BADANIE MOCZU cz.2
opracował dr hab. Jarosław Popiel
OSAD MOCZU
Badanie osadu moczu musi mieć miejsce w ciągu pół godziny od pobrania moczu. Jeśli nie
jest to możliwe, należy natychmiast odstawić próbkę moczu z powrotem do lodówki.
Rutynowo wykonuje się badanie rozmazów niezabarwionych w zaciemnionym polu
mikroskopowym, można też wykonać badanie rozmazów zabarwionych.
1. SKA
ADNIKI KOMÓRKOWE - UORGANIZOWANE - twory komórkowe ,wałeczki ,
jaja pasożytów
2. SKA
ADNIKI NIEKOMÓRKOWE - NIEUORGANIZOWANE - zw. chemiczne org. i
nieorg. wytrącające się w formie krystalicznej lub bezpostaciowej w zależności od:
pH moczu, czasu , temp. i ich stężenia
Ad.1 nabłonki
Nerkowe
okrągłe większe od leukocytów, podobne do nich , z dużym jądrem
nabłonki występują pojedynczo lub układają się tworząc sznury gdy jest ich dużo
są świadectwem uszkodzenia nerek [nephritis, nephrosis, pyelonephritis)
Nabłonki z dróg wyprowadzających
1 w-wa - nabłonki w-w powierzchownej: duże, wielokształtne z małym jądrem ,
fizjologicznie poj. w prep., duże ich ilości - stany zap. dróg wyprow.
2 w-wa - kom. baldaszkowate większe ,okrągłe, wydłużone, pospolicie zwane
ogoniastymi, o małym jądrze. Ich pojawienie się wskazuje na cystitis, zap.
miedniczek
3 w-wa - kom okrągłe , z małym jądrem. Nawet pojawienie się ich niewielkich ilości
świadczy o ciężkim uszkodzeniu dróg wyprowadzających
Nabłonki z dróg rodnych
największe kom spotykane w osadzie
są one wielokształtne z małymi jądrami
brak ich w moczu pobieranym cewnikiem
KRWINKI BIAA
E - LEUKOCYTY
większe od erytrocytów, okrągłe,
ilość dopuszczalna - 2 - 4 w polu widzenie (w.p.w.)
gdy zalegajÄ… (20 - 30 w.p.w) to ropomocz - pyuria
w moczu zasadowym mogą utracić ziarnistości i pęcznieją - tzw. ciałka ropne -
Zwiększenie ilości:
Stany zapalne dróg wyprowadzających mocz
Zapalenie macicy, pochwy u samic
Zapalenie prostaty u samców
1
 Odmiedniczkowe zap. nerek (pyelonephritis)
Ropne zap. nerek
Krwinki czerwone - ERYTROCYTY
Fizjologicznie - ruja , po wysiłku (krwiomocz wysiłkowy)
Liczba 2  4 w.p.w dopuszczalna
patologicznie kilka do kilkudziesięciu w p.w.. i mogą układać się w wałeczki
(poch. z nerek)
regularne kuleczki, koloru seledynowo - ziel., środek jaśniejszy
łatwo pomylić je z kom drożdży - krwinki rozpuszczają się w kw. octowym
mogą wystepować pojedynczo, w grupach lub jako wałeczki
pochodzące z nerek mają wygląd cieni krwinek - erytrocyty wyługowane
pochodzące z dróg wyprowadzających - erytrocyty świeże
nie można bezkrytycznie ustalać miejsca pochodzenia na podstawie wyglądu
krwinek (zależy to od ciśnienia osmotycznego moczu, pH, czasu zalegania w
pęcherzu itd.)
Wystepuja m.in.przy:
ostre zapalenie nerek
zawał nerki
przekrwienie bierne nerek
Guzy nowotworowe w nerkach, miedniczkach
Gruz
lica nerek
Kamica nerek i dróg wyprowadzających
Zapalenia i urazy cewki i pęcherza moczowego
Choroby zakaz
ne (leptospitoza, choroba Rubarta)
Pasożyty ukł. moczowego
Schorzenia prostaty
WAA
ECZKI
Znaczenie wałeczków w moczu
Wałeczki w moczu są to cylindryczne, wypłukane odlewy światła pętli Henlego lub
dystalnych kanalików nerkowych, zbudowane z macierzy włókienkowej, składające się z
mukoprotein Tammhorsefall Tamm-H z albuminami, tłuszczem lub składnikami
komórkowymi. Białka Tammhorsefall są wydzielane przez kanaliki nerkowe i przeważają w
wałeczkach hialinowych . Im bardziej mocz jest zasadowy, tym bardziej zmienne są wałeczki.
Wirowanie z szybkością ponad 2000 U/min niszczy je. Wysoka ilość wałeczków, np. > 2
wałeczków szklistych (hialinowych) w polu widzenia przy 400-krotnym powiększeniu można
odnieść do uszkodzenia śródmiąższowego. Brak lub małe ilości wałeczków występują
zarówno u psów zdrowych, jak również u psów z chronicznymi schorzeniami nerek, dlatego
też nie można na tej podstawie wykluczyć uszkodzenia nerek. Skład wałeczków może tylko w
niektórych przypadkach wskazywać na przyczynę tworzenia się wałeczków. Skład
wałeczków dostarcza jednak wskazówek dotyczących procesów, które mają miejsce w trakcie
powstawania wałeczków: wałeczki szkliste są obecne w białkomoczu, wałeczki ziarniste z
komórkami nabłonkowymi są obecne w ciężkich uszkodzeniach komórek nabłonkowych
kanalików nerkowych (toksyczne uszkodzenie nerek, niedokrwienie), wałeczki ziarniste z
2
leukocytami {leukocyty} są obecne w zapaleniach śródmiąższowych (odmiedniczkowe
zapalenie nerek), wałeczki z erytrocytami {erytrocyty} są pewną oznaką tego, że
przynajmniej część krwi pochodzi z nerek (urazy nerek, zawały, kłębuszkowe zapalenie
nerek).
1. prawdziwe (nerkowe)
2. rzekome (pseudonerkowe)
Ad.1Są to twory stanowiące odlewy kanalików nerkowych
Są one różnej wielkości a ich obecność w osadzie świadczy o zaawansowaniu
proc. chorobowego w nerce
- SZKLISTE - HIALINOWE
bezbarwne, przejrzyste, gładkie, czasem inkrustowane leukocytami, erytrocytami,
solami
sÄ… one dopuszczalne w liczbie poj. w prep.
większa ilość świadczy o schorzeniach związanych z większą przepuszczalnością
kłębuszków dla białka, też po narkozie, w stanach gorączki, po wysiłkach
powstają one zależnie od pH moczu i zawart. białka
- NABA
ONKOWE
posiadają wyrażną budowę komórkową - złuszczające się poj. lub skupiskami
nabłonki kanalików nerek
ich obecność świadczy o zaawansowanych stanach zapalnych nerek (ostre zap.
nerek)
- ZIARNISTE
jest to sklejona masa kom. o wyraz
nej strukturze ziarnistej [w moczach zas. brak
jest tych wałeczków - tu białko się nie wytrąca
drobno i gruboziarniste  w większości ciężkich chorób nerek  np. przewlekłe
śródmiąższowe zap. nerek
- TA
USZCZOWE
Często w moczu kotów  duża zawartość lipidów w cewkach nerkowych
Pat.  w zespole nerczycowym, w nefropatii cukrzycowej (wałeczki olbrzymie)
W ciężkich przypadkach zwyrodnień nerek pojawiają się W. WOSKOWE - są one
miękkie , mleczno-białe [ potwierdzenie] . Proces ten zaczyna się od przewlekłego
zap. nrek i jest to degenercja tłuszczowa prowadząca do niewydolności nerek
WAA
ECZKI ZA
OŻONE Z KRWINEK BIAA
YCH
üð Pochodzenia nerkowego
üð Przy ropnych stanach zapalnych
WAA
ECZKI ZA
OŻONE Z KRWINEK CZERWONYCH
Wskazują na obecność krwawienia w samej nerce
Występuja przy:
üð Ostrym rozlanym zap. kÅ‚Ä™bków
üð Krwawych zawaÅ‚ach
üð Urazach
üð Krwotokach nerkowych
3
WAA
ECZKI BARWNIKOWE
üð Przy zwiÄ™kszonym wydalaniu barwników z moczem
üð Zap.kÅ‚Ä™bków nerkowych
üð Hemoglobinuria (np. napadowa z zimna  zimne aglutyniny)
üð Żółtaczki (leptospiroza psów)  ziarna bilirubiny
Pseudowałeczki  wałeczki rzekome
üð WstÄ™gi, girlandy, dÅ‚ugie rozgaÅ‚Ä™zione koÅ„ce, sÄ… wiÄ™ksze
1. Solne  np. z moczanów, węglanów
2. Śluzowe (tzw.cylindroidy)   stany zapalne , nieżytowe
3. Bakteryjne  znaczne infekcje ukł. moczowego
üð JeÅ›li żywe  ruch
üð JeÅ›li martwe  można barwić jak bakteriologia
Inne składniki uorganizowane:
üð Masy ziarniste  uszkodzone komórki nerek, leukocyty, nabÅ‚onki
üð Plemniki  u psów fizjologicznie, kocury  zmÄ™czenie organizmu
üð Åšluz  tÅ‚o preparatu  siateczka  makroskopowo  puszysty, u kotów wskazuje
na podrażnienie cewki moczowej
üð Bakterie  zawsze patologiczne, ale mogÄ… być z narzÄ…dów sÄ…siadujÄ…cych 
ważna droga pobrania moczu
üð Pasożyty i jaja:
U psów  jaja dictiophyma renale w kształcie cytryny z okrągłymi wgłębieniami
na powierzchni
U psów, kotów, lisów  jaja capillaria plica, capillaria felis  owalne z dwoma
guziczkami na biegunach
Składniki niekomórkowe ( kryształy )
Wytrącają się w zależności od stężenia, pH moczu, temperatury, czasu.
W moczu kwaśnym:
Kwas moczowy i jego sole
Szczawian wapnia
Cystyna
W moczu zasadowym:
Węglan wapnia
Moczan amonu
Fosforan amonowo  magnezowy
Kwas hipurowy
4
Inne rzadko występujące:
Leucyna
Tyrozyna
Kryształy cholesterolu
Bilirubina
Hemoglobina
Tłuszcz i kryształy kwasów tłuszczowych
Kryształy sulfonamidów
Kwas moczowy
beczułki, rozety, wrzeciona, złote, żółto-zielone
nieliczne  fizjologicznie
dużo  dieta wysokobiałkowa (podroby, mózg, nerki, wątroba)
patologicznie  tam gdzie rozpad jÄ…der
podagra, dna stawowa
białaczki
głód
choroby gorÄ…czkowe
niewydolność nerek
Moczany bezpostaciowe (Ca, Na, K, Mg)
Nieliczne  dopuszczalne
Kuleczki z ceglastym środkiem i seledynową obwódką
Dużo  ceglasty osad  sedimentum lateritium
Mikroskopowo  kiście winogron
Po podgrzaniu  klarowny
Patologicznie:
Ostre rozlane zap. kłębków
Nerczyce
Białaczka
Wysiłki
Dna stawowa
Szczawian wapnia (OXALAT)
Może się pojawiać w moczu kwaśnym, obojętnym i zasadowym.
W moczu kwaśnym mogą tworzyć kamienie
U psów po zjedzeniu czekolady
Patologicznie:
Kamica szczawianowa
Cukrzyca
Zaburzenia w trawieniu
GorÄ…czka
Tężec
Przy długotrwałym przechowywaniu moczu same krystalizują
Kształt kopert
Węglan wapnia
Drobne kulki, kule ze szprychami, biszkopty
5
U psa  przy zmianie pH (zap. pęcherza)
Moczan amonu
Przypomina niedojrzały owoc kasztana
Zawsze patologiczny  zapalenie pęcherza i miedniczek nerkowych
Może tworzyc kamienie
Fosforan amonowo  magnezowy (STRUVIT)
Kształt wieka od trumny
zapalenia pęcherza u psa (+leukocyty, nabłonki)
może tworzyć kamienie - dalmatyńczyki
Kwas hipurowy
składnik fizjologiczny
romby lub jak kw. moczowy
po spożyciu preparatów z benzoesanem lub kw. salicylowym
Aminokwasy
leucyna - jak CaCO3  próba z kw.octowym (węglan się rozpuści z wydzieleniem CO2)
tyrozyna  długie igły, pęczki, miotły
schorzenia wÄ…troby o ostrym przebiegu
Cystyna  6-cioboczne płytki, może tworzyć kamienie  jamniki, nowofundlandy
Kryształy cholesterolu
4-boczne płytki z wyciętym rogiem
patologicznie:
tłuszczowe zwyrodnienie nerek
bablowica
rzadko- zap. pęcherza, miedniczek, nerek
Kryształy bilirubiny
cienkie igły w pęczkach lub wałeczki, ziarenka
pomarańczowe lub brunatno  żółte
rozpuszcza siÄ™ w chloroformie i Å‚ugach
ciężkie schorzenia wątroby, leptospiroza
Kryształy hemoglobiny - rzadko
Ziarenka lub grudki
Przewlekłe krwawienia z dróg moczowych
Hemoglobinuria
Tłuszcz i kryształki kwasów tłuszczowych
Kuleczki i igły w pęczkach
Nerczyce  zwyrodnienie tłuszczowe
Sulfonamidy
Kryształy podobne do wałeczków, innych minerałów
Mogą fałszować wszystko
6