ENZYMOLOGIA
KLINICZNA
Tadeusz Pawełczyk
Zakład Medycyny Molekularnej
Akademia Medyczna w Gdańsku
AKTYWNOŚĆ ENZYMÓW
optymalizacja pomiaru
standaryzacja warunków
wartości referencyjne
- warunki oznaczania (reakcji)
np. temperatura, substrat
- czynniki fizjologiczne
np. wiek, płeć
IZOENZYMY - IZOFORMY
" IZOENZYMY
genetycznie różne białka, ale katalizujące tę
samÄ… reakcjÄ™ chemicznÄ…
" IZOFORMY
genetycznie identyczne białka, ale wykazujące
różne właściwości fizyczne i regulatorowe
PRZYCZYNY WZROSTU AKTYWNOÅšCI
ALP W OSOCZU
" PATOLOGICZNE
" FIZJOLOGICZNE
często > 5xWN
- ciąża
- choroba kości Paget a
(ostatni trymestr)
- demineralizacja kości, krzywica
- rozwój osobniczy
- zastój żółci (wewnątrz- i zewnątrzwątrobowy)
- spożywanie pokarmów
- marskość wątroby
zazwyczaj < 5xWN
- nowotwory kości
- nerkozależna resorpcja kości
- nadczynność przytarczyc
- gojenie się złamań
- zapalenie szpiku
- wewnÄ…trzwÄ…trobowe zmiany rozrostowe
- nowotwór naciekający wątrobę
- żółtaczka
- zapalenie jelit
Fosfataza kwaśna (ACP)
EC 3.1.3.2
Liczne izoenzymy i izoformy występują w gruczole
krokowym, erytrocytach, płytkach krwi, szpiku, kościach,
śledzionie, nerkach, wątrobie, jelicie
W osoczu 30% wszystkich izoenzymów stanowi izoenzym
sterczowy - PAP (ang. prostatic acid phosphatase)
PAP można odróżnić od pozostałych izoenzymów przez
pomiar aktywności w obecności winianu
Podwyższenie aktywności ACP obserwuje się w chorobie
Pageta, chorobach kości, szpiczaku, u chorych z
przerzutami nowotworowymi do kości oraz u mężczyzn
z rakiem stercza
PRZYCZYNY WZROSTU POZIOMU AST
W OSOCZU
często >10 x WN
- zapalenie wÄ…troby z ogniskami martwiczymi
- rozległe uszkodzenia mięśni
- rozległe niedotlenienie tkanek (czasami > 100 x WN)
5-10 x WN
- zawał mięśnia sercowego
- zabiegi chirurgiczne lub urazy
- stany zapalne mięśni szkieletowych
- zastój żółci
- przewlekłe zapalenie wątroby
zazwyczaj <5 x WN
- fizjologiczne (noworodki)
- inne choroby wÄ…troby
- zapalenie trzustki
- hemoliza
PRZYCZYNY WZROSTU POZIOMU
GGT W OSOCZU
często >10 x WN
- cholestaza
- poalkoholowe zapalenie wÄ…troby
5-10 x WN
- zapalenie wątroby (ostre i przewlekłe)
- marskość wątroby (bez cholestazy)
- inne choroby wÄ…troby
- zapalenie trzustki
zazwyczaj <5 x WN
- nadmierne spożycie alkoholu
- leki (fenytoina, fenobarbital, ryfampicyna)
- zastoinowa niewydolność serca
DEHYDROGENAZA MLECZANOWA
(LDH-C4)
" gen kodujÄ…cy podjednostkÄ™ C zlokalizowany jest na
chromosomie 11 w pozycji 11p15.5-p15.3 i ulega
ekspresji po osiągnięciu dojrzałości płciowej
" izoenzym LDH-C4 (LDH-X) występuje wyłącznie w jądrze,
plemnikach i płynie nasiennym
" w plemnikach LDH-C4 zlokalizowany jest w:
- błonie plazmatycznej 10%
- cytoplazmie 80%
- mitochondrium 10%
PROFIL TKANKOWY IZOENZYMÓW CK
CK-MM
CK-MB
CK-BB
Mięśnie Mięsień Mózg
szkieletowe sercowy
PRZYCZYNY WZROSTU POZIOMU
CK W OSOCZU
często >10 x WN
zazwyczaj <5 x WN
- zapalenie wielomięśniowe
- fizjologiczne (rasa czarna)
- rozpad mięśni prążkowanych
- niedoczynność tarczycy
(np. uraz, złośliwa hiperpireksja)
- przyjmowanie leków (statyny)
- dystrofia mięśniowa Duchenne'a
- zawał mięśnia sercowego
5-10 x WN
- zabiegi chirurgiczne
- uraz mięśni szkieletowych
- ciężki wysiłek fizyczny
- napady padaczkowe
- zapalenie mięśni
- nosiciel dystrofii mięśniowej Duchenne'a
PRZYCZYNY WZROSTU POZIOMU
AMY W OSOCZU
często >10 x WN
- ostre zapalenie trzustki
> 5 x WN
- perforacja wrzodów dwunastnicy
- niedrożność jelit
- inne ostre zaburzenia brzuszne
- ostra niewydolność nerek
- cukrzycowa kwasica ketonowa
- uszkodzenie jajowodu
zazwyczaj <5 x WN
- choroby ślinianek (zatkanie przewodu,
zapalenie)
- przewlekła niewydolność nerek
- makroamylazemia
- przyjmowanie morfiny
PSEUDOCHOLINESTERAZA
Wydzielana przez wÄ…trobÄ™
Zmiany poziomu w osoczu:
- zatrucie zwiÄ…zkami fosfoorganicznymi
- inne przewlekłe zaburzenia wątroby
- ciąża
NADWRAŻLIWOŚĆ NA
SUKCYNYLOCHOLIN

Cholinesteraza hydrolizuje sukcynylocholinę - lek zwiotczający mięśnie
Izoformy ChE
" Normalna reakcja na
skolinÄ™
- normalna (u)
- oporna na hamowanie
Eu1 Eu1 Eu1 Ea1
przez dibukainÄ™ (a)
" Ryzyko bezdechu po
- oporna na hamowanie
fluorkiem (f)
podaniu skoliny
- pozbawiona aktywności
Ea1 Ea1 Es1 Es1
enzymatycznej (s)
POZIOM ENZYMÓW OSOCZA
W CHOROBACH W
TROBY
Ostre zapalenie Przewlekłe Zapalenie polekowe
zapalenie
> 50 x WN
> 10 x WN
WN WN WN
P
T
P
P
T
T
T
T
T
T
T
T
S
L
L
S
S
L
L
L
L
G
G
G
A
A
A
A
A
A
A
A
A
G
G
G
POZIOM ENZYMÓW W OSOCZU
W CHOROBACH W
TROBY
Cholestaza Nowotwór złośliwy
Marskość
> 10 x WN
5- 10 x WN
WN
WN WN
T
T
T
T
T
T
S
S
S
L
L
L
P
P
P
T
T
T
A
A
A
A
A
A
L
L
L
G
G
G
A
A
A
G
G
G
POZIOMY ENZYMÓW W OSOCZU
W OSTRYM ZAPALENIU TRZUSTKI
> 50 x WN
> 10 x WN
WN
a
S
T
H
z
P
S
a
D
l
L
A
L
y
m
A
DYNAMIKA ZMIAN POZIOMÓW Tn
W PRZBIEGU ZMS
40
CK-MB
cTnT
30
cTnI
Mioglobina
20
10
1 WN
72 96 120
24 48 144 (godz)
WIELOKROTNO
ŚĆ
WN
TERAPIA TROMBOLITYCZNA
x 100
" Perfuzja
x 80
Troponina T
przywrócona
x 60
" Perfuzja
x 40
upośledzona
x 20
WN
14 6 8 10 12 16 20
2
(dni)
ZMS
WIELOKROTNO
ŚĆ
WN
UŻYTECZNOŚĆ OZNACZANIA
POZIOMU TnI
u osób po zawale
" ocena ryzyka zgonu
" dobór sposobu opieki
" dobór terapii
" optymalizacja kosztów leczenia
UŻYTECZNOŚĆ OZNACZANIA
POZIOMU TnT
u osób z niestabilną chorobą wieńcową
wyodrębnienie grupy zagrożonej zawałem
wymagajÄ…cej interwencji chirurgicznej
(TnTe"0.03 µg/L)