MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Marek Machnik
Wykonywanie powłok lakierniczych
714[01].Z1.08
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Darecka Halina
mgr inż. Kusina Anna
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Machnik Marek
Konsultacja:
mgr inż. Sagan Teresa
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 714[01].Z1.08
Wykonywanie powłok lakierniczych zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu malarz  tapeciarz.
Wydawca:
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy w Radomiu 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
 SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Powłoki lakiernicze  właściwości i zastosowanie 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 8
4.1.3. Ćwiczenia 8
4.1.4. Sprawdzian postępów 9
4.2. Rodzaje i dobór emalii i lakierów 10
4.2.1. Materiał nauczania 10
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 13
4.2.3. Ćwiczenia 13
4.2.4. Sprawdzian postępów 15
4.3. Przygotowanie podłoży pod powłoki lakiernicze 16
4.3.1. Materiał nauczania 16
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 17
4.3.3. Ćwiczenia 18
4.3.4. Sprawdzian postępów 20
4.4. Narzędzia i sprzęt w technice lakierniczej. Zasady malowania materiałami
lakierniczymi 21
4.4.1. Materiał nauczania 21
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 24
4.4.3. Ćwiczenia 24
4.4.4. Sprawdzian postępów 26
4.5. Warunki techniczne wykonywania i odbioru robót 27
4.5.1. Materiał nauczania 27
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 30
4.5.3. Ćwiczenia 30
4.5.4. Sprawdzian postępów 32
4.6. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska przy malowaniu materiałami lakierniczymi 33
4.6.1. Materiał nauczania 33
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 34
4.6.3. Ćwiczenia 34
4.6.4. Sprawdzian postępów 35
5. Sprawdzian osiągnięć 36
6. Literatura 41
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Uczysz się zawodu malarz  tapeciarz, wykorzystując modułowy program nauczania.
Program taki zakłada, że w trakcie jego realizacji wykazujesz się dużą aktywnością
i samodzielnie rozwiązujesz wiele problemów zawodowych. W ten sposób nabywasz
konkretne kwalifikacje, stanowiące podstawę do zatrudnienia, a następnie do awansu
zawodowego.
Do nauki otrzymujesz poradnik  Wykonywanie powłok lakierniczych który zawiera:
 wymagania wstępne, czyli tę część wiedzy i umiejętności opanowanych w trakcie
realizacji programu poprzednich jednostek modułowych, która będzie Ci niezbędna do
realizacji materiału tej jednostki modułowej (co już musisz umieć, aby nauczyć się
czegoÅ› nowego),
 wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z tym poradnikiem (czego nowego
siÄ™ nauczysz),
 nowy materiał nauczania (co powinieneś wiedzieć, aby samodzielnie wykonać
ćwiczenia),
 zestawy pytań, które pomogą Ci sprawdzić, czy opanowałeś podane treści i możesz już
rozpocząć realizację ćwiczeń (czy możesz już przystąpić do ćwiczeń),
 ćwiczenia, które mają na celu ukształtowanie Twoich umiejętności praktycznych
(co i w jaki sposób masz wykonać praktycznie),
 sprawdziany postępów (sam możesz sprawdzić, czy już potrafisz poradzić sobie
z problemami, jakie wcześniej rozwiązywałeś),
 zestawy zadań testowych (w jaki sposób nauczyciel sprawdzi i potwierdzi poziom Twojej
wiedzy),
 literaturę i wykaz niezbędnych norm (gdzie zaglądnąć, aby więcej wiedzieć i lepiej
wykonać zadania). Poradnik nie jest podręcznikiem ani tym bardziej kompendium
wiedzy związanej z zawodem. Aby zdobyć więcej interesujących Cię informacji, musisz
sięgnąć do przedstawionych pozycji, które przedstawiają najbardziej aktualną wiedzę
w zawodzie. Pamiętaj, że przedstawiony wykaz literatury nie jest czymś stałym
i w każdej chwili mogą pojawić się na rynku nowe pozycje.
Po przeczytaniu każdego pytania ze sprawdzianu postępów zaznacz w odpowiednim
miejscu TAK albo NIE  właściwą, Twoim zdaniem, odpowiedz
. Odpowiedzi NIE wskazujÄ…
na luki w Twojej wiedzy i nie w pełni opanowane umiejętności. W takich przypadkach
jeszcze raz powróć do elementów programu nauczania lub ponownie wykonaj ćwiczenie
(względnie jego elementy). Zastanów się, co spowodowało, że nie wszystkie odpowiedzi
brzmiały TAK.
Po opanowaniu programu jednostki modułowej, nauczyciel sprawdzi poziom Twoich
umiejętności i wiadomości. Otrzymasz do samodzielnego rozwiązania test pisemny oraz
zadanie praktyczne. Nauczyciel oceni oba sprawdziany i na podstawie określonych kryteriów
podejmie decyzję o tym, czy zaliczyłeś program jednostki modułowej. Aby zapoznać się
z taką formą sprawdzania kwalifikacji, zakresem kontroli oraz poznać kryteria oceniania,
przejrzyj przykładowe zadania kontrolne.
W każdej chwili (z wyjątkiem testów końcowych) możesz zwrócić się o pomoc do
nauczyciela, który pomoże Ci zrozumieć tematy ćwiczeń i sprawdzi, czy dobrze wykonujesz
daną czynność.
Podczas realizacji programu jednostki modułowej musisz przestrzegać regulaminów,
przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, instrukcji przeciwpożarowych i zasad ochrony
środowiska wynikających z charakteru wykonywanych prac. Z odpowiednimi przepisami
zapoznasz siÄ™ w trakcie nauki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
Schemat układu jednostek modułowych
714[01]. Z1
Technologia robót
malarskich
714[01].Z1.01
Dobieranie materiałów, narzędzi
i sprzętu do malowania
714[01].Z1.02
Przygotowywanie farb i materiałów
pomocniczych do prac malarskich
714[01].Z1.03
Malowanie technikÄ… wapiennÄ… i cementowÄ…
714[01].Z1.04
Malowanie farbÄ… klejowÄ…
714[01].Z1.05
Malowanie farbÄ… emulsyjnÄ…
714[01].Z1.06
Malowanie technikÄ… kazeinowÄ… i krzemianowÄ…
714[01].Z1.07
Malowanie farbÄ… olejnÄ…
714[01].Z1.08
Wykonywanie powłok lakierniczych
714[01].Z1.10
Wykonywanie zdobień powłok, ornamentów
i napisów
714[01].Z1.09
Wykonywanie malarskich robót naprawczych
i renowacyjnych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:
 stosować terminologię budowlaną,
 odróżniać technologie wykonania budynku,
 przestrzegać zasad bezpiecznej pracy, przewidywać i zapobiegać zagrożeniom,
 stosować procedury udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,
 rozpoznawać i charakteryzować podstawowe materiały budowlane,
 odczytywać i interpretować rysunki budowlane,
 posługiwać się dokumentacją budowlaną,
 wykonywać przedmiary i obmiary robót,
 wykonywać pomiary i rysunki inwentaryzacyjne,
 organizować stanowiska składowania i magazynowania,
 transportować materiały budowlane,
 rozpoznawać i dobierać farby i materiały pomocnicze do prac malarskich,
 dobierać rodzaj i kolor farby w zależności od funkcji i charakteru pomieszczenia,
obiektu,
 przygotowywać farby i materiały pomocnicze do malowania,
 rozpoznawać oraz dobierać ręczne i mechaniczne narzędzia i sprzęt malarski,
 odczytywać dokumentację budowlaną w celu rozpoznania rodzaju robót malarskich,
 oceniać warunki techniczne przystąpienia do malowania,
 stosować ogólne zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
w trakcie przygotowania podłoża i wykonywania robót malarskich.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
 rozpoznać i nazwać rodzaje farb lakierniczych,
 przygotować farby lakiernicze do malowania,
 dobrać materiały pomocnicze, narzędzia i sprzęt do przygotowania podłoża pod
powlekanie farbami lakierniczymi,
 przygotować podłoże do lakierowania,
 nanieść farby lakiernicze na przygotowane podłoża,
 usunąć uszkodzenia i usterki powłok lakierowanych, olejnych i emaliowanych,
 zorganizować stanowisko robocze do wykonywania powłok lakierniczych,
 określić szacunkowo ilość potrzebnego materiału lakierniczego,
 dokonać przedmiaru i obmiaru robót lakierniczych,
 dostarczyć materiały lakiernicze na stanowisko robocze,
 wykonać prace lakiernicze z zachowaniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Powłoki lakiernicze  właściwości i zastosowanie
4.1.1. Materiał nauczania
Lakiery to rozpuszczone materiały błonotwórcze (żywice naturalne i sztuczne)
z dodatkami poprawiającymi właściwości techniczne lub konsystencję roboczą materiału.
Lakiery dają powłoki przez
roczyste lub, z dodatkiem (niewielkim) pigmentu  podbarwione.
Zawartość żywicy w lakierze wynosi około 80%. Nieprzez
roczystą mieszaninę lakierów
z pigmentami nazywamy emaliÄ….
Emalie to powłokotwórcze materiały kryjące, nanoszone na malowane podłoże w postaci
ciekłej lub mazistej, na którym po utwardzeniu tworzą powłokę o wysokich walorach
dekoracyjnych, zabezpieczającą również pomalowane elementy przed wodą, ścieraniem,
korozją. Zawartość żywicy w emalii wynosi około 57%, pigmentów i wypełniaczy  około
28%.
Powłoki lakiernicze to cienkie warstwy lakieru, położone na malowaną powierzchnię
w stanie płynnym i utwardzone na niej przez wysuszenie rozpuszczalnika lub przez
przemiany chemiczne:
 utlenianie  twardnienie powłoki na skutek łączenia się spoiwa (materiału
błonotwórczego) z tlenem z powietrza,
 polimeryzację  reakcję chemiczną, w czasie której następuje przemiana w budowie
cząsteczki chemicznej materiału, wskutek czego przechodzi on ze stanu ciekłego w stan
stały,
 polikondensacjÄ™  przemiana jest dokonywana poprzez dodanie do lakieru utwardzacza
lub przez poddanie świeżo naniesionej powłoki działaniu wysokiej temperatury,
 poliaddycję  reakcję chemiczną dwóch składników lakieru, które po zmieszaniu ze sobą
i nałożeniu na powierzchnię, przetwarzają się w nowe tworzywo, stanowiące twardą
powłokę
Przed rozpoczęciem malowania należy zawsze zapoznać się z informacjami podanymi na
opakowaniu wyrobów malarskich. Są tam określone dane dotyczące:
 przeznaczenia  do jakiego podłoża należy stosować produkt, powinny być też podane
przeciwwskazania do stosowania produktu,
 sposobu użycia  w jaki sposób należy przygotować podłoże, w jakiej temperaturze
malować,
 sposobu nanoszenia  jaką stosować technikę nanoszenia: pędzlem, wałkiem lub też
technikÄ™ natryskowÄ…,
 zdolności krycia  ile razy należy pomalować powierzchnię, aby uzyskać całkowite
pokrycie,
 wydajności  jaką ilość farby potrzeba, aby pomalować konkretną powierzchnię,
 czasu schnięcia  po jakim czasie pomalowana powierzchnia jest sucha i można nanosić
kolejne warstwy,
 rodzaju rozcieńczalnika  czym należy rozcieńczyć produkt, aby uzyskać odpowiednią
konsystencjÄ™,
 okresu przydatności do stosowania  przez jaki czas produkt zachowuje swoje
właściwości i tworzy powłokę dobrej jakości,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
 atestów  produkty, które nie mają pozytywnej oceny higienicznej Państwowego Zakładu
Higieny (PZH) mogą być szkodliwe dla zdrowia, na opakowaniu bywają również
informacje o innych atestach, w tym również informacja (znak) o dopuszczeniu
stosowania wyrobu w budownictwie.
W przypadku nowoczesnych powłok, zapoznanie się z tymi informacjami jest
szczególnie ważne, gdyż bardzo często przewyższają one swoimi właściwościami powłoki
standardowe. Silnie kryjÄ…ca farba gruntujÄ…ca, pokryciowa lub nie wymagajÄ…ca warstwy
podkładowej, pozwoli oszczędzić materiał (zazwyczaj wystarczy jedna warstwa powłoki),
szybkoschnące produkty zmniejszą czasochłonność czynności, a zastąpienie niektórych
rozcieńczalników chemicznych wodą, poprawi bezpieczeństwo stosowania. Wysoko
wyspecjalizowane produkty, dostępne w najnowszych ofertach producentów, umożliwiają
dobranie właściwości powłoki dokładnie do naszych potrzeb. Ogólna dostępność
wyspecjalizowanych poradników i katalogów producentów pozwala na precyzyjny wybór
produktu lub kombinacji produktów, które w pełni spełnią nasze oczekiwania (na przykład,
gdy potrzebujemy szybkoschnącej emalii do posadzek, odpornej na wilgoć, związki
chemiczne i ścieranie).
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to jest emalia?
2. Jaka jest różnica między lakierem podbarwionym i emalią?
3. Co to są powłoki lakiernicze?
4. Jakie znasz przemiany chemiczne zachodzące przy tworzeniu powłok lakierniczych?
5. Czym charakteryzuje się proces utleniania, zachodzący w powłoce lakierniczej?
6. Jakie informacje możesz odszukać na opakowaniu wyrobów lakierniczych?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Otrzymałeś 5 próbek materiału lakierniczego. Nanieś każdą z nich na fragment
otrzymanej deszczułki drewnianej. Spróbuj scharakteryzować wygląd i zaobserwowane
właściwości poszczególnych próbek. Po wykonaniu zadania opisz otrzymane powłoki.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przygotować stanowisko pracy: dobrać narzędzia,
2) wykonać próbki powłok lakierniczych zgodnie z instrukcją ćwiczenia,
3) samodzielnie wykonać charakterystyki poszczególnych materiałów lakierniczych,
4) zaprezentować nauczycielowi efekty wykonanego ćwiczenia,
5) dokonać oceny ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Wyposażenie stanowiska pracy:
- deszczułki drewniane,
- próbki materiałów lakierniczych,
- pędzelki do nanoszenia próbek,
- rozpuszczalniki.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz Tak Nie
1) określić pojęcie lakieru?
2) odróżnić lakier od emalii?
3) określić przemiany chemiczne zachodzące przy tworzeniu powłok
lakierniczych?
4) scharakteryzować pojęcie utleniania?
5) scharakteryzować wygląd powłoki lakierniczej?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
4.2. Rodzaje i dobór lakierów i emalii
4.2.1. Materiał nauczania
W swojej praktyce malarza możesz wykorzystać następujące rodzaje lakierów i emalii:
 Emalie ftalowe, w których spoiwem są żywice alkilowe, powstające na skutek reakcji
wielowartościowych alkoholi i olejów lub kwasów tłuszczowych, zawierające bezwodnik
ftalowy, schnące oksydacyjnie (pod wpływem oddziaływania tlenu). Olej zawarty
w farbie reaguje z tlenem i twardnieje, tworząc powłokę. Reakcję przyspieszają olejowe
roztwory soli metali ciężkich zwane sykatywami. Aby wzmocnić odporność farb
alkidowych na wodę i alkalia, łączy się je z żywicami fenolowymi:
" dodatek żywic silikonowych podwyższa odporność na temperaturę i nadaje połysk,
" dodatek poliizocyjanów poprawia szybkość wysychania oraz odporność na ścieranie
i chemikalia,
" mieszanina żywic poliwinylowych i alkidowych daje powłokę podkładową.
 Lakiery chlorokauczukowe  spoiwem jest w tym przypadku chlorowany kauczuk,
a rozpuszczalnikiem benzyna lakowa. Tężeją na skutek odparowania rozpuszczalnika.
Stosuje siÄ™ je do ochrony tworzyw metalicznych i niemetalicznych.
 Lakiery epoksydowe  dwukomponentowe substancje o dużej wytrzymałości na
Å›cieranie. Powinny być nakÅ‚adane w temperaturze powyżej 15ºC. Stosowane sÄ… przede
wszystkim do malowania podłóg i elementów metalowych narażonych na ścieranie, czy
na działanie agresji chemicznej.
 Lakiery nitrocelulozowe  stanowią roztwór nitrocelulozy z dodatkiem innych żywic,
w rozpuszczalnikach przeznaczonych do nitrocelulozy. Stosowane są często do
nakładania bezpośrednio na drewno. Charakteryzuje się one bardzo krótkim czasem
schnięcia, wysokim połyskiem oraz odpornością na wodę, słabe roztwory kwasowe
i alkaliczne. Jednak aby zachować barwę i rysunek drewna należy przy ich użyciu
stosować lakiery podkładowe.
 Lakiery poliuretanowe  są to nowoczesne, dwuskładnikowe lakiery, składające się
z oddzielnie dostarczanej żywicy poliuretanowej i również oddzielnie dostarczanego
utwardzacza. Przed użyciem oba składniki miesza się ze sobą w stosunku podanym przez
producenta. Twardnienie powłoki odbywa się po naniesieniu lakieru na powierzchnię
i następuje na skutek przebiegającego w niej procesu poliaddycji oraz odparowania
rozcieńczalników. Coraz częściej stosowane są też lakiery poliuretanowe
jednoskładnikowe, utwardzające się pod wpływem zawartej w powietrzu wilgoci.
Powłoki poliuretanowe po 1 2 godzinach schnięcia są półsuche, po 10 godzinach nadają
się do ponownego naniesienia warstwy lakieru, natomiast całkowite utwardzenie
następuje po 8 10 dniach. Powłoki poliuretanowe są bardzo twarde i trwałe, dają
znakomity efekt dekoracyjny. Mogą wprawdzie powodować ciemnienie drewna, ale
uwypuklają jego usłojenie i wydobywają kolory. Charakteryzują się silnym połyskiem
i bardzo dużą odpornością na wodę, czynniki atmosferyczne, podwyższoną temperaturę,
chemikalia, olej, materiały pędne i rozpuszczalniki. Szczególną przydatność wykazują
jako lakiery podłogowe i meblowe.
 Lakiery wodne (wodorozcieńczalne)  są szybkoschnące, ekologiczne (chyba, że
zawierajÄ… substancje uszlachetniajÄ…ce), nie powodujÄ… ciemnienia drewna, zazwyczaj
stosowane bez warstwy podkładowej. W tej grupie lakierów wyróżniamy:
" lakiery akrylowe  tanie, obojętne dla zdrowia, ale słabo odporne na detergenty
i ścieranie. Zalecane są do pokojów dziecięcych, sypialni, przedszkoli, szkół,
szpitali,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
" lakiery poliuretanowe  tworzą powłokę trwalszą, lecz są droższe, stosowane
w miejscach o dużym natężeniu ruchu,
" lakiery poliuretanowo  akrylowe  są najtrwalsze z lakierów wodorozcieńczalnych,
tworzą bardzo twardą warstwę, wymagają sztywnych podłoży.
Tabela 1. Właściwości powłok i zastosowanie wybranych rodzajów farb i lakierów [materiały autora]
Rodzaj spoiwa Właściwości powłok Zastosowanie
Alkidowe Dobra przyczepność do drewna, Do ochrony elementów
właściwości dekoracyjne. drewnianych.
Alkilowe, Duża odporność mechaniczna Emalie syntetyczne schnące
modyfikowane i chemiczna; ze wzrostem zawartości w piecu, o zaletach
żywicami aminowymi żywicy alkidowej wzrasta dekoracyjnych i ochronnych;
elastyczność i przyczepność, maleje podkłady i emalie
twardość i odporność chemiczna. chemoutwardzalne.
Alkilowe, Wysoki połysk, dobra przyczepność Farby syntetyczne, podkładowe,
modyfikowane i elastyczność oraz odporność na antykoerozyjne i nawierzchniowe
olejami wpływy atmosferyczne. do ochrony elementów
drewnianych i metalowych
Bitumiczne Odporność na słabe kwasy i alkalia, Do malowania części
wodę morską, sole oraz agresywne podwodnych i wnętrz zbiorników
środowisko, brak odporności na oleje oraz pod izolację.
roślinne, węglowodory i inne
rozpuszczalniki.
Chlorokauczukowe Twarde, szybko schnące powłoki Podkłady i emalie antykorozyjne,
odporne na owady, pleśnie i korozję odporne na wodę, klimat
chemiczną, o właściwościach tropikalny i wilgotny, kwasy,
mechanicznych zależnych od ilości niektóre zasady oraz działania
zmiękczaczy. atmosfery przemysłowej.
Epoksydowe Dobra przyczepność do podłoża, Podkłady i emalie chemoodporne,
powłoki twarde, chemoodporne, w budownictwie używa się ich
dekoracyjne. do pokrywania posadzek
betonowych.
Epoksydowe Wymagane dobre przygotowanie Do malowania zbiorników,
bezrozpuszczalnikowe podłoża o dużej chropowatości, w tym także zbiorników wody
odporne na uderzenia i ścieranie, pitnej oraz zbiorników środków
możliwość nałożenia warstwy spożywczych.
o wymaganej grubości podczas
jednego procesu.
Epoksydowe Powłoki wewnątrz pomieszczeń Do nanoszenia na beton, stal
wodorozcieńczalne odprowadzające ładunki elektryczne ocynkowaną, aluminium.
Lateksowe Zależne od rodzaju zastosowanego Zarówno wewnątrz, jak i na
spoiwa. zewnątrz, do malowania tynków,
podłóg oraz stolarki, surowe
drewno na zewnÄ…trz budynku
przed pomalowaniem farbÄ…
lateksowÄ… powinno siÄ™ zawsze
zagruntować farbą alkidową.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Alkidowe (ftalowe)
epoksydowe
Nitrocelulozowe Twarde, elastyczne, szybko schnące, Jako podkłady i emalie
dekoracyjne; o właściwościach farb szybkoschnące oraz jako emalie
decyduje zastosowany gatunek benzynoodporne.
nitrocelulozy oraz plastyfikatory.
Poliuretanowe Zależnie od rodzaju zastosowanego Do antykorozyjnego zabezpie-
spoiwa. czania powierzchni stalowych,
można także nanosić je na
drewno.
Silikonowe Bardzo dobra przepuszczalność pary Praktycznie na każde podłoże
wodnej i innych gazów, niska mineralne, zarówno na nowe
absorpcja wody, odporność na powierzchnie, jak
działanie promieni UV, kwaśnych i przeznaczone do renowacji.
deszczów, dobra przyczepność
zarówno do powierzchni
niemalowanych, jak i starych powłok
Winylowe Mała trwałość, niska Do powierzchni z betonu, cegły,
wodoodporność, słaba przyczepność na tynki zarówno nowe, jak
do podłoży mineralnych, z upływem i przeznaczone do renowacji.
czasu stajÄ… siÄ™ twarde i kruche;
powłoki z farb modyfikowanych
mają lepsze właściwości, na przykład
modyfikowane monomerami
akrylowymi odznaczajÄ… siÄ™ lepszÄ…
przyczepnością do podłoża, są
bardziej elastyczne i odporne na
działanie promieni UV.
Tabela 2. Zastosowanie najczęściej spotykanych rozpuszczalników [materiały autora]
Nazwa handlowa Zastosowanie
Do większości farb: ftalowych, celulozowych, olejnych,
Rozpuszczalnik uniwersalny Neobi-sol poliwinylowych, chlorokauczukowych i
chemoutwardzalnych.
Benzyna ekstrakcyjna Do mycia lub odtłuszczania; nie polecana do farb.
Rozpuszczalnik do lakierów Do farb ftalowych, olejnych i asfaltowych.
Rozcieńczalnik karbomidowy Do wyrobów ftalowych i ftalowokarbomidowych.
Do odtłuszczania i mycia, podłoża, malowania emaliami
Rozpuszczalnik Nitro
i lakierami celulozowymi
Rozpuszczalnik do wyrobów
Do farb poliwinylowych i chlorokauczukowych.
poliwinylowych i chlorokauczukowych
Rozpuszczalnik do wyrobów epoksy- Do lakierów i farb epoksydowych oraz większości farb
dowych chemoutwardzalnych.
Terpin Ekologiczny rozpuszczalnik do farb ftalowych i olejnych.
Rozpuszczalniki specjalistyczne do wyrobów
Rozpuszczalniki RC-01-H2 celulozowych, właściwości i zastosowanie są zgodne
z PN-C-81951:1997.
Do farb ftalowych; właściwości i zastosowanie zgodnie
Rozpuszczalniki RF
z PN-C-81950:1997.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to sÄ… farby ftalowe?
2. Jaką rolę w farbie spełniają sykatywy?
3. W jaki sposób powstaje farba podkładowa?
4. Jaki dodatek poprawia odporność powłoki na ścieranie i chemikalia?
5. W jakim celu stosujemy dodatek żywic silikonowych do farb ftalowych?
6. Co jest spoiwem w farbach chlorokauczukowych?
7. Jaką ważną cechą charakteryzuje się farba epoksydowa?
8. Jaki lakier stosowany jest najczęściej do malowania boazerii?
9. Czym charakteryzują się powłoki poliuretanowe?
10. Co jest rozpuszczalnikiem w nowoczesnych farbach poliuretanowych, stosowanych
w sypialniach i pokojach dziecięcych?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Otrzymujesz 5 podpisanych próbek materiałów stosowanych do wykonywania powłok
lakierniczych. Przyjrzyj im się uważnie. Określ ich zaobserwowane właściwości i zapisz je.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) dokonać oględzin materiałów,
2) określić ich właściwości i zapisać je,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
4) dokonać oceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 dokumentacja techniczna,
 próbki materiałów lakierniczych (dowolny rozpuszczalnik, lakier bezbarwny, lakier
koloryzujÄ…cy, lakier bitumiczny, emalia ftalowa).
Ćwiczenie 2
Otrzymujesz 5 pojemników z materiałami lakierniczymi. Zapoznaj się z charakterystyką
produktu podanÄ… na etykiecie jego opakowania. Na podstawie uzyskanych informacji podaj:
 nazwÄ™ produktu,
 przeznaczenie,
 cechy techniczne,
 cechy użytkowe.
Dobierz odpowiednie materiały do poniższych prac:
 malowanie boazerii,
 malowanie podłogi drewnianej,
 odnowienie powłoki zewnętrznej barierki drewnianej,
 malowanie podłogi w warsztacie mechanicznym,
 malowanie nowej barierki metalowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przygotować stanowisko pracy,
2) zapoznać się z instrukcjami na opakowaniach,
3) określić nazwę produktu, jego przeznaczenie oraz cechy techniczne i użytkowe,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 katalogi materiałów lakierniczych,
 tabele właściwości i zastosowań materiałów lakierniczych,
 5 pojemników z materiałami lakierniczymi.
Ćwiczenie 3
Otrzymujesz deszczułkę drewnianą i dwie próbki materiału lakierniczego tej samej
barwy: jedna zawiera lakier podkładowy, druga nawierzchniowy. Przetnij deszczułkę na pół,
aby mieć pewność, że obie próbki drewna są tego samego rodzaju. Polakieruj jedną próbkę
lakierem podkładowym, drugą nawierzchniowym. Po wyschnięciu porównaj obie próbki. Co
możesz powiedzieć o zdolności krycia obu materiałów lakierniczych?
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeciąć na dwie części otrzymaną deszczułkę,
2) polakierować każdą część odpowiednim lakierem,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
4) dokonać oceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 dokumentacja techniczna,
 deszczułka drewniana,
 materiały lakiernicze: lakier podkładowy i nawierzchniowy,
 pędzel lakierniczy,
 przecinak do drewna.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz Tak Nie
1) rozpoznać i nazwać wyroby lakiernicze i emalie?
2) rozróżnić rodzaje farb ftalowych?
3) określić rolę sykatywy w farbie ftalowej?
4) uzasadnić przydatność dodatku żywic silikonowych w farbie ftalowej?
5) uzasadnić przydatność dodatku poliizocyjanów w farbie ftalowej?
6) określić co tworzy mieszanka żywic poliwinylowych i alkidowych?
7) określić rodzaj spoiwa w farbach chlorokauczukowych?
8) określić rodzaj rozpuszczalnika w farbach chlorokauczukowych?
9) określić zastosowanie farb epoksydowych?
10) uzasadnić dlaczego najczęściej stosowanym lakierem do malowania
boazerii jest lakier nitrocelulozowy?
11) uzasadnić dlaczego najczęściej stosowanym lakierem do malowania
podłogi jest lakier poliuretanowy?
12) uzasadnić zastosowanie lakieru poliuretanowego na bazie wody do
malowania podłóg w szpitalach, przedszkolach, żłobkach, szkołach ?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
4.3. Przygotowanie podłoży pod powłoki lakiernicze
4.3.1. Materiał nauczania
Przygotowanie podłoża należy zacząć od oceny jego stanu. Podłoże powinno być:
 czyste  wolne od kurzu, brudu, pleśni, oleju, resztek farb,
 nośne  nie powinno pylić, kruszyć się i odspajać,
 stabilne (nie uginające się)  dotyczy to szczególnie płyt gipsowo - kartonowych i
drewnopochodnych,
 równe  bez fałd i zagłębień,
 nienasiąkliwe  o słabej zdolności absorpcji wody.
Przygotowanie podłoża obejmuje przede wszystkim:
 oczyszczenie,
 wzmocnienie,
 wyrównanie i uzupełnianie ubytków,
 redukcję chłonności.
Przygotowanie do lakierowania podłoży drewnianych.
Powierzchnia przeznaczona do lakierowania musi być czysta i gładka, bez pęcherzy,
słojów żywicznych, plam, pęknięć i wypadających sęków.
Wyciekającą żywicę rozpuszcza się w 25% wodnym roztworze acetonu. Do zmydlania
lub ługowania używa się 5% roztworu sody lub sody kaustycznej. Po usunięciu żywicy,
powierzchniÄ™ myjemy letniÄ… wodÄ…. Plamy sinizny lub kleju usuwa siÄ™, zmywajÄ…c drewno
2%  6% roztworem kwasu szczawiowego (drewno drzew iglastych) lub perhydrolem  30%
wodą utlenioną (drewno drzew liściastych).
Nierówności wypełnia się szpachlówkami do drewna. Są to pasty na bazie akrylu lub
dyspersji żywicznych. Są ekologiczne i wodorozcieńczalne. Prócz tego stosuje się kity do
drewna na bazie acetonu lub poliakrylanów, w kolorach drewna. W handlu spotyka się
szpachlówki do wypełniania spoin, wyrównywania niewielkich nierówności lub dużych
powierzchni. Nakłada się je i rozprowadza szpachelką, warstwą o grubości 2 mm - 3 mm.
Niekiedy należy nałożyć kilka warstw, każdą kolejną po wyschnięciu poprzedniej. Wiązanie
następuje po 10  15 minutach, czas schnięcia zależy od grubości warstwy i temperatury
zewnętrznej. Po całkowitym wyschnięciu należy je wyszlifować drobnoziarnistym papierem
ściernym. Przy malowaniu wysokojakościowym należy dodatkowo nałożyć szpachlówkę na
całą powierzchnię, jeszcze raz przeszlifować i odkurzyć.
Drewno szlifuje się dwukrotnie wzdłuż słojów. Po pierwszym szlifowaniu należy drewno
zwilżyć wodą lub 3-5% roztworem kleju kostnego i po wyschnięciu oszlifować ponownie.
Zwilżenie drewna powoduje podniesienie się przeciętych, luz
nych włókien.
Przed malowaniem drewna bezbarwnymi lakierami nawierzchniowymi,
rozpuszczalnikowymi pokrywamy go lakierem podkładowym, nitrocelulozowym  kaponem.
Zapobiega on ciemnieniu drewna i znacznie zmniejsza zużycie lakieru nawierzchniowego.
Należy jednak pamiętać, że związki nitro mogą niekorzystnie reagować z niektórymi
składnikami lakierów, a także podnoszą włókna drewna. W związku z tym, po nałożeniu
i wyschnięciu kaponu, należy pomalowaną nim powierzchnię wyszlifować. Kapon zalecany
jest również jako warstwa podkładowa na drewno dębowe i bukowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Przygotowanie do lakierowania podłoży metalowych.
Przed przystąpieniem do malowania, podłoże metalowe należy oczyścić z rdzy,
a w przypadku odnawiania powłoki należy zeszlifować starą farbę. Jeśli jest ona jednolita,
dobrze przylegająca i gładka, wystarczy przeszlifować ją papierem ściernym, uzupełnić
szpachlówką ewentualne ubytki i ponownie oszlifować. Następnie zmywa się wodą
oszlifowaną powierzchnię i bardzo dokładnie suszy. Jeżeli warstwa farby jest mocno
zniszczona i spękana, należy ją najpierw usunąć. Możemy tego dokonać trzema sposobami:
 Przez piaskowanie, które polega na usunięciu starej powłoki w wyniku natryskiwania jej
napędzanym sprężonym powietrzem piaskiem, o wielkości ziarna 0,15 0,7 mm, za
pomocą specjalnego urządzenia zwanego piaskownicą. Sposób ten pozwala na całkowite
oczyszczenie powierzchni metalu.
 Przez opalanie, polegające na roztapianiu powłoki lakierniczej za pomocą elektrycznej
opalarki lub palnika gazowego, a następnie zdjęciu jej szpachelką. Nie można w ten
sposób czyścić elementów o grubości mniejszej niż 4 mm ze względu na możliwość
odkształcenia.
 Przez ługowanie, czyli rozpuszczenie starej powłoki specjalnymi środkami chemicznymi.
W wyniku jednokrotnego ługowania można usunąć jedną starą warstwę.
Ostatnie dwie metody stosuje się również do oczyszczania drewna. Można również
usunąć starą powłokę szczotką drucianą i papierem ściernym.
Oczyszczone do czystego metalu podłoże malujemy 1-2 razy farbą podkładową, następnie
uzupełniamy ubytki i szlifujemy papierem ściernym.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Od czego zaczynamy przygotowanie podłoża?
2. Jakie warunki powinno spełniać podłoże przed przystąpieniem do lakierowania?
3. Co oznacza pojęcie  podłoże nienasiąkliwe ?
4. Jakie czynności obejmuje przygotowanie podłoża?
5. Jakimi środkami rozpuszcza się żywicę?
6. Jaki środek stosujemy do zlikwidowania plam sinizny na drewnie z drzew iglastych?
7. Jaki środek stosujemy do zlikwidowania plam sinizny na drewnie z drzew liściastych?
8. W jaki sposób szlifujemy podłoża drewniane?
9. Czym zwilżamy powierzchnie drewnianą po pierwszym szlifowaniu?
10. Jaki podkład stosujemy do ochrony drewna przed ciemnieniem?
11. Jakie znasz sposoby usuwania starej farby z podłoży drewnianych?
12. Jakie znasz sposoby usuwania starej farby z podłoży metalowych?
13. Co to jest piaskowanie?
14. Jaką grubość powinno mieć podłoże metalowe do usuwania starej powłoki przy pomocy
opalarki?
15. Do czego służą szpachlówki?
16. W jaki sposób nakłada się szpachlówki na drewno?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Otrzymujesz deszczułkę z drewna sosnowego, z wyraz
nymi plamami żywicy oraz
sinizny. Z pojemników zawierających:
 5% roztwór sody,
 25% wodny roztwór acetonu,
 2 6% roztwór kwasu szczawiowego,
 perhydrol,
 4% roztwór kleju kostnego
oraz papier ścierny o symbolach P 80, P100, P120, wybierz materiały potrzebne Ci do
przygotowania podłoża do lakierowania. Zapisz wszystkie czynności, które należy wykonać,
aby przygotować deszczułkę do malowania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przeczytać instrukcję bezpieczeństwa i higieny pracy,
2) dobrać odpowiednie materiały do usunięcia zabrudzenia,
3) wymienić czynności, które wykonasz, aby przygotować podłoże do lakierowania,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 deszczułka z drewna sosnowego,
 pojemniki z materiałami pomocniczymi,
 szmatka lub gÄ…bka,
 papier ścierny o różnej grubości ziarna,
 rękawice ochronne.
Ćwiczenie 2
Usuń plamy żywicy i sinizny z deszczułki wykorzystanej w ćwiczeniu 1. W tym celu
wykonaj wszystkie czynności, które zapisałeś w odpowiedniej kolejności. Oceń stan
otrzymanego podłoża i dokonaj wyboru sposobu lakierowania (emalią czy lakierem
bezbarwnym ).
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) dobrać środki ochrony indywidualnej,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bezpieczeństwa i higieny pracy,
3) dobrać narzędzia,
4) oczyścić deszczułkę odpowiednimi substancjami,
5) przygotować powierzchnię do lakierowania,
6) ocenić stan podłoża i wybrać sposób lakierowania,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie i uzasadnić wybór materiału do lakierowania,
8) dokonać oceny ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Wyposażenie stanowiska pracy:
 25% wodny roztwór acetonu,
 2 6% roztwór kwasu szczawiowego,
 4% roztwór kleju kostnego,
 papier ścierny o symbolu P120,
 deszczułka z drewna sosnowego,
 rękawice ochronne.
Ćwiczenie 3
Otrzymałeś kawałek pomalowanego na biało ramiaka okiennego. Przygotuj go do
lakierowania emalią w tym samym kolorze. Z jednej strony usuń farbę całkowicie, z drugiej
usuń tylko ewentualne odpryski farby i zeszlifuj nierówności. Określ zakres prac potrzebnych
do ponownego polakierowania każdej ze stron. Swoje uwagi zapisz w zeszycie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) przygotować stanowisko pracy,
2) dokonać całkowitego oczyszczenia jednej ze stron ramiaka okiennego,
3) usunąć odpryski farby i zeszlifować nierówności z drugiej strony ramiaka,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie i określić zakres prac potrzebnych do
polakierowania ramiaka (z wyszczególnieniem różnic spowodowanych różnym
przygotowaniem podłoża po obu jego stronach),
5) dokonać oceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 fragment ramiaka okiennego,
 narzędzia i materiały do przygotowywania podłoża.
Ćwiczenie 4
Wykonaj szpachlowanie powierzchni elementu drewnianego dostarczonego przez
nauczyciela, stosując gotową szpachlówkę.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bezpieczeństwa i higieny pracy,
2) dobrać narzędzia,
3) zapoznać się z instrukcją stosowania szpachlówki do drewna,
4) wykonać szpachlowanie powierzchni drewna,
5) po wyschnięciu szpachlówki wyszlifować powierzchnię drewna,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 drewniany element z powierzchniÄ… do szpachlowania,
 szpachlówka do drewna,
 szpachelka,
 papier ścierny o symbolu P120.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Ćwiczenie 5
Pomaluj niewielki fragment drewnianej powierzchni lakierem podkładowym,
nitrocelulozowym. Oceń wpływ lakieru na wygląd polakierowanej powierzchni.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bezpieczeństwa i higieny pracy,
2) dobrać narzędzia,
3) zapoznać się z instrukcją stosowania lakieru nitrocelulozowego,
4) wykonać lakierowanie powierzchni drewna,
5) zaobserwować wygląd polakierowanej powierzchni i zapisać wyniki obserwacji,
6) po wyschnięciu lakieru wyszlifować powierzchnie drewna,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 deszczułka drewniana,
 lakier nitrocelulozowy,
 pędzel,
 papier ścierny o symbolu P120,
 maska (wyciąg powietrza) i rękawice ochronne.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz Tak Nie
1) przeprowadzić ocenę stanu podłoża?
2) określić jakie warunki powinno spełniać podłoże do malowania?
3) określić jakie czynności obejmuje przygotowanie podłoża?
4) określić jakim środkiem rozpuszcza się żywicę?
5) określić jakim środkiem usuwamy plamy sinizny z drewna?
6) określić w jaki sposób szlifujemy podłoże drewniane?
7) uzasadnić w jakim celu zwilżamy powierzchnię drewnianą po pierwszym
szlifowaniu?
8) określić funkcję jaką spełnia lakier podkładowy?
9) dobrać sposób przygotowania starego podłoża w zależności od jego stanu?
10) określić minimalną grubość podłoża metalowego umożliwiającą
11) zastosowanie opalania?
12) określić wielkość ziarna, jaką powinien mieć piasek stosowany do
usuwania starych powłok lakierniczych?
13) usunąć ślady sinizny i żywicy z powierzchni drewna?
14) usunąć starą farbę z podłoża drewnianego?
15) wykonać szpachlowanie powierzchni drewna?
16) określić wpływ lakieru nitrocelulozowego na wygląd drewna?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
4.4 Narzędzia i sprzęt w technice lakierniczej Zasady malowania
materiałami lakierniczymi
4.4.1. Materiał nauczania
Przygotowanie materiałów do lakierowania
Polega ono na zgromadzeniu odpowiedniej ilości lakieru o wymaganych parametrach
i odpowiedniej gęstości. Właściwego doboru lakieru możemy dokonać, czytając uważnie
instrukcję na opakowaniu (patrz rysunek nr 1). Znajdują się tam ważne informacje:
 jakie jest przeznaczenia lakieru,
 w jaki sposób nakłada się go,
 jaka jest jego wydajność,
 jak pielęgnować jego powierzchnię,
 ile wynosi czas pyłosuchości (czas, po którym nie przyczepiają się do naniesionej
powłoki cząsteczki kurzu),
 ile wynosi czas wysychania (kiedy możemy nałożyć kolejną warstwę),
 ile wynosi czas ostrożnego i pełnego użytkowania,
 ile wynosi czas karencji (czas, w którym z lakieru odparowują szkodliwe dla zdrowia
rozpuszczalniki),
 czas użytkowania (data ważności).
Przed przystąpieniem do lakierowania, należy wykonać następujące czynności:
 przeczytać instrukcje producenta,
 sprawdzić datę ważności produktu,
 sprawdzić czy lakier jest dopuszczony do stosowania,
 oczyścić wieczko z kurzu,
 w razie konieczności usunąć kożuch,
 wymieszać lakier ręcznie lub mechanicznie (szczególnie dokładnie w przypadku
lakierów półmatowych),
 odmierzyć potrzebną ilość lakieru do malowania,
 resztę lakieru szczelnie zamknąć i odstawić.
Gęstość gotowych materiałów lakierniczych jest dostosowana do malowania pędzlem.
Do malowania pistoletem natryskowym należy lakier lub emalię rozcieńczyć odpowiednim
rozcieńczalnikiem. Doprowadzenie materiału do wymaganej konsystencji sprawdza się za
pomocą prostego przyrządu, zwanego kubkiem Forda. Gęstość materiału podaje się
w sekundach i oznacza to czas wypłynięcia z napełnionego kubka całej ilości lakieru
o temperaturze 20°C.
Gotowy lakier dostępny w sprzedaży ma przeważnie gęstość 60 70 s, natomiast do
nałożenia pistoletem potrzebny jest lakier o gęstości około 30 50 s, w zależności od dyszy
pistoletu i ciśnienia powietrza. Rozcieńczalnik dodajemy stopniowo, w niewielkich ilościach,
dokonując po każdym rozcieńczeniu próby lepkości.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Rys. 1 Co można odczytać z instrukcji na opakowaniu i z oznakowania wieczka
[materiały reklamowe firm budowlanych]
Przed przystąpieniem do malowania właściwego należy dokonać odbioru podłoża (ocenić
stopień skarbonatyzowania, wilgotność) z uwzględnieniem:
a) utrwalenia powierzchni tynków,
b) nasiąkliwości, po spryskaniu wodą  ciemniejsza plama może się pojawić po 3
sekundach,
c) nasiąkliwości, po pomalowaniu około 0,1 m2 farbą nawierzchniową  zmatowienie
powłoki może być tylko miejscowe,
d) wyschnięcia,
e) przyczepności (przez opukiwanie).
Dobór narzędzi i sprzętu:
Ogólne zasady doboru narzędzi i sprzętu do robót malarskich zostały omówione
w programie jednostki modułowej 714[01].Z1.01 Dobieranie materiałów, narzędzi i sprzętu
do malowania. W trakcie lakierowania używa się pędzli, wałków i aparatów natryskowych.
Podczas dobierania narzędzi i sprzętu do wykonywania prac lakierniczych należy dodatkowo
zastosować następujące zasady:
 pędzle powinny być szerokie (na przykład flisaki), najlepiej z włosiem naturalnym
(ze szczeciny zwierzÄ…t futerkowych),
 można wykorzystywać pędzle tamponowe,
 wałki malarskie powinny mieć włosie krótsze w porównaniu do wałków używanych do
farb wodnych i emulsyjnych,
 aparaty natryskowe wyposaża się w dysze o średnicach mniejszych niż przy malowaniu
farbami wodnymi i emulsyjnymi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Zasady obowiÄ…zujÄ…ce w trakcie lakierowania
Przy malowaniu materiałami lakierniczymi należy przestrzegać następujących zasad:
 powierzchnie drewniane powinny być dobrze wyszlifowane, suche, oczyszczone z pyłu
i tłuszczu,
 powłoki nakładamy i rozprowadzamy w sposób równomierny, niezbyt szybko
(ze względu na możliwość napowietrzenia), cienkimi warstwami, na dobrze
przygotowane podłoże,
 nakładanie powłok wierzchnich z lakierów rozpuszczalnikowych, powinno być
poprzedzone naniesieniem warstwy podkładowej (warstwę podkładową nanosi się
przeważnie pędzlem o twardszym włosiu), podłoża metalowe maluje się dodatkowo
pędzlem o włosiu krótkim (w przypadku powierzchni metalowych trudno jest bowiem
otrzymać idealnie równe podłoże, co nie pozwala uzyskać wystarczającej przyczepności
podkładu),
 nałożenie każdej następnej warstwy powinno być poprzedzone sprawdzeniem
wyschnięcia poprzedniej, a następnie zmatowieniem jej przez oszlifowanie drobnym
papierem ściernym i oczyszczeniem z kurzu (litera P na odwrocie arkusza papieru
oznacza, że jest on standaryzowany, zaś liczba oznacza liczbę ziaren na powierzchni
1 cm2 papieru),
 jeżeli uzupełnialiśmy ubytki, po ostatniej warstwie szpachlówki powinny być nałożone
co najmniej dwie warstwy materiału powłokowego - nie należy czekać zbyt długo
z położeniem kolejnej warstwy (układa się ją bezpośrednio po wyschnięciu poprzedniej),
 stosując lakiery półmatowe należy unikać nakładania zbyt dużej liczby warstw, gdyż
powoduje to pojawienie się połysku,
 przed przystąpieniem do kolejnego etapu nakładania powłoki, należy przygotować
materiały lakiernicze, pomocnicze i narzędzia umożliwiające jego wykonanie,
 podczas lakierowania należy bardzo ściśle przestrzegać przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy  należy stosować sprzęt ochrony indywidualnej i pracować przy
otwartych oknach. Nie wolno jednak dopuszczać do powstawania przeciągów
i zabrudzenia świeżej, pomalowanej powierzchni przez kurz, owady i inne
zanieczyszczenia,
 lakierowanie parkietów rozpoczyna się od najdalszego rogu pomieszczenia do drzwi
 ze względów organizacyjnych zaleca się prowadzić prace lakiernicze jednocześnie
w dwóch
 pomieszczeniach  w ten sposób nie traci się czasu, oczekując na wyschnięcie powłoki
lakieru w jednym z pomieszczeń,
 należy bezwzględnie przestrzegać czasu schnięcia powłoki, utwardzania i karencji.
Szczególną uwagę należy zwrócić na stosowanie lakierów poliuretanowych,
rozpuszczalnikowych, jednoskładnikowych gdyż:
 przy zbyt małej wilgotności w pomieszczeniu (poniżej 40%) schną bardzo długo,
 może na ich powierzchni wytwarzać się  skórka pomarańczowa , spowodowana zmianą
wilgotności powietrza wywołanej przeciągiem,
 mogą wytwarzać się w powłoce pęcherze dwutlenku węgla, które, jeżeli powłoka jest
zbyt gruba, nie wydostajÄ… siÄ™ z niej,
 opary rozpuszczalników z lakierów mogą wywołać przebarwienie świeżych, malarskich
powłok emulsyjnych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
4.4.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie czynności poprzedzają położenie każdej warstwy lakieru?
2. Ile warstw materiału powłokowego powinno być nałożone na ostatnią warstwę
szpachlówki?
3. Jakich zasad należy przestrzegać, podczas wykonywania powłok lakierniczych?
4. Jakie czynności należy wykonać, w celu przygotowania materiałów do lakierowania?
5. Jakim przyrządem sprawdzamy gęstość lakieru?
6. Jakie czynności sprawdzające należy wykonać, przed przystąpieniem do malowania
właściwego?
7. Jakie skutki może przynieść stosowanie lakierów poliuretanowych,
rozpuszczalnikowych, jednoskładnikowych?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Otrzymujesz opakowanie materiału lakierniczego. Przeczytaj uważnie instrukcję
znajdujÄ…cÄ… siÄ™ na opakowaniu i na jej podstawie scharakteryzuj lakier. Jakie informacje
zawarte w instrukcji i jakie przyrządy będą Ci potrzebne, aby przygotować 2 litry lakieru do
malowania pistoletem natryskowym? Przygotuj niewielką ilość lakieru o wymaganych
parametrach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bezpieczeństwa i higieny pracy,
2) przeczytać instrukcję na opakowaniu lakieru,
3) scharakteryzować lakier,
4) dobrać narzędzia i rodzaj rozcieńczalnika,
5) przygotować lakier o gęstości odpowiedniej do sposobu lakierowania,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 opakowanie materiału lakierniczego,
 kubek Forda,
 pojemniki na materiał lakierniczy,
 rozcieńczalniki,
 mieszadło.
Ćwiczenie 2
Otrzymujesz skrzydło drzwi pełnych, przygotowane do lakierowania oraz odpowiednią
ilość materiału lakierniczego. Zorganizuj stanowisko robocze do wykonania prac  przygotuj
i dostarcz na niego potrzebne materiały i narzędzia do malowania ręcznego. Polakieruj
skrzydło drzwi.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bezpieczeństwa i higieny pracy,
2) dobrać narzędzia i sprzęt ochrony indywidualnej,
3) dostarczyć na stanowisko pracy narzędzia i materiały,
4) zabezpieczyć podłoże,
5) polakierować drzwi,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 dokumentacja techniczna,
 skrzydło drzwiowe przygotowane do lakierowania,
 biała emalia ftalowa,
 pędzle i wałek z tacką,
 folia malarska do zabezpieczenia podłoża.
Ćwiczenie 3
Otrzymałeś kształtownik stalowy ze śladami korozji. Oczyść go z rdzy i pomaluj farbą
podkładową, używając do tego dwóch rodzajów pędzli: o długim i o krótkim włosiu. Oceń
przydatność obu pędzli do wykonania zadania. Przed wykonaniem ćwiczenia zorganizuj
stanowisko pracy i dostarcz na niego potrzebne materiały, narzędzia i sprzęt ochrony
indywidualnej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) uzyskać potrzebne informacje do wykonania ćwiczenia,
2) zaplanować proces lakierowania,
3) przedstawić plan działania nauczycielowi,
4) uwzględnić ewentualne uwagi nauczyciela,
5) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bezpieczeństwa i higieny pracy,
6) wykonać czynności określone w ćwiczeniu,
7) kontrolować proces i efekty wykonania,
8) przedstawić efekty wykonania ćwiczenia nauczycielowi,
9) dokonać wspólnej oceny jakości wykonania i wyciągnąć wnioski na przyszłość.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 tekst przewodni,
 kształtownik z wyraz
nymi śladami korozji,
 narzędzia do oczyszczania powierzchni,
 lakier podkładowy do metalu,
 pędzle o różnej długości włosia
 sprzęt ochrony indywidualnej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
4.4.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz Tak Nie
1) wymienić czynności poprzedzające położenie każdej powłoki lakieru?
2) określić liczbę warstw materiału powłokowego na ostatniej warstwie
szpachlówki?
3) dobrać odpowiednie narzędzia do wykonania powłok lakierniczych?
4) określić czynności, które należy wykonać w celu przygotowania materiału
do lakierowania?
5) określić parametry lakieru, po przeczytaniu instrukcji na opakowaniu?
6) zmierzyć gęstość lakieru?
7) wymienić właściwości podłoża, na jakie należy zwrócić uwagę przed
malowaniem właściwym?
8) dostarczyć materiały lakiernicze na stanowisko robocze?
9) zorganizować stanowisko robocze do wykonywania powłok
lakierniczych?
10) nanieść farby lakiernicze na przygotowane podłoża?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
4.5. Warunki techniczne wykonywania i odbioru robót
4.5.1 Materiał nauczania
Przystępując do wykonywania prac, musimy znać ich zakres oraz oczekiwaną jakość
wykonania powłoki lakierniczej. Rozróżniamy dwa sposoby wykonania powłok
lakierniczych:
- zwykły, obejmujący gruntowanie, dwukrotne szpachlowanie, malowanie podkładowe
i nakładanie dwóch warstw nawierzchniowych,
- wysokojakościowy, obejmujący gruntowanie, dwukrotne szpachlowanie, wstępne
malowanie podkładowe, trzecie szpachlowanie, ostateczne malowanie podkładowe
i nakładanie dwóch warstw nawierzchniowych
W technice lakierniczej nie stosuje siÄ™ malowania uproszczonego, obejmujÄ…cego jedynie
gruntowanie, malowanie podkładowe i jednokrotne malowanie nawierzchniowe,
W przypadku lakierowania drewna, powłoki składają się zazwyczaj z 2-3 warstw lakieru
nawierzchniowego, nałożonego na warstwę lakieru podkładowego (na przykład kaponu).
Aby uzyskać podłogę o naprawdę dużej odporności na ścieranie, nakładamy dwie
warstwy lakieru nawierzchniowego na trzy warstwy lakieru podkładowego. Przykładem może
tu być gotowa deska podłogowa, dostępna na rynku materiałów budowlanych.
Rys. 2 Deska podłogowa z naniesioną powłoką lakierniczą [materiały reklamowe firm budowlanych]
Prace lakiernicze należy rozpoczynać po zakończeniu wszystkich prac budowlanych
i remontowych, a zatem również, po innych pracach malarskich, po cyklinowaniu
i tapetowaniu. Właściwe warunki wykonania, to umiarkowana wilgotność powietrza
i temperatura nie niższa niż 15°C (zalecana 20°C).
Lakierowanie na zewnątrz budynków wykonujemy od maja do września, w czasie
bezdeszczowej pogody, bez mgły i rosy, na dobrze wysuszonym podłożu i w temperaturze
przekraczajÄ…cej 15°C.
Odbiór gotowych powłok lakierniczych wykonuje się po 14 dniach od chwili wykonania.
W tym czasie powłoka uzyskuje 80% swojej końcowej twardości. Gdy zachodzi potrzeba
uzyskania przez powłokę lakierniczą optymalnej twardości już po kilku godzinach,
lakierowanie wykonuje się w specjalnych komorach lakierniczych, a polakierowaną powłokę
podgrzewa siÄ™ lampami elektrycznymi do temperatury kilkuset stopni. Lakierowanie to
nazywa się piecowym, jest bardzo drogie i dlatego stosuje się je przeważnie w przypadku
urządzeń o dużej wartości, na przykład karoserii samochodów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
W czasie odbioru jakościowego sprawdzeniu podlega:
" wygląd zewnętrzny (sprawdza się równomierność położenia, jednolitość barwy, brak
prześwitów, smug, plam i śladów pędzla),
" zgodność barwy z wzorcem,
" odporność na ścieranie,
" przyczepność,
" odporność na zmywanie wodą i wodą z mydłem,
" odporność na uderzenia (badana aparatem Du Ponta),
" elastyczność,
" twardość  sprawdzamy poprzez lekkie przesunięcie po powierzchni osełki
z miękkiego piaskowca (osełka nie powinna zostawić rys widocznych gołym okiem,
z odległości większej niż 0,5 metra).
Usterki i uszkodzenia powłok lakierniczych:
" bielenie powłoki, spowodowane nadmierną wilgotnością drewna, za niską temperaturą
powietrza lub lakieru,
" brak wyschnięcia lakieru, spowodowany nałożeniem go na zatłuszczoną powierzchnię
lub nieodpowiednim materiałem podkładu (olejny wypełniacz porów),
" zacieki, spowodowane zbyt niską lepkością lakieru, nanoszeniem za grubej warstwy,
niewłaściwym prowadzeniem pistoletu natryskowego,
" pękanie powłoki, spowodowane nałożeniem jej na nieodpowiedni podkład lub zbyt
grubą warstwą, nałożoną jednorazowo,
" pęcherze, powstające między innymi wtedy, gdy nagrzana woda z podłoża zamienia
się parę i wypycha powłokę; pęcherze ukazują się również na drewnie, gdy zostało
ono niedostatecznie wysuszone,
" marszczenie się powłoki, zachodzące wtedy, gdy nakłada się nową powłokę, nie
sprawdzając czy całkowicie i dokładnie wyschła warstwa poprzednia,
" plamy i zamglenia powłoki, spowodowane nałożeniem lakieru na niedostatecznie
oczyszczone i odkurzone powierzchnie,
" zanikanie połysku, spowodowane szlifowaniem niedostatecznie stwardniałych warstw
powłoki.
Powłoki z lakieru i emalii poliestrowych, chemoutwardzalnych, epoksydowych mogą
wykazywać następujące wady:
" brak utwardzenia powłoki, spowodowany dodatkiem za małej ilości utwardzacza,
" pęcherze powłoki, spowodowane przyjęciem nieodpowiednich parametrów natrysku,
niewłaściwym przygotowaniem podłoża lub jego zanieczyszczeniem,
" zła przyczepność powłoki, spowodowana zbytnią wilgotnością podłoża (drewna),
tłustymi zanieczyszczeniami,
" rysy na powierzchni powłoki, spowodowane stosowaniem papierów ściernych lub
past o grubym uziarnieniu, szlifowaniu w poprzek włókien drewna.
Drobne uszkodzenia powłok w postaci lokalnych zabrudzeń, można usunąć przez
zmywanie wodą lub wodą z dodatkiem detergentu. Niewielkie zarysowania i ubytki powłoki
można zlikwidować, nakładając w tych miejscach lakier o tych samych właściwościach co w
uszkodzonej powłoce, jednakże uzupełnienia takie zazwyczaj są widoczne. Lepszym
rozwiązaniem jest ułożenie nowych powłok, wymagające często usunięcia starych. Dokładne
informacje na ten temat zamieszczone są w programie jednostki modułowej 714[01]. Z1.09
Wykonywanie malarskich robót naprawczych i renowacyjnych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Odbiór ilościowy wykonujemy na podstawie obmiaru (ogólne informacje dotyczące
wykonywania obmiaru w robotach malarskich zawarte są w programie jednostki modułowej
714[01].Z1.01 Dobieranie materiałów, narzędzi i sprzętu do malowania.
Powierzchnie lakierowanych ścian, sufitów obmierza się w metrach kwadratowych,
według rzeczywistych wymiarów. Z obliczonej powierzchni nie potrąca się otworów i miejsc
nie malowanych mniejszych od 0,25 m2.
PowierzchniÄ™ pomalowanej stolarki budowlanej oblicza siÄ™, mierzÄ…c powierzchniÄ™
otworu w świetle ościeżnic i stosując właściwe współczynniki. Wielkość współczynników
podana jest osobno dla otworów drzwiowych i okiennych, z podziałem na rodzaje malowanej
stolarki (ilość i wielkość szyb, szczeblin, profili, ćwierćwałków, obramowań). Powierzchnię
podłóg, łącznie z listwami, obmierza się w świetle ścian surowych, potrącając miejsca nie
malowane o powierzchni powyżej 1 m2.
Powierzchnie elementów metalowych, ażurowych oblicza się w metrach kwadratowych,
według jednostronnej powierzchni ich rzutu.
Znając powierzchnię do malowania i zużycie lakieru, określone przez producenta na
opakowaniu można obliczyć zużycie lakieru w całym procesie lakierowania, uwzględniając
również liczbę nakładanych warstw.
Tabela 3. Współczynniki dla drzwi przy jednostronnym malowaniu skrzydeł
Lp Nazwa elementu Współczynnik
1 Skrzydła płytowe pełne lub z 1 szybą do 0,20 m2 powierzchni 1,00
2 Jak wyżej, płycinowe z obramowaniem gładkim 1,25
3 Jak wyżej, płycinowe z obramowaniem profilowym 1,50
4 Jak wyżej, z 2 lub więcej szybami o powierzchni każdej szyby do 0,10 m2 1,25
5 Jak wyżej, lecz z szybami o powierzchni ponad 0,10 m2 1,00
6 Jak wyżej, całkowicie oszklone z dolnym ramiakiem o wysokości do 30 cm 0,75
7 Ościeżnice łącznie z ćwierćwałkami 0,50
8 Opaska jednostronna gładka o szerokości do 10 cm 0,25
9 Jak wyżej, lecz profilowana o szerokości do 15 cm 0,50
Tabela 4. Współczynniki dla okien przy dwustronnym malowaniu skrzydeł
Lp Nazwa elementu Współczynnik
1 Skrzydła bez szczeblin 0,75
2 Jak wyżej, ze szczeblinami o powierzchni szyb do 0,05 m2 2,00
3 Jak wyżej, lecz do 0,10 m2 1,50
4 Jak wyżej, lecz do 0,20 m2 1,25
5 Jak wyżej, lecz ponad 0,20 m2 1,00
6 Naświetla malowane dwustronnie, bez szczeblin 1,00
7 Jak wyżej, lecz ze szczeblinami 1,25
8 Ościeżnice z ćwierćwałkami 0,75
9 Opaska jednostronna gładka o szerokości do 10 cm 0,25
10 Jak wyżej, lecz profilowane o szerokości do 15 cm 0,50
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Do obliczeń uproszczonych (szacunków) można przyjąć, że powierzchnię 1m2 posiada:
- 13 m standardowych ościeżnic,
- 16 m szczeblin,
- 6 m podokienników,
- 3 6 m szerokiej listwy przyściennej,
- 10 m wąskiej listwy przyściennej.
4.5.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie warstwy występują w powłoce lakierowej zwykłej?
2. Jakie warstwy występują w powłoce lakierowej wysokojakościowej?
3. Jakiego rodzaju malowania nie stosuje siÄ™ w technice lakierniczej?
4. Jakie prace powinny być zakończone, przed przystąpieniem do prac lakierniczych?
5. W jakiej temperaturze zaleca siÄ™ wykonywanie prac lakierniczych?
6. W jakim terminie po zakończeniu prac, dokonuje się odbioru powłok lakierniczych?
7. Co podlega sprawdzeniu przy odbiorze powłok lakierniczych?
8. Na jakiej podstawie dokonujemy odbioru jakościowego?
9. Jak obliczamy powierzchnię powłok lakierniczych przy malowaniu stolarki okiennej i
drzwiowej?
10. Jakie znasz usterki powłok lakierniczych?
11. Czym spowodowane jest marszczenie się powłoki lakierniczej?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj odbioru jakościowego
a) fragmentu polakierowanej boazerii drewnianej lub parkietu drewnianego,
b) polakierowanej konstrukcji drzwi.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) dokonać oględzin polakierowanych elementów,
2) zidentyfikować ewentualne wady i usterki,
3) określić ich przyczyny,
4) określić sposoby ich uniknięcia,
5) ocenić jakość lakierowania elementów,
6) zapisać wnioski,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie kolegom i nauczycielowi.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- fragmenty polakierowanych elementów,
- formularze oceny jakości lakierowania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Ćwiczenie 2
Wykonaj obmiar robót, dotyczący polakierowania powierzchni drzwi płytowych
jednoskrzydłowych, malowanych dwustronnie, o wymiarach 0,90 m x 2,10 m, z ościeżnicą
i ćwierćwałkami.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z dokumentacją techniczną,
2) wykonać obmiar robót,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
4) dokonać oceny prawidłowości otrzymanego wyniku obliczeń.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 dokumentacja techniczna,
 kalkulator,
 tabela współczynników korekcyjnych.
Ćwiczenie 3
Na podstawie otrzymanej dokumentacji oblicz powierzchniÄ™ do lakierowania okna
zespolonego  szwedzkiego bez szczeblin o wymiarach: 1,40 m x 1,44 m z ościeżnicą i bez
ćwierćwałków, malowanego dwustronnie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
a) zapoznać się z dokumentacją techniczną,
b) dokonać obliczenia powierzchni przeznaczonej do lakierowania,
c) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
d) dokonać oceny prawidłowości otrzymanego wyniku obliczeń.
Wyposażenie stanowiska pracy:
 dokumentacja techniczna,
 kalkulator,
 tabela współczynników korekcyjnych.
Ćwiczenie 4
SporzÄ…dz
zapotrzebowanie materiałowe, w celu wykonania powłoki lakierniczej, na
podstawie załączonej dokumentacji technicznej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) zapoznać się z dokumentacją techniczną,
2) sporządzić wykaz zaplanowanych robót,
3) obliczyć powierzchnię do lakierowania,
4) określić zużycie materiałów na podstawie instrukcji producenta,
5) obliczyć na tej podstawie ilość potrzebnych materiałów,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
6) zapisać obliczenia w tabeli,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- dokumentacja techniczna,
- kalkulator,
- wzór tabeli zestawienia materiałowego.
4.5.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz Tak Nie
1) wymienić kolejne warstwy powłoki lakierniczej przy malowaniu zwykłym?
2) wymienić kolejne warstwy powłoki lakierniczej przy malowaniu
wysokojakościowym?
3) wymienić kolejne warstwy powłoki lakierniczej bezbarwnej, na podłożu
drewnianym?
4) określić, kiedy można rozpoczynać roboty lakiernicze?
5) określić, w jakim terminie dokonuje się odbioru powłok lakierniczych?
6) określić właściwości powłoki lakierniczej, podlegające sprawdzeniu
podczas odbioru jakościowego?
7) obliczyć lakierowaną powierzchnię elementów stolarki budowlanej?
8) obliczyć, ile materiału będzie potrzebne do polakierowania elementu
i sporządzić zapotrzebowanie materiałowe?
9) wymienić najczęściej występujące usterki i uszkodzenia powłok
lakierniczych?
10) określić, jaki błąd jest przyczyną braku połysku powłoki lakierniczej?
11) zidentyfikować usterki i uszkodzenia powłoki lakierniczej?
12) dokonać odbioru jakościowego polakierowanych powierzchni?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
4.6. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska przy
malowaniu materiałami lakierniczymi
4.6.1. Materiał nauczania
W robotach malarskich wykonywanych techniką lakierniczą, mają również w pełni
zastosowanie zasady dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy stosowane w innych
technikach. Występują w nich takie same zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia
pracowników przy:
" czynnościach przygotowania podłoża, głównie oczyszczania powierzchni metalowych
przez piaskowanie, opalanie lub wytrawianie,
" nanoszeniu farb metodą natryskową, na skutek tworzenia się mgły z materiału
malarskiego w powietrzu,
" nanoszeniu powłok z farb zawierających szkodliwe dla zdrowia składniki,
" obsługiwaniu mechanicznego sprzętu malarskiego.
Należy zatem pamiętać o konieczności pracy w hełmie ochronnym z dopływem świeżego
powietrza, przy usuwaniu starych powłok z podłoży metalowych metodą piaskowania,
ponieważ powstający pył może zawierać cząsteczki minii ołowianej (ze starego podkładu),
czy żółcieni chromowej (składnik emalii farb żółtych i zielonych), oraz o właściwym
obchodzeniu się ze sprzętem mechanicznym (zabezpieczenie przed porażeniem prądem
i przed utratą szczelności aparatu natryskowego.
W przypadku szlifowania starych powłok na podłożach drewnianych, należy zachować
takie same środki ostrożności, ponieważ pył z lakierów poliuretanowych jest również bardzo
szkodliwy dla zdrowia.
Dodatkowym zagrożeniem występującym w technice lakierniczej jest dużo większa
zawartość rozcieńczalników, między innymi benzyny lakowej, co może doprowadzić do zbyt
dużego (grożącego wybuchem lub zatruciem) zagęszczenia ich par w powietrzu, szczególnie
w pomieszczeniu o słabej wentylacji i wysokiej temperaturze.
Z tych powodów przy stosowaniu metody natrysku, konieczne są środki ochrony
indywidualnej w postaci masek, respiratorów, okularów ochronnych i rękawic, a prace
powinny być wykonywane w pomieszczeniach, w których skuteczność wentylacji jest
wystarczajÄ…ca do czterokrotnej wymiany powietrza w ciÄ…gu godziny.
W pomieszczeniach tych musi obowiązywać bezwzględny zakaz palenia, a natrysk
powinien być wykonywany przy pomocy dobrze zabezpieczonych sprężarek, stojących w
miarę możliwości poza pomieszczeniem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
4.6.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie czynniki mają wpływ na zagrożenie zdrowia, przy wykonywaniu prac malarskich
w technice lakierniczej?
2. Jakie zagrożenia dla zdrowia występują w czasie czyszczenia powierzchni drewnianych
przez szlifowanie?
3. Jakie zagrożenia dla zdrowia występują podczas nanoszenia farb zawierających
szkodliwe dla zdrowia składniki?
4. W czasie jakich prac konieczne jest stosowanie hełmu ochronnego?
5. Jakie substancje szkodliwe dla zdrowia zawierają stare powłoki lakiernicze?
6. Czym grozi zbyt duże zagęszczenie rozcieńczalników w powietrzu?
7. Jakie wymagania powinno spełniać pomieszczenie, w którym wykonywane są prace
lakiernicze?
8. Jakie zakazy obowiązują w pomieszczeniach, w których wykonywane są prace
lakiernicze?
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
UrzÄ…dzenia wentylacyjne dostarczajÄ… do pomieszczenia o wymiarach 20 m x 10 m x 4 m,
2500 m3 powietrza w ciągu godziny. Oblicz, czy pomieszczenie to może zostać przeznaczone
do wykonywania prac lakierniczych metodÄ… natryskowÄ….
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) dokonać niezbędnych obliczeń,
2) odpowiedzieć, na postawione w zadaniu pytanie,
3) zaprezentować wykonane ćwiczenie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- kalkulator.
Ćwiczenie 2
Przygotuj niezbędny sprzęt i środki ochrony osobistej do usunięcia starej powłoki
lakierniczej metodą piaskowania i zaprezentuj sposób ich użycia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
1) dobrać narzędzia, sprzęt, odzież ochronną i sprzęt ochrony indywidualnej, zgodnie
z wymogami bezpieczeństwa i higieny pracy,
2) zaprezentować wykonane ćwiczenie, określając przyczyny stosowania wybranego
sprzętu ochrony indywidualnej,
3) zapisać wnioski do dzienniczka.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
Wyposażenie stanowiska pracy:
 piaskownica,
 hełm ochronny z dopływem świeżego powietrza,
 rękawice ochronne,
 odzież i obuwie ochronne.
4.6.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz Tak Nie
1) wymienić zagrożenia dla zdrowia przy wykonywaniu prac lakierniczych
metodÄ… natryskowÄ…?
2) omówić zagrożenia dla zdrowia, występujące w czasie czyszczenia
powierzchni drewnianych przez szlifowanie?
3) wymienić sytuacje, w których stosowanie hełmu ochronnego jest
obowiÄ…zkowe?
4) omówić zagrożenia dla zdrowia, występujące podczas nanoszenia farb
zawierających szkodliwe składniki?
5) wymienić, jakie szkodliwe dla zdrowia substancje zawierają stare powłoki
lakiernicze?
6) określić zabezpieczenia stosowane przy usuwaniu starych powłok, metodą
piaskowania?
7) wyjaśnić, czym grozi zbyt duże zagęszczenie rozcieńczalników
w powietrzu?
8) omówić wymagania, jakie powinno spełniać pomieszczenie, w którym
wykonywane sÄ… prace lakiernicze?
9) dobrać właściwe środki ochrony indywidualnej, wymagane przy pracach
lakierniczych?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności. Są to zadania wielokrotnego wyboru.
5. Test składa się z zadań o różnym stopniu trudności z zakresu poziomu podstawowego (P)
i ponadpodstawowego (PP).
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki błędną odpowiedz
zaznacz kółkiem, a następnie
zakreśl odpowiedz
prawidłową.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż rozwiązanie
tego zadania na póz
niej.
9. Na rozwiÄ…zanie testu masz 35 minut.
Powodzenia
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Papier ścierny ma na odwrocie symbol P 120. Litera P oznacza, że jest to
standaryzowany materiał ścierny, liczba zaś oznacza
a) wielkość arkusza papieru ściernego.
b) liczbę ziaren materiału ściernego w 1 centymetrze kwadratowym papieru.
c) wydajność arkusza w centymetrach kwadratowych.
d) trwałość materiału ściernego w skali Mohsa.
2. Warstwa farby lub emalii, nałożona na powierzchnię podłoża, powoduje w mniejszym
lub większym stopniu przysłonienie jego barwy. Cechę taką nazywamy
a) grubością powłoki.
b) światłotrwałością powłoki.
c) zdolnością krycia powłoki.
d) zdolnością odbijania światła.
3. Obliczenie potrzebnej ilości farby wykonuje się na podstawie
a) obliczonej powierzchni do pomalowania i określonego przez producenta zużycia
farby.
b) obliczonej powierzchni do pomalowania.
c) określonego przez producenta zużycia farby.
d) pojemności pojemnika farby i określonego przez producenta zużycia farby.
4. Do robót malarskich z zastosowaniem lakieru można przystąpić w temperaturze
otoczenia nie niższej niż
a) 10 °C.
b) 15 °C.
c) 20 °C.
d) 22 °C.
5. Jakie powłoki stosuje się do wykończenia powierzchni z drewna?
a) Epoksydowe.
b) Chlorokauczukowe.
c) Poliwinylowe.
d) Poliuretanowe.
6. Pomieszczenie, w którym prowadzone są roboty lakiernicze powinno mieć wentylację
o wydajności wystarczającej do wymiany powietrza
a) dwukrotnie w ciÄ…gu godziny.
b) czterokrotnie w ciÄ…gu godziny.
c) sześciokrotnie w ciągu godziny.
d) siedmiokrotnie w ciÄ…gu godziny.
7. Ziarna piasku stosowanego do piaskowania powinny mieć grubość
a) 0,17 mm  0,70 mm.
b) 0,8 mm  1,2 mm.
c) 1,0 mm 1,5 mm.
d) 1,2 mm 1,7 mm.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
8. Szczotki druciane stosowane sÄ… przez malarzy
a) do usuwania starych powłok lakierniczych.
b) do wykonywania powłok lakierniczych imitujących drewno.
c) do usuwania łuszczących się powłok klejowych.
d) do usuwania zanieczyszczeń na podłożach metalowych.
9. Lampy lutownicze sÄ… stosowane do
a) podgrzewania podłoża metalowego przy malowaniu w okresie zimowym.
b) osuszania wilgotnego drewna przed malowaniem.
c) podgrzewania tapet z tworzyw sztucznych przed klejeniem, aby stały się bardziej
elastyczne.
d) usuwania starych powłok lakierniczych.
10. Emalie różnią się tym od lakierów, że dodatkowo zawierają
a) pigmenty.
b) plastyfikatory.
c) sykatywy.
d) domieszki poprawiające rozlewność.
11. Podczas usuwania starych powłok lakierniczych metodą piaskowania stosuje się hełm
ochronny z dopływem świeżego powietrza, aby
a) ochronić oczy przed posiadającym ogromną prędkość piaskiem.
b) obronić się przed wdychaniem pyłów, zawierających związki metali ciężkich,
znajdujÄ…cych siÄ™ w starych zabezpieczeniach antykorozyjnych.
c) obronić się przed wdychaniem trujących dymów, powstających z topienia się starych
powłok w wysokiej temperaturze, wywołanej przez bombardowanie posiadającym
ogromną prędkość piaskiem.
d) ochronić oczy i płuca przed rozpuszczalnikami używanymi w procesie piaskowania.
12. Po jakim czasie od wykonania dokonuje się odbioru powłok lakierniczych?
a) 7 dniach.
b) 10 dniach.
c) 14 dniach.
d) 21 dniach.
13. Czym usuwamy plamy sinizny z drewna?
a) Sykatywami.
b) Plastyfikatorami.
c) Roztworem kwasu solnego.
d) Perhydrolem.
14. Lakiery i emalie syntetyczne piecowe określamy jako takie,
a) które produkowane są w specjalnych komorach lub piecach elektrycznych
o regulowanej temperaturze.
b) którymi można malować przedmioty narażone na działanie ognia.
c) których wysychanie odbywa się w specjalnych piecach.
d) które stosowane są do malowania grzejników C.O. i pieców ogrzewczych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
15. Lakier nitrocelulozowy ogólnego stosowania stosowany jest głównie do
a) rozcieńczania lakierów asfaltowych.
b) rozcieńczania kitów szpachlowych nitrocelulozowych.
c) wykonywania powłok na podłożach metalowych.
d) wykonywania powłok na podłożach drewnianych.
16. Powstanie zacieków przy ręcznym wykonywaniu powłoce lakierowej mogło być
spowodowane
a) zbyt niskÄ… temperaturÄ…, w jakiej przeprowadzono lakierowanie.
b) zbyt dużą ilością lakieru na pędzlu.
c) zapyleniem podłoża.
d) zatłuszczeniem podłoża.
17. Przy wykonywaniu powłok lakierniczych, największe zagrożenie dla zdrowia powoduje
nanoszenie powłok
a) pędzlem.
b) tamponem.
c) aparatem natryskowym.
d) metodÄ… polewania.
18. Jakim narzędziem nanosimy farbę podkładową na podłoża metalowe?
a) Pędzlem o wydłużonym włosiu.
b) Pędzlem o krótkim włosiu.
c) Pistoletem natryskowym.
d) Wałkiem malarskim.
19. Do mierzenia gęstości materiału lakierniczego używa się
a) aparatu Du Ponta.
b) aparatu Vicata.
c) kubka Forda.
d) menzurki.
20. W jaki sposób szlifujemy podłoża drewniane?
a) Zawsze wzdłuż słojów.
b) Drewno wzdłuż słojów, a szpachlówkę prostopadle do słojów.
c) Drewno prostopadle do słojów, a szpachlówkę wzdłuż słojów.
d) Zawsze prostopadle do słojów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko ................................................................................................
Wykonywanie powłok lakierniczych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1
a b c d
2
a b c d
3
a b c d
4
a b c d
5
a b c d
6
a b c d
7
a b c d
8
a b c d
9
a b c d
10
a b c d
11
a b c d
12
a b c d
13
a b c d
14
a b c d
15
a b c d
16
a b c d
17
a b c d
18
a b c d
19
a b c d
20
a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
6. LITERATURA
1. Akademia Technik Malarskich (materiały szkoleniowe): Kolory w budownictwie.
Wrocław 2003
2. Bablick M.: Roboty malarskie i lakiernicze. Instalator Polski, Warszawa 1999
3. Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i higiena pracy dla szkół zasadniczych. WSiP,
Warszawa 2000
4. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia. WSiP, Warszawa 1999
5. Nowy Poradnik majstra budowlanego. Arkady, Warszawa 2005
6. Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITE, Radom 2000
7. Szymański E.: Materiałoznawstwo budowlane. WSiP, Warszawa 2003
8. Wolski Z.: Roboty malarskie. Technologia WSiP. Warszawa 2000
9. Wolski Z.: Zarys materiałoznawstwa budowlanego. WSiP, Warszawa 1994
Normy i katalogi:
1. Katalog Nakładów Rzeczowych nr 2-02.  Orgbud Spółka z o.o. Warszawa 1998
2. Katalog Polskich Norm 2000. Wybór norm budowlanych cz. 1-3. Polski Komitet
Normalizacyjny, Warszawa 2000
Akty prawne:
3. Ustawa z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2003 r. nr 207, poz. 2016
z póz
niejszymi zmianami),
4. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa
i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. Nr 47, poz. 41),
5. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 20 września 2001 r. w sprawie bezpieczeństwa
i higieny pracy podczas eksploatacji maszyn i innych urządzeń technicznych do robót
ziemnych, budowlanych i drogowych (Dz. U. Nr 118, poz. 1263).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41