MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Grażyna Sobierajska
Ocenianie jakości pokryć lakierniczych 714[03].Z1.08
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż.Krzysztof Garczyński
mgr inż. Krzysztof Lenkiewicz
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Grażyna Sobierajska
Konsultacja:
mgr Zenon W. Pietkiewicz
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 714[03].Z1.08.
Ocenianie jakości pokryć lakierniczych, zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu lakiernik.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
 SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 4
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Typowe wady powłok lakierniczych 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 17
4.1.3. Ćwiczenia 17
4.1.4. Sprawdzian postępów 18
4.2. Analiza wyników badań laboratoryjnych wyrobów 19
4.2.1. Materiał nauczania 19
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 21
4.2.3. Ćwiczenia 21
4.2.4. Sprawdzian postępów 22
4.3. Wykorzystanie prób produkcyjnych 23
4.3.1. Materiał nauczania 23
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 23
4.3.3. Ćwiczenia 23
4.3.4. Sprawdzian postępów 24
4.4. Ocena przydatności aplikacyjnych materiałów 25
4.4.1. Materiał nauczania 25
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 25
4.4.3. Ćwiczenia 25
4.4.4. Sprawdzian postępów 26
4.5. Pomiar grubości (na podłożu magnetycznym i niemagnetycznym),
twardości, udarności, elastyczności, przyczepności, tłoczności, ścieralności 27
4.5.1. Materiał nauczania 27
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 28
4.5.3. Ćwiczenia 28
4.5.4. Sprawdzian postępów 29
4.6. Badania eksploatacyjne 30
4.6.1. Materiał nauczania 30
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 30
4.6.3. Ćwiczenia 30
4.6.4. Sprawdzian postępów 31
4.7. Dokumentacja procesów kontroli jakości. Systemy zapewnienia jakości
w wykonywaniu powłok lakierniczych oparte na normach ISO serii 9000 32
4.7.1. Materiał nauczania 32
4.7.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 36
4.7.3. Ćwiczenia 36
4.7.4. Sprawdzian postępów 36
4.8. Ocena jakości pokrycia na podstawie wyglądu zewnętrznego 38
4.8.1. Materiał nauczania 38
4.8.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 39
4.8.3. Ćwiczenia 39
4.8.4. Sprawdzian postępów 40
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
4.9. Ocena jakości powłoki przez zginanie próbki blach z naniesionym
pokryciem lakierniczym 41
4.9.1. Materiał nauczania 41
4.9.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 41
4.9.3. Ćwiczenia 41
4.9.4. Sprawdzian postępów 42
4.10. Ocena przyczepności powłoki lakierowej przez poprzeczne nacinanie
nożykiem i odrywanie przylepcem 43
4.10.1. Materiał nauczania 43
4.10.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 43
4.10.3. Ćwiczenia 43
4.10.4. Sprawdzian postępów 44
4.11. Oznaczanie odporności powłok na uderzenia mechaniczne 45
4.11.1. Materiał nauczania 45
4.11.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 45
4.11.3. Ćwiczenia 45
4.11.4. Sprawdzian postępów 46
5. Sprawdzian osiągnięć 47
6. Literatura 54
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
1. WPROWADZENIE
Poradnik niniejszy będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy w ocenie jakości
i wykonywaniu podstawowych pomiarów laboratoryjnych.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiadomości, które
powinieneś mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji jednostki modułowej.
- cele kształcenia jednostki modułowej.
- materiał nauczania (rozdział 4) umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania
ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Jest to  pigułka wiadomości teoretycznych,
niezbędnych do opanowania treści jednostki modułowej.
Rozdział zawiera także:
- pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,
- ćwiczenia, opis ich wykonania wraz z wykazem materiałów, narzędzi i sprzętu
potrzebnych realizacji,
- sprawdzian postępów pozwalający ocenić stopień opanowania materiału.
- sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań i pytań. Pozytywny wynik sprawdzianu
potwierdzi, że dobrze pracowałeś podczas lekcji i że nabrałeś wiedzy i umiejętności
z zakresu tej jednostki modułowej,
- literaturę uzupełniającą.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub
instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po przerobieniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.
Jednostka modułowa: Ocenianie jakości pokryć lakierniczych, której treść teraz poznasz
jest jednym z modułów koniecznych do zapoznania się z procesem wytwarzania pokryć
i powłok lakierniczych.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,
- dobierać metody i narzędzia do wykonywanych czynności,
- znajdować właściwą dokumentację techniczną w bibliotece lub innej bazie danych,
- rozróżniać pokrycia i powłoki lakiernicze,
- identyfikować strukturę pokryć i powłok lakierniczych,
- stosować podstawy fizykochemiczne produktów lakierniczych,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji ćwiczeń podanych w poradniku powinieneś umieć:
- rozróżnić wady powłok lakierniczych,
- wykonać próby jakościowe materiałów i powłok lakierniczych zgodnie z przepisami bhp,
ochrony ppoż. i ochrony środowiska,
- wyjaśnić istotę systemu zapewnienia jakości,
- scharakteryzować zadania kontroli jakości materiałów i pokryć lakierniczych,
- ocenić jakość powłok lakierniczych w warunkach warsztatowych,
- posłużyć się dokumentacją procesów kontroli jakości,
- skorzystać z literatury technicznej oraz bazy danych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Typowe wady powłok lakierniczych
4.1.1. Materiał nauczania
Powłoka lakierowa spełnia zadania ochronne i jednocześnie dekoracyjne. Jakiekolwiek
wady tej powłoki powinny być możliwie szybko usuwane zarówno ze względu na możliwość
uszkodzenia chronionych podłoży (nieszczelność powłoki stwarza np. zagrożenie korozyjne)
jak i na znaczne obniżenie walorów dekoracyjnych. Usunięcie wady wymaga wcześniejszej
rzetelnej identyfikacji przyczyny jej powstawania i wyboru najlepszej metody naprawczej.
Opisując wady powłok lakierowych należy zaznaczyć, że można je podzielić zależnie od czasu
i miejsca ich powstawania oraz od przyczyn. Kryterium czasu i miejsca pozwala podzielić
defekty powłoki na powstające w czasie formowania powłoki (produkcja lub renowacja 
zwane wadami technologicznymi) oraz na twożenia się w czasie eksploatacji na skutek
działania środowiska naturalnego, przemysłowego lub czynników mechanicznych.
Przyczyny powstawania wad pokryć i powłok lakierniczych można usystematyzować
następująco:
1. Dla wad technologicznych:
- niedotrzymywanie szeroko pojmowanych warunków reżimu technologicznego takich
jak temperatura i czas schnięcia, proporcje mieszania, dobór właściwych składników,
dobór gradacji materiałów ściernych, i inne,
- niedotrzymywanie higieny pracy w warsztacie lakierniczym, tzn. czystości filtrów,
narzędzi i urządzeń oraz ubrań roboczych,
- niezadowalająca jakość produktu czyli np. stosowanie materiałów powłokowych
przeterminowanych.
2. Dla wad powstających w czasie i na skutek warunków eksploatacji:
- wpływy czynników zewnętrznych : mechanicznych, przemysłowych
i środowiskowych.
Poniżej zestawiono opisy, przyczyny powstawania, metody zapobiegania i usuwania
większości defektów powłok lakierowych powstających w czasie tworzenia powłoki
lakierowej.
Uwaga: rysunki nr 1-20 zamieszczone w tym rozdziale pochodzÄ… z literatury [1,4,5].
1. Utrata przyczepności i łuszczenie się powłoki (rys. 1).
Zła przyczepność powłoki do podłoża lub poszczególnych warstw powłoki do siebie (zła
przyczepność międzypowłokowa).
Przyczyny:
- niedostateczne oczyszczenie podłoża przed lakierowaniem z silikonu, oleju, wosku, wody,
rdzy itd.,
- stosowanie niewłaściwych dla danego podłoża produktów podkładowych,
- niewłaściwe przygotowanie powierzchni,
- zbyt cienkie warstwy podkładu i /lub warstwy nawierzchniowej,
- zbyt duża grubość powłoki,
- zbyt krótki czas schnięcia między warstwami.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Zapobieganie:
- przed lakierowaniem bardzo dokładnie oczyścić powierzchnię,
- stosować właściwie dobrane podkłady,
- nakładać powłokę o właściwej grubości, stosować odpowiedni czas schnięcia między
warstwami,
- właściwie przygotować powierzchnię.
Usuwanie wady:
- zdjąć powłokę z obszaru nieco większego niż ten z występującą wadą. Polakierować
powtórnie.
2. Zapylenie, wtrÄ…cenia (rys. 2).
Występuje w efekcie naniesienia na powłokę wraz z lakierem zanieczyszczeń różnych
rozmiarów znajdujących się w urządzeniach lub w powietrzu.
Przyczyny:
- niedokładne oczyszczenie powierzchni po szlifowaniu,
- zabrudzone narzędzia i odzież,
- zabrudzone filtry, instalacja, niewłaściwie dobrane ciśnienie.
Zapobieganie:
Utrzymywanie w absolutnej czystości urządzeń i odzieży. Zachowanie idealnej czystości
elementów do lakierowania.
Usuwanie wady:
Zabrudzone miejsca przeszlifować papierem P 1200 i polerować pastą polerską. Większe
zapylenia muszą być zeszlifowane i polakierowane od nowa.
Rys. 1. A
uszczenie powłoki Rys. 2. Zapylenia, wtrącenia
3. Pęcherzenie powłoki (rys. 3).
Pojedyncze lub wielokrotne bąble rozmaitych form, rozmiarów, gęstości rozłożenia
znajdujące się na powierzchni lakieru nawierzchniowego. Pęcherze mogą się zdarzyć pomiędzy
pojedynczymi warstwami jak również pod powłoką lakierniczą. Pęcherze mogą zniknąć
w czasie bardzo suchej pogody.
Przyczyny:
- zanieczyszczenie powierzchni powodujące pęcherzenie powłok lakierniczych może być
spowodowane silnym zabrudzeniem wody używanej do szlifowania,
- mechaniczne zabrudzenie pyłkami, które nie zostały odfiltrowane,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
- mokre szlifowanie szpachli poliestrowej bez zachowania odpowiedniego czasu
odparowania wody przed nakładaniem następnych warstw,
- nieodpowiednia grubość powłoki.
Zapobieganie:
- powierzchnię przed lakierowaniem zmyć detergentem, spłukać wodą i wysuszyć.
Odtłuścić. Nigdy nie pozostawiać wody ani środków odtłuszczających do wysuszenia
przez odparowanie. Powierzchnia musi być suszona przez wytarcie,
- nakładać powłokę odpowiedniej grubości,
- suszyć szpachlę poliestrową.
Usuwanie:
Usunąć powłokę z pęcherzami, nałożyć podkład i lakier nawierzchniowy.
4. Rdza (korozja) (rys. 4).
Podłoże skorodowane powoduje powstawanie nieregularnych bąbli (pęcherzy)
z wykwitami rdzy na powierzchniÄ™ lakieru.
Przyczyny:
- wilgoć i zniszczenia mechaniczne powodują uszkodzenia powłoki do odsłonięcia gołego
metalu,
- przed lakierowaniem rdza nie była dokładnie usunięta. Nowe ogniska rdzy penetrują
powłokę lakierniczą i rozszerzają się łącząc się z wilgocią powietrza,
- powierzchnia metalu nie była dokładnie oczyszczona z soli, tłuszczu itp.
Zapobieganie:
Rdzewieniu można zapobiegać poprzez dokładne zmycie starej powłoki
zdemineralizowaną wodą aż do usunięcia wszelkich resztek soli i brudu.
Usuwanie wady:
Usunąć całą starą rdzę (przeszlifować). Usunąć wszelkie uszkodzenia mechaniczne
powłoki. Przerdzewiała powierzchnia musi zostać porządnie oczyszczona i bardzo dobrze
odtłuszczona. Potem należy użyć gruntu antykorozyjnego, zastosować produkt podkładowy
i produkty nawierzchniowe.
Rys. 3. Pęcherzenie Rys. 4. Rdza
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
5. Spękanie powłoki (rys. 5).
Pęknięcia różnej długości i szerokości bezpośrednio w emalii nawierzchniowej.
Przyczyny:
Powstają przy znacznych zmianach temperatury i warunków otoczenia w trakcie
wykonywania prac.
Zapobieganie:
Przeszlifować odpowiedniej gradacji papierem ściernym i bezwzględnie pamiętać
o stosowaniu odpowiednich podkładów i gruntów.
Usuwanie wady:
Przeszlifować i następnie nałożyć wszystkie produkty zgodnie z zaleceniami do
odpowiedniej powierzchni.
6. Plamy wodne (rys. 6).
ZaokrÄ…glone plamy wodne pojawiajÄ…ce siÄ™ na powierzchni lakieru.
Przyczyny:
Plamy wodne pojawiają się na skutek przedostania się zanieczyszczeń wodnych do
powłoki np. bezpośrednio z instalacji. Zdarza się to wtedy gdy aparatura do natrysku nie jest
odpowiednio oczyszczona i osuszona lub w instalacji pojawiajÄ… siÄ™ zanieczyszczenia wodne.
Zapobieganie:
W trakcie lakierowania przestrzegać właściwego czasu schnięcia. Jeśli części do
lakierowania są wilgotne należy je przed lakierowaniem osuszyć.
Usuwanie wady:
Dokładnie przetrzeć wilgotne miejsca, polerować pastą polerską. Jeśli to nie przyniesie
spodziewanych efektów, przeszlifować papierem P 800 i nanieść powłokę lakierową.
Rys. 5. Spękanie Rys. 6. Plamy wodne
7. Utrata połysku (rys. 7).
Powierzchnia zewnętrzna ściągnięta z jednoczesną utratą połysku.
Przyczyny:
- nakładanie warstw nawierzchniowych zanim nastąpi wlaściwe usieciowanie podkładu,
- czas suszenia podkładu jest zbyt krótki lub podkład położony zbyt grubą warstwą,
- lakier nawierzchniowy położony w zbyt grubej warstwie. Zbyt długi czas aplikacji lakieru
nawierzchniowego,
- aplikacja niewłaściwie dobranych warstw lakieru nawierzchniowego,
- aplikacja niewłaściwych podkładów,
- użycie niewłaściwych rozcieńczalników, utwardzaczy, dodatków.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Zapobieganie:
Stosować właściwe proporcje zmieszania, metody aplikacji i suszenia zgodne z instrukcją
producenta. Szczególną uwagę zwracać na grubość powłoki, osuszenie po szlifowaniu i czas
niezbędny na odparowanie rozcieńczalnika.
8. Odgotowanie powłoki (rys. 8).
Pęcherzyki rozpuszczalnika lub powietrza, które zostały zamknięte w powłoce
lakierowej.
Przyczyny:
- nakładane zbyt grube warstwy,
- stosowanie niewłaściwych rozcieńczalników,
- niewystarczający czas odparowywania rozcieńczalników między warstwami,
- niewłaściwy czas wygrzewania warstw,
- zbyt wysoka temperatura suszenia.
Zapobieganie:
- stosowanie właściwych rozcieńczalników dobranych do temperatury,
- stosowanie produktów zgodnie z instrukcją producenta.
Usuwanie wady:
Jeśli wada wystąpiła na niewielkiej powierzchni przeszlifować papierem o gradacji
P 1200 i polerować pastą polerską. Jeśli wada występuje na dużej powierzchni zeszlifować do
warstwy bez pęcherzy i nakładać od nowa.
Rys. 7. Utrata połysku Rys. 8. Odgotowanie
9. Zacieki (rys. 9 )
Nadmierna ilość lakieru, który spływa pionowo po panelach.
Przyczyny:
- zbyt duża dysza pistoletu,
- technika natrysku nie została dobrana odpowiednio do materiału,
- warstwy są nakładane zbyt szybko po sobie,
- zbyt krótki czas odparowania pomiędzy warstwami,
- rozcieńczalnik lub utwardzacz są zbyt wolne do natrysku. Zdarza się to zwykle podczas
natrysku w niskich temperaturach lub natrysku na małych powierzchniach.
Zapobieganie:
Stosowanie właściwej wielkości dyszy, rozcieńczalników i utwardzaczy stosownych do
danego produktu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Usuwanie wady:
Małe zacieki mogą być usunięte przez przeszlifowanie papierem P 1000 - P 1200
i polerowane pastami polerskimi.
W przypadku wystąpienia dużych zacieków należy zdjąć całe powłoki i nałożyć od nowa.
10. Kratery (rybie oczka) (rys. 10).
Małe kratery w postaci zagłębień w powłoce.
Przyczyny:
- olej, tłuszcze, wosk, silikon pozostawione na powierzchni po oczyszczaniu przed
lakierowaniem,
- zanieczyszczenie aparatury do natrysku,
- zanieczyszczenie silikonem z instalacji, aparatury itp.
Zapobieganie:
- oczyścić bardzo dokładnie powierzchnię do lakierowania przed operacją szlifowania
stosując środki odtłuszczające,
- produkty zawierające silikon winny być używane w osobnych pomieszczeniach absolutnie
poza obszarem natrysku,
- regularnie oczyszczać sprężarkę i przewody sprężarki.
Usuwanie wady:
Zeszlifować zanieczyszczony obszar, pokryć od nowa.
Rys. 9. Zacieki Rys. 10. Rybie oczka
11. Zmiękczenie w rysach szlifierskich (rys. 11)
Rysy widoczne pojedynczo lub w większej ilości na powierzchni lakieru wyglądające jak
linie szlifierskie przed lakierowaniem.
Przyczyny:
- podkład i grunt są szlifowane papierem o zbyt grubym ścierniwie (niska gradacja).
Szlifowanie pozostawia ślady w następnych warstwach wyglądające jak małe wgłębienia w
powierzchni lakieru,
- niezastosowanie właściwych czasów schnięcia między warstwami podkładu.
W miejscach gdzie występowały rysy szlifierskie lakier nawierzchniowy "siada" w warstwy
podkładu,
- stosowanie papieru o zbyt niskiej gradacji zawsze umożliwia powstanie rys szlifierskich w
warstwach podkładu i lakieru nawierzchniowego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Zapobieganie:
Zawsze stosować właściwą gradację papieru ściernego rekomendowaną do danego
produktu przez producenta. Stosować czasy schnięcia zalecane przez producenta materiałów
lakierniczych.
Usuwanie wady:
Powłokę zeszlifować i nałożyć od nowa zarówno podkład jak i lakier nawierzchniowy.
12. SÅ‚abe krycie (rys. 12).
Niewystarczające krycie, które powoduje, że przez warstwę lakieru nawierzchniowego
prześwituje podłoże.
Przyczyny:
- lakier nawierzchniowy nie był dostatecznie zmieszany przed natryskiwaniem,
- natryśnięta zbyt lekka warstwa lakieru nawierzchniowego,
- lakier ma nierównomierną pigmentację,
- użycie niewłaściwego rozcieńczalnika lub zbyt dużej ilości rozcieńczalnika.
Zapobieganie:
- lakier mieszać bardzo dokładnie przed natryskiwaniem,
- stosować rozcieńczalniki zalecane przez producenta w rekomendowanych proporcjach,
- nakładać warstwy o właściwej grubości. Optymalna grubość warstwy dla lakierów nie
metalizowanych wynosi 50  70mµ i dla kolorów metalizowanych (baza) 15 - 30mµ. Dla
kolorów tego wymagających należy stosować warstwę lakieru gruntującą.
Usuwanie wady:
Po wyschnięciu przeszlifować papierem P 800/P 1000 i pokryć od nowa.
Rys. 11. Zmiękczenie w rysach Rys. 12. Słabe krycie
13. Podnoszenie się powłoki (rys. 13).
Wyraz
nie uniesiona powłoka w postaci zmarszczeń na brzegach połączeń ze starą
powłoką, połączeń farby podkładowej lub gruntowej.
Przyczyny:
- stara powłoka nie została odpowiednio zeszlifowana,
- stara powłoka podkładowa nie została odpowiednio zeszlifowana,
- powierzchnie pokryte farbą gruntującą nie zostały odpowiednio oszlifowane,
- podkład został nałożony w zbyt cienkiej warstwie i nieodpowiednio wysuszony.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Zapobieganie:
Stosować właściwe metody szlifowania warstw podkładowych i gruntowych zgodne
z instrukcją przygotowania powierzchni i instrukcją stosowania poszczególnych produktów.
Usuwanie wady:
Zmarszczoną powłokę należy zdjąć łącznie z warstwą podkładową i pokryć od nowa.
14. Skórka pomarańczy (rys. 14).
Zewnętrzna powłoka lakierowa nie jest jednolicie gładka tylko pokryta drobnymi
wgłębieniami co daje efekt "skórki pomarańczy".
Przyczyny:
- pistolet zbyt daleko od powierzchni w trakcie natrysku,
- zbyt niskie ciśnienie natrysku,
- zbyt lekka warstwa lakieru nawierzchniowego,
- zbyt wysoka lepkość lakieru,
- zbyt szybko działający rozcieńczalnik,
- niewłaściwa temperatura powierzchni lub natrysku,
- zbyt silny nadmuch przy suszeniu.
Zapobieganie:
Stosowanie technik natrysku zgodnych z zaleceniami producenta lakieru. Właściwy dobór
rozcieńczalnika do panującej temperatury i dobranie lepkości zgodnie z danymi technicznymi
lakieru.
Usuwanie wady:
Jeśli defekt jest niewielkiego stopnia powierzchnię przeszlifować papierem P 1200
i pastą polerską. Jeśli defekt jest znacznego stopnia powierzchnię zeszlifować papierem P 800 i
pokryć od nowa.
Rys. 13. Podnoszenie powłoki Rys. 14. Skórka pomarańczy
15. Krwawienie (rys. 15).
Odbarwienie powłoki nawierzchniowej.
Przyczyny:
- nadmierna ilość utwardzacza użyta do podkładu poliestrowego. Rozcieńczalnik
z produktów naprawczych reaguje z nadmiarem utwardzacza i prowokuje reakcję
z pigmentami. W efekcie następuje odbarwienie pigmentów poprzez ich oksydację.
Szczególnie podatne na ten proces są pigmenty niebieskie i zielone,
- pigmenty ze starej powłoki rozpuszczają się w rozpuszczalnikach z produktów
naprawczych i ulegajÄ… odbarwieniu,
- pozostałości bitumiczne lub naftowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Zapobieganie:
Stosować wyłącznie zalecane ilości utwardzacza do farby podkładowej.
Usuwanie wady:
Zdjąć powłokę z defektem i pokryć od nowa.
16. Porowatość (rys. 16).
Zmiany w powłoce w postaci ukłuć szpilką różnej wielkości , kształtów i rozmieszczenia
widoczne na powłoce lakierniczej.
Przyczyny:
- stosowanie pigmentów, które były składowane dłużej niż przewidziane w danych
technicznych,
- dodanie niewłaściwych rozcieńczalników,
- stosowanie dwuskładnikowych, powtórnie rozcieńczonych materiałów, dla których
przekroczono czas życia mieszanki,
- lakier nie został dostatecznie zmieszany.
Zapobieganie:
Nakładać materiały lakiernicze zawsze zgodnie z danymi technicznymi producenta. Nie
przekraczać czasu życia mieszanki.
Usuwanie wady:
W przypadku niewielkich zmian przeszlifować papierem P 1200 i polerować pastą
polerską. Jeśli powierzchnia dotknięta zmianami jest znacznych rozmiarów należy zdjąć
powłokę i powierzchnię pokryć od nowa.
Rys. 15. Krwawienie Rys. 16. Porowatość
Wiele uszkodzeń powłoki lakierowej spowodowanych jest wpływem czynników
zewnętrznych, które również można podzielić na trzy grupy przyczyn powstawania defektów.
Pierwsza z nich to szeroko pojmowane wpływy środowiska przemysłowego. Wśród tych
przyczyn wyróżnić można: kwaśne deszcze, zasadowe roztwory np. na budowach, opady
kurzu przemysłowego, opiłki metalowe np. z nasypów kolejowych. Wszystkie wymienione
czynniki mogą przyczyniać się do powstawania znacznych uszkodzeń powłoki lakierowej.
Druga grupa czynników zewnętrznych to wpływy środowiska naturalnego. Tu wyróżniamy:
ptasie odchody (rys. 17), odchody mszyc (rys. 18), obumarłe owady (rys. 19), żywicę z drzew
(rys. 20) itd. Znów każdy z tych czynników zależnie od czasu oddziaływania i agresywności
może spowodować uszkodzenia od nieznacznych aż do nieodwracalnych. Trzecia grupa
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
wpływów zewnętrznych to czynniki mechaniczne takie jak: uderzenia kamieni, niewłaściwe
szczotki na myjni, przerysowania ostrymi przedmiotami powłoki lakierowej - np. gwoz
dziem.
W tej grupie defektów również zależnie od siły czynnika zewnętrznego i jego
agresywności zakres uszkodzenia i wymaganej naprawy bywa bardzo różny.
Rys. 17. Ptasie odchody
Rys. 18. Odchody mszyc
Rys. 19. Obumarłe owady
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
 Rys. 20. Żywica z drzew
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz przyczyny powstawania wad powłok lakierniczych?
2. Z jakich powodów powłoka lakierowa traci przyczepność?
3. Czym spowodowana jest wada nazywana  zacieki ?
4. Jakie są metody zapobiegania odbarwieniu powłok lakierowych?
5. Jakie znasz przyczyny powstawania skórki pomarańczy?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Narysuj widok w przekroju wady powłoki lakierowej  uszkodzenia po odchodach
ptasich.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) narysować widok w przekroju wady powłoki lakierowej  uszkodzenia po odchodach
ptasich,
3) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zeszyt przedmiotowy, ołówek,
- kredki ołówkowe,
- przybory kreślarskie, długopis,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Narysuj widok w przekroju wady powłoki lakierowej  utrata przyczepności.
Sposób wykonania ćwiczenia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
 Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) narysować widok w przekroju wady powłoki lakierowej  utrata przyczepności,
3) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zeszyt przedmiotowy, ołówek,
- kredki ołówkowe,
- przybory kreślarskie, długopis,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 3
Narysuj widok w przekroju wady powłoki lakierowej  zmiękczenie w rysach szlifierskich.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) narysować widok w przekroju wady powłoki lakierowej  zmiękczenie w rysach
szlifierskich,
3) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zeszyt przedmiotowy, ołówek,
- kredki ołówkowe,
- przybory kreślarskie, długopis,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń?
2) zdefiniować pojęcia: wada powłoki lakierowej?
3) rozpoznać na rysunku rodzaj wady powłoki lakierowej?
4) wykonać rysunki widoku podstawowych wad powłoki lakierowej?
5) podać sposoby zapobiegania wadom powłok lakierowych?
6) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
4.2. Analiza wyników badań laboratoryjnych wyrobów
4.2.1. Materiał nauczania
Uzyskanie długiej trwałości i dobrej jakości powłoki nie jest zadaniem prostym ani
łatwym, jak można się przekonać przeglądając zasady właściwie wykonanej powłoki
lakierowej. Ile jest możliwości popełnienia błędów - widać z objętości poradnika o wadach
powłok lakierowych. O ile badania produktu w obecnym czasie nie przedstawiają problemów
technicznych, o tyle najtrudniejszą rzeczą jest ocena zachowania się powłoki lakierowej
w czasie jej eksploatacji.
Laboratoryjne badania wyrobów lakierniczych obejmują zarówno badania tzw. wyrobu
mokrego jak i utwardzonego pokrycia/ powłoki lakierowej naniesionej na konkretny rodzaj
podłoża. Najprościej badania takie wykonywać można wg konkretnych aktów
normalizacyjnych przewidzianych dla danego rodzaju produktów.
Stosowanie znormalizowanego sposobu oceny jakości produktów umożliwia stworzenie
przejrzystej, stałej metody oceny. Jest to proces szczególnie przydatny zarówno przy wyborze
produktów i technologii do stosowania jak i przy ocenie istniejących powłok lakierowych.
Niestety nie ułatwiają sytuacji istniejące rozwiązania prawne. Zgodnie z ostatnią wersją
Ustawy o Normalizacji [12]  ustawa z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji Dz. U.
169.1386 z 2002 (ze zmianami w Dz. U. 273, poz. 2703 z 2004) w rozdziale 3 art.5 czytamy
co następuje:
1. Polska Norma jest normą krajową, przyjętą w drodze konsensu i zatwierdzoną przez
krajową jednostkę normalizacyjną, powszechnie dostępną, oznaczoną - na zasadzie
wyłączności - symbolem PN.
2. Polska Norma może być wprowadzeniem normy europejskiej lub międzynarodowej.
Wprowadzenie to może nastąpić w języku oryginału.
3. Stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne.
4. Polskie Normy mogą być przywoływane w przepisach prawnych po ich opublikowaniu
w języku polskim.
5. Polskie Normy korzystajÄ… z ochrony jak utwory literackie, a autorskie prawa majÄ…tkowe
do nich przysługują krajowej jednostce normalizacyjnej.
6. Przepis ust. 5 stosuje się odpowiednio do norm europejskich i międzynarodowych,
z zachowaniem porozumień międzynarodowych.
W takiej sytuacji prawnej nie można wymagać stosowania Polskich Norm. Można natomiast
celem stworzenia obiektywnych metod oceny odnosić wykonywane badania produktów do
wymagań norm.
Jeśli zdecydujemy się na stosowanie Polskich Norm, musimy jeszcze bardzo precyzyjnie
odnalez
ć właściwą normę do zakresu wykonywanej oceny  czy to produktu czy też jakości
istniejącej powłoki lakierowej. Normy stosowane w lakiernictwie pomocne w laboratoryjnej
ocenie jakości można, zależnie od przeznaczenia, podzielić na następujące grupy:
1. Stosowanie znormalizowanej terminologii.
Jednym z podstawowych problemów jest stosowana terminologia. Istniejące akty
normatywne powinny pozwolić na ujednolicenie stosowanego nazewnictwa.
Pomocne w zakresie nazewnictwa będą:
PN-EN 971-1:1999.
Farby i lakiery. Terminy i definicje dotyczące wyrobów lakierowych. Terminy ogólne.
PN EN ISO 4617:2002.
Farby i lakiery. Lista terminów równoznacznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
PN EN ISO 4618  2:2001.
Farby i lakiery. Terminy i definicje dotyczące wyrobów lakierowych.
Część 2: Terminy specjalne dotyczące cech i właściwości.
PN EN ISO 4618  3 :2001.
Farby i lakiery. Terminy i definicje dotyczące wyrobów lakierowych.
Część 3: Przygotowanie powierzchni i metody nakładania.
2. Badania nieniszczÄ…ce.
Często trzeba wykonać badania mierzalnych parametrów powłoki lakierowej. Zestawienie
wyników badań mierzalnych pozwoli na wyciągnięcie wniosków dotyczących zdefiniowania
jakości, przyczyn ewentualnych wad i metod usuwania powstałych defektów. Do sporządzenia
oceny mierzalnych parametrów bez zniszczenia powłok przydatne okażą się akty normatywne
jak:
PN-EN 29117:1994.
Farby i lakiery. Oznaczanie stanu całkowitego wyschnięcia i czasu całkowitego wyschnięcia.
PN-EN ISO 2808:2000.
Farby i lakiery. Oznaczanie grubości powłoki.
PN EN ISO 2813:2001.
Farby i lakiery. Oznaczanie połysku zwierciadlanego niemetalicznych powłok lakierowych pod
kÄ…tem 20 stopni, 60 stopni i 85 stopni.
PN EN ISO 21227-1:2004.
Farby i lakiery. Ocena uszkodzeń powłok z zastosowaniem cyfrowej obróbki obrazu.
Część 1: Informacje ogólne.
3. Badania niszczÄ…ce.
Czasem konieczne może okazać się wykonanie badań niszczących. I tu zastosowanie
znajdÄ… normy:
PN EN ISO 1518:2000.
Farby i lakiery. Próba zarysowania.
PN EN ISO 15184:2001.
Farby i lakiery. Oznaczanie twardości powłoki metodą ołówkową.
PN EN ISO 2409:1999.
Farby i lakiery. Metoda siatki nacięć.
PN EN ISO 2815: 2004.
Farby i lakiery. Próba wciskania według Buchholza.
PN EN ISO 4624:2004.
Farby i lakiery. Próba odrywania do oceny przyczepności.
Powyżej zacytowane normy służą do oceny gotowej powłoki lakierowej.
4. Badania wyrobu mokrego.
Poza nimi jest wiele norm opisujących metody badania cech jakościowych tzw. wyrobu
mokrego czy produktu lakierniczego płynnego przed utwardzeniem i wyschnięciem. Te
badania najczęściej wykonywane są w specjalistycznych laboratoriach a użytkownik produktu
bywa zapoznawany z wynikami tych badań. Badanie dotyczą:
- stopnia roztarcia,
- lepkości wypływu kubkiem Forda,
- zawartości substancji lotnych,
- czasu wysychania.
Wyniki badań laboratoryjnych powłoki lakierowej w zestawieniu z wymaganiami
dotyczącymi jakości powłok, które mamy wytworzyć pozwoli na najbardziej optymalny wybór
produktów do zaplanowanych zadań.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz badania wyrobu mokrego lakierowego?
2. Czy stosowanie Polskich Norm jest obowiÄ…zkowe i jaki akt prawny to reguluje?
3. Jakie znasz metody mierzenia grubości utwardzonej powłoki lakierowej?
4. Jakie znasz metody badania twardości utwardzonej powłoki lakierowej?
5. Na czym polega metoda siatki nacięć?
6. Pod jakimi kątami oznacza się połysk zwierciadlany powłok lakierowych niemetalicznych?
7. Do czego służy metoda siatki nacięć?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj badanie grubości powłoki lakierowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) przygotować element, na którym chcesz zmierzyć grubość powłoki lakierowej,
3) wybrać normę, wg której chcesz wykonać badanie,
4) przygotować przyrządy do pomiaru grubości powłoki lakierowej,
5) przygotować normę, wg której chcesz wykonać badanie grubości powłoki lakierowej,
6) wykonać badanie grubości zgodnie z zaleceniami normy,
7) zapisać wyniki swojej pracy,
8) zaprezentować wyniki swojej pracy,
9) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- element z powłoką lakierową,
- przyrząd do mierzenia grubości powłoki lakierowej,
- zeszyt przedmiotowy, długopis,
- norma opisująca wybraną metodę mierzenia grubości,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Wykonaj badanie lepkości powłoki lakierowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) przygotować produkt, dla którego chcesz zmierzyć lepkość,
3) wybrać normę, wg której chcesz wykonać badanie,
4) przygotować przyrządy do pomiaru lepkości lakieru,
5) przygotować normę, wg której chcesz wykonać badanie lepkości powłoki lakierowej,
6) wykonać badanie lepkości zgodnie z zaleceniami normy,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
7) zapisać i zaprezentować wyniki swojej pracy,
8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- produkt lakierniczy,
- przyrząd do mierzenia lepkości lakieru,
- zeszyt przedmiotowy, długopis,
- norma opisująca wybraną metodę mierzenia lepkości,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń?
2) zdefiniować pojęcia: grubość powłoki lakierowej, twardość powłoki
lakierowej?
3) dobrać rodzaj badania do zmierzenia konkretnej cechy powłoki lakierowej?
4) przygotować przyrządy i normy do wykonania pomiarów?
5) wykonać badanie zgodnie z zaleceniami normy?
6) wybrać rodzaj normy do wykonywanego badania?
7) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
4.3. Wykorzystanie prób produkcyjnych
4.3.1. Materiał nauczania
Producent wyrobu lakierniczego przed przeznaczeniem wyrobu do sprzedaży wykonuje
szereg badań wyrobu w zakresie oceny rozmaitych cech tego wyrobu. Badania takie to tzw.
próby produkcyjne. Są to badania wykonane w pełni profesjonalnie za pomocą wymaganego
do badań sprzętu. Wyniki takich prób są więc w pełni wiarygodne. Chcąc sprzedać swój wyrób
konkretnemu użytkownikowi często producent ujawnia wyniki badań produkcyjnych celem
zarekomendowania swoich wyrobów do konkretnych prac.
Opisując wyrób producent szczegółowo informuje do jakich zastosowań wyrób jest
przeznaczony. Korzystając z tej informacji można wybrać odpowiedni rodzaj produktu do
wylakierowania, które mamy wykonać.
Wyniki takich badań są podane w karcie technicznej lub karcie charakterystyki wyrobu.
Najczęściej podawane wartości to zużycie na metr kwadratowy, czas całkowitego wysychania,
lepkość nakładania. Jeśli mamy do czynienia z wyrobem antykorozyjnym podaje się również
wartość odporności na badania w roztworach solanki. Dla wyrobów eksponowanych na
promieniowanie UV producenci wyrobów często podają wartość odporności wyrobu na
światło.
Ze względów zapewnienia bezpieczeństwa pracy i bezpieczeństwa przeciwpożarowego
producent podaje również wyniki prób produkcyjnych w zakresie oceny temperatury zapłonu
wyrobu i jego palności. Jednym z ważniejszych parametrów prób produkcyjnych wyrobów
lakierowych w odniesieniu do Dyrektywy 42/2004/EC jest zawartość LZO (lotne związki
organiczne) w mieszance gotowej do użycia.
Znając wyniki prób produkcyjnych możemy zaprojektować proces technologiczny, który
mamy wykonać.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to jest badanie produkcyjne?
2. W jakich dokumentach producent podaje wyniki prób produkcyjnych?
3. O czym traktuje dyrektywa 42/2004/EC?
4. Do czego mogą służyć wyniki prób produkcyjnych?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj dobór produktów do polakierowania podłogi drewnianej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zgromadzić karty charakterystyki producentów wyrobów lakierowych do podłóg
drewnianych (karty takie są dostępne w internecie, na stronach producentów),
3) wybrać odpowiedni rodzaj produktu,
4) uzasadnić dokonanie wyboru,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
5) podać cechy produktu wg karty charakterystyki producenta,
6) zaprezentować efekty swojej pracy,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- karty charakterystyki producentów wyrobów lakierowych do podłóg drewnianych,
- zeszyt przedmiotowy, długopis,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Wykonaj dobór produktów do polakierowania elementów ogrodzenia ze stali.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zgromadzić karty charakterystyki producentów wyrobów lakierowych do konstrukcji
stalowych (karty takie są dostępne w internecie, na stronach producentów),
3) wybrać odpowiedni rodzaj produktu,
4) uzasadnić dokonanie wyboru,
5) podać cechy produktu wg karty charakterystyki producenta,
6) zaprezentować efekty swojej pracy,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- karty charakterystyki producentów wyrobów lakierowych do konstrukcji stalowych,
- zeszyt przedmiotowy, długopis,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) znalez
ć producentów wyrobów?
2) znalez
ć strony internetowe producentów wybranych wyrobów?
3) wybrać karty techniczne wyrobu przeznaczonego do zadanego lakierowania?
4) sprawdzić jakie cechy wyrobu powodują, że może on być przeznaczony do
wykonania zadanego lakierowania?
5) uzasadnić wybór danego rodzaju produktu do zadanego lakierowania?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
4.4. Ocena przydatności aplikacyjnych materiałów
4.4.1. Materiał nauczania
Każdy producent wyrobu w tzw. karcie technicznej wyrobu podaje zakres stosowania
tegoż wyrobu. W karcie tej można również znalez
ć warunki aplikacji wyrobu  lepkość
wyrobu do aplikacji, wymagane urządzenia, konieczne czasy i temperatury schnięcia
i utwardzania.
Chcąc stosować dany wyrób lakierowy musimy najpierw zapoznać się z jego
przeznaczeniem i sprawdzić czy efekt, który chcemy osiągnąć możemy osiągnąć za pomocą
wybranego wyrobu. Przy obecnym stopniu zaawansowania technologii lakierniczych
najbezpieczniejszym sposobem wyboru produktu do wykonywanej pracy jest kierowanie siÄ™
zaleceniami producenta wyrobu. Producenci wyrobu najczęściej proponują całe zestawy
produktów konieczne do uzyskania konkretnego rodzaju powłoki. Najlepiej stosować
kompletne zestawy, bo tylko wtedy mamy możliwość skorzystania z gwarancji producenta
wyrobu. Stosując dany produkt bezwzględnie musimy przestrzegać warunków aplikacji
podanych przez producenta. Warunki te obejmujÄ…:
- proporcje mieszania z pozostałymi składnikami,
- lepkość wyrobu do aplikacji,
- sposób aplikacji,
- temperaturÄ™ aplikacji,
- narzędzia stosowane do aplikacji,
- czas życia mieszanki,
- czas przydatności do użycia produktu.
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Czy potrafisz wymienić warunki aplikacji podawane przez producenta wyrobów
w informacjach o wyrobie?
2. Co oznacza termin: czas życia mieszanki?
3. Co oznacza termin: lepkość wyrobu do aplikacji?
4. W jaki sposób sprawdzić czas przydatności do użycia produktu?
5. Jakie znasz narzędzia do aplikacji wyrobów lakierowych?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Opisz, korzystając z informacji o aplikacji produktu sposób aplikacji lakieru do elementów
z tworzyw sztucznych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zgromadzić informacje o produktach lakierowych do tworzyw sztucznych (informacje
takie są dostępne w internecie, na stronach producentów),
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
3) wybrać odpowiedni rodzaj produktu,
4) podać szczegółowe warunki aplikacji produktu,
5) zaprezentować efekty swojej pracy,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- informacje producentów produktów lakierowych do tworzyw sztucznych,
- zeszyt przedmiotowy, długopis,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Przygotuj zestawienie czasów przydatności do użycia wybranych 10 produktów
lakierniczych.
Sposób wykonania ćwiczenia:
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zgromadzić 10 opisów produktów lakierniczych ogólnego stosowania (opisy takie są
dostępne w internecie, na stronach producentów),
3) wybrać z każdego z opisów czas przydatności do użycia produktu,
4) uzasadnić dokonanie wyboru,
5) zaprezentować efekty swojej pracy,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- informacje producentów produktów lakierowych do tworzyw sztucznych,
- zeszyt przedmiotowy,
- długopis,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń?
2) zdefiniować pojęcia: czas życia mieszanki, temperatura aplikacji?
3) znalez
ć opisy produktów w informacjach od producenta?
4) odnalez
ć producentów wyrobów do zadanego przeznaczenia?
5) wykonać opis warunków aplikacji korzystając z opisu producenta wyrobu?
6) zdefiniować pojęcie: czas przydatności do użycia?
7) sprawdzić czas przydatności do użycia produktu?
8) wymienić narzędzia do aplikacji wyrobów lakierowych?
9) wykorzystać dokumentację techniczną wyrobu lakierniczego?
10) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
4.5. Pomiar grubości (na podłożu magnetycznym
i niemagnetycznym), twardości, udarności, elastyczności,
przyczepności, tłoczności, ścieralności
4.5.1. Materiał nauczania
Zgodnie z definicją zawartą w normie PN-EN ISO 2808 [11] grubością powłoki na
podłożu jest odległość między powierzchnią powłoki a powierzchnią podłoża. Oczywiście
oznaczana wartość grubości jest zależna od zastosowanej metody pomiaru i stopnia
nierówności podłoża.
Czytając cytowana normę można wyróżnić następujące metody do oznaczania grubości:
1. Oznaczanie grubości mokrej warstwy.
2. Oznaczanie grubości powłoki przez wyznaczenie z masy na jednostkę powierzchni.
3. Pomiar grubości powłoki metodą:
- mechanicznego styku.
- profilometrycznÄ….
- mikroskopowymi.
- magnetycznÄ….
- prÄ…du wirowego.
- bezstykowymi.
- grawimetrycznÄ….
4. Oznaczanie grubości powłoki na podłożach stalowych oczyszczanych metoda
strumieniowo  ścierną.
Powszechnie stosowaną metodą oznaczania twardości powłoki lakierowej jest metoda
Wolff  Wilborn. Zalecenia tej metody są identyczne z metodą ołówkową pomiaru twardości
wg normy BN-78/6110-03. Zalecenia tej normy są zgodne również z normą w projekcie
PRPN-ISO 15184 i z zaleceniami literaturowymi. Zasada metody polega na rysowaniu
badanej powłoki ołówkiem o stopniowanej twardości wybraniu ze zbioru dwóch kolejno po
sobie następujących ołówków, z których bardziej miękki pozostawia na powłoce ślad grafitu
a twardszy pozostawia widoczne na powłoce wgłębienie.
Udarność, to odporność materiału na złamanie przy uderzeniu. Udarność mierzy się
stosunkiem pracy potrzebnej na złamanie próbki z karbem do przekroju pola porzecznego tej
próbki w miejscu karbu. Jest to wielkość fizyczna do określania odporności danego materiału
na pękanie pod wpływem obciążeń udarowych. Udarność najczęściej bada się metodą Charpy.
Metoda szczegółowo jest opisana w normie PN EN 10045-1:994. Metale: Próba udarności
sposobem Charpy ego. Metoda badania.
Elastyczność, inaczej giętkość powłoki lakierowej, to zdolność powłoki do ulegania
łącznie z podłożem odkształceniom zginającym bez wystąpienia pęknięć, utraty przyczepności
i odczepienia się od podłoża. Normą do badania elastyczności powłok lakierowych jest np.
norma o symbolu PN  76/C- 81528.
Przyczepność, to zdolność powłoki do trwałego związania się z podłożem lub poprzednią
warstwą powłoki. Wyróżniamy wtedy przyczepność do podłoża lub przyczepność
międzywarstwową. Jedną z metod badania przyczepności jest badanie metodą siatki nacięć
wykonywanych za pomocą znormalizowanych zestawów noży. Normą wykorzystywaną do
badania przyczepności jest PN 80/C-81531. Inną jest PN EN ISO 4624:2004- Farby i lakiery.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Próba odrywania do oceny przyczepności. Jeszcze inną normą stosowana w tym zakresie jest
PN- EN ISO 2409. Farby i lakiery. Metoda siatki nacięć.
Do badania tłoczności stosuje się metodę opisaną w normie PN-EN ISO 1520. W normie
tej opisano empiryczną metodę oceny odporności powłoki z farby, lakieru lub podobnego
produktu na tworzenie się pęknięć i/lub odstawanie od podłoża poddawanej stopniowo
wzrastającemu odkształcaniu przez tłocznie w znormalizowanych warunkach.
Ścieralność, to zgodnie z definicją umieszczoną w normie PN-78/C-01700, właściwość
powłoki charakteryzująca jej podatność na ścieranie, czyli na zmniejszenie masy na skutek
ścierania. W nowej normie PN EN ISO 7784-1: 2000 opisano szczegółowo zasadę oznaczania
odporności na ścieranie metodą obracającego się krążka pokrytego papierem ściernym.
W normie PN EN ISO 7784-2: 2000 opisana jest metoda oznaczania odporności na ścieranie
metodą obracającego się gumowego krążka ściernego, a w normie PN EN ISO 7784-3: 2000
opisano badanie odporności na ścieranie metodą badania płytek w ruchu posuwisto 
zwrotnym.
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Na czym polega metoda Charpy ego?
2. Jakie znasz metody badania grubości powłoki lakierowej?
3. Co to jest elastyczność powłoki lakierowej?
4. Jakie są metody badania elastyczności powłoki lakierowej?
5. Co to jest ścieralność powłoki lakierowej?
6. Jakie są metody badania ścieralności powłoki lakierowej?
7. Co to jest tłoczność powłoki lakierowej?
8. Jakie są metody badania tłoczności powłoki lakierowej?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj badanie twardości powłoki lakierowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) przygotować element, na którym chcesz zmierzyć twardość powłoki lakierowej,
3) wybrać normę, wg której chcesz wykonać badanie,
4) przygotować przyrządy do pomiaru twardości powłoki lakierowej,
5) przygotować normę, wg której chcesz wykonać badanie twardości powłoki lakierowej,
6) wykonać badanie twardości zgodnie z zaleceniami normy,
7) zapisać wyniki swojej pracy,
8) zaprezentować wyniki swojej pracy,
9) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- element z powłoką lakierową,
- przyrząd do mierzenia twardości powłoki lakierowej,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
- zeszyt przedmiotowy, długopis,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia,
- norma opisująca wybraną metodę mierzenia twardości.
Ćwiczenie 2
Narysuj schemat powłoki lakierowej uwzględniając warstwę podkładu i lakieru
nawierzchniowego i zaznacz wymiary: grubość warstwy podkładu, grubość warstwy lakieru
nawierzchniowego, grubość powłoki lakierowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) wykonać schemat powłoki lakierowej,
3) zaznaczyć na wykonanym schemacie zadane wymiary,
4) zaprezentować wyniki swojej pracy,
5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zeszyt przedmiotowy, ołówek,
- przybory kreślarskie, długopis,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń?
2) wskazać normy opisujące pomiary grubości, twardości, elastyczności powłok
lakierowych?
3) zapisać wyniki pomiarów?
4) opisać metodę badania udarności?
5) wykonać badanie twardości powłoki lakierowej w oparciu o stosowną
normÄ™?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
4.6. Badania eksploatacyjne
4.6.1. Materiał nauczania
Wytworzone pokrycia i powłoki lakiernicze powinny spełniać oczekiwane parametry
odporności na warunki eksploatacji. Aby przewidzieć jak dane pokrycie lakierowe będzie się
zachowywać w czasie eksploatacji przeprowadza się szereg badań związanych z oceną
odporności pokrycia na zewnętrzne wpływy eksploatacyjne.
Podstawowe badania wykonywane w tym zakresie przeprowadza siÄ™ zgodnie
z poniższymi normami.
1. PN EN ISO 11503:2001. Farby i lakiery. Oznaczanie odporności na wilgoć.
2. PN EN ISO 11507:2000. Farby i lakiery. Ekspozycja powłok lakierowych na sztuczne
działanie atmosferyczne. Ekspozycja na promieniowanie fluorescencyjne UV i wodę.
3. PN EN ISO 11503:2001. Farby i lakiery. Oznaczanie odporności powłok na szorowanie
na mokro i ich podatność na czyszczenie.
4. PN EN ISO 3231:2000 Farby i lakiery. Oznaczanie odporności na wilgotne atmosfery
zawierajÄ…ce ditlenek siarki.
5. PN EN ISO 3678:1999. Farby i lakiery. Badanie odporności na wgniecenie
6. PN ISO 7253:2000. Farby i lakiery. Oznaczanie odporności na obojętną rozpyloną
solankÄ™.
7. PN 88/C  81522. Wyroby lakierowe. Oznaczanie odporności na działanie mediów
agresywnych.
Oczywiście poza szeregiem badań znormalizowanych można projektować i wykonywać
próby eksploatacyjne, które wskażą nam czy dany produkt jest odporny na wpływy
eksploatacyjne, którym będzie wg naszych przewidywań podlegał.
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie warunki eksploatacji wpływają na powłokę lakierową?
2. Wymień normę do badania wpływu solanki na powłokę lakierową?
3. Jaką znasz metodą oznaczania odporności na wilgoć?
4. Działanie jakich mediów agresywnych oznacza się za pomocą normy PN88?C-81522?
5. O jakich badaniach mówi norma PN EN ISO 11503:2001?
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj badanie odporności lakieru do drewna na roztwór soli kuchennej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zapoznać się z wpływem soli na lakier do drewna w literaturze do rozdziału,
3) przygotować element z drewna polakierowany lakierem do drewna, oczyścić miękką
szmatką z ewentualnego kurzu i zanieczyszczeń powierzchniowych,
4) zapisać stan powłoki lakieru przed nałożeniem roztworu soli,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
5) przygotować 50 procentowy wodny roztwór soli,
6) przygotować 2 miękkie ściereczki do nałożenia roztworu soli na element i do wytarcia
elementu po wysuszeniu z resztek soli,
7) przygotować suszarkę do włosów, którą osuszysz wodę z roztworu naniesionego na
element,
8) przygotować szkoło powiększające do oceny stanu lakieru po zdjęciu,
9) opisać zauważone zmiany na lakierze,
10) zaprezentować wykonane ćwiczenie i wnioski.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zeszyt przedmiotowy, długopis,
- suszarka do włosów,
- szkło powiększające,
- sól kuchenna,
- naczynie do zrobienia roztworu,
- waga kuchenna,
- woda,
- element z drewna polakierowany lakierem do drewna,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
4.6.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń?
2) zaplanować i wykonać ćwiczenie zgodnie ze wskazówkami?
3) zapisać wyniki pomiarów?
4) sporządzić roztwór o określonym stężeniu procentowym?
5) zaobserwować zmiany na oglądanej powierzchni lakieru?
6) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
4.7. Dokumentacja procesów kontroli jakości. Systemy
zapewnienia jakości w wykonywaniu powłok lakierniczych
oparty na normach ISO serii 9000
4.7.1. Materiał nauczania
System zarządzania jakością oparty na normach ISO składa się zwykle z Księgi Jakości
i procedur opisujących poszczególne aspekty kontroli jakości. Dla omówienia poszczególnych
procedur niezwykle istotne jest szczegółowe opisanie procesów, których jakość chcemy
zapewnić. Przykładowy opis procesów występujących w trakcie wykonywania powłok
lakierniczych można opisać w poniższy sposób. Opis wyznaczono dla warsztatu lakierniczego
samochodowego.
Procesy podstawowe.
Obsługa klienta.
Obsługa klienta związana jest z działaniami obejmującymi pozyskaniem klienta oraz
określeniu jego potrzeb. Realizacja procesu obsługi klienta odbywa się w Recepcji Serwisu
Lakierniczego. Pozyskiwanie klientów odbywa się poprzez obecność na liście autoryzowanych
warsztatów PZU i autoryzowanych warsztatów sieci posprzedażnej, indywidualne rozmowy
z klientami, przedstawianie im ofert handlowych w postaci kalkulacji naprawy i certyfikatu
jakości wykonanej usługi.
PrzeglÄ…d umowy.
W celu określenia potrzeb klienta prowadzone są z każdym klientem rozmowy
w wyniku których uzyskiwane są informacje jego życzeń i wymagań. Przeglądy gwarantują, że
oczekiwania klienta są zrozumiałe oraz skompletowane są wszystkie informacje dotyczące
wykonywanych usług, określone jest zdolność warsztatu do realizacji warunków umowy oraz
w pełni wyjaśnione są różnice wynikające z wymagań umowy a warunkami zawartymi
w ofercie.
Każde zapytanie klienta jest indywidualnie rozpatrywane. Weryfikacją wymagań oraz
bezpośrednią obsługą klientów zajmują się pracownicy Recepcji Serwisu. Wszystkie
wspomniane dokumenty są rejestrowane i archiwizowane. Każde zapytanie analizowane jest
pod kątem zgodności z ofertą serwisu. Wszelkie odstępstwa i wątpliwości są konsultowane
z każdym klientem. Dla zamówień nietypowych (nie mieszczących się w ofercie standardowej)
przewidziany został specjalny tok rozpatrywania, w którym biorą udział wyznaczeni
pracownicy, posiadajÄ…cy odpowiednie kompetencje i wiedzÄ™ fachowÄ….
Jeżeli jest niezbędne, dla zamówień nietypowych opracowywana jest dokumentacja techniczna.
W przypadku odrzucenia zamówienia zarówno typowego i nietypowego, każdy klient
informowany jest pisemnie z podaniem przyczyn odrzucenia zamówienia. Dla doskonalenia
i dobra współpracy z klientem przewidziano możliwość zmian w zamówieniach.
Wprowadzaniem zmian w zamówieniach zajmują się pracownicy działu.
Wychodząc naprzeciw potrzebom klientów opracowany i wdrożony został tryb realizacji
zamówień pilnych. Każdemu klientowi pracownicy przedstawiają zasady realizacji pilnych
zamówień.
Zakupy.
W celu zapewnienia, że zakupiony materiały służące do wytworzenia powłoki lakierowej
spełniają określone wymagania ustanowiono w firmie procedurę dotycząca zakupów. Dla
zapewnienia skutecznego i efektywnego funkcjonowania firmy proces zakupu produktów
lakierniczych uwzględnia następujące działania dotyczące:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
- terminowości skutecznej i dokładnej identyfikacji potrzeb i właściwości zakupywanych
towarów,
- oszacowania kosztów wyrobu kupowanego,
- potrzeby i kryteria firmy dotyczące weryfikacji zakupionych towarów,
- gwarancji wymiany zakupionych wyrobów niezgodnych,
- wymagań logistycznych,
- zabezpieczenia towaru,
- dokumentacji (zapisów),
- nadzoru nad zakupionym towarem wykazującym odstępstwo od wymagań,
- identyfikacji i zmniejszenia ryzyka zwiÄ…zanego z wyrobem kupowanym.
Działania dotyczące zaopatrzenia w surowce i materiały do produkcji podzielone zostały na:
- zakupy,
- wybór i ocenę dostawców,
- kontrolÄ™ i badanie dostaw.
Ocena dostawców prowadzona jest na podstawie prowadzonych rozmów i uzgodnień przez
Zarząd. Dokonywana jest jedynie okresowa ocena dostawców w oparciu o dane takie jak:
- doświadczenie dostawcy,
- parametry dostawcy w porównaniu z konkurencją,
- przegląd jakości wyrobu zakupionego, jego ceny, warunków dostawy i reakcji na
problemy,
- ocena ich potencjalnej zdolności do dostarczenia wymaganych wyrobów skutecznie
i efektywnie oraz zgodnie z ustalonymi terminami,
- sprawdzenie referencji dostawcy i dostępnych danych dotyczących zadowolenia klienta,
- ocena finansowa w celu upewnienia się co do stabilności działania dostawcy przez cały
okres zamierzonej dostawy i współpracy,
- reakcja dostawcy na zapytania, oferty i przetargi,
- znajomość i spełnienie przez dostawcę odpowiednich wymagań ustawowych
i przepisów,
- zdolność logistyczna dostawcy, włącznie z lokalizacjami i zasobami.
Na podstawie powyższych danych opracowane zostały kryteria dostawców wg których są oni
oceniani. Oceną zajmują się upoważnieni pracownicy.
Produkcja powłoki lakierniczej.
Proces wytwarzania powłoki lakierowej zgodny jest z zaleceniami wybranego producenta
dostawcy materiałów lakierniczych. Proces przeprowadzany jest na stanowisku
przygotowawczym i w kabinie lakierniczej. Do nakładania poszczególnych części składowych
powłoki lakierowej stosowane są wymagane przez producenta wyrobów urządzenia
aplikacyjne.
Proces produkcji powłoki lakierowej jest planowany i prowadzony w warunkach
nadzorowanych, które obejmują :
- dostępność informacji, w których określono niezbędne produkty i urządzenia,
- wdrożenie monitorowania i pomiarów.
Dla osiągnięcia zgodności z wymaganiami, jak i zapewnienia korzyści stronom
zainteresowanym nieustannie doskonalone sÄ… procesy realizacji oraz procesy wspomagajÄ…ce
takie jak :
- szkolenia pracowników,
- komunikowanie siÄ™ i zapisywanie informacji,
- rozwój zdolności dostawcy,
- doskonalenie infrastruktury,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
- metody monitorowania.
Nadzorowanie zasadniczego procesu produkcji obejmuje działania takie jak:
- planowanie produkcji,
- sterowanie procesem produkcji,
- nadzorowanie niezgodności,
- kontrola międzyoperacyjna i końcowa.
Kontrola międzyoperacyjna i końcowa.
W warsztacie opracowane i wdrożone zostały zasady kontroli zapewniające, że powłoki
lakiernicze wytworzone w warsztacie spełniają określone wymagania. Przeprowadzane jest to
na wszystkich etapach procesu produkcji. Realizowane jest to między innymi poprzez
prowadzoną przez pracowników ocenę wykonywanej pracy w ramach tzw. samokontroli.
Kontrola ta obejmuje sto procent prac. Wszyscy pracownicy przechodzÄ… szkolenia dotyczÄ…ce
samokontroli na stanowisku. Do kontroli międzyoperacyjnych i końcowych upoważnieni są
pracownicy posiadający odpowiednią wiedzę i doświadczenie w tym zakresie.
Dla potwierdzenia spełnienia wymagań z prowadzonych kontroli sporządzane są zapisy, które
wskazują osobę uprawnioną do oddania wykonanej powłoki lakierowej do Działu Recepcji
Serwisu, który wykonaną usługę sprzeda klientowi.. Dla zapewnienia prawidłowości przebiegu
procesu sprzedaży, prowadzona jest kontrola zgodności zleconej produkcji powłoki lakierowej
z wykonaną powłoką lakierową i w razie potrzeby podejmowane są stosowne działania
korygujące lub zapobiegawcze. Wszelkie niezgodności są niezwłoczni usuwane.
Serwis.
Działania związane z serwisem obejmują procesy poprodukcyjne związane
z dostarczeniem wykonanej usługi do klienta oraz obsługą reklamacji.
Postępowanie z reklamacjami.
Każda reklamacja zostanie rozpatrzona w sposób obiektywny, określona zostanie
przyczyna jej powstania oraz zostaną usunięte skutki wadliwego wykonania wyrobu. Wnioski
wyciągnięte z rozpatrywanych reklamacji stanowią podstawę do podjęcia działań korygujących
i zapobiegawczych, które mają na celu doskonalenie jakości wyrobów oraz wyeliminowanie
strat związanych ze złą jakością. Dla sprawnej obsługi reklamacji opracowane i wdrożone
zostały przepisy regulujące postępowanie podczas obsługi reklamacji. Przepisy te dotyczą :
- informowania klientów o warunkach gwarancji,
- zgłaszania reklamacji przez klientów,
- rozpatrywania reklamacji w zależności od ich specyfiki,
- prowadzenia analizy reklamacji, usuwania przyczyn i skutków reklamacji.
Przepisy dotyczące reklamacji stanowią, że w przypadkach gdy nie możliwe jest
rozstrzygnięcie przyczyny reklamacji (a tym samym określenie po czyjej stronie leży wina)
warsztat kieruje się zawsze dobrem klienta i bierze na siebie odpowiedzialność związaną
z wystąpieniem reklamacji. Według zasad obowiązujących w warsztacie rozpatrywanie
reklamacji przeprowadzane jest niezwłocznie po ich zgłoszeniu, a samo załatwienie reklamacji
trwa nie dłużej niż dwa tygodnie od momentu rozpatrzenia.
Procesy pomocnicze.
Do procesów pomocniczych zostały zaliczone takie, które mają pośredni wpływ na każdy
z procesów głównych, lecz mimo to są z nimi nierozerwalnie związane.
W procesach pomocniczych określone zostały zasoby niezbędne do :
- wdrażania i utrzymywania systemu zarządzania jakością, i ciągłego doskonalenia jego
skuteczności,
- zwiększenia zadowolenia klienta przez spełnienie jego wymagań.
W firmie występują następujące procesy pomocnicze:
- utrzymanie ruchu,
- zarzÄ…dzanie zasobami ludzkimi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
Utrzymanie ruchu.
Utrzymanie ruchu obejmuje nadzór nad niezbędną infrastrukturą produkcyjną, która jest
niezbędna do osiągnięcia zgodności z wymaganiami dotyczącymi jakości wykonanych powłok
lakierowych. Do wspomnianej infrastruktury zaliczane sÄ… :
- zabudowania, przestrzeń do pracy i związane z nią instalacje,
- wyposażenie procesu (sprzęt, maszyny, urządzenia),
- usługi pomocnicze (łączność).
Do procesów pomocniczych związanych z utrzymaniem ruchu w firmie zaliczone zostało
również nadzorowanie wyposażenia do monitorowania i pomiarów.
Nadzór nad wyposażeniem pomiarowym.
Dla zapewnienia zgodności produkowanych powłok z wymaganiami w firmie ustalone
zostały zasady określające monitorowanie i pomiary, które należy w tym celu wykonać.
Określone również zostało wyposażenie niezbędne do procesu monitorowania i pomiarów.
Zasady obowiązujące w firmie gwarantują, że wyposażenie do kontroli i badań jest
prawidłowo kalibrowane, utrzymywane i nadzorowane.
Zasady te dotyczą całego wyposażenia pomiarowego stosowanego w produkcji oraz metody
okresowych przeglądów sprzętu pomiarowego. Ponadto określają one sposób kwalifikowania i
wyboru dostawców sprzętu kontrolno - pomiarowego. Wszystkie stosowane narzędzia
kontrolno-pomiarowe są okresowo sprawdzane i kalibrowane wedługg ustalonego planu przez
upoważniony personel. Z przeprowadzanych kalibracji powstają zapisy, które są utrzymywane.
Nowo zakupione narzędzia są oznaczane i wydawane użytkownikom według ściśle
określonych zasad postępowania. Zasady te obejmują ponadto sprawdzanie narzędzi przed
dopuszczeniem do użytkowania. Narzędzia, które wykorzystywane są do kalibracji
i wzorcowania podlegają okresowej legalizacji przez zewnętrzne wyspecjalizowane instytucje
świadczące usługi w tym zakresie. Instytucje te oceniane są pod kątem jakości świadczonych
usług zgodnie z określonymi zasadami.
Nadzór nad maszynami i urządzeniami.
Sprawność maszyn i urządzeń ma bardzo duży wpływ na jakość wykonywanych powłok
lakierowych. Z tego względu wszelkie działania związane z utrzymaniem ich sprawności
prowadzone są w sposób planowy przez upoważniony personel. Nadzór nad maszynami
i urzÄ…dzeniami do produkcji obejmuje :
- okresowe smarowania i przeglÄ…dy techniczne,
- remonty planowe,
- okresowÄ… ocenÄ™ stanu technicznego,
- usuwanie skutków awarii,
- serwis gwarancyjny i pogwarancyjny.
Dla każdego stosowanego w produkcji urządzenia sporządzane i utrzymywane są zapisy
dokumentujące przebieg eksploatacji. W celu wyeliminowania błędów powstałych na skutek
eksploatacji wadliwych maszyn i urządzeń, określone są zasady postępowania w przypadku
wykrycia awarii przez pracowników.
Zasady opisujące nadzór nad maszynami i urządzeniami do produkcji określają również
kryteria i metody wyboru dostawców świadczących usługi serwisowe w zakresie obsługi
maszyn i urządzeń.
ZarzÄ…dzanie zasobami ludzkimi.
Zarządzanie zasobami ludzkimi jest niezbędne w celu zapewnienia odpowiedniego
wykształcenia, umiejętności i doświadczenia personelu wykonującego pracę wpływającą na
jakość wyrobu. W tym celu firma wprowadza następujące zasady postępowania :
- określane są niezbędne kompetencje personelu,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
- organizowane są odpowiednie szkolenia lub podejmowane są inne działania w celu
zaspokojenia tych potrzeb,
- utrzymywane są zapisy dotyczące wykształcenia, szkolenia i umiejętności i doświadczenia.
Zasady dotyczące zarządzania zasobami ludzkimi regulują ponadto sposób postępowania przy
zatrudnianiu nowych pracowników. Opisują poza tym cykl szkoleń obowiązkowych, który
musi przejść każdy nowo zatrudniony. Dla potrzeb ciągłego doskonalenia personelu
opracowane zostały zasady planowania i organizowania szkoleń podnoszących kwalifikacje
i świadomość pracowników.
4.7.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie normy opisują system zapewnienia jakości?
2. Jakich procesów dotyczą procedury zapewnienia jakości?
3. Czy zarządzanie zasobami ludzkimi jest składową procedur zapewnienia jakości?
4. Czy w zapewnieniu jakości pomocne są również procedury dotyczące infrastruktury
zakładu?
5. Czy w systemie zapewnienia jakości ocenie podlegają również dostawcy produktów?
6. Na czym polega kontrola międzyoperacyjna i końcowa?
4.7.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zaplanuj procedurÄ™ reklamacji w warsztacie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z wiadomościami dotyczącymi planowania procedury reklamacji,
3) opisać szczegółowo procedurę reklamacji w wymyślonym przez siebie warsztacie,
4) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zeszyt przedmiotowy, długopis,
- norma ISO 9001,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
4.7.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń?
2) potrafisz znalez
ć w normie informacje niezbędne do zaplanowania procedury
reklamacji?
3) zaplanować konkretną procedurę?
4) ocenić poprawność zaplanowanej procedury w odniesieniu do wymagań
normy?
5) wskazać składowe procedury?
6) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
4.8. Ocena jakości pokrycia na podstawie wyglądu
zewnętrznego
4.8.1. Materiał nauczania
Jakość pokrycia na podstawie wyglądu zewnętrznego można określać na podstawie wielu
różnych norm zależnie od cechy, którą chcemy oceniać.
Zwykle ocenia się połysk, kolor i występowanie rozmaitych rodzajów uszkodzeń.
Do oceny połysku służy norma PN EN ISO 2813:2001. Farby i lakiery Oznaczanie połysku
zwierciadlanego powłok lakierowych pod kątem 20 stopni, 60 stopni i 85 stopni.
Do oceny koloru służą dwie podstawowe normy: PN EN ISO 7724-2:2003. Farby i lakiery.
Kolorymetria. Część 2. Pomiar barwy i norma PN EN ISO 7724-3:2003. Farby i lakiery.
Kolorymetria. Część 3. Obliczanie różnic barwy.
Jeśli porównujemy kolor lakieru zastosowanego w lakiernictwie samochodowym, jednym
z najważniejszych czynników jest sprawdzenie czy różnica koloru pomiędzy elementem
naprawianym a elementami oryginalnymi jest nierozróżnialna dla oka ludzkiego w świetle. Tak
zwana idealna czysta biel to kolor, który odbija 100% padającego światła. Taki kolor
w naturze nie istnieje. Kolory białe są często zbrudzone (lekko zabarwione) np. kolorem
niebieskim, kolorem żółtym. Biały zbrudzony niebieskim jest zimny. Biały zbrudzony żółtym
jest ciepły.
Ocena jakości zewnętrznej powłoki, to również sprawdzenie czy na powłoce występują
rozmaite zniszczenia. W tej ocenie przydatne są następujące akty normatywne:
1. PN EN ISO 4628-1:2004. Farby i lakiery. Ocena zniszczenia powłok. Określanie ilości
i rozmiaru uszkodzeń oraz intensywności jednolitych zmian w wyglądzie. Część 1. Ogólne
wprowadzenie i system określania.
2. PN EN ISO 4628-2:2004. Farby i lakiery. Ocena zniszczenia powłok. Określanie ilości
i rozmiaru uszkodzeń oraz intensywności jednolitych zmian w wyglądzie. Część 2. Ocena
stopnia spęcherzenia.
3. PN EN ISO 4628-3:2004. Farby i lakiery. Ocena zniszczenia powłok. Określanie ilości
i rozmiaru uszkodzeń oraz intensywności jednolitych zmian w wyglądzie. Część 3. Ocena
stopnia zardzewienia.
4. PN EN ISO 4628-4:2004. Farby i lakiery. Ocena zniszczenia powłok. Określanie ilości
i rozmiaru uszkodzeń oraz intensywności jednolitych zmian w wyglądzie. Część 4. Ocena
stopnia spękania.
5. PN EN ISO 4628-5:2004. Farby i lakiery. Ocena zniszczenia powłok. Określanie ilości
i rozmiaru uszkodzeń oraz intensywności jednolitych zmian w wyglądzie. Część 5. Ocena
stopnia złuszczenia.
6. PN EN ISO 4628-6:1999. Farby i lakiery. Ocena zniszczenia powłok. Określanie ilości
i rozmiaru uszkodzeń oraz intensywności jednolitych zmian w wyglądzie. Część 6. Ocena
stopnia kredowania metodą taśmy.
7. PN EN ISO 4628-7:2004. Farby i lakiery. Ocena zniszczenia powłok. Określanie ilości
i rozmiaru uszkodzeń oraz intensywności jednolitych zmian w wyglądzie. Część 7.Ocena
stopnia kredowani metoda z użyciem aksamitu.
8. PN EN ISO 4628-10:2004. Farby i lakiery. Ocena zniszczenia powłok. Określanie ilości
i rozmiaru uszkodzeń oraz intensywności jednolitych zmian w wyglądzie. Część 10. Ocena
stopnia korozji nitkowej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
4.8.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są warunki oceny różnicy w kolorze ?
2. Jakie znasz metody oceny zniszczenia powłok lakierniczych?
3. Jakie cechy zewnętrzne powłoki lakierniczej najczęściej są oceniane?
4. Do jakich badań służą metody kolorymetryczne?
5. Czego używamy do badania stopnia skredowania pokrycia lakierowego?
4.8.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj ocenę różnicy w kolorze kartek białego papieru pochodzących z różnych
zeszytów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zapoznać się z wiadomościami dotyczącymi oceny różnic w kolorze,
3) przygotować kartki białego papieru z pięciu różnych zeszytów,
4) porównać kolory pięciu kartek ze sobą zapisując wrażenia ze szczególnym
uwzględnieniem czystości koloru, jasności koloru i jego zabarwienia,
5) ułożyć kartki od barwy najbardziej zimnej do najbardziej ciepłej,
6) zapisać wyniki w zeszycie przedmiotowym,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zeszyt przedmiotowy, długopis,
- pięć białych kartek papieru z pięciu różnych zeszytów,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Wykonaj ocenę stopnia spęcherzenia lakieru na elemencie zgodnie z wybraną normą.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) wybrać normę do wykonania oceny,
3) przygotować dowolny polakierowany element do wykonania oceny,
4) wykonać ocenę stopnia spęcherzenia wg wytycznych normy,
5) zapisać wyniki wykonywanych badań,
6) zaprezentować efekty swojej pracy,
7) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
 Wyposażenie stanowiska pracy:
- zeszyt przedmiotowy, długopis,
- element polakierowany,
- norma do oceny spęcherzenia,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
4.8.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń?
2) wykonać badania zgodnie z założeniami normy?
3) zapisać wyniki pomiarów?
4) wybrać odpowiednią normę?
5) dokonać oceny poprawności wykonanych badań?
6) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
4.9. Ocena jakości powłoki przez zginanie próbki blach
z naniesionym pokryciem lakierniczym
4.9.1. Materiał nauczania
Dwie normy opisują metody oceny jakości powłoki poprzez wykonywanie próby zginania.
1. PN EN ISO 1519. Farby i lakiery. Próba zginana na sworzniu (sworzeń cylindryczny).
2. PN EN ISO 6860. Farby i lakiery. Próba zginania na sworzniu (sworzeń stożkowy).
W normach tych ustalono empiryczną metodę oceny odporności powłok z farb, lakierów
lub podobnych produktów na powstawanie pęknięć lub odstawanie powłoki od podłoża
w trakcie zawijania podłoża wokół sworznia cylindrycznego lub stożkowego zależnie od
wybranej metody.
W normach szczegółowo opisano sposób przeprowadzenia badania i sposób protokołowania
wyników przeprowadzanych prób.
4.9.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz metody oceny odporności powłok na zginanie?
2. Jakie sworznie stosowane są do wykonywania prób odporności na zginanie?
3. Czy metody oceny odporności na zginanie to metody empiryczne czy analityczne?
4.9.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj badanie odporności na zginanie na sworzniu cylindrycznym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) przygotować element, na którym chcesz zmierzyć odporność na zginanie na sworzniu
cylindrycznym,
3) wybrać normę, wg której chcesz wykonać badanie,
4) przygotować przyrządy do pomiaru odporności na zginanie na sworzniu cylindrycznym,
5) przygotować normę, wg której chcesz wykonać badanie odporności na zginanie na
sworzniu cylindrycznym,
6) wykonać badanie twardości zgodnie z zaleceniami normy,
7) zapisać wyniki swojej pracy,
8) zaprezentować wyniki swojej pracy,
9) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
 Wyposażenie stanowiska pracy:
- element z powłoką lakierową,
- przyrząd do mierzenia odporności na zginanie na sworzniu cylindrycznym,
- zeszyt przedmiotowy, długopis,
- norma opisująca wybraną metodę mierzenia odporności na zginanie na sworzniu
cylindrycznym,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Wykonaj badanie odporności na zginanie na sworzniu stożkowym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) przygotować element, na którym chcesz zmierzyć odporność na zginanie na sworzniu
stożkowym,
3) wybrać normę, wg której chcesz wykonać badanie,
4) przygotować przyrządy do pomiaru odporności na zginanie na sworzniu stożkowym,
5) przygotować normę, wg której chcesz wykonać badanie odporności na zginanie na
sworzniu stożkowym,
6) wykonać badanie twardości zgodnie z zaleceniami normy,
7) zapisać wyniki swojej pracy,
8) zaprezentować wyniki swojej pracy,
9) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- element z powłoką lakierową,
- przyrząd do mierzenia odporności na zginanie na sworzniu stożkowym,
- zeszyt przedmiotowy, długopis,
- norma opisująca wybraną metodę mierzenia odporności na zginanie na sworzniu
stożkowym,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
4.9.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń?
2) wykonać badanie odporności na zginanie na sworzniu cylindrycznym?
3) wykonać badanie odporności na zginanie na sworzniu stożkowym?
4) wykonać analizę przeprowadzonych badań?
5) wybrać odpowiednie normy do wykonywanych badań?
6) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
4.10. Ocena przyczepności powłoki lakierowej przez poprzeczne
nacinanie nożykiem i odrywanie przylepcem
4.10.1. Materiał nauczania
W cytowanej wyżej normie: PN-EN ISO 2409. Farby i lakiery. Metoda siatki nacięć 
szczegółowo opisano zasady wykonania oceny przyczepności poprzez wykonanie siatki nacięć.
Jednym z przyrządów do wykonania takiej siatki jest pojedyncze ostrze o określonym
kształcie. Wymagania co do rodzaju przyrządu opisanego w normie spełnia np. żyletka.
Nacięcia należy prowadzić zgodnie z punktem 7.1.4 normy w różnych odległościach zależnie
od rodzaju podłoża, na którym badamy przyczepność i od grubości powłoki lakierowej.
Przyrząd z pojedynczym ostrzem powinien być przygotowany wg poniższego rysunku.
20o 30o
A
grubość ostrza ma wynosić 0,43+/-),03 mm
A
Rys. 21. Przyrząd do pomiaru przyczepności z pojedynczym ostrzem
4.10.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są metody wykonywania oceny metodą siatki nacięć?
2. Jaki parametr wpływa na zaplanowaną odległość prowadzenia nacięć?
3. Jakich przyrządów używa się do wykonywania siatki nacięć?
4. Do czego służy metoda siatki nacięć?
4.10.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj badanie przyczepności metodą siatki nacięć z użyciem nożyka.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy,
2) przygotować element, na którym chcesz wykonasz badanie metodą siatki nacięć,
3) wybrać normę, wg której chcesz wykonać badanie,
4) przygotować przyrządy do badania metodą siatki nacięć,
5) przygotować normę, wg której chcesz wykonać badanie,
6) wykonać badanie metodą siatki nacięć zgodnie z zaleceniami normy,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
7) zapisać wyniki swojej pracy,
8) zaprezentować wyniki swojej pracy,
9) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- element z powłoką lakierową,
- przyrząd do wykonywania siatki nacięć,
- zeszyt przedmiotowy, długopis,
- norma opisująca wybraną metodę wykonywania siatki nacięć,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
4.10.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń?
2) wykonać badania zgodne z założeniami metodą siatki nacięć?
3) zapisać wyniki pomiarów?
4) zaplanować wykonanie badań zgodnie z założeniami normy?
5) wybrać właściwą normę do wykonania badania?
6) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
4.11. Oznaczanie odporności powłok na uderzenia mechaniczne
4.11.1. Materiał nauczania
Odporność na uderzenie powłoki lakierowej to zdolność powłoki do nie odpryskiwania
i nie ulegania pęknięciom i odczepieniom międzywarstwowym i od podłoża przy uderzeniach
rozmaitych twardych przedmiotów w powierzchnie powłoki. Norma stosowaną do oceny
stopnia odporności na uderzenia mechaniczne jest PN EN ISO 6272:1999. Farby i lakiery.
Badanie za pomocą spadającego ciężarka. W metodzie tej mierzy się wysokość, z której
spadający ciężarek o masie 1kg nie powoduje uszkodzeń powłoki wymienionych w definicji.
W lakiernictwie samochodowym niezwykle istotne jest prowadzenie badań odporności na
uderzenia kamieni. Każda z firm motoryzacyjnych prowadzi własne badania tego typu.
Najpopularniejszą metodą jest strzelanie drobnymi kamykami o określonej wielkości
w podłoże z pokryciem lakierowym z określonej odległości.
4.11.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak można zdefiniować odporność na uderzenia mechaniczne powłok lakierowych?
2. Jaka norma opisuje ocenę stopnia odporności na uderzenia mechaniczne?
3. Jakie cząstki mechaniczne są przyczyną statystycznie największej liczby uszkodzeń po
uderzeniach mechanicznych powłok lakierowych na samochodach?
4.11.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj badanie odporności na uderzenia metoda spadającego ciężarka.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) przygotować element, na którym chcesz zmierzyć odporność na uderzenie mechaniczne,
3) wybrać normę, wg której chcesz wykonać badanie,
4) przygotować przyrządy do pomiaru odporności na uderzenia mechaniczne,
5) przygotować normę, wg której chcesz wykonać badanie odporności na uderzenia
mechaniczne,
6) wykonać badanie twardości zgodnie z zaleceniami normy,
7) zapisać wyniki swojej pracy,
8) zaprezentować wyniki swojej pracy,
9) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- element z powłoką lakierową,
- przyrząd do mierzenia odporności na uderzenia mechaniczne,
- zeszyt przedmiotowy, długopis,
- norma opisująca wybraną metodę badania odporności na uderzenia mechaniczne,
- literatura z rozdziału 6 poradnika dla ucznia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
4.11.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczeń?
2) wykonać badanie odporności na uderzenia mechaniczne?
3) zapisać wyniki pomiarów?
4) wybrać normę, wg której będziesz wykonywał badanie?
5) dokonać analizy wykonanych badań?
6) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 20 pytań dotyczących oceny jakości pokryć lakierniczych i doboru metod
badań powłok i pokryć. Pytania: 1, 2, 3, 4, 5, 6 ,7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16 i 17 są
to pytania wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedz
jest prawidłowa; pytania: 18, 19
i 20 to pytania, w których należy udzielić krótkiej odpowiedzi. Pytanie 21 - 23 to pytania,
w których również należy udzielić krótkiej odpowiedzi.
5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:
- w pytaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedz
znakiem
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową),
- w pytaniu z krótką odpowiedzią wpisz odpowiedz
w wyznaczone pole,
- w zadaniach X (w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem,
a następnie do uzupełnienia wpisz brakujące wyrazy.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą przysporzyć Ci
pytania: 10, 18, 19 i 20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 90 min.
Powodzenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Prawidłowa nazwa wady powłoki lakierowej widocznej na zdjęciu 1 to:
a) spękanie powłoki,
b) utrata połysku,
c) wtrÄ…cenia,
d) zmarszczenie.
2. Prawidłowa nazwa wady powłoki lakierowej widocznej na zdjęciu 2 to:
a) porowatość,
b) odpryski,
c) rdza,
d) zacieki.
1 2
3.  Skórka pomarańczy to określenie:
a) wady powłoki lakierowej,
b) rodzaju efektu optycznego,
c) metody nakładania powłoki lakierowej,
d) metoda natrysku.
4. Powłoka lakierowa spełnia zadania:
a) ochronne,
b) obliczeniowe,
c) mechaniczne,
d) stechiometryczne.
5. Wady powstające w czasie i na skutek warunków eksploatacji powstają z powodu:
a) niedotrzymania reżimu technologicznego,
b) wpływu czynników zewnętrznych,
c) niedotrzymania temperatury schnięcia,
d) wad produktu.
6. Wady wynikające z błędnie wykonanego procesu lakierowania powstają z powodu:
a) niedotrzymania reżimu technologicznego,
b) wpływu czynników zewnętrznych,
c) odchodów ptasich,
d) odchodów mszyc.
7. Prawidłowa nazwa wady powłoki lakierowej widocznej na zdjęciu 3 to:
a) przekrwienie (krwawienie),
b) utrata przyczepności,
c) odpryski,
d) zacieki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
3 4
8. Prawidłowa nazwa wady powłoki lakierowej widocznej na zdjęciu 4 to:
a) plamy wodne,
b) krwawienie,
c) spękanie,
d) zacieki.
9. Zaznacz błędną odpowiedz
:
a) Polskie Normy mogą być wprowadzeniem norm europejskich,
b) Polskie Normy mogą być wprowadzeniem norm międzynarodowych,
c) stosowanie Polskich Norm jest obowiÄ…zkowe,
d) stosowanie Polskich Norm ułatwia obiektywną ocenę.
10. Przy wykonywaniu badań wyrobu mokrego ocenia się:
a) stopień roztarcia,
b) twardość,
c) odporność na uderzenia mechaniczne,
d) odporność na ścieranie.
11. LZO oznacza:
a) stopień roztarcia,
b) lotne zwiÄ…zki organiczne,
c) palność,
d) twardość.
12. Stosowanie zbyt wysokiego ciśnienia natrysku:
a) pozwoli przyspieszyć pracę przy stosowaniu lakieru HS,
b) ułatwia właściwe wylanie powłoki,
c) spowoduje znaczne defekty powłoki lakierowej,
d) nic nie znaczy.
13. Bardzo szybka zmiana temperatury w trakcie suszenia powłoki lakierowej:
a) optymalizuje proces schnięcia,
b) przyczynia się do uzyskania większej twardości powłoki,
c) powoduje defekty powłoki lakierowej,
d) nic nie znaczy.
14. Nadmierna ilość utwardzacza do lakieru nawierzchniowego:
a) przyspiesza schnięcie powłoki lakierowej,
b) powoduje wady powłoki lakierowej,
c) zwiększa twardość powłoki lakierowej,
d) nic nie znaczy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
15. Niedostateczne oczyszczanie podłoża przed lakierowaniem:
a) powoduje utratę przyczepności powłoki lakierowej,
b) można zniwelować przez nakładanie agresywnych rozpuszczalników,
c) można zignorować, bo nie wpływa na jakość naprawy,
d) ułatwia nakładanie powłok.
16. System zarządzania jakością oparty na normach ISO składa się z:
a) Księgi Jakości,
b) Polskich Norm,
c) Dzienników Ustaw,
d) Dyrektyw EC.
17. Do oceny przyczepności powłoki lakierowej może służyć:
a) Nożyka,
b) pistolet lakierniczy,
c) długopis,
d) ołówek.
18. Wada powłoki lakierowej polegająca na wyraz
nym uniesieniu powłoki w postaci
zmarszczeń to.............................................................
Podaj możliwe przyczyny tej wady:
...........................................................................................................................................
.....
...........................................................................................................................................
.....
...........................................................................................................................................
.....
...........................................................................................................................................
.....
19. Opisz metodę wykonywania pomiaru przyczepności za pomocą nożyka:
...........................................................................................................................................
.....
...........................................................................................................................................
.....
...........................................................................................................................................
.....
...........................................................................................................................................
.....
...........................................................................................................................................
.....
...........................................................................................................................................
.....
...........................................................................................................................................
.....
...........................................................................................................................................
.....
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
20. Wiele uszkodzeń powłoki lakierowej spowodowanych jest wpływem czynników
zewnętrznych, które również można podzielić na trzy grupy przyczyn powstawania
defektów.
Wymień grupy przyczyn i podstawowe przyczyny w grupach, podając po 3 przyczyny
w każdej grupie:
Grupa I: .......................................................
a) ...............................................
b) ..............................................
c) .............................................
Grupa II: .......................................................
a) ...............................................
b) ...............................................
c) ..............................................
Grupa III: .......................................................
a) ................................................
b) ..............................................
c) ..............................................
21. Do jakiej grupy wad zalicza siÄ™ uszkodzenie po odchodach ptasich?
.............................................................
22. Do jakiej grupy wad zalicza siÄ™ zacieki?
.............................................................
23. Czy kwaśne deszcze mogą uszkodzić powłokę lakierową?
.............................................................
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko ..........................................................................................
Ocenianie jakości pokryć lakierniczych.
Zakreśl poprawną odpowiedz
, wpisz brakujÄ…ce wyrazy.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1. a b c d
2. a b c d
3. a b c d
4. a b c d
5. a b c d
6. a b c d
7. a b c d
8. a b c d
9. a b c d
10. a b c d
11. a b c d
12. a b c d
13. a b c d
14. a b c d
15. a b c d
16. a b c d
17. a b c d
a) ..................................................................
..
18.
b) ..................................................................
..
a) ..................................................................
..
19.
b) ..................................................................
..
Grupa I
a)...........................................................................
..
b)..........................................................................
...
20.
c)...........................................................................
..
Grupa II
a)...........................................................................
..
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52
b)..........................................................................
...
c)...........................................................................
..
Grupa III
a)...........................................................................
..
b)..........................................................................
...
c)...........................................................................
..
21.
22.
23.
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
53
6. LITERATURA
1. Ciszewski A., Kapuścińska G., Kochanowski S., Midera S., Gałczyński R., Lakiernictwo
samochodowe w Polsce, SIMP ZORPOT, A
ódz
, 2000
2. Orzelowski S.(red), Praca zbiorowa. Pokrycia ochronne i dekoracyjne. Poradnik. WNT,
Warszawa 1983
3. Pokrasen A. (red), Praca zbiorowa. Powłoki malarsko lakiernicze. Poradnik. WNT,
Warszawa 1983
4. Sobierajska G., Neumann Z.: Lakiernictwo samochodowe, SIMP ZORPOT, Szczecin, 2006
5. Sydow K., Schaeden am Autolack, leitfaden zur Beurteilung und Beseitigung,
VINCENTZ, Hannover, 1995
6. BN-78/6110-03. Wyroby lakierowe. Pomiar twardości powłok metodą ołówkową.
7. PN  78/C-01700, Wyroby lakierowe. Nazwy i określenia
8. PN EN 10045-1:994. Metale: Próba udarności sposobem Charpy ego. Metoda badania.
9. PN-EN 971-1:1999, Farby i lakiery. Terminy i definicje dotyczące wyrobów lakierowych.
Terminy ogólne
10. PN-EN ISO 1520. Farby i lakiery. Badanie tłoczności
11. PN-EN ISO 2808. Farby i lakiery. Oznaczanie grubości powłoki
12. Ustawa z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji Dz. U. 169.1386 z 2002
(z póz
niejszymi zmianami w Dz. U. 273, poz. 2703 z 2004)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
54