MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Piotr Nowak
Identyfikowanie czynników środowiska pracy
315[01].Z1.01
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr in\
. Joanna Stępień
dr in\
. Rafał Bator
Opracowanie redakcyjne:
mgr in\
. Piotr Nowak
Konsultacja:
dr in\
. Anna Kordowicz-Sot
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 315[01].Z1.01
 Identyfikowanie czynników środowiska pracy , zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu technik bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 4
3. Cele kształcenia 5
4. Przykładowe scenariusze zajęć 6
5. Ćwiczenia 10
5.1. Metody identyfikowania czynników środowiska pracy 10
5.1.1. Ćwiczenia 10
5.2. Ocena poziomu zagro\
eń ze strony czynników środowiska pracy 12
5.2.1. Ćwiczenia 12
5.3. Ocena szkodliwości dla zdrowia i zagro\
eń ze strony wprowadzanych do
u\
ytku substancji, materiałów i procesów technologicznych 18
5.3.1. Ćwiczenia 18
5.4. Ocena budynków, miejsc pracy, terenu zakładu pracy oraz maszyn
i urządzeń pod względem spełniania wymagań bezpieczeństwa i higieny
pracy 19
5.4.1. Ćwiczenia 19
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 22
7. Literatura 35
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela  Identyfikowanie czynników
środowiska pracy, który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole
kształcącej w zawodzie technik bezpieczeństwa i higieny pracy.
W poradniku zawarte sÄ…:
- wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć ju\
ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,
- cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,
- przykładowe scenariusze zajęć,
- przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania
uczenia oraz środkami dydaktycznymi,
- ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,
- literaturÄ™.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone ró\
nymi metodami ze
szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. samokształcenia
kierowanego, tekstu przewodniego. Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być
zró\
nicowane, począwszy od samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.
315[01].Z1
Materialne środowisko pracy
315[01].Z1.02
315[01]Z1.01
Oddziaływanie
Identyfikowanie czynników
przedsiębiorstwa
środowiska pracy
przemysłowego na
środowisko przyrodnicze
315[01].Z1.03
Podejmowanie działań
w przypadku zagro\
eń
zdrowia i \
ycia człowieka
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- korzystać z ró\
nych z
ródeł informacji,
-
-
-
- analizować i czytać ze zrozumieniem przepisy prawne,
-
-
-
- uczestniczyć w dyskusji,
-
-
-
- prezentować efekty swojej pracy,
-
-
-
- współpracować w grupie,
-
-
-
- wyciągać i uzasadniać wnioski z wykonanych ćwiczeń.
-
-
-
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- zidentyfikować czynniki niebezpieczne, szkodliwe dla zdrowia i ucią\
liwe,
- zidentyfikować z
ródła zagro\
eń zawodowych występujących w przedsiębiorstwie,
- ocenić wpływ czynników szkodliwych na zdrowie i bezpieczeństwo pracowników,
- ocenić wpływ czynników szkodliwych na lokalne środowisko pracy,
- ocenić na podstawie analizy poziom zagro\
eń powodowanych przez czynniki
niebezpieczne, szkodliwe i uciÄ…\
liwe występujące w procesach pracy,
- ocenić wprowadzane do u\
ytku substancje, stosowane materiały i procesy technologiczne
w zakresie szkodliwości dla zdrowia i zagro\
eń wypadkowych,
- dokonać analizy i ocenić etapy procesów inwestycyjnych, konstrukcyjnych
i technologicznych pod względem zgodności z przepisami i normami bezpieczeństwa
i higieny pracy,
- ocenić budynki i miejsca pracy oraz teren przedsiębiorstwa pod względem spełniania
wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy,
- ocenić maszyny, urządzenia oraz instalacje pod względem wymagań bezpieczeństwa
i higieny pracy,
- skorzystać z dokumentacji technicznej, norm oraz przepisów prawnych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & .
Modułowy program nauczania: Technik bezpieczeństwa i higieny pracy 315[01]
Moduł: Materialne środowisko pracy 315[01].Z1
Jednostka modułowa: Identyfikowanie czynników środowiska pracy
315[01].Z1.01
Temat: Identyfikacja zagro\
eń na stanowisku pracy.
Cel ogólny: Nabycie umiejętności identyfikowania zagro\
eń na stanowisku pracy.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- posłu\
yć się dokumentacją dotyczącą bhp na stanowisku pracy,
-
-
-
- zidentyfikować zagro\
enia na stanowisku pracy na podstawie dokumentacji.
-
-
-
W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:
- korzystania z dokumentacji,
-
-
-
- określania zało\
eń do zadań.
-
-
-
Metody nauczania uczenia siÄ™:
- dyskusja dydaktyczna,
- ćwiczenia.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- zbiorowa,
-
-
-
- indywidualna.
-
-
-
Czas: 2 godziny dydaktyczne.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do zajęć nauczyciel powinien: przygotować kartę ćwiczeń
z załącznikami niezbędnymi do zidentyfikowania zagro\
eń na analizowanym stanowisku.
Mo\
na w tym celu wykorzystać załączniki do zadania egzaminacyjnego egzaminu
praktycznego potwierdzającego kwalifikacje zawodowe (styczeń 2008) dla zawodu technik
bhp zamieszczonego na stronach Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Warszawie;
przygotować foliogramy z dokumentacją niezbędną do określania zagro\
eń dla ró\
nych
stanowisk pracy.
Treść ćwiczenia do wykonania w czasie zajęć
Zidentyfikuj zagro\
enia na stanowisku pracy szwaczki szyjÄ…cej na maszynie typu
stębnówka w zakładzie produkującym konfekcję lekką. Praca szwaczki odbywa się
w systemie dwuzmianowym. Pracownica wyposa\
ona jest w odzie\
i obuwie robocze.
Uczeń powinien:
1) przeanalizować Opis pomieszczenia pracy szwaczek (Załącznik 1 do karty ćwiczeń),
2) przeanalizować Charakterystykę techniczną maszyny szwalniczej typu stębnówka
(Załącznik 2 do karty ćwiczeń),
3) przeanalizować Instrukcję bhp obsługi maszyn szyjących (Załącznik 3 do karty ćwiczeń),
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4) wypisać zało\
enia zadania czyli dane niezbędne do wykonania zadania wynikające
z treści zadania i załączników,
5) przeprowadzić identyfikację zagro\
eń na analizowanym stanowisku.
Åšrodki dydaktyczne:
- karta ćwiczeń,
-
-
-
- Opis pomieszczenia pracy szwaczek,
-
-
-
- Charakterystyka techniczna maszyny szwalniczej typu stębnówka,
-
-
-
- Instrukcja bhp obsługi maszyn szyjących.
-
-
-
Tabela 1. Przebieg zajęć
Ogniwo zajęć/ Czynności prowadzącego, Czynności ucznia Środki Metody
Czas podstawowe treści dydaktyczne kontroli
Metody i oceny
Wzbudzenie Wyjaśnienie tematu, zadawanie Analizują temat zajęć, Wyjaśnienie, Pytania
zainteresowań pytań na temat doświadczeń udzielają odpowiedzi dyskusja wstępne
słuchaczy dotyczących
identyfikowaniu zagro\
eń
w ró\
nych sytuacjach
\
yciowych i na stanowiskach
pracy
Zaznajomienie Wyjaśnienie celów i przebiegu Analizują cele Wyjaśnienie,
z celami zajęć zajęć, i przebieg zajęć
Przypomnienie Sprawdzenie znajomości Udzielają odpowiedzi Dyskusja Pytania
materiału znanego dotyczących metod identyfikacji sprawdzające
zagro\
eń na stanowisku pracy
Prezentowanie Dokumentacja niezbędna do Słuchają wyjaśnień, Rzutnik, Pytania
nowego materiału identyfikacji zagro\
eń na wykonują notatki, foliogramy sprawdzające
stanowisku pracy, sposób zadają pytania z dokumentacją
wykorzystania tej dokumentacji stanowisk pracy
/pokaz,
wyjaśnienie
Zadanie Omówienie sposobu wykonania Zapoznają się z: treścią Rzutnik, Pytania
uczestnikom ćwiczenia ze szczególnym ćwiczenia, ze sposobem foliogramy, sprawdzające
zadania do uwzględnieniem określenia określenia zało\
eń do tekst ćwiczenia,
wykonania zało\
eń do zadania zadania karta ćwiczeń
/wyjaśnienie,
pokaz
Nadzorowanie Udzielanie indywidualnych Określają dane do Tekst Kontrola pracy,
wykonania wyjaśnień rozwiązania zadania ćwiczenia, karta wyniki ćwiczeń
zadanego zadania ćwiczeń,
z załącznikami
/ćwiczenie
Usystematyzowani Omówienie wyników Prezentują wyniki Karty ćwiczeń Pytania
e i powtórzenie wykonania ćwiczeń, objaśnienie pracy, poprawiają uczniów z sprawdzające,
omawianych przyczyn popełnionych błędów, błędy, zadają pytania, rozwiązanym
zagadnień przedstawienie sytuacji, w udzielają odpowiedzi zadaniem
których mo\
na posługiwać /pogadanka,
zdobytÄ… wiedzÄ… dyskusja
Ewaluacja zajęć Zadawanie pytań dotyczących Informują o swoich Dyskusja, Pytania do
przebiegu zajęć, obserwacja wra\
eniach i stopniu odpowiedzi na ewaluacji
pracy uczniów osiągnięcia zakładanych pytania
celów zajęć
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & .& & & & & .
Modułowy program nauczania: Technik bezpieczeństwa i higieny pracy 315[01]
Moduł: Materialne środowisko pracy 315[01].Z1
Jednostka modułowa: Identyfikowanie czynników środowiska pracy
315[01].Z1.01
Temat: Pomiar i ocena nara\
enia na mikroklimat gorÄ…cy.
Cel ogólny: Nabycie umiejętności oceny mikroklimatu.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- przygotować miernik mikroklimatu do pracy,
-
-
-
- przeprowadzić pomiar mikroklimatu,
-
-
-
- sporządzić raport z pomiarów,
-
-
-
- przeprowadzić ocenę nara\
enia na mikroklimat gorÄ…cy.
-
-
-
W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:
- korzystania z norm i instrukcji obsługi urządzeń,
-
-
-
- formułować wnioski z badań.
-
-
-
Metody nauczania uczenia siÄ™:
- pogadanka,
-
-
-
- wykład,
-
-
-
- pokaz z objaśnieniem,
-
-
-
- obserwacja,
-
-
-
- dyskusja dydaktyczna,
-
-
-
- ćwiczenie.
-
-
-
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca w zespole,
-
-
-
- praca indywidualna.
-
-
-
Czas: 4 godziny dydaktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- stanowisko obsługi pieca piekarskiego,
-
-
-
- miernik mikroklimatu,
-
-
-
- instrukcja do wykonania ćwiczenia,
-
-
-
- rozporzÄ…dzenie MPiPS z 29 listopada 2002 r. w sprawie najwy\
szych dopuszczalnych
-
-
-
stÄ™\
eń i natę\
eń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy,
- PN-85\N-08011 Ergonomia. Åšrodowiska gorÄ…ce. Wyznaczanie obciÄ…\
eń termicznych,
-
-
-
- PN-88\N-08008 Ergonomia. Środowiska gorące. Analityczne określanie i interpretacja
-
-
-
stresu cieplnego oparte na podstawie obliczenia wymaganej ilości potu,
- karta ćwiczeń, druk  raport z pomiarów,
-
-
-
- materiały pomocnicze.
-
-
-
Wskazówki do realizacji
Zajęcia powinny odbywać się w pracowni bhp i w zakładzie piekarniczym Przed
przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien: zorganizować wycieczkę dydaktyczną
uczniów do piekarni; przygotować kartę ćwiczenia i materiały pomocnicze zawierające
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
wyciągi z norm określania mikroklimatu, opis budowy miernika i instrukcje obsługi miernika,
omówić metodykę pomiaru i zasady bhp obowiązujące na zajęciach. W piekarni
przeprowadzić pokaz pomiaru mikroklimatu umiarkowanego w pracowni i przedstawić
ró\
nice przy badaniu mikroklimatu umiarkowanego i gorącego. Po wykonaniu ćwiczenia
nauczyciel powinien sprawdzić raporty z pomiarów.
Przebieg zajęć:
Faza wstępna (zajęcia w pracowni dydaktycznej)
1. Określenie tematu zajęć i szczegółowych celów kształcenia.
2. Przedstawienie zasad bhp obowiązujących na zajęciach, w piekarni.
3. Praca uczniów z tekstem materiału nauczania 4.3. poradnika ucznia.
4. Analiza obsługi miernika, zasad pomiaru i normami.
5. Przeprowadzenie pokazu pomiaru w pracowni dla mikroklimatu umiarkowanego.
Faza właściwa (zajęcia w zakładzie pracy)
1. Przygotowanie miernika do pracy.
2. Przeprowadzenie pomiaru kolejno przez wszystkich uczniów.
3. Zapis wyników.
Zakończenie zajęć ( zajęcia w pracowni przedmiotowej)
1. Sporządzenie raportu z pomiarów.
2. Porównanie otrzymanych wyników z wartościami normatywnymi.
3. Określenie wniosków z ćwiczenia.
4. Omówienie wyników uzyskanych przez poszczególnych uczniów.
5. Uzyskanie informacji zwrotnej do ewaluacji zajęć.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach
Anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności.
Ankieta dla ucznia
Zakreśl lub uzupełnij właściwą odpowiedz
.
1. Zajęcia i wycieczka na temat Pomiar i ocena nara\
enia na mikroklimat gorÄ…cy to dla mnie:
strata czasu;
z
ródło informacji o stosowaniu list kontrolnych;
okazja do nabycia umiejętności praktycznych
2. Na wycieczce szczególnie podobało mi się:& & & & & & & & & & & & & & & & & & &
3. Na wycieczce nie podobało mi się: & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
4. W czasie wykonywania ćwiczenia trudne było dla mnie .......................................................
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
5. ĆWICZENIA
5.1. Metody identyfikowania czynników środowiska pracy
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wpisz w odpowiednie miejsce w tabeli wymienione poni\
ej czynniki występujące
w środowisku pracy.
Hałas, prąd elektryczny, tlenek węgla, mikroklimat zimny, pył drzewny, chrom, bakterie,
drgania mechaniczne, benzen, promieniowanie podczerwone, kwas azotowy, wirusy,
rozpuszczalniki.
Czynniki Rodzaj czynnika
biologiczne
chemiczne
fizyczne
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien przygotować kartę ćwiczeń.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować Materiał nauczania 4.1 poradnika,
2) przeanalizować jakie czynniki mają wpływ na pracę,
3) zakwalifikować wymienione czynniki do odpowiednich kategorii,
4) wypełnić tabelę.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenia.
-
-
-
Åšrodki dydaktyczne:
- karta ćwiczeń.
-
-
-
Ćwiczenie 2
Zidentyfikuj zagro\
enia na stanowisku pracy szlifierki taśmowej do drewna na podstawie
listy kontrolnej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien przygotować kartę ćwiczeń,
zaprezentować film  Zagro\
enia wypadkowe i zawodowe w zakładzie obróbki drewna oraz
przeprowadzić dyskusję na temat zagro\
eń wynikających z wykonywania pracy w zakładzie
obróbki drewna. W trakcie ćwiczenia sprawdzić prawidłowość wypełniania przez uczniów list
kontrolnych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować Materiał nauczania 4.1 poradnika,
2) określić rodzaje czynności wykonywanych przez pracownika na analizowanym
stanowisku,
3) przeprowadzić identyfikację zagro\
eń przy pomocy listy kontrolnej.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 dyskusja dydaktyczna,
 ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- karta ćwiczeń,
-
-
-
- film  Zagro\
enia wypadkowe i zawodowe w zakładzie obróbki drewna . Produkcja:
-
-
-
Okręgowy Inspektorat Pracy w Bydgoszczy.
Ćwiczenie 3
Zidentyfikuj zagro\
enia na stanowisku pracy szwaczki, szyjÄ…cej na maszynie typu
stębnówka w zakładzie produkującym konfekcję lekką. Praca szwaczki odbywa się
w systemie dwuzmianowym. Pracownica wyposa\
ona jest w odzie\
i obuwie robocze.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien przygotować kartę ćwiczeń
z załącznikami do zidentyfikowania zagro\
eń na analizowanym stanowisku, mo\
na w tym
celu wykorzystać załączniki do zadania egzaminacyjnego egzaminu praktycznego
potwierdzającego kwalifikacje zawodowe (styczeń 2008) dla zawodu technik bhp
zamieszczonego na stronach Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Warszawie.
Po wykonaniu ćwiczenia przeprowadzić dyskusję na temat zagro\
eń wynikających
z wykonywania pracy na analizowanym stanowisku.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować Opis pomieszczenia pracy szwaczek (Załącznik 1 do karty ćwiczeń),
2) przeanalizować Charakterystykę techniczną maszyny szwalniczej typu stębnówka
(Załącznik 2 do karty ćwiczeń),
3) przeanalizować Instrukcję bhp obsługi maszyn szyjących (Załącznik 3 do karty ćwiczeń),
4) wypisać zało\
enia zadania czyli dane niezbędne do wykonania zadania wynikające
z treści zadania i załączników,
5) przeprowadzić identyfikację zagro\
eń na analizowanym stanowisku.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 dyskusja dydaktyczna,
 ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- karta ćwiczeń,
-
-
-
- Opis pomieszczenia pracy szwaczek,
-
-
-
- Charakterystyka techniczną maszyny szwalniczej typu stębnówka,
-
-
-
- Instrukcja bhp obsługi maszyn szyjących.
-
-
-
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
5.2. Ocena poziomu zagro\
eń ze strony czynników środowiska
pracy
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj pomiaru i oceny nara\
enia na hałas, odniesiony do 8-godzinnego dnia pracy,
pracownika obsługującego urządzenie będące z
ródłem hałasu ustalonego, przez 6 godzin i 20
minut dziennie.
Wskazówki do realizacji
Zajęcia powinny odbywać się w zakładzie ze stanowiskiem będącym z
ródłem hałasu
ustalonego. Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien: zorganizować
wycieczkę dydaktyczną uczniów; omówić metodykę pomiaru i przeprowadzić pokaz
przeprowadzania pomiaru; omówić zasady bhp obowiązujące na zajęciach, w danym
zakładzie, przygotować kartę ćwiczenia. Po wykonaniu ćwiczenia nauczyciel powinien
sprawdzić wyniki pracy i poprowadzić dyskusję na temat uzyskanych wyników oraz
przebiegu zajęć w warunkach istniejących w zakładzie pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować Materiał nauczania 4.2 poradnika,
2) przeanalizować metodykę pomiaru zawartą w instrukcji do wykonania ćwiczenia,
3) przygotować miernik do pracy,
4) wykonać 3 serie pomiarowe i zanotować wyniki pomiarów,
5) obliczyć średnią arytmetyczną wyników pomiarów,
6) obliczyć poziom ekspozycji odniesiony do 8-godzinnego dnia pracy,
7) sporządzić raport z pomiarów,
8) porównać otrzymany wynik z wartością normatywną,
9) określić wnioski z ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 obserwacja,
 dyskusja dydaktyczna,
 ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- z
ródło hałasu ustalonego,
-
-
-
- miernik hałasu,
-
-
-
- kalkulator,
-
-
-
- rozporzÄ…dzenie MPiPS z 29 listopada 2002 r. w sprawie najwy\
szych dopuszczalnych
-
-
-
stÄ™\
eń i natę\
eń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy,
- druk  raport z pomiarów,
-
-
-
- karta ćwiczenia.
-
-
-
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Ćwiczenie 2
Dokonaj pomiaru i oceny nara\
enia na drgania miejscowe, odniesione do 8-godzinnego
dnia pracy, pracownika pracujÄ…cego wiertarkÄ… udarowÄ… przez 60 minut w niezmiennych
warunkach.
Wskazówki do realizacji
Zajęcia powinny odbywać się w zakładzie wykonującym prace wiertarką udarową. Przed
przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien: przygotować kartę ćwiczenia, omówić
metodykę pomiaru i przeprowadzić pokaz przeprowadzania pomiaru; omówić zasady bhp
obowiązujące na zajęciach w zakładzie. Po wykonaniu ćwiczenia nauczyciel powinien
sprawdzić wyniki pracy i poprowadzić dyskusję na temat uzyskanych wyników oraz
przebiegu zajęć w warunkach istniejących w zakładzie pracy.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować Materiał nauczania 4.2 poradnika,
2) przeanalizować metodykę pomiaru zawartą w instrukcji do wykonania ćwiczenia,
3) wykonać po 3 pomiary przyspieszeń drgań, w kierunkach x, y i z,
4) obliczyć średnie arytmetyczne poszczególnych zmierzonych wartości,
5) obliczyć sumę wektorową przyspieszeń drgań,
6) obliczyć ekspozycję na drgania, równowa\
nÄ… dla 8 godzin pracy,
7) sporządzić raport z pomiarów,
8) porównać otrzymany wynik z wartością normatywną,
9) określić wnioski z ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 obserwacja,
 ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- wiertarka udarowa,
-
-
-
- miernik drgań,
-
-
-
- kalkulator,
-
-
-
- rozporzÄ…dzenie MPiPS z 29 listopada 2002 r. w sprawie najwy\
szych dopuszczalnych
-
-
-
stÄ™\
eń i natę\
eń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy,
- druk  raport z pomiarów,
-
-
-
- karta ćwiczenia.
-
-
-
Ćwiczenie 3
Dokonaj pomiaru i oceny nara\
enia na pyły drewna sosnowego, pracownika
obsługującego szlifierkę taśmową do drewna przez 1 godzinę w ciągu zmiany roboczej.
Wskazówki do realizacji
Zajęcia powinny odbywać się w pracowni bhp i w zakładzie stolarskim. Przed
przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien: zorganizować wycieczkę dydaktyczną
uczniów, przygotować kartę ćwiczenia, omówić metodykę pomiaru, zasady bhp obowiązujące
na zajęciach w zakładzie; przeprowadzić pokaz pomiaru na badanym stanowisku a następnie
w pracowni pokaz ustalenia masy pobranej próbki. Po wykonaniu ćwiczenia nauczyciel
powinien sprawdzić raporty z pomiarów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować Materiał nauczania 4.2 poradnika,
2) przeanalizować metodykę pomiaru zawartą w instrukcji do wykonania ćwiczenia,
3) przygotować miernik do pracy,
4) przeprowadzić pomiar,
5) ustalić masę pobranej próbki pyłu,
6) zanotować wyniki pomiarów,
7) obliczyć stę\
enie pyłu,
8) porównać otrzymany wynik z wartością normatywną,
9) sporządzić raport z pomiaru,
10) podać wnioski z ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 wykład,
 ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- stanowisko obsługi szlifierki taśmowej do drewna,
-
-
-
- pyłomierz indywidualny,
-
-
-
- waga laboratoryjna,
-
-
-
- kalkulator,
-
-
-
- rozporzÄ…dzenie MPiPS z 29 listopada 2002 r. w sprawie najwy\
szych dopuszczalnych
-
-
-
stÄ™\
eń i natę\
eń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy,
- druk  raport z pomiarów,
-
-
-
- karta ćwiczenia.
-
-
-
Ćwiczenie 4
Dokonaj pomiaru i oceny nara\
enia na tlenek węgla.
Wskazówki do realizacji
Zajęcia powinny odbywać się w pracowni bhp i przy stanowisku obsługi pieca
centralnego ogrzewania na paliwo stałe Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel
powinien: zorganizować wycieczkę dydaktyczną uczniów, przygotować kartę ćwiczenia,
omówić metodykę pomiaru, zasady bhp obowiązujące na zajęciach, przeprowadzić pokaz
pomiaru na badanym stanowisku, a następnie w pracowni pokaz ustalenia masy pobranej
próbki. Po wykonaniu ćwiczenia nauczyciel powinien sprawdzić raporty z pomiarów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować Materiał nauczania 4.2 poradnika,
2) przeanalizować metodykę pomiaru zawartą w instrukcji do wykonania ćwiczenia,
3) przygotować miernik do pracy,
4) przeprowadzić pomiar,
5) porównać otrzymany wynik z wartością normatywną,
6) sporządzić raport z pomiarów,
7) określić wnioski z ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 wykład,
 ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne
- stanowisko obsługi pieca centralnego ogrzewania na paliwo stałe,
-
-
-
- miernik CO,
-
-
-
- rozporzÄ…dzenie MPiPS z 29 listopada 2002 r. w sprawie najwy\
szych dopuszczalnych
-
-
-
stÄ™\
eń i natę\
eń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy,
- druk  raport z pomiarów,
-
-
-
- karta ćwiczenia.
-
-
-
Ćwiczenie 5
Dokonaj pomiaru i oceny nara\
enia na mikroklimat gorący przy obsłudze pieca
piekarniczego.
Wskazówki do realizacji
Zajęcia powinny odbywać się w pracowni bhp i w zakładzie piekarniczym Przed
przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien: zorganizować wycieczkę dydaktyczną
uczniów do piekarni, przygotować kartę ćwiczenia, omówić metodykę pomiaru i bhp
obowiązujące na zajęciach, w piekarni, przeprowadzić pokaz pomiaru mikroklimatu
umiarkowanego w pracowni i przedstawić ró\
nice przy badaniu mikroklimatu
umiarkowanego i gorącego. Po wykonaniu ćwiczenia nauczyciel powinien sprawdzić raporty
z pomiarów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować Materiał nauczania 4.2 poradnika,
2) przeanalizować metodykę pomiaru zawartą w instrukcji do wykonania ćwiczenia,
3) przygotować miernik do pracy,
4) przeprowadzić pomiar,
5) sporządzić raport z pomiarów,
6) porównać otrzymany wynik z wartością normatywną,
7) określić wnioski z ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 wykład,
 ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- stanowisko obsługi pieca piekarskiego,
-
-
-
- miernik mikroklimatu,
-
-
-
- instrukcja do wykonania ćwiczenia,
-
-
-
- rozporzÄ…dzenie MPiPS z 29 listopada 2002 r. w sprawie najwy\
szych dopuszczalnych
-
-
-
stÄ™\
eń i natę\
eń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy,
- druk  raport z pomiarów,
-
-
-
- karta ćwiczenia.
-
-
-
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Ćwiczenie 6
Dokonaj pomiaru i oceny natÄ™\
enia oświetlenia elektrycznego na stanowisku
komputerowym.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien omówić metodykę pomiaru
i przeprowadzić pokaz przeprowadzania pomiaru; przygotować kartę ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować Materiał nauczania 4.2 poradnika,
2) przeanalizować metodykę pomiaru zawartą w instrukcji do wykonania ćwiczenia,
3) przygotować miernik do pracy,
4) przeprowadzić pomiar,
5) sporządzić raport z pomiarów,
6) porównać otrzymany wynik z wartością normatywną,
7) określić wnioski z ćwiczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne
- stanowisko komputerowe,
-
-
-
- instrukcja do wykonania ćwiczenia,
-
-
-
- PN-EN 12464 1:2004 Oświetlenie miejsc pracy,
-
-
-
- druk  raport z pomiarów,
-
-
-
- karta ćwiczenia.
-
-
-
Ćwiczenie 7
Przeprowadz
analizę porównawczą zapylenia na stanowisku pakowania cementu
portlandzkiego w worki. Pomiary wykazały wartości: pył całkowity  15 mg/m3, pył
respirabilny  5mg/m3.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien: omówić zastosowanie
praktyczne metody, przygotować kartę ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować Materiał nauczania 4.2 poradnika,
2) wyszukaj wartości NDS dla ka\
dej frakcji pyłu,
3) obliczyć krotność dla ka\
dej frakcji,
4) określić wnioski.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
 Åšrodki dydaktyczne:
- rozporzÄ…dzenie MPiPS z 29 listopada 2002 r. w sprawie najwy\
szych dopuszczalnych
-
-
-
stÄ™\
eń i natę\
eń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy,
- karta ćwiczenia.
-
-
-
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
5.3. Ocena szkodliwości dla zdrowia i zagro\
eń ze strony
wprowadzanych do u\
ytku substancji, materiałów
i procesów technologicznych
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ stopień szkodliwości procesu technologicznego, obejmującego 3 stanowiska
pracy, na których stwierdzono zagro\
enia o następującym ryzyku:
- stanowisko nr 1: 1 o du\
ym; 1 o średnim; 3 o małym,
-
-
-
- stanowisko nr 2: 2 o średnim; 3 o małym,
-
-
-
- stanowisko nr 3: 3 o średnim; 2 o małym.
-
-
-
Na stanowisku nr 1 zatrudniony jest 1 pracownik a na stanowiskach nr 2 i 3 po 2
pracowników.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien: omówić sposób wykonania
ćwiczenia, przygotować kartę ćwiczenia.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować Materiał nauczania 4.3 poradnika,
2) obliczyć wskaz
nik szkodliwości,
3) oczytać z tabeli stopień szkodliwości.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- karta ćwiczenia,
-
-
-
- kalkulator.
-
-
-
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
5.4. Ocena budynków, miejsc pracy, terenu zakładu pracy oraz
maszyn i urządzeń pod względem spełniania wymagań
bezpieczeństwa i higieny pracy
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przeprowadz
ocenę spełniania wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy budynku
zakładu produkcyjnego w zakresie powierzchni i wysokości pomieszczeń na podstawie
dokumentacji technicznej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien wyjaśnić sposób wykonania
ćwiczenia, przygotować odpowiednią ilość egzemplarzy dokumentacji technicznej oraz kartę
ćwiczeń.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować Materiał nauczania 4.4.1 poradnika,
2) przeanalizować dokumentację techniczną w materiałach pomocniczych do ćwiczenia,
3) przeanalizować dokumentację techniczną budynku,
4) wykonać analizę porównawczą zastosowanych rozwiązań z wymaganiami
rozporzÄ…dzenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 pokaz z objaśnieniem,
 ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- dokumentacja techniczna budynku,
-
-
-
- rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie
-
-
-
ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jednolity: Dz. U. nr 169 poz.
1650 z 2003 r.),
- karta ćwiczenia.
-
-
-
Ćwiczenie 2
Oblicz, ilu maksymalnie pracowników mo\
e pracować przez 8 godzin dziennie
w pomieszczeniu o wymiarach: szerokość  10 m, długość  15 m, wysokość 4 m, je\
eli
urządzenia i sprzęt zajmują 80 m2 powierzchni podłogi i 210 m3 kubatury pomieszczenia.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien przygotować odpowiednią ilość
wyciągów z rozporządzenia do indywidualnej pracy uczniów oraz kartę ćwiczeń.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować Materiał nauczania 4.4.1 poradnika,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
2) wpisać dane do rozwiązania zadania z treści ćwiczenia i rozporządzenia,
3) przeprowadzić obliczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne
- karta ćwiczenia,
-
-
-
- rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie
-
-
-
ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jednolity: Dz. U. nr 169
poz. 1650 z 2003 r.).
Ćwiczenie 3
Oceń spełnianie przez mieszarkę do ciasta wyprodukowaną przed 1.01.2003 u\
ywanÄ…
w piekarni minimalnych wymagań dotyczących bhp w zakresie u\
ytkowania przez
pracowników podczas pracy.
Wskazówki do realizacji
Zajęcia powinny odbywać się w pracowni bhp i przy stanowisku obsługi mieszarki do
ciasta w piekarni. Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien: zorganizować
wycieczkę dydaktyczną uczniów; przygotować kartę ćwiczenia, omówić sposób wykonania
ćwiczenia i zasady bhp obowiązujące na zajęciach, w piekarni; przedstawić budową, zasadą
działania i stosowane zabezpieczenia w analizowanej mieszarce. Po wykonaniu ćwiczenia
nauczyciel powinien sprawdzić prawidłowość wykonanej oceny.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować Materiał nauczania 4.4.1 poradnika,
2) wyszukać na stronie internetowej Państwowej Inspekcji Pracy listę kontrolną  ocena
spełniania przez maszyny minimalnych wymagań dotyczących bhp w zakresie
u\
ytkowania przez pracowników podczas pracy,
3) ocenić, posługując się listą kontrolną, czy zastosowane w maszynie rozwiązania spełniają
minimalne wymagania dotyczÄ…ce bhp w zakresie u\
ytkowania przez pracowników.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne
- mieszarka do ciasta,
-
-
-
- lista kontrolna  ocena spełniania przez maszyny minimalnych wymagań dotyczących
-
-
-
bhp w zakresie,
- karta ćwiczeń.
-
-
-
Ćwiczenie 4
Przeprowadz
próbę szczelności instalacji gazowej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien zorganizować stanowisko
laboratoryjne do ćwiczenia, instrukcję do ćwiczenia, oraz kartę ćwiczeń.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przygotować stanowisko ćwiczeniowe zgodnie z instrukcją ćwiczenia,
2) napełnić instalację sprę\
onym powietrzem do zadanej wartości,
3) skontrolować szczelność.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- stanowisko ćwiczeniowe do badania szczelności instalacji gazowej,
-
-
-
- instrukcja do ćwiczenia,
-
-
-
- PN-92/M-34503. Gazociągi instalacje gazownicze. Próby rurociągów.
-
-
-
Ćwiczenie 5
Oblicz, ile umywalek powinno być zainstalowanych w zakładzie w umywalni, z której
korzysta 35 mÄ™\
czyzn zatrudnionych przy pracach produkcyjnych mało brudzących, jeśli 5
z nich pracuje na drugiej zmianie?
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do ćwiczenia nauczyciel powinien przygotować odpowiednią ilość
wyciągów z rozporządzenia do indywidualnej pracy uczniów oraz kartę ćwiczeń.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować treść rozporządzenia,
2) określić dane do zadania,
3) przeprowadzić obliczenia,
4) uzasadnić rozwiązanie zadania.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
 ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- karta ćwiczeń,
-
-
-
- rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie
-
-
-
ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
Test 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Identyfikowanie czynników
środowiska pracy
Test pisemny składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania od 1 do 14 sÄ… z poziomu podstawowego,
-
-
-
- zadania od 15 do 20 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
-
-
-
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za ka\
dą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie, co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,
-
-
-
- dostateczny  za rozwiązanie, co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
-
-
-
- dobry  za rozwiązanie 14 zadań, w tym, co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,
-
-
-
- bardzo dobry  za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu
-
-
-
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. a, 3. a, 4. d, 5. c, 6. a, 7. b, 8. b, 9. a, 10. c, 11. a,
12. d, 13. b, 14. b, 15. a, 16. b, 17. c, 18. d, 19. d, 20. b.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1 Ocenić zgodność wyposa\
enia stanowisk pracy
B P a
z wymaganiami ergonomii
2 Określić jednostkę wydatku energetycznego B P a
3 Określić wskaz
nik ciÄ™\
kości pracy fizycznej
B P a
4 Określić metodę badania wydatku energetycznego B P d
5 Sklasyfikować wysiłek statyczny B P c
6 Sformułować zasady ergonomiczne kształtowana
B P a
struktury przestrzennej stanowiska pracy
7 Określić w centylach wymiary osób, dla których
ka\
de stanowisko pracy powinno zapewniać B P b
wygodne i bezpieczne warunki pracy
8 Określić środki ochrony indywidualnej B P b
9 Dobrać metodę oceny obcią\
enia układu
mięśniowo-szkieletowego podczas wykonywania C P a
czynności na stanowisku pracy
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
10 Określić procesy fizjologiczne zachodzące
B P c
podczas pracy fizycznej
11 Dobrać metodę oceny zgodność organizacji
przestrzennej stanowiska pracy z wymaganiami C P a
ergonomii
12 Określić narzędzia stosowane do ergonomicznej
B P d
oceny maszyn
13 Określić strefę zasięgu normalnego kończyn
B P b
górnych
14 Ocenić stanowiska pracy na postawie danych
C P b
biomechanicznych
15 Ustalić wysokość pola pracy cię\
kiej C PP a
16 Scharakteryzować stanowiska pracy ze względu
C PP b
na obciÄ…\
enie fizyczne
17 Scharakteryzować wpływ wprowadzanych zmian
w procesie produkcyjnego na poziom C PP c
bezpieczeństwa i higieny pracy
18 Scharakteryzować metody ograniczenia
oddziaływania na człowieka czynników
C PP d
niebezpiecznych i szkodliwych występujących
w procesach pracy
19 Dobrać środki ochrony indywidualnej D PP d
20 Dobrać środki ochrony indywidualnej D PP b
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbli\
ajÄ…cym siÄ™ czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcjÄ™.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań testowych. Do ka\
dego zadania dołączone są 4 mo\
liwości
odpowiedzi. Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki nale\
y błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
jego rozwiÄ…zanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 30 minut.
Powodzenia
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
-
-
-
- zestaw zadań testowych,
-
-
-
- karta odpowiedzi.
-
-
-
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Nara\
enie na hałas na poziomie 130 140 dB mo\
e spowodować
a) nieodwracalne uszkodzenie słuchu.
b) przyśpieszenie starzenia się słuchu.
c) migotanie bębenków słuchowych.
d) drgawki słuchowe.
2. Niewidoczne dla oka ludzkiego zagro\
enie przy spawaniu elektrycznym to
a) promieniowanie ultrafioletowe.
b) promieniowanie rentgenowskie.
c) błyski spawalnicze.
d) impulsy fotoelektryczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
3. W pomieszczeniu warsztatowym, w którym ciągle odbywa się praca powinna panować
temperatura
a) nie ni\
sza ni\
14ºC.
b) dodatnia.
c) co najmniej 18ºC.
d) 14ºC dla mÄ™\
czyzn i 18ºC dla kobiet.
4. Metoda wagowa pomiaru zapylenia polega na określeniu
a) masy cząstek pyły wdychanej w jednostce czasu.
b) masy cząstek pyłu w pomieszczeniu pracy.
c) liczby cząstek pyłu zawartych w jednostce objętości powietrza.
d) masy cząstek pyłu zawartego w jednostce objętości powietrza.
5. Działanie rakotwórcze wykazują pyły
a) bawełny.
b) ołowiu.
c) azbestu.
d) węgla brunatnego.
6. Metody badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia występujących
w środowisku pracy określone są w
a) Polskich Normach.
b) RozporzÄ…dzeniach.
c) Dyrektywach.
d) Dziennikach Ustaw.
7. Wyznaczanie obciÄ…\
enia termicznego działającego na człowieka podczas pracy
w środowisku gorącym, oparte są na wskaz
niku
a) IREQ.
b) WBGT.
c) WCI.
d) HAZOP.
8. Podstawowe parametry charakteryzujące oświetlenie elektryczne stanowiska pracy to
a) pole widzenia i pole zadania.
b) natÄ™\
enie i równomierność światła.
c) odbicie i olśnienie.
d) luminacja i fluorescencja.
9. Ocenę stopnia szkodliwości procesu technologicznego mo\
na przeprowadzić
wykorzystujÄ…c
a) ocenę ryzyka zawodowego występujących zagro\
eń.
c) wydatek energetyczny.
d) predyspozycje psychofizyczne pracowników.
c) system motywacyjny przedsiębiorstwa.
10. Do pomieszczeń pracy nie zalicza się
a) klas szkolnych.
b) hurtowni artykułów spo\
ywczych.
c) pieczarkarni.
d) stolarni.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
11. W pomieszczeniu stałej pracy mo\
e być zastosowane wyłącznie oświetlenie elektryczne
pod warunkiem
a) uzyskania zgody właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego.
b) wykonywania pracy wyłącznie w porze nocnej.
c) uzyskania zgody właściwego okręgowego inspektora pracy.
d) zapewnienia minimalnych parametrów światła.
12. Zgodnie z minimalnymi wymaganiami bezpieczeństwa i higieny pracy element
sterowniczy zatrzymujący maszynę powinien być
a) połączony logicznie z elementem uruchamiającym.
b) umieszczony na głównym pulpicie.
c) wyłącznie barwy zielonej.
d) uprzywilejowany wobec elementu uruchamiajÄ…cego.
13. Podczas ścinania sosny pilarką spalinową, nie występuje zagro\
enie z powodu
a) hałasu.
b) pyłów drzewnych.
c) łańcucha tnącego.
d) drgań mechanicznych.
14. Warunki pracy, pod względem nara\
enia na pyły uznaje się za bezpieczne, je\
eli
oznaczone stÄ™\
enie pyłu
a) nie przekracza 0,1 wartości NDS.
b) nie przekracza wartości NDS.
c) nie przekracza 0,5 wartości NDS.
d) jest większe od wartości NDS.
15. Na ka\
dego z pracowników jednocześnie zatrudnionych w pomieszczeniach stałej pracy
powinno przypadać
a) co najmniej 13 m3 wolnej objętości pomieszczenia oraz co najmniej 2 m2.
b) co najmniej 18 m3 wolnej objętości pomieszczenia oraz co najmniej 4 m2.
c) nie więcej ni\
13 m3 wolnej objętości pomieszczenia oraz nie więcej ni\
2 m2.
d) nie więcej ni\
18 m3 wolnej objętości pomieszczenia oraz nie więcej ni\
4 m2.
16. W pomieszczeniu stałej pracy o powierzchni 16 m2, w którym sprzęt zajmuje 8 m2, mo\
e
zostać zatrudnionych maksymalnie
a) 2 pracowników.
b) 4 pracowników.
c) 6 pracowników.
d) 8 pracowników.
17. W pomieszczeniu warsztatu samochodowego, w którym pracuje na stałe 4 mechaników,
powinna panować temperatura nie ni\
sza ni\

a) 20ºC.
b) 18ºC.
c) 14ºC.
d) 12ºC.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
18. W pomieszczeniach biurowych temperatura nie mo\
e być ni\
sza ni\

a) 296 K.
b) 289 K.
c) 295 K.
d) 291 K.
19. Wysokość pomieszczenia, w którym codziennie przez 3 godziny, pracownik obsługuje
szlifierkę taśmową do drewna nie mo\
e być mniejsza ni\

a) 2,2 m.
b) 3,3 m.
c) 3,0 m.
d) 2,5 m.
20. Pomieszczenie szklarni, w którym prowadzona jest uprawa pomidorów i pracują przez 8
godzin dziennie 4 osoby
a) jest pomieszczeniem stałej pracy.
b) nie jest pomieszczeniem pracy.
b) jest wyłącznie pomieszczeniem fizycznej pracy.
c) jest pomieszczeniem fitosanitarnym.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko ...............................................................................
Identyfikowanie czynników środowiska pracy
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
TEST 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Identyfikowanie czynników
środowiska pracy
Test pisemny składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania od 1 do 14 sÄ… z poziomu podstawowego,
-
-
-
- zadania od 15 do 20 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
-
-
-
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za ka\
dą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie, co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,
-
-
-
- dostateczny  za rozwiązanie, co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,
-
-
-
- dobry  za rozwiązanie 14 zadań, w tym, co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,
-
-
-
- bardzo dobry  za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu
-
-
-
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. a, 3. d, 4. c, 5. c, 6. a, 7. d, 8. c, 9. a, 10. c, 11. d,
12. a, 13. b, 14. a, 15. b, 16. d, 17. c, 18. a, 19. a, 20. d.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1 Zidentyfikować czynniki szkodliwe dla
A P b
zdrowia
2 Zidentyfikować czynniki niebezpieczne, dla
B P a
zdrowia
3 Ocenić wpływ czynników szkodliwych na
B P d
zdrowie pracowników
4 Ocenić poziom zagro\
eń powodowanych
szkodliwe i uciÄ…\
liwe występujące B P c
w procesach pracy
5 Zidentyfikować z
ródła zagro\
eń zawodowych
A P c
występujących w przedsiębiorstwie
6 Zidentyfikować z
ródła zagro\
eń zawodowych
A P a
występujących w przedsiębiorstwie
7 Określić metodę identyfikacji zagro\
eń na
B P d
stanowisku pracy
8 Określić metodę identyfikacji zagro\
eń na
B P c
stanowisku pracy
9 Skorzystać z norm B P a
10 Skorzystać z norm B P c
11 Ocenić maszyny, urządzenia pod względem
B P d
wymagań bhp
12 Ocenić maszyny, urządzenia pod względem
B P a
wymagań bhp
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
13 Ocenić miejsca pracy przedsiębiorstwa pod
B P b
względem spełniania wymagań bhp
14 Ocenić urządzenia oraz instalacje pod
B P a
względem wymagań bhp
15 Scharakteryzować substancje, w zakresie
C PP b
szkodliwości dla zdrowia
16 Posłu\
yć się normami C PP d
17 Scharakteryzować na podstawie analizy
poziom zagro\
eń powodowanych przez
C PP c
czynniki niebezpieczne i szkodliwe
występujące w procesach pracy
18 Uzasadnić wpływ monotypowości na poziom
C PP a
bezpieczeństwa i higieny pracy
19 Scharakteryzować warunki stosowania
C PP a
środków ochrony indywidualnej
20 Uzasadnić przydatność do u\
ytkowania
C PP d
środków ochrony indywidualnej
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbli\
ajÄ…cym siÄ™ czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcjÄ™.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań testowych. Do ka\
dego zadania dołączone są 4 mo\
liwości
odpowiedzi. Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki nale\
y błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
jego rozwiÄ…zanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
8. Na rozwiÄ…zanie testu masz 30 min.
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
-
-
-
- zestaw zadań testowych,
-
-
-
- karta odpowiedzi.
-
-
-
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Amoniak zaliczany jest do szkodliwych czynników
a) biologicznych.
b) chemicznych.
c) fizycznych.
d) rakotwórczych.
2. Hałas jest czynnikiem niebezpiecznym gdy
a) przekracza poziom 130 dB.
b) przekracza poziom 85 dB.
c) przekracza poziom 75 dB.
d) hałas jest tylko czynnikiem szkodliwym.
3. Zagro\
enie chorobÄ… wibracyjnÄ… zachodzi przy
a) nadmiernej obsłudze generatorów drgań akustycznych.
b) codziennej obsłudze stroboskopów.
c) zbyt częstej obsłudze maszyn z wirującymi osłonami narządów ruchu.
d) częstej i długotrwałej pracy narzędziami ręcznymi o napędzie elektrycznym lub
pneumatycznym.
4. Najkorzystniejsze dla ludzkiego oka oświetlenie to
a) sztuczne ogólne.
b) sztuczne miejscowe.
c) naturalne słoneczne.
d) oświetlenie stroboskopowe.
5. Podczas spawania elektrycznego występuje szkodliwe promieniowanie
a) laserowe.
b) jonizujÄ…ce.
c) podczerwone i ultrafioletowe.
d) rentgenowskie.
6. W pomieszczeniu chÅ‚odni, w którym panuje stale temperatura 2ºC, wystÄ™puje
mikroklimat
a) zimny.
b) umiarkowanie zimny.
c) umiarkowany.
d) zmienny.
7. W procesie identyfikacji zagro\
eń na stanowisku pracy nie stosuje się metody
a) HAZOP.
b) list kontrolnych.
c) What If.
d) Detektyw bhp.
8. Metoda ilościowa pomiaru zapylenia polega na określeniu
a) masy cząstek pyły wdychanej w jednostce czasu.
b) masy cząstek pyłu w pomieszczeniu pracy.
c) liczby cząstek pyłu zawartych w jednostce objętości powietrza.
d) masy cząstek pyłu zawartego w jednostce objętości powietrza.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
9. Wskaz
nik WCI słu\
y do określania
a) siły chłodzącej powietrza.
b) mikroklimatu gorÄ…cego.
c) ciepłochronności odzie\
y roboczej.
d) aklimatyzacji do środowiska zimnego.
10. Wartość izolacyjności termicznej odzie\
y zalecanej do pracy w danym środowisku
zimnym określa się wskaz
nikiem
a) WBGT.
b) HAZOP.
c) IREQ.
d) WCI.
11. Występujący w polu widzenia pas o szerokości, co najmniej 0,5 m otaczający pole
zadania to
a) orbita widzenia.
b) pas świetlny.
c) otoczenie świetlne.
d) pole bezpośredniego otoczenia.
12. Wielkością mierzoną podczas oceny nara\
enia na drgania mechaniczne jest
a) częstotliwość drgań.
b) prędkość drgań.
c) przyspieszenie drgań.
d) ciÄ™\
ar narzędzia drgającego.
13. Pomieszczenie stałej pracy to pomieszczenie pracy, w którym
a) praca odbywa się w ruchu ciągłym.
b) Å‚Ä…czny czas przebywania pracownika w ciÄ…gu jednej doby przekracza 4 godziny.
c) Å‚Ä…czny czas przebywania pracownika w ciÄ…gu jednej doby przekracza 8 godziny.
d) praca odbywa siÄ™ w systemie trzyzmianowym.
14. Oznakowanie maszyny znakiem  CE oznacza, \
e maszyna
a) spełnia wymagania bezpieczeństwa.
b) wyprodukowana jest na obszarze Unii Europejskiej.
c) wyprodukowana była w Centralnej Europie.
d) spełnia wymagania cichobie\
ności.
15. Choroby zwane pylicami powstają na skutek przedostawania się do płuc
a) pyłów o średnicy 1 3 mm.
b) pyłów o Å›rednicy okoÅ‚o 1 3 µm.
c) pyłów nie zwłókniających.
d) pyłków kwiatowych.
16. PyÅ‚y o Å›rednicy okoÅ‚o 1 3 µm, które przedostajÄ… siÄ™ do pÅ‚uc wywoÅ‚ujÄ… schorzenia zwane
a) meningokokami.
b) alergikami.
c) respiralami.
d) pylicami.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
17. W czasie pomiarów hałasu mikrofon nale\
y umieścić
a) jak najbli\
ej z
ródła dz
więku.
b) w miejscu potencjalnie najgłośniejszym.
c) tam gdzie zwykle znajduje się głowa pracownika.
d) w strefie bezpośredniego nara\
enia.
18. Kierowcy ciągników rolniczych mogą być nara\
eni na drgania mechaniczne
a) o działaniu ogólnym na organizm.
b) jedynie w czasie rozruchu silnika.
c) tylko w czasie prac polowych.
d) działaniu wtórnym.
19. Praca w warunkach mikroklimatu zimnego jest zabroniona
a) gdy wskaz
nik WCI przekracza wartość 2000.
b) gdy wskaz
nik WCI nie przekracza wartości 2000.
c) gdy zapada zmrok.
d) w chłodniach i zamra\
alniach.
20. Pomieszczenie czasowej pracy to pomieszczenie pracy, w którym łączny czas
przebywania tego samego pracownika w ciÄ…gu jednej doby trwa
a) co najmniej 8 godzin.
b) co najmniej 4 godziny.
c) poni\
ej 2 godzin.
d) od 2 do 4 godzin.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko ...............................................................................
Identyfikowanie czynników środowiska pracy
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
7. LITERATURA
1. Augustyńska D., Pośniak M.: Czynniki szkodliwe w środowisku pracy. Wartości
dopuszczalne. Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa 1999
2. Górska E.: Ergonomia. Projektowanie, diagnoza, eksperymenty. Oficyna Wydawnicza
Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2007
3. Dy\
akowska O., Charewicz B.: Poradnik dla pracodawcy. Główny Inspektorat Pracy,
Warszawa 2006
4. Induski J. A - praca zbiorowa.: Higiena Pracy Tom I. Oficyna Wydawnicza Instytutu
Medycyny Pracy w A
odzi, A
ódz
1999
5. Induski J. A - praca zbiorowa.: Higiena Pracy Tom II. Oficyna Wydawnicza Instytutu
Medycyny Pracy w A
odzi, A
ódz
1999
6. Koradecka D - redaktor naukowy.: Bezpieczeństwo Pracy i Ergonomia tom 1. Centralny
Instytut Ochrony Pracy, Warszawa 1999
7. Koradecka D - redaktor naukowy.: Bezpieczeństwo Pracy i Ergonomia tom 2. Centralny
Instytut Ochrony Pracy, Warszawa 1999
8. Koton J.: Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w procesie pracy. Drgania. Centralny
Instytut Ochrony Pracy, Warszawa 2002
9. Morzyński L., Puto D.: Hałas w środowisku pracy. Główny Inspektorat Pracy, Warszawa
2005
10. Pawłowska Z., Pietrzak L.: Ogólne zasady oceny szkodliwości procesów
technologicznych ,,Bezpieczeństwo Pracy nauka i praktyka 7 8/2000, str. 20 22
11. Praca zbiorowa.: Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w procesie pracy. Aerozole
występujące w środowisku pracy. Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa 2002
12. Praca zbiorowa.: Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w procesie pracy. Czynniki
chemiczne w środowisku pracy. Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa 2006
13. Praca zbiorowa.: Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w procesie pracy. Hałas. Centralny
Instytut Ochrony Pracy, Warszawa 2002
14. Praca zbiorowa.: Bezpieczeństwo i ochrona człowieka w procesie pracy. Mikroklimat
środowiska pracy. Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa 2002
15. Rączkowski B.: BHP w praktyce. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o.o.,
Gdańsk 2003
16. Uzarczyk A., Zabiegała W.: Charakterystyka czynników szkodliwych w środowisku
pracy. Hałas. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr, Gdańsk 1998
17. Uzarczyk A., Zabiegała W.: Charakterystyka czynników szkodliwych w środowisku
pracy.Wibracje. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr, Gdańsk 1998
18. Uzarczyk A., Zabiegała W.: Charakterystyka czynników szkodliwych w środowisku
pracy. Mikroklimat. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr, Gdańsk 1998
19. Uzarczyk A., Zabiegała W.: Charakterystyka czynników szkodliwych w środowisku
pracy. Zapylenie. Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr, Gdańsk 1998
20. RozporzÄ…dzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 paz
dziernika 2002 r. w sprawie
minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie
u\
ytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz. U. z dnia 18 listopada
2002 r.)
21. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2005 r. w sprawie badań
i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. z dnia 28
kwietnia 2005 r.)
22. Rozporządzenie Ministra Pracy Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie
najwy\
szych dopuszczalnych stÄ™\
eń i natę\
eń czynników szkodliwych dla zdrowia
w środowisku pracy (Dz. U. z dnia 18 grudnia 2002 r.)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
23. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26 września 1997 r.
w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jednolity: Dz. U.
nr 169 poz.1650 z 2003 r.)
24. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 lipca 2001 r. w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe (Dz. U. z dnia 11 września 2001 r.)
25. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974r. Kodeks pracy (tekst jednolity: Dz. U nr 21 poz. 94
z 1998 r.)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36