Teorie naukowe i ich powiązania z praktyką edukacyjną
W y k a z z a g a d n i e ń i p o d s t a w o w y c h k a t e g o r i i p o j ę c i o w y c h
Literatura źródłowa:
T. Hejnicka-Bezwińska, Pedagogika ogólna, Warszawa 2008, s. 210-222.
I.
Teoria w rozumieniu filozofii klasycznej oraz interpretacji
przyjmującej perspektywę nauk humanistycznych
• Rodzaje wiedzy w ujęciu Arystotelesa
- episteme – ujmowana w formie praw ogólnych, powszechnych i
koniecznych,
- doxa – wiedza o charakterze probabilistycznym, będąca zbiorem
kontekstualnie uprawomocnionych sądów,
- techne – wiedza o charakterze praktycznym (inaczej wiedza
technologiczna), podporządkowana realizacji określonych celów.
• Teoria w interpretacji przyjętej przez nauki humanistyczne
W świetle kryteriów przyjętych przez H. Turnera, twierdzenia budujące
teorie muszą być:
- powiązane z tym, co jest przedmiotem ich opisu,
- empirycznie weryfikowalne,
- dowiedzione w swej słuszności,
- pragmatycznie kompletne
(wyjaśniające sytuację problemową, której dotyczą),
- semantycznie spójne w zakresie zastosowanej aparatury
pojęciowej, która powinna być jednolita i oszczędna,
- zespolone z wyjaśnieniami szerszego systemu teoretycznego
(Sztompka, 1985, s. 11)
Strona 1/4 PEDAGOGIKA OGÓLNA - wykład dr S . Jaronowska
Teorie naukowe i ich powiązania z praktyką edukacyjną
W y k a z z a g a d n i e ń i p o d s t a w o w y c h k a t e g o r i i p o j ę c i o w y c h
Współczesne
rozumienie
teorii
naukowej
przyjęte
w
naukach
humanistycznych bazuje na następujących założeniach:
- w przeciwieństwie do praktyki, która obejmuje działania
przekształcające określony fragment rzeczywistości, teoria
reprezentuje uporządkowaną wiedzę o nim,
- teoria jest rezultatem działalności badawczej realizowanej z
zastosowaniem
określonych
procedur,
zasad
i
reguł
uzasadniających tworzoną w jej ramach wiedzę,
- teoria
obejmuje
system
logicznie
i
merytorycznie
uporządkowanych twierdzeń,
- przedmiot teorii jest kryterium merytorycznego uporządkowania
zwartych w niej twierdzeń,
- logiczne kryteria porządkowania twierdzeń zawartych w teorii
określają procedury dowodzenia i wyjaśniania,
- teorie naukowe mają charakter abstrakcyjny, co oznacza, iż
odnoszą się do ogólnej klasy zjawisk i procesów a nie do
pojedynczych przypadków, oraz są weryfikowalne, czyli poddają
się sprawdzeniu,
- badacze muszą dysponować umiejętnościami: odwoływania się do
istniejących teorii, ich weryfikowania, oraz wzbogacania nauki o
własne sposoby opisu, wyjaśniania i interpretacji rzeczywistości,
- w skład każdej teorii wchodzą: przyjęte założenia, aparatura
pojęciowa, twierdzenia ujmujące prawa, orzekające o istnieniu i
zachodzących zależnościach, oraz sformułowane hipotezy.
Strona 2/4 PEDAGOGIKA OGÓLNA - wykład dr S . Jaronowska
Teorie naukowe i ich powiązania z praktyką edukacyjną
W y k a z z a g a d n i e ń i p o d s t a w o w y c h k a t e g o r i i p o j ę c i o w y c h
II.
Współczesne rozumienie praktyki edukacyjnej
Definicją potwierdzającą wejście terminu „edukacja” do języka współczesnej
pedagogiki jest objaśnienie zaproponowane przez Z. Kwiecińskiego.
Zgodnie z definicją Kwiecińskiego edukacja to „ogół działań, procesów i warunków
sprzyjających rozwojowi człowieka, a rozwój jest określany między innymi poprzez lepsze
rozumienie siebie i relacji ze światem, skuteczniejszą kontrolę własnych zachowań i
większe sprawstwo wobec procesów zewnętrznych” (Kwieciński, 1996, s. 89).
Ujmując rzecz ogólnie proces edukacyjny obejmuje wiele podprocesów.
• W jego skład wchodzą celowościowe procesy wychowania i kształcenia,
realizowane w instytucjach oświatowych oraz procesy, które zachodzą w
rodzinie i społeczeństwie.
• Procesy te obejmują ogół wpływów wewnątrz – i między-generacyjnych,
którym człowiek podlega na wszystkich etapach swojego życia. W zasięgu ich
oddziaływań mieszczą się wszystkie zdolności życiowe człowieka: jego
cielesność, umiejętności poznawcze, zakorzenienie w kulturze i społeczeństwie,
jego gotowość respektowania zasad i norm, wrażliwość estetyczna, duchowość,
wiedza, posiadane umiejętności i przejawiane motywacje.
• W skład merytorycznego zaplecza teorii i praktyki edukacyjnej wchodzą
teorie: psychologiczne, socjologiczne i kulturowe
Dla sposobu uprawiania współczesnej pedagogiki istotne znaczenie mają
np. postulaty:
• Warto wyjść poza problematykę dydaktyki, teorii wychowania i pedagogiki
społecznej oraz podjąć wysiłek integracji wiedzy wytwarzanej przez te działy
pedagogiki,
• Włączenie „praktyki edukacyjnej” w obszar refleksji nad wychowaniem
wymaga integracji wiedzy o edukacji funkcjonującej w pedagogice z wiedzą
wytwarzaną przez inne dyscypliny naukowe,
• W tym kontekście, zasadniczym problemem pedagogiki jawi się integracja
wiedzy o edukacji wytwarzanej przez inne dyscypliny humanistyczne z wiedzą
pedagogiczną na wyższym poziomie ogólności, niż to ma miejsce w dydaktyce,
teorii wychowania i pedagogice społecznej.
Strona 3/4 PEDAGOGIKA OGÓLNA - wykład dr S . Jaronowska
Teorie naukowe i ich powiązania z praktyką edukacyjną
W y k a z z a g a d n i e ń i p o d s t a w o w y c h k a t e g o r i i p o j ę c i o w y c h
Pedagogika zajmuje się badaniem szeroko rozumianych procesów i
dyskursów edukacyjnych.
Ich najpełniejszą analizę zaprezentował Z. Kwieciński w tzw. dekaderze
edukacyjnym obejmującym procesy: hominizacji, kształcenia i humanizacji,
wychowania i jurydyfikacji, inkulturacji i personalizacji, socjalizacji, polityzacji,
biurokratyzacji i profesjonalizacji, kolektywizacji, nacjonalizacji, etatyzacji i
globalizacji.
W następnej części procesy te - ujęte w trzy grupy – zostaną omówione.
Uwaga:
Podstawowym wymogiem egzaminacyjnym jest ogólna znajomość problematyki
zawartej w materiałach źródłowych.
Powyższy konspekt zaledwie sygnalizuje zagadnienia i przywołuje podstawowe
pojęcia z obszarów problemowych, które zostały podane na pierwszym wykładzie.
Strona 4/4 PEDAGOGIKA OGÓLNA - wykład dr S . Jaronowska