; obowiązujące prawo. Ustawodawca nie zawiera w przepisach
określeń cech osoby prawnej, pozostawiając te kwestie nauce.
8. Konferencja Episkopatu Polski  osoba prawna Kościoła katolickiego na podstawie regulacji między
państwem a Kościołem.
9. Art. 33 K.C.  mówi, że osobami prawnymi są: Skarb Państwa oraz jednostki organizacyjne, którym przepisy
szczególne przyznają osobowość prawną.
10. Cechy charakterystyczne osoby prawnej:
a. Osoba prawna posiada własny majątek,
b. Musi mieć strukturę organizacyjną,
c. Muszą być organy (reprezentują osobę prawną jako podmiot  nie mylić z
pełnomocnikiem/prokurentem),
d. Posiada osobowość prawną.
11. Osoby prawne działają przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i oparty na jej statucie.
12. Istnieją trzy zasadnicze systemy powstawania osób prawnych:
a. System aktów organów państwa  powoływana na końcu ustawy czy też rozporządzenia czy też
w drodze decyzji administracyjnej  Poczta Polska; PKP.
b. System koncesyjny  ta grupa przypadków, kiedy osoby fizyczne chcą uzyskać koncesję na bycie
osobą prawną  niektóre organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi.
c. System normatywny  w tym systemie ustawa wskazuje nam przesłanki jakich spełnienie jest
konieczne dla stworzenia osoby prawnej. Kontrola państwowa przez właściwego ministra
branżowego.
13. Uzyskanie osobowości prawnej przez jednostkę organizacyjną zależy od ujawnienia jej we właściwym
rejestrze. Art. 37 K.C. stanowi, że jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą jej wpisu
do właściwego rejestru (ZASADA).
14. KRS jako przykład właściwego rejestru.
15. Ustanie bytu osoby prawnej  odwrócenie sposoby jej powstania:
a. Najczęściej jest to likwidacja osoby prawnej. A
ączy się ona z wykreśleniem z rejestru, które równa
się utracie osobowości prawnej.
16. Zdolność prawna osoby prawnej  jest ona ograniczona. Brak obowiązków wynikających z natury
człowieka. Ograniczeń można doszukiwać się w postanowieniach statutu lub ustawy. Nie obejmuje praw i
obowiązków pozostających poza jej zakresem.
17. Osoba prawna ponosi odpowiedzialność z tytułu czynów niedozwolonych (art. 416 K.C.).
18. Zdolność prawna pozostaje w ścisłym związku ze zdolnością sądową. Zdolność sądowa to możliwość bycia
stroną w postępowaniu cywilnym. Osoby prawne posiadają zdolność sądową.
19. Zdolność do czynności prawnych  możliwość nabywania praw i zaciągania obowiązków własnym
działaniem. Osoba prawna uzyskuje zdolność do czynności prawnych z chwilą uzyskania osobowości
prawnej (wpisanie do rejestru).
20. Szczególna zdolność prawna  osoba prawna jest nieograniczona (w zakresie zdolności do czynności
prawnych). Zdolność osoby prawnej urzeczywistniają organy tej osoby, przez które działa.
a. Osoba prawna, która nie ma organów powinna zostać zlikwidowana  do czasu wyjaśnienia się
kwestii ustanawia się kuratora czasowego osoby prawnej.
21. Dobra osobiste osoby prawnej:
a. Przepisy odpowiednie dla ochrony dóbr osobistych osoby fizycznej.
b. Skupiają się one na renomie, dobrym imieniu, wizerunku.
c. Dawniej  dobra ekonomiczne.
WYKA
AD V; 13.12.2013
OSOBY PRAWNE  DOBRA OSOBISTE:
1. Osoby prawne również posiadają dobra osobiste.
Art. 43 KC odsyła do art. 23/24 KC, które nakazuje stosować odpowiednio w przypadku osób prawnych.
2. W wypadku osób prawnych załamują się koncepcje psychologiczne dóbr prawnych, gdyż osoba prawna nie
 odczuwa niczego , gdyż jest tworem prawnym. Stąd też niektórych dóbr osoba prawna mieć, np. nie może
mieć nietykalności cielesnej, nie może mieć zdrowia, życia, godności osobistej, kultu pamięci osoby zmarłej.
3. W literaturze wskazuje się na takie dobra osoby prawnej jak: renoma, dobre imię, wizerunek, tajemnicę
korespondencji, nietykalność mieszkania (mir domowy).
4. Nie można całkowicie wyrugować czynnika emocjonalnego związanego z osobami prawnymi i ich dobrami
osobistymi, bowiem te dobra osobiste mogą naruszyć tylko osoby fizyczne, czy też organy innych osób
prawnych. Sama ocena związana z naruszeniem przez kogoś dobra osobistego osoby prawnej jest
dokonywana przez ludzi, którzy stosują kryteria emocjonalne. Czynnik obiektywny dotyczący stwierdzenia
naruszenia dóbr osobistych występujący w literaturze według dr Piszczka nie istnieje.
CIEKAWOSTKA:
W krajach anglosaskich ewolucja dóbr osobistych osób prawnych miała charakter czysto ekonomiczny. W
związku z tym mamy jeszcze jedno dobro osób prawnych o pochodzeniu czysto ekonomicznym, mianowicie
 klientelę , np. lekarz ma swoich pacjentów, którzy do niego chodzą.
5. Roszczenia, które mogą wyprowadzić osoby prawne stosuje się odpowiednio jak te, do których zdolne są
osoby fizyczne.
6. W doktrynie istnieje rozbieżność, co do tego jak traktować firmę osoby prawnej. Czy jest to dobro
ekonomiczne, czy też osobiste? Firma jest jakby odpowiednikiem nazwiska, czyli dobra osobistego osoby
fizycznej. Nazwisko może jednak pełnić funkcję firmy.
7. Charakter tego dobra jest bardzo zbliżony do dóbr osobistych. Ustawodawca uznał jednak, że nie jest
dobrem osobistym w sensie ścisłym, a dał temu wyraz w postaci roszczenia o ochronę firmy. Jak to można
odczytać w przepisach 431 i porównać z przepisami i roszczeniami art. 24, stwierdzić można, iż są one
niemal identyczne.
8. Gdyby spojrzeć na stan osób prawnych w Polsce można dostrzec, iż jest ono niesłychanie zróżnicowane.
Np. przedsiębiorstwa państwowe, spółki prawa handlowego, kapitałowe, partie polityczne, związki
wyznaniowe etc. są osobami prawnymi.
9. Kolejna ciekawostka  jest ponad 800 osób prawnych Kościoła katolickiego. Kiedyś było 26.
SKARB PAC
STWA JAKO OSOBA PRAWNA:
1. Na czele osób prawnych, o których należało by mówić i które są szczególnie wyróżnione stoi Skarb
Państwa.
2. Jest to osoba prawna, której KC nadaje osobowość prawną. Kodeks mówi, wprost, że osobami prawnymi
są: Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne nadają osobowość prawną.
3. Można powiedzieć, że wyróżnienie Skarbu, jako osoby prawnej jest całkowicie racjonalne i uzasadnione, bo
Skarb Państwa bezpośrednio ukazuje osobowość prawną państwa w stosunkach cywilnoprawnych.
Państwo bowiem w tych stosunkach uczestniczy, w takim, czy innym aspekcie.
4. Można zatem powiedzieć, że stosunki cywilnoprawne, w których podmiotem jest państwo wyrażają
stosunki Skarbu Państwa jako podmiotu stosunków cywilnoprawnych.
Można jako przykład przywołać mienie państwowe, które nie jest mieniem przedsiębiorstw państwowych,
np. jakieś ministerstwo. Ministerstwo nie ma osobowości prawnej. Minister jest organem administracji
państwowej, ma budynki, biura itd., które należą do Skarbu Państwa.
5. Zapamiętać  w procesach sądowych Skarb Państwa reprezentuje Prokuratoria Generalna, której profesor
Sitek jest teraz szefem.
6. Cechy wyróżniające Skarb Państwa: nie ma on siedziby, byt prawny Skarbu jest ściśle związany z
istnieniem państwa; zwykle osoby prawne mają swoje organy  Skarb Państwa nie ma organów, Skarb
działa poprzez swoje jednostki organizacyjne (stationes fisci), które w stosunkach cywilnoprawnych
występują jako reprezentanci Skarbu, zarówno w stosunkach prawa materialnego jak i procesowego.
7. Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za swoje zobowiązania oraz za szkody wyrządzone przez
funkcjonariuszy państwowych.
8. Poza Skarbem Państwa mówimy o innych państwowych osobach prawnych. Ich cechą jest to, że ich
mieniem, w sensie ekonomicznym, jest mienie państwowe. Ustawa z  96 roku o zasadach wykonywania
uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa. Państwowe osoby prawne mają własny majątek i nie
ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania Skarbu Państwa. Wśród państwowych osób prawnych
pierwszorzędną rolę odgrywają przedsiębiorstwa państwowe i agencje skarbu państwa  są to ARiMR,
Agencja Nieruchomości Rolnych.
9. Komunalne osoby prawne  osoby prawne zarządzające mieniem komunalnym, w które zostały
wyposażone przez Skarb Państwa jednostki samorządowe. Niektóre z takich tworów przekształcają się w
spółki prawa handlowego, np. MPK, ZDiZ.
TYPY OSÓB PRAWNYCH:
1. Istnieją dwa typy osób prawnych  osoby prawne typu korporacyjnego i typu zakładowego.
2. Korporacyjne osoby prawne stanowią związki członków osoby prawnej. Korporacyjną osobą prawną jest
np. spółdzielnia mieszkaniowa, partia polityczna, związek zawodowy.
3. Osoby prawne typu zakładowego tym różnią się od osób typu korporacyjnego tym, że są oparte na
pewnego rodzaju substracie, który stanowi majątek (fundacje, banki).
4. Fundacja jako taka jest też oddzielną osobą prawną.
5. Istnieją też takie konstrukcje w kodeksie cywilnym, które nazywamy  ułomnymi osobami prawnymi .
Pojęcie to obejmuje jednostki organizacyjne posiadające cechy właściwe osobom prawnym, w tym
zdolność prawną, ale ustawa nie wyposaża tych jednostek w osobowość prawną  wyjaśnienie A. Woltera.
6. Art. 64 ż 2 KPA wyposaża niektóre jednostki administracyjne w zdolność sądową (zdolność do bycia
podmiotem procesu). Mają ją także organizacje społeczne dopuszczone do działania na podstawie
obowiązujących przepisów, choćby nie posiadały osobowości prawnej.
7. Spółki osobowe, wspólnoty mieszkaniowe, stowarzyszenia zwykłe według Radwańskiego powinny być
traktowane zawsze jak osoby prawne w sądzie, nawet jeśli nie mają tej osobowości  z automatu .
8. Jednostka organizacyjna, z art. 331, charakteryzuje się cechami właściwymi dla osób prawnych, tzn. ma
wyodrębniony majątek, strukturę organizacyjną, wyodrębnione organy, możność bycia podmiotem praw i
obowiązków. Ponosi także odpowiedzialność za zaciągane przez siebie zobowiązania.
9. Istnieje różnica między pełną osobą prawną, a osobą prawną ułomną  za zobowiązania osoby ułomnej co
do zasady odpowiadają subsydiarnie członkowie takiej jednostki organizacyjnej, jeżeli jednostka taka stała
się niewypłacalna (przy czym w przepisach mogą być inne uregulowania tej kwestii).
SZCZEGÓLNIE UREGULOWANE OSOBY PRAWNE:
1. Wyróżnia się też w prawie cywilnym podmioty prawa cywilnego, które mają własne szczególne
uregulowania. Najbardziej kontrowersyjna grupa takich podmiotów są konsumenci. Drugą grupą są
przedsiębiorcy.
2. Istnieją różne ujęcia konsumentów i przedsiębiorców, co też nie jest sytuacją pożądaną, gdyż przez to
zawiera się w tej grupie bardzo dużą liczbę podmiotów.
3. W KC konsumenta przedstawiono jako podmiot słabszy od jego kontrahenta. Konsument jest słabszą
stroną, gdyż jest  amatorem , jest laikiem w stosunku do profesjonalnego uczestnika obrotu.
4. KC w 2000 r. wprowadził ustawodawca definicję konsumenta, która już wtedy wyraz
nie wyrażała ideę
ustawodawcy
WYKA
AD VI; 10.01.2014
1. Art. 22ż1 K.C. konsumentem jest osoba fizyczna, dokonująca czynności prawnej niezwiązanej
bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.
Ł� Polska definicja mówi o tym, że konsumentem może być tylko osoba fizyczna. Ponadto jest to szeroka
definicja w zakresie przedmiotu umowy, przedmiotu działania albowiem ustawodawca mówi
 dokonująca czynności prawnej [dawniej  umowy ]  czyli każdych czynności prawnych
regulowanych w kodeksie cywilnym.
2. Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna oraz jednostka organizacyjna, prowadząca we własnym
imieniu działalność gospodarczą lub zawodową.
Ł� Jest pojęcie dosyć nowe  ma 10 lat.
3. Art. 431-4310 K.C.  regulują kwestie oznaczenia przedsiębiorstwa  firmy. Pojawia się tu pojęcie prawa
firmowego  najlepszy autor to Jan Wojciech Katner, UA
.
4. Czy firma jest dobrem osobistym? Dr Piszczek uważa, że nie, ponieważ:
a. Przepisy dotyczące firmy mają własną regulację dotyczącą ochrony.
b. Gdyby ustawodawca chciałby, by firma była dobrem osobistym  zastosowałby odniesienie do
przepisów dotyczących ochrony dóbr osobistych.
5. Przedawnienie roszczeń  generalnie łączy się ze znaczeniem czasu i upływu czasu oraz wpływem tego
upływu na stosunki cywilnoprawne.
6. Również w prawie czas ma duże znaczenie. Ogólnie mówimy o instytucji dawności  grupuje ona wszystkie
zagadnienia dotyczące upływu czasu, które zostały uregulowane w kodeksie cywilnym:
a. Przedawnienie roszczeń,
b. Zasiedzenie,
c. Prekluzja.
7. Przedawnienie roszczeń:
A
atwo zauważyć, że upływ czasu powoduje zniekształcenie pewnych relacji ze stosunków
cywilnoprawnych.
Roszczenie  możliwość domagania się od innego podmiotu określonego zachowania. A po stronie tego
drugiego podmiotu leży powinność wykonania tego zachowania.
PRZEDAWNIENIE ROSZCZEC
: wprowadzone jako element porządkujący relacje ekonomiczne wynikające ze
stosunków prawnych i usuwający niepewność po stronie dłużnika. Natomiast po stronie wierzyciela 
zmuszający go do działań w określonym czasie, po upływie którego nie będzie on mógł dalszych działań
podejmować.
Roszczenie przedawnione traci zaskarżalność.
8. Mianowicie domaganie się od porządku karnego spełnienia roszczenia przedawnionego może być
nieskuteczne albowiem roszczenie przedawnione jest niezaskarżalne  praktycznie nie można z nim iść do
sądu. To bardzo istotna uwaga.
9. Przedawnienie z urzędu  obecny sąd nie jest zainteresowany tym, czy roszczenie było przedawnione czy
nie. Sąd uwzględni roszczenie wtedy, kiedy strona zobowiązana (pozwany) podniesie zarzut przedawnienia.
Sąd w niektórych przypadkach ma prawo nie uwzględnić zarzutu przedawnienia, jeżeli powód spóz
ni się z
roszczeniem nienadmiernie, a za uwzględnieniem roszczenia przemawiają zasady współżycia społecznego.
Nie zawsze podniesienie zarzutu przedawnienia stwarza dla dłużnika gwarancję, że już sąd zasądzi
roszczenia powodowi.
10. Zarzut jest postacią prawa podmiotowego.
Zarzut to jest możliwość przeciwstawienia czyjemuś prawu swojego prawa.
10. Rodzaje zarzutów:
a. Peremptoryjny   na zawsze  zarzut przedawnienia,
b. Dewatoryjny  czasowy.
11. Roszczenia ulegają przedawnieniu, ale nie wygasają.
12. Jeżeli dłużnik, którego obowiązek (spełnienie świadczenia) się przedawnił  mimo to spełni świadczenie 
to nie może domagać się zwrotu świadczenia.
13. Roszczenie przedawnione staje się roszczeniem naturalnym i jeśli zostanie spełnione, to nie można żądać
zwrotu. Istnieją również roszczenia naturalne, które nigdy nie są zaskarżalne. Np.: długi karciane.
14. Przedawnienia mogą być:
a. Ogólne,
b. Szczególne.
Ogólne wchodzą w grę wówczas, gdy regulacja dotycząca jakiejś instytucji nie przewiduje terminu
szczególnego. Przykłady terminów szczególnych np.: roszczenie o uznanie za bezskuteczną czynności
prawnej z przepisu artykułu 525-534K.C. To jest skarga pauliańska przedawnia się z upływem 5 lat,
roszczenie z umowy sprzedaży pomiędzy przedsiębiorcami przedawnia się z upływem 2 lat.
15. Terminy ogólne:
a. Termin 3-letni: dla roszczeń o świadczenia okresowe i dla roszczeń związanych z prowadzeniem
działalności gospodarczej.
b. Termin 10-letni: dla pozostałych roszczeń.
Charakter bezwzględnie obowiązujący toteż nie mogą być skracane ani wydłużane za pomocą czynności
prawnych.
16. Przedawnieniu ulegają wyłącznie roszczenia majątkowe. A contrario  przedawnieniu nie ulegają
roszczenia niemajątkowe (np.: dotyczące dóbr osobistych).
17. O tym, ze roszczenie jest majątkowe przesądza związek ze sferą ekonomiczną interesów uprawnionego.
18. Mówimy, że przedawnienie zaczyna swój bieg od chwili, kiedy dotyczące go roszczenie stało się
wymagalne.
Definicja francuska: wymagalność roszczenia jest to chwila, w której wierzyciel najwcześniej może
domagać się spełnienia świadczenia a dłużnik najpóz
niej nie może odmówić.
Ł� Nie zawsze jest to ta sama chwila.
19. Szczególny typ roszczeń  obejmujący wszystkie prawomocne wyroki sądowe. Roszczenia egzekucyjne z
prawomocnych orzeczeń sądowych przedawniają się z upływem 10 lat.
20. Czas, gdy przedawnienie biegnie:
a. Przeszkody zawieszające: bieg przedawnienia ulega tylko zawieszeniu  nie biegnie przez czas
trwania tej przeszkody.
b. Przeszkody zrywające: bieg ulega przerwaniu; przedawnienie biegnie od początku.
21. Czynność egzekucyjna  trwale przerywa bieg przedawnienia.
22. Główna przyczyna  każda czynność powzięta przed właściwym organem w celu uzyskania roszczenia.
23. Zawezwanie przeciwnika (dłużnika) do próby ugodowej przed sądem. Tylko musimy iść, bo jak przyjdzie
przeciwnik, a my nie, to obciąży nas kosztami postępowania.
24. Kiedy czas przedawnienia upłynie  reanimacja  zrzeczenie zarzutu przedawnienia.
25. Jeden małżonek nie powinien występować przeciwko drugiemu małżonkowi, bo to wpływa na ich
wzajemne roszczenia, dopiero po rozwodzie mogą się ich domagać. Roszczenia między rodzicami a dziećmi,
bo przedstawicielem ustawowym dzieci są dzieci. Dopiero po osiągnięciu pełnoletniości przedawnienie
zaczyna biec, bo ustaje przeszkoda.
26. Uznanie roszczenia stanowi trudny problem praktyczny i rozmaicie jest rozumiany przez literaturę i
doktrynę. Generalnie można powiedzieć, że w sporach gospodarczy sądy gospodarcze wymagają
wyraz
nego uznania roszczenia. W niektórych sytuacjach sądy cywilne dopuszczają możliwość
domniemanego uznania roszczenia.
27. Terminy zawite: po ich upływie powodują wygaśnięcie roszczenia. Np.: co do roszczeń rękojmi za wady
rzeczy.
28. Terminy prekluzyjne: częste w prawie cywilnym procesowym, ale również w prawie cywilnym
materialnym. Ich mechanizm polega na tym, że po upływie tego terminu tracimy sposobność domagania
się  dane uprawnienie traci zaskarżalność.
29. Zasiedzenie:
a. Bezczynność podmiotów uprawnionych i aktywność innych podmiotów.
b. Dotyczy prawa własności zarówno rzeczy ruchomych jak i nieruchomości, a także pewnych praw
np.: służebności.
c. Jeżeli właściciel rzeczy nie przejawia żadnej aktywności to może stracić tę własność przez to, że
inna osoba tzw. posiadacz samoistny, wykonuje władztwo nad tą rzeczą przez czas oznaczony w
ustawie  nieprzerwanie  i po upływie tego czasu ex lege w sposób pierwotny nabywa prawo
własności. Jakie znaczenie ma sposób pierwotny? Bez żadnych obciążeń.
d. Obecnie trwa spór doktryny i judykatury na tle zasiedzenia służebności.
30. Roszczenie o zniesienie współwłasności  fragment pytania na 5  roszczenie materialno-prawne;
roszczenie o ustalenie prawa do stosunku prawnego. To roszczenie się nie przedawnia.
31. Wady oświadczenia woli:
a. Brak świadomości i swobody w powzięciu decyzji i wyrażeniu woli [bezwzględna nieważność],
b. Pozorność [czynności dwustronne],
c. Błąd,
d. Groz
ba.
32. Czy wyzysk jest wadą oświadczenia woli?
Nie jest, ponieważ czynność zawarta z wyzyskiem jest ważna. Rodzi jednak tylko pewne roszczenia.
Ustawodawca chce, by była ważnie zawarta. Z tej racji, że osoba wyzyskana potrzebuje świadczenia, które
pochodzi od wyzyskującego. Gdyby ustawodawca chciał umieścić wyzysk w wadach oświadczeniach woli 
to by to zrobił.
Wola wewnętrzna nie jest tożsama z wolą zewnętrzną!
33. Z uwagi na to, że proces podejmowania czy wyrażenia woli jest wadliwy w zależności od tego, czego to
dotyczy, zostały wyróżnione te cztery wady. Powodują one pewne konsekwencje, jeżeli jest brak
świadomości swobody w podjęciu decyzji i wyrażeniu woli, to czynność prawna jest bezwzględnie
nieważna. Wtedy nie mamy świadomości, kiedy jesteśmy chorzy psychicznie, kiedy jest się
niedorozwiniętym, czy inna przeszkoda zakłócająca świadomość swobody.
34. Pozorność  dotyczy czynności wyłącznie dwustronnych, mających na celu dokonanie czynności dla pozoru,
że niby czynność była a że nie była, albo dokonanie pod pozorem jednej czynności innej czynności.
Pozorność powoduje również bezwzględną nieważność czynności prawnej dokonanej dla pozoru, ale
dotyczy to zwykłej pozorności. Mamy również pozorność kwalifikowaną, kiedy pod pozorem jednej
czynności zwanej czynnością symulowaną ukrywamy inną czynność prawną  czynność dysymulowaną.
Wtedy ważność czynności oceniamy nie przez czynność symulowaną, tylko przez pryzmat czynności
dysymulowanej, jeśli ta czynność dysymulowana jest ważna, czyli spełnia przesłanki ważności to następuje
konwersja czynności symulowanej w czynność dysymulowaną i ta czynność dysymulowana jest ważna.
35. Przemilczenie wywiera z reguły skutki negatywne.
WYKA
AD VII; 24.01.2014
Mienie jest kategorią wspólną dla ogółu praw majątkowych występujących w stosunkach cywilnoprawnych.
Obejmują przedmioty tych stosunków, wyjaśniając pojęcie rzeczy, ich rodzaje oraz pojęcie przedsiębiorstwa,
gospodarstwa rolnego, porusza również kwestie ich zbycia.
W doktrynie występuje określenie mienia i jego składników, odnoszące się do podmiotów. Mówi się, że
przedmiotem stosunków cywilnoprawnych są zachowania podmiotów względem wspomnianych obiektów.
Mienie jest pojęciem ogólnym, oznaczającym ogół praw majątkowych w szczególności własności i innych praw
rzeczowych w K.C. są to prawa rzeczowe ograniczone  poza kodeksem cywilnym  np.: współwłasność
uczestników w wspólnocie mieszkaniowej.
Mienie obejmuje również prawa podmiotowe majątkowe tj. wierzytelności, prawa względne, prawa osobiste o
charakterze majątkowym np.: prawo do wynagrodzenia oraz prawa majątkowe na dobrach niematerialnych
np.: na utworach, prawo autorskie.
Mieniem są tylko prawa, uprawnienia a nie obowiązki.
Pojęcie mienia obejmuje również stan faktyczny, który ma znaczenie prawne (posiadanie) a także
ekspektatywy (prawa spodziewane).
Od mienia odróżniamy pojęcie majątku:
�� W rozumieniu szerokim: ogół praw i obowiązków majątkowych podmiotu prawa.
�� W rozumieniu wąskim: oznacza tylko aktywa.
Majątkiem są składniki mienia, dające się wyodrębnić jako zespół aktywów, będących przedmiotem obrotu,
dziedziczenia, zabezpieczenia wierzytelności.
Majątek oznacza prawa majątkowe podmiotów występujące w dokonywanej czynności prawnej. Może to być
majątek wspólny, osobisty.
Ius ad rem   wędrują z rzeczą  np.: prawa zastawnicze.
Własność państwowa  majątek, który przysługuje Skarbowi Państwa albo innym państwowym osobom
prawnym. Istnieje regulacja wewnętrzna relacji.
Formy prawa własności:
�� Państwowa,
�� Osobista,
�� Komunalna.
Każda państwowa osoba prawna jest właścicielem posiadanego mienia. Skarb Państwa jest szczególną osobliwą
państwową osobą prawną, ponieważ uosabia w stosunkach cywilnoprawnych RP.
Tworzy się spółki Skarbu Państwa jako spółki prawa handlowego, spółki akcyjne.
Podstawowym składnikiem majątku czy mienia są rzeczy  są to przedmioty materialne, znajdujących się w
obrocie prawnym (= towary).
Rodzaje rzeczy:
�� Rzeczy znajdujące się w obrocie  res In comercium.
�� Rzeczy wyłączone z obrotu  res extra comercium  np.: broń.
�� Rzeczy podzielne  np.: tort.
�� Rzeczy niepodzielne.
�� Ruchomości.
�� Nieruchomości  są wskazane przez ustawodawcę w katalogu zamkniętym.
Część składowa a przynależność  do określenia charakteru.
Rzeczy oznaczone co do przynależności i rzeczy oznaczone co do gatunku:
�� Gatunek nie ginie w przyrodzie.
�� To, co indywidualne, ciąży na tym, kto ma.
Rzeczy istniejące i rzeczy przyszłe:
�� Rzeczy przyszłe mogą być przedmiotem obrotu.
�� Przedmiotem obrotem może być nadzieja.