MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Anna Kordowicz-Sot
Montowanie i sprawdzanie układów automatyki
315[01].O3.02
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr in\
. Wanda Bukała
mgr in\
. Ryszard Krzeszowki
Opracowanie redakcyjne:
dr in\
. Anna Kordowicz-Sot
Konsultacja:
dr in\
. Janusz Figurski
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 315[01].O3.02
 Montowanie i sprawdzanie układów automatyki , zawartego w programie nauczania dla
zawodu technik bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć 7
5. Ćwiczenia 12
5.1. Charakterystyka podstawowych układów sterowania i regulacji oraz
czynników roboczych 12
5.1.1. Ćwiczenia 12
5.2. Elementy i urządzenia układów automatyki 18
5.2.1. Ćwiczenia 18
5.3. Podstawowe układy regulacji 21
5.3.1. Ćwiczenia 21
5.4. Układy sterowania pneumatycznego 23
5.4.1. Ćwiczenia 23
5.5. Układy sterowania hydraulicznego 28
5.5.1. Ćwiczenia 28
5.6. Montowanie układów automatyki 32
5.6.1. Ćwiczenia 32
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 33
7. Literatura 49
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu
zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik bezpieczeństwa i higieny
pracy.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć ju\
ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,
- cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,
- przykładowe scenariusze zajęć,
- przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania
uczenia oraz środkami dydaktycznymi,
- ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,
- literaturę uzupełniającą.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone ró\
nymi metodami ze
szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zró\
nicowane, poczÄ…wszy od samodzielnej
pracy uczniów do pracy zespołowej.
Jako pomoc w realizacji jednostki modułowej dla uczniów przeznaczony jest Poradnik dla
ucznia. Nauczyciel powinien ukierunkować uczniów na właściwe korzystanie z poradnika do
nich adresowanego.
Materiał nauczania (w Poradniku dla ucznia) podzielony jest na rozdziały, które zawierają
podrozdziały. Podczas realizacji poszczególnych rozdziałów wskazanym jest zwrócenie
uwagi na następujące elementy:
- materiał nauczania  w miarę mo\
liwości uczniowie powinni przeanalizować
samodzielnie. Obserwuje siÄ™ niedocenianie przez nauczycieli niezwykle wa\
nej
umiejętności, jaką uczniowie powinni bezwzględnie posiadać  czytanie tekstu
technicznego ze zrozumieniem,
- pytania sprawdzające mają wykazać, na ile uczeń opanował materiał teoretyczny i czy jest
przygotowany do wykonania ćwiczeń. W zale\
ności od tematu mo\
na zalecić uczniom
samodzielne odpowiedzenie na pytania lub wspólne z całą grupą uczniów, w formie
dyskusji opracowanie odpowiedzi na pytania. Druga forma jest korzystniejsza, poniewa\

nauczyciel sterujÄ…c dyskusjÄ… mo\
e uaktywniać wszystkich uczniów oraz w trakcie
dyskusji usuwać wszelkie wątpliwości,
- dominującą rolę w kształtowaniu umiejętności oraz opanowaniu materiału spełniają
ćwiczenia. W trakcie wykonywania ćwiczeń uczeń powinien zweryfikować wiedzę
teoretyczną oraz opanować nowe umiejętności. Przedstawiono dosyć obszerną propozycję
ćwiczeń wraz ze wskazówkami o sposobie ich przeprowadzenia, uwzględniając ró\
ne
mo\
liwości ich realizacji w szkole. Nauczyciel decyduje, które z zaproponowanych
ćwiczeń jest w stanie zrealizować przy określonym zapleczu technodydaktycznym szkoły.
ProwadzÄ…cy mo\
e równie\
zrealizować ćwiczenia, które sam opracował,
- sprawdzian postępów stanowi podsumowanie rozdziału, zadaniem uczniów jest udzielenie
odpowiedzi na pytania w nim zawarte. Uczeń powinien samodzielnie czytając
zamieszczone w nim stwierdzenia potwierdzić lub zaprzeczyć opanowanie określonego
zakresu materiału. Je\
eli wystąpią zaprzeczenia, nauczyciel powinien do tych zagadnień
wrócić, sprawdzając czy braki w opanowaniu materiału są wynikiem niezrozumienia
przez ucznia tego zagadnienia, czy niewłaściwej postawy ucznia w trakcie nauczania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
W tym miejscu jest szczególnie wa\
na rola nauczyciela, gdy\
od postawy nauczyciela,
sposobu prowadzenia zajęć zale\
y między innymi zainteresowanie ucznia. Uczeń
niezainteresowany materiałem nauczania, wykonywaniem ćwiczeń nie nabędzie w pełni
umiejętności zało\
onych w jednostce modułowej. Nale\
y rozbudzić wśród uczniów tak
zwaną  ciekawość wiedzy . Potwierdzenie przez ucznia opanowania materiału nauczania
rozdziału mo\
e stanowić podstawę dla nauczyciela do sprawdzenia wiedzy i umiejętności
ucznia z tego zakresu. Nauczyciel realizując jednostkę modułową powinien zwracać
uwagę na predyspozycje ucznia, ocenić, czy uczeń ma większe uzdolnienia manualne, czy
mo\
e lepiej radzi sobie z rozwiązywaniem problemów teoretycznych,
- testy zamieszczone w rozdziale Ewaluacja osiągnięć ucznia zawierają zadania z zakresu
całej jednostki modułowej i nale\
y je wykorzystać do oceny uczniów, a wyniki osiągnięte
przez uczniów powinny stanowić podstawę do oceny pracy własnej nauczyciela
realizującego tę jednostkę modułową. Ka\
demu zadaniu testu przypisano określoną liczbę
mo\
liwych do uzyskania punktów (0 lub 1 punkt). Ocena końcowa uzale\
niona jest od
ilości uzyskanych punktów. Nauczyciel mo\
e zastosować test według własnego projektu
oraz zaproponować własną skalę ocen. Nale\
y pamiętać, \
eby tak przeprowadzić proces
oceniania ucznia, aby umo\
liwić mu jak najpełniejsze wykazanie swoich umiejętności.
Metody polecane do stosowania podczas kształcenia modułowego to:
- pokaz,
- ćwiczenie (laboratoryjne lub inne),
- projektów,
- przewodniego tekstu.
315[01].O3
Podstawowe układy
sterowania i regulacji
315[01].O3.01
315[01].O3.02
Badanie układów
Montowanie i sprawdzanie
elektrycznych
układów automatyki
i elektronicznych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
 stosować jednostki układu SI,
 przeliczać jednostki,
 posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu statyki, dynamiki kinematyki,
 korzystać z ró\
nych z
ródeł informacji,
 obsługiwać komputer,
 współpracować w grupie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- wyjaśnić ró\
nicę między sterowaniem a regulacją,
- rozró\
nić elementy układu automatycznej regulacji i określić ich funkcje w układzie,
- sklasyfikować układy automatycznej regulacji,
- rozró\
nić podstawowe wielkości charakteryzujące przepływ cieczy i gazów,
- określić wady i zalety oraz zakres stosowania elektrycznych, pneumatycznych
i hydraulicznych urządzeń automatyki,
- rozró\
nić i scharakteryzować podstawowe przetworniki pomiarowe,
- wyjaśnić działanie i zastosowanie elementów wykonawczych pneumatycznych,
hydraulicznych i elektrycznych,
- rozpoznać typy regulatorów i scharakteryzować ich podstawowe parametry,
- wyjaśnić działanie układów regulacji temperatury, poziomu, ciśnienia,
- opisać na podstawie schematów działanie wybranych układów sterowania
pneumatycznego i elektropneumatycznego oraz hydraulicznego i elektrohydraulicznego,
- zbudować na podstawie schematu układy sterowania lub układy automatycznej regulacji,
- przetestować działanie układów sterowania i regulacji,
- scharakteryzować wymagania dotyczące bezpiecznej eksploatacji instalacji i urządzeń
ciśnieniowych,
- zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowisku.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & .& & & & .
Modułowy program nauczania: Technik bezpieczeństwa i higieny pracy 315[01]
Moduł: Podstawowe układy sterowania i regulacji 315[01].O3
Jednostka modułowa: Montowanie i sprawdzanie układów automatyki
315[01].O3.02
Temat: A
ączenie i testowanie pneumatycznych układów sterowania.
Cel ogólny: Nabycie umiejętności łączenia i testowania układów sterowania.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- rozpoznać elementy pneumatyczne posługując się ich symbolami,
- określić funkcję elementów w układzie pneumatycznym,
- określić zasadę działania elementów w układzie pneumatycznym,
- dobrać elementy pneumatyczne zgodnie ze schematem,
- połączyć elementy pneumatyczne zgodnie ze schematem,
- sprawdzić poprawność wykonanych połączeń,
- sprawdzić poprawność działania połączonego układu.
W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:
- organizowanie i planowanie zajęć,
- pracy w zespole,
- oceny pracy zespołu.
Metody nauczania uczenia siÄ™:
- przewodniego tekstu.
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- uczniowie pracujÄ… w grupach 2 4-osobowych.
Czas: 2 godziny dydaktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- zestawy ćwiczeń opracowane przez nauczyciela dla ka\
dego zespołu uczniowskiego,
- instrukcja pracy metodÄ… tekstu przewodniego,
- zestawy elementów pneumatycznych,
- stanowiska do łączenia elementów,
- pytania prowadzÄ…ce,
- papier formatu A4, pisaki.
Uczestnicy:
- uczniowie kształcący się w zawodzie technik bezpieczeństwa i higieny pracy.
Zadanie dla ucznia
Dokonaj analizy działania przedstawionego na schemacie pneumatycznego układu
sterowania. Połącz układ zgodnie ze schematem. Sprawdz
działanie układu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1. Określenie tematu zajęć.
2. Wyjaśnienie uczniom tematu, szczegółowych celów kształcenia.
3. Zaznajomienie uczniów z pracą metodą tekstu przewodniego.
4. Podział grupy uczniów na zespoły.
Faza właściwa
Praca metodÄ… tekstu przewodniego.
Faza I Informacje
Pytania prowadzÄ…ce:
1. Jaki jest symbol siłownika dwustronnego działania?
2. Jaka jest zasada działania siłownika dwustronnego działania?
3. Jaką funkcję spełniają w układzie siłowniki?
4. Jaki jest symbol zaworu rozdzielającego dwupoło\
eniowego, trójdrogowego?
5. Jaka jest zasada działania zaworu dwupoło\
eniowego, trójdrogowego?
6. Jaki jest symbol zaworu dwupoło\
eniowego, pięciodrogowego?
7. Jaka jest zasada działania zaworu dwupoło\
eniowego, pięciodrogowego?
8. Jaką funkcję spełniają w układzie zawory rozdzielające?
9. W jaki sposób odbywa się sterowanie zaworami rozdzielającymi?
10. Jaki jest symbol zaworu zwrotno-dławiącego?
11. Jaka jest zasada działania zaworu zwrotno-dławiącego?
12. Jaki jest symbol zasilania pneumatycznego?
13. Jaki jest symbol zestawu przygotowania sprÄ™\
onego powietrza?
14. Na czym polega bezpośrednie sterownie siłownikiem?
15. Na czym polega pośrednie sterowanie siłownikiem?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Faza II Planowanie
Uczniowie określają:
1. Ile nale\
y u\
yć zaworów dwupoło\
eniowych, trójdrogowych do sterowania siłownikiem
dwustronnego działania?
2. Ile nale\
y u\
yć zaworów dwupoło\
eniowych, pięciodrogowych do sterowania
siłownikiem dwustronnego działania?
3. Jak nale\
y rozmieścić na stanowisku elementy układu?
Faza III Ustalenie
1. Uczniowie pracując w zespołach na podstawie schematu rozpoznają sposób sterownia
siłownikiem (sterowanie pośrednie lub bezpośrednie).
2. Uczniowie ustalają funkcje poszczególnych elementów w układzie.
3. Uczniowie określają działanie układu.
4. Uczniowie rozpoznajÄ… elementy pneumatyczne na stanowisku.
5. Uczniowie konsultują z nauczycielem poprawność ustaleń.
Faza IV Wykonanie
1. Uczniowie dobierają elementy układu zgodnie ze schematem.
2. Uczniowie łączą układ zgodnie ze schematem.
Faza V Sprawdzanie
1. Uczniowie sprawdzają w grupach poprawność dobranych elementów i wykonanych
połączeń.
2. Po uzyskaniu aprobaty nauczyciela włączają zasilanie sprę\
onym powietrzem.
3. Uczniowie sprawdzają poprawność działania układu.
Faza VI Analiza końcowa
Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy rozwiązania zadania sprawiły im
trudności. Nauczyciel powinien podsumować całe zadanie, wskazać, jakie umiejętności były
ćwiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać na przyszłość.
Zakończenie zajęć
Uczniowie porzÄ…dkujÄ… stanowiska pracy.
Praca domowa
Dokonaj analizy działania wskazanego na schemacie pneumatycznego układu sterowania.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach
Nauczyciel na podstawie obserwacji aktywności uczniów, poprawności wykonania
zadania oraz wypowiedzi uczniów podczas podsumowania zajęć, uzyskuje informacje i mo\
e
ocenić, czy cele zajęć zostały zrealizowane.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & .& & & & .
Modułowy program nauczania: Technik bezpieczeństwa i higieny pracy 315[01]
Moduł: Podstawowe układy sterowania i regulacji 315[01].O3
Jednostka modułowa: Montowanie i sprawdzanie układów automatyki
315[01].O3.02
Temat: Rozpoznawanie i określanie parametrów podstawowych członów oraz
obiektów regulacji.
Cel ogólny: Nabycie umiejętności identyfikacji obiektów regulacji.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- rozpoznać człony i obiekty regulacji na podstawie charakterystyk dynamicznych,
-
-
-
- wyznaczyć charakterystyki dynamiczne obiektów regulacji,
-
-
-
- określić parametry obiektów,
-
-
-
- współpracować w grupie,
-
-
-
- poszukać specjalistycznych informacji w ogólnodostępnych z
ródłach informacji.
-
-
-
Metody nauczania uczenia siÄ™:
- miniwykład,
-
-
-
- pokaz,
-
-
-
- dyskusja dydaktyczna.
-
-
-
Formy organizacyjne pracy uczniów:
- praca w małych zespołach,
-
-
-
- praca w grupie.
-
-
-
Czas: 2 godziny dydaktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- stanowiska do modelowania obiektów regulacji,
-
-
-
- oscyloskop dwukanałowy,
-
-
-
- generator funkcji,
-
-
-
- literatura zgodnie z punktem 6 poradnika dla ucznia dotycząca obiektów regulacji.
-
-
-
Przebieg zajęć:
1. Wprowadzenie.
2. Uświadomienie celów zajęć.
3. Plan zajęć:
A. Identyfikacja obiektów regulacji na podstawie charakterystyk dynamicznych.
 wstęp  nale\
y uczniom przypomnieć pojęcia: element automatyki, obiekt
regulacji, charakterystyka statyczna, charakterystyka dynamiczna,
 uczniowie otrzymują przykładowe charakterystyki dynamiczne podstawowych
członów i obiektów regulacji,
 uczniowie pracując w małych zespołach, posługując się tabela 1 z poradnika dla
ucznia, identyfikujÄ… obiekty na podstawie charakterystyk,
 uczniowie w grupie uzgadniają poprawność przeprowadzonej identyfikacji.
B. Wyznaczanie charakterystyk dynamicznych:
- wstęp, nale\
y uczniom przypomnieć sposoby realizacji fizycznej podstawowych
-
-
-
członów i obiektów regulacji, ze szczególnym zwróceniem uwagi na realizację
elektryczną, oraz wyjaśnić zasady obsługi oscyloskopu i generatora funkcji,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
- uczniowie pracując w małych zespołach łączą układ do wyznaczania
-
-
-
charakterystyk,
- uczniowie, po uzyskaniu aprobaty nauczyciela, wyznaczajÄ… charakterystyki
-
-
-
dynamiczne.
C. Określenie parametrów podstawowych członów i obiektów regulacji:
 wstęp, nale\
y krótko przypomnieć uczniom, jakie parametry charakteryzują
poszczególne elementy i obiekty regulacji,
 uczniowie pracując w małych zespołach, korzystając z materiałów dydaktycznych
wyznaczają parametry obiektów na podstawie otrzymanych charakterystyk,
 uczniowie obliczają parametry obiektów korzystając z odpowiednich zale\
ności,
w których uwzględnione są parametry elementów u\
ytych do ich fizycznej
realizacji,
 uczniowie pracując w małych zespołach wpisują otrzymane wartości na drodze
doświadczalnej i metodą analityczną,
 pracując w grupie uczniowie sporządzają wspólną listę zbadanych obiektów i ich
parametry.
D. Podsumowanie zajęć:
- uczniowie określają, jakie parametry są charakterystyczne dla poszczególnych
-
-
-
elementów i obiektów regulacji,
- uczniowie starają się wyjaśnić ewentualne ró\
nice w otrzymanych wartościach
-
-
-
parametrów na drodze doświadczalnej i analitycznej,
- nauczyciel zwraca uwagę na dokładność wykonywania pomiarów.
-
-
-
Zakończenie zajęć
Uczniowie porzÄ…dkujÄ… stanowiska pracy
Praca domowa
Dobierz wartości rezystorów, przy pomocy, których mo\
na zrealizować element
proporcjonalny o współczynniku proporcjonalności k = 0,5.
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach
Nauczyciel na podstawie obserwacji aktywności uczniów, poprawności wykonania
zadania oraz wypowiedzi uczniów podczas podsumowania zajęć, uzyskuje informacje i mo\
e
ocenić, czy cele zajęć zostały zrealizowane.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
5. ĆWICZENIA
5.1. Charakterystyka podstawowych układów sterowania i regulacji
oraz czynników roboczych
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Sklasyfikuj wskazane przez nauczyciela układy regulacji na podstawie opisu ich działania.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na klasyfikowanie układów regulacji na
podstawie opisu ich działania.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych kryteria klasyfikacji układów regulacji,
2) dokonać analizy działania układów na podstawie opisów,
3) rozpoznać rodzaje układów,
4) zapisać przy rodzaju regulacji krótką jej charakterystykę i nazwy sklasyfikowanych
układów.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie,
- tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
- papier formatu A4, flamastry,
- literatura zgodna z punktem 7 poradnika dotyczącą klasyfikacji układów regulacji.
Ćwiczenie 2
Wartości trzech ciśnień absolutnych wynoszą odpowiednio p1 = 150 kPa, p2 = 50 kPa,
p3 = 200 kPa. Oblicz, jakie są wartości nadciśnienia i podciśnienia, gdy jako ciśnienie
odniesienia przyjęto ciśnienie p1, i gdy przyjęto ciśnienie p2.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na staranne wykonanie wykresów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać odpowiednie określenia,
2) wykonać obliczenia,
3) wykonać wykresy rozkładu ciśnień,
4) przeanalizować otrzymane wyniki,
5) uzasadnić ró\
nice w otrzymanych wykresach.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie,
- tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
- papier formatu A4, flamastry,
- literatura zgodna z punktem 7 poradnika dotycząca obliczania ciśnienia.
Ćwiczenie 3
Na rysunku przedstawiono dwa stany gazu znajdującego się w zamkniętej komorze.
Zapisz zale\
ność między parametrami gazu w obu stanach.
Stan 1 Stan 2
p1, V1
p2, V2,
T1
T2
Rysunek do ćwiczenia 3
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na analizowanie i wyjaśnianie
zachodzÄ…cych zjawisk.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać wzory,
2) zapisać zale\
ność,
3) opisać przedstawione na rysunkach zjawisko.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- papier formatu A4, flamastry,
- literatura zgodna z punktem 7 poradnika dotyczÄ…ca przemian gazowych.
Ćwiczenie 4
Elastyczną, zamkniętą komorę wypełniono powietrzem o ciśnieniu 2 bary. Oblicz, jak
zmieni się ciśnienie powietrza wypełniającego komorę o objętości 1 mł, jeśli komora pod
wpływem działania sił zewnętrznych zmniejszyła objętość do 0,5 mł.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na przekształcanie wzorów
i przeliczanie jednostek.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać wzory,
2) wykonać obliczenia,
3) opisać występujące zjawisko.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- papier formatu A4,
- literatura zgodna z punktem 7 poradnika dotyczÄ…ca przemian gazowych.
Ćwiczenie 5
Określ ciśnienie wywierane na dno naczynia przez dwie niemieszające się ciecze
o ciÄ™\
arach właściwych ł1, ł2.
Rysunek do ćwiczenia 5 [opracowanie własne]
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na analizowanie i wyjaśnianie
zachodzÄ…cych zjawisk.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) rozpoznać zjawisko,
2) odszukać wzór,
3) zapisać zale\
ność określające ciśnienie panujące na dnie zbiornika.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- literatura zgodna z punktem 7 poradnika dotycząca ciśnień,
- papier formatu A4.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Ćwiczenie 6
Oblicz siłę F2 potrzebną do zrównowa\
enia działania siły F1. Cię\
ary tłoczków nale\
y
pominąć. Dane: F1 = 100 N, S1 = 0,00785 m², S2 = 0,0314 m².
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na analizowanie i wyjaśnianie
zachodzących zjawisk oraz przekształcanie wzorów i przeliczanie jednostek.
Rysunek do ćwiczenia 6
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) rozpoznać zjawisko,
2) odszukać wzory,
3) zapisać zale\
ność na wyliczenie siły F2,
4) wykonać obliczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenia,
- tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
- literatura zgodna z punktem 7 poradnika dotycząca równowagi cieczy w naczyniach
połączonych,
- papier formatu A4.
Ćwiczenie 7
Oblicz prędkości przepływu cieczy w przekrojach 2-2 i 3-3, jeśli prędkość przepływu
cieczy w przekroju 1-1 wynosi v1 = 0,2 m/s. Powierzchnie przekrojów wynoszą odpowiednio:
S1 = 0,012 m², S2 = 0,016 m², S3 = 0,008 m².
S3
Rysunek do ćwiczenia 7
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na przekształcanie wzorów
i przeliczanie jednostek.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) rozpoznać zjawisko,
2) odszukać wzory,
3) zapisać zale\
ność na wyliczenie prędkości przepływu,
4) wykonać obliczenia dla przekrojów 2-2 i 3-3.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenia,
- tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
- literatura zgodna z punktem 7 poradnika dotycząca przepływu cieczy,
- papier formatu A4.
Ćwiczenie 8
Zastosuj prawo zachowania energii dla układu przedstawionego na rysunku. Wprowadz

potrzebne parametry. Rozpatrz przypadek, gdy czynnikiem płynącym w przewodzie jest
ciecz.
Rysunek do ćwiczenia 8
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na analizowanie i wyjaśnianie
zachodzących zjawisk oraz prawidłowe zapisanie zale\
ności.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać wzór,
2) wprowadzić brakujące parametry,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
3) podstawić parametry do wzorów,
4) opisać występujące zjawisko.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- literatura zgodna z punktem 7 poradnika dotycząca przepływu cieczy,
- papier formatu A4.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
5.2. Elementy i urządzenia układów automatyki
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wyznacz parametry podstawowych członów i obiektów regulacji na podstawie ich
charakterystyk skokowych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na bezpieczne i prawidłowe
posługiwanie się urządzeniami podczas badania układów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zamodelować człon wskazany przez prowadzącego na stanowisku do modelowania
obiektów regulacji,
2) połączyć układ zgodnie ze schematem,
3) włączyć generator i oscyloskop,
4) dobrać częstotliwość generatora tak, aby na ekranie oscyloskopu była widoczna
odpowiedz
w zakresie całego skoku sygnału wymuszającego,
5) zarejestrować przebiegi,
6) określić parametry członu na podstawie otrzymanych przebiegów,
7) obliczyć parametry członu na podstawie parametrów elementów u\
ytych do jego
modelowania,
8) porównać otrzymane wyniki,
9) uzasadnić ewentualne ró\
nice,
10) wykonać czynności od 1 do 9 dla pozostałych podstawowych członów i dla obiektów
zło\
onych.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenia,
- tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
 stanowisko do modelowania podstawowych członów automatyki,
 oscyloskop dwukanałowy,
 generator funkcji prostokÄ…tnych.
Ćwiczenie 2
Rozpoznaj siłowniki. Określ ich zasadę działania i parametry techniczne. Narysuj ich
symbole graficzne.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na prawidłowe określanie parametrów
siłowników.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) obejrzeć siłowniki,
2) zidentyfikować siłowniki posługując się kartami katalogowymi,
3) określić sposób działania siłowników,
4) narysować symbole graficzne rozpoznanych siłowników,
5) odczytać parametry techniczne siłowników z kart katalogowych,
6) zanotować odczytane parametry przy odpowiednich symbolach graficznych.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- pokaz,
- ćwiczenia,
- tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
- ró\
ne siłowniki,
-
-
-
- karty katalogowe siłowników,
-
-
-
- norma symboli graficznych elementów pneumatycznych.
-
-
-
Ćwiczenie 3
Oblicz siłę pchającą w siłowniku dwustronnego działania, jeśli ciśnienie robocze wynosi
3 bary, średnica tłoka D = 0,025 m. Nale\
y przyjąć współczynnik sprawnoÅ›ci · = 85%.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na prawidłowe wykonywanie obliczeń
i posługiwanie się jednostkami układu SI.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) obliczyć siłę pchająca dla zadanych warunków pracy,
2) zanotować wyniki.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
 literatura zgodna z punktem 7 poradnika dotycząca obliczeń siłowników,
 kalkulator.
Ćwiczenie 4
Rozpoznaj silniki, określ ich parametry.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na prawidłowe określanie parametrów
silników.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) rozpoznać silniki posługując się katalogami,
2) odczytać tabliczki znamionowe silników,
3) zinterpretować dane zamieszczone na tabliczkach znamionowych,
4) zapisać nazwy silników i ich parametry.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenia,
- pokaz z objaśnieniem.
Åšrodki dydaktyczne:
- karty katalogowe silników,
-
-
-
- ró\
ne silniki.
-
-
-
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
5.3. Podstawowe układy regulacji
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zbadaj działanie układu regulacji poziomu cieczy w zbiorniku przedstawionym na
poni\
szym rysunku.
Rysunek do ćwiczenia 1: 1  zbiornik z poziomowskazami, 2  hydrostat, 3  elektrozawór, 4  pompka,
5  odpływ wody, 6  zestaw przełączników, 7  zawór odcinający, S1  załącznik pompy, S2  załącznik
elektrozaworu, P1, P2, P3, P4, P5, P6  poziomy umieszczani hydrostatu [opracowanie własne]
Uwaga
Poprawność pracy układu będzie zapewniona w przypadku prawidłowego dobrania
wydajności pompki. Wydajność pompki musi być mniejsza ni\
natÄ™\
enie przepływu cieczy
przez elektrozawór. Napełnianie zbiornika do zadanego poziomu odbywa się przy pomocy
elektrozaworu i hydrostatu, obni\
anie poziomu cieczy (wprowadzanie zakłóceń)  za pomocą
pompki.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na przestrzeganie zasad podczas pracy
z urzÄ…dzeniami zasilanymi elektrycznie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) połączyć układ według schematu,
2) umieścić hydrostat na poziomie P1,
3) przełącznikiem S2 włączyć elektrozawór,
4) zmierzyć poziom cieczy h1 po włączeniu elektrozaworu na wskazanym przez
prowadzącego poziomowskazie umieszczonym w zbiorniki, będzie to wartość zadana,
5) włączyć pompkę i stoper,
6) odczytywać w funkcji czasu poziom cieczy w zbiorniku zwracając szczególną uwagę na
momenty włączania się i wyłączania elektrozaworu,
7) zanotować wyniki w tabeli,
8) umieścić hydrostat na poziomach P2, P3, P4 i P5,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
9) powtórzyć czynności punkty 3 do 7,
10) wykonać wykres h = f(t) oraz wykres załączeń i wyłączeń elektrozaworu w funkcji czasu.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenia,
- tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
 zbiornik o pojemności około 20 l,
 pompka elektryczna,
 elektrozawór,
 hydrostat,
 stoper.
Ćwiczenie 2
Zbadaj działanie układu regulacji temperatury zastosowanego w \
elazku elektrycznym.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na przestrzeganie zasad obowiązujących
przy pracy z urzÄ…dzeniami zasilanymi elektrycznie.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) ustawić wartość zadaną na \
elazku,
2) zamontować czujnik temperatury stopy \
elazka,
3) włączyć \
elazko do z
ródła zasilania,
4) włączyć stoper,
5) obserwować stan pracy urządzenia i notować temperaturę w funkcji czasu ze szczególnym
zwróceniem uwagi na stany załączania i wyłączania,
6) powtórzyć czynności punkty od 1 do 5 dla innej wartości zadanej,
7) wykonać wykresy zale\
ności temperatury w funkcji czasu,
8) zinterpretować otrzymane wykresy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenia,
- tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
 \
elazko z regulatorem dwustanowym i sygnalizacją załączenia i wyłączenia,
 termometr cyfrowy z sondÄ… pomiarowÄ…,
 instrukcja obsługi termometru.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
5.4. Układy sterowania pneumatycznego
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zamodeluj na komputerze, korzystajÄ…c z programu komputerowego do symulacji
układów pneumatycznych, układy przedstawione na rysunkach.
Rysunek 1 do ćwiczenia 1
Rysunek 2 do ćwiczenia 1
A
4 2
5 3
2
1
12
3
100%
2 2
1
A
1 3 1 3
Rysunek 3 do ćwiczenia 1
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
a) b)
Rysunek 4 do ćwiczenia 1
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na prawidłowe modelowanie układów
pneumatycznych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zamodelować wskazany przez nauczyciela układ przy pomocy oprogramowania
komputerowego,
2) zidentyfikować elementy układu,
3) przeanalizować działanie układu,
4) sprawdzić działanie układu poprzez symulację komputerową.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenia,
- tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
 stanowisko komputerowe ze specjalistycznym oprogramowaniem,
 katalogi.
Ćwiczenie 2
Zbadaj działanie rzeczywistych układów pneumatycznych przedstawionych na rysunkach
z ćwiczenia 1.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na przestrzeganie zasad obowiązujących
przy pracy z urządzeniami pracującymi pod ciśnieniem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) połączyć na stanowisku laboratoryjnym układ wg schematu przedstawionego na rysunku 1
z ćwiczenia 1,
2) sprawdzić działanie układu,
3) porównać działanie układu rzeczywistego z wynikami symulacji komputerowej,
4) uzasadnić ewentualne ró\
nice w pracy układu rzeczywistego i układu zamodelowanego
na komputerze,
5) powtórzyć czynności od 1 do 4 dla układów przedstawionych na rysunkach 2, 3, 4
z ćwiczenia 1.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenia,
- tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
 elementy pneumatyczne,
 stanowisko do monta\
u układów,
 stanowisko komputerowe ze specjalistycznym oprogramowaniem,
 karty katalogowe.
Ćwiczenie 3
Zamodeluj na komputerze, korzystajÄ…c z programu komputerowego do symulacji
układów elektropneumatycznych, układy przedstawione na rysunkach.
Rysunek 1 do ćwiczenia 2
Rysunek 2 do ćwiczenia 2
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
b)
a)
c)
Rysunek 3 do ćwiczenia 2
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na prawidłowe modelowanie układów
elektropneumatycznych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) zamodelować układ przedstawiony na rysunku 1 przy pomocy oprogramowania
komputerowego,
2) zidentyfikować elementy układu,
3) przeanalizować działanie układu,
4) sprawdzić działanie układu poprzez symulację komputerową,
5) powtórzyć czynności od 1 do 4 dla układów przedstawionych na rysunkach 2 i 3.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
 stanowisko komputerowe ze specjalistycznym oprogramowaniem,
 katalogi.
Ćwiczenie 4
Zbadaj działanie rzeczywistych układów elektropneumatycznych przedstawionych na
rysunkach z ćwiczenia 3.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na przestrzeganie zasad obowiązujących
przy pracy z urzÄ…dzeniami zasilanymi elektrycznie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) połączyć na stanowisku laboratoryjnym układ wg schematu przedstawionego na rysunku
1 z ćwiczenia 3,
2) sprawdzić działanie układu,
3) porównać działanie układu rzeczywistego z wynikami symulacji komputerowej,
4) uzasadnić ewentualne ró\
nice w pracy układu rzeczywistego i układu zamodelowanego
na komputerze,
5) powtórzyć czynności od 1 do 4 dla układów przedstawionych na rysunkach 2 i 3
z ćwiczenia 3.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie,
- tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
 elementy pneumatyczne i elektropneumatyczne,
 stanowisko do monta\
u układów,
 stanowisko komputerowe ze specjalistycznym oprogramowaniem,
 karty katalogowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
5.5. Układy sterowania hydraulicznego
5.5.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zamodeluj na komputerze, korzystajÄ…c z programu komputerowego do projektowania
układów hydraulicznych, układy pokazane na rysunkach 1, 2, 3, 4, 5, 6.
a)
b) c)
Y1
Y2
Rysunek 1 do ćwiczenia 1
Rysunek 2 do ćwiczenia 1
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Rysunek 3 do ćwiczenia 1
a)
b)
Rysunek 4 do ćwiczenia 1
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
a) b)
Rysunek 5 do ćwiczenia 1
Rysunek 6 do ćwiczenia 1
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na prawidłowe modelowanie układów
hydraulicznych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) rozpoznać elementy układu,
2) narysować obwód elektryczny,
3) zamodelować układ przy pomocy oprogramowania komputerowego,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
4) przeanalizować działanie układu,
5) przeprowadzić symulację pracy układu.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
 stanowisko komputerowe do symulacji pracy układów hydraulicznych,
 katalogi,
 normy symboli,
 literatura zgodna z punktem 7 poradnika dotycząca układów sterowania hydraulicznego.
Ćwiczenie 2
Zbadaj działanie rzeczywistych układów hydraulicznych.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na przestrzeganie zasad obowiązujących
przy pracy z urządzeniami zasilanymi elektrycznie i pracującymi pod ciśnieniem.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) połączyć na stanowisku laboratoryjnym układy według schematów z ćwiczenia 1,
2) sprawdzić działanie układów,
3) porównać z cyklogramami z ćwiczenia 1,
4) ewentualne ró\
nice pomiędzy nimi uzasadnić.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenia,
- tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
 elementy hydrauliczne i elektrohydrauliczne,
 stanowisko laboratoryjne do łączenia rzeczywistych układów elektrohydraulicznych,
 katalogi,
 normy symboli.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
5.6. Montowanie układów automatyki
5.6.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Połącz układ pneumatyczny zgodnie ze schematem przedstawionym na rysunku.
Sprawdz
działanie układu. Sporządz
na podstawie schematu opis pracy układu, wykazy
elementów i sprzętu oraz kolejności czynności monta\
owych.
Rysunek do ćwiczenia 1
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na przestrzeganie zasad obowiązujących
przy pracy z urządzeniami pracującymi pod ciśnieniem.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) sporządzić harmonogramu wykonywanego zadania,
harmonogram powinien zawierać:
- opis pracy układu sporządzony na podstawie schematu,
-
-
-
- wykaz zawierający urządzenia i sprzęt potrzebny do wykonania zadania,
-
-
-
- zaplanowanie kolejności monta\
u,
-
-
-
2) przygotować stanowiska do pracy  sprawdzić wykaz sprzętu zgodnie ze schematem,
3) wybrać z zestawu potrzebne elementy pneumatyczne zgodnie z wykazem,
4) zamocować elementy,
5) połączyć przewodami elementy,
6) podłączyć zasilanie pneumatycznego do układu,
7) sprawdzić poprawność działania układu,
8) uporządkować stanowiska pracy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenia,
- tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
 siłownik,
 elementy pneumatyczne,
 przewody,
 złączki,
 zasilanie pneumatyczne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Montowanie i sprawdzanie
układów automatyki
Test składa się z 24 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 1, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9, 11, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 23, 24 sÄ… z poziomu
-
-
-
podstawowego,
- zadania 6, 12, 22 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
-
-
-
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za ka\
dą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,
-
-
-
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,
-
-
-
- dobry  za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 1 z poziomu ponadpodstawowego,
-
-
-
- bardzo dobry  za rozwiązanie 23 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu
-
-
-
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. a, 3. c, 4. a, 5. a, 6. b, 7. d, 8. b, 9. b, 10. d, 11. d,
12. b, 13. d, 14. d, 15. b, 16. d, 17. c, 18. a, 19. d, 20. c, 21. a, 22. b, 23. d, 24 d.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1 Określić podstawową cechę układu regulacji B P c
2 Rozpoznać układ stałowartościowy A P a
3 Rozpoznać elementy układu regulacji A P c
4 Zidentyfikować na schemacie sygnały układu
B P a
regulacji
5 Określić podstawowe właściwości powietrza jako
B P a
czynnika roboczego
6 Zastosować prawo Gay Lussaca C PP b
7 Rozpoznać symbol graficzny zasilania
A P d
pneumatycznego
8 Określić elementy układu B P b
9 Rozpoznać rodzaj czujnika A P b
10 Rozpoznać symbol graficzny siłownika A P d
11 Określić zale\
ność lepkości od temperatury B P d
12 Dokonać analizy działania układu na podstawie
C PP b
schematu
13 Określić ciśnienia bezwzględnego B P d
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
14 Zdefiniować ściśliwość A P d
15 Rozpoznać charakterystykę regulatora A P b
16 Obliczyć współczynnik wzmocnienia regulatora B P d
17 Określić standardowe sygnały prądowe B P c
18 Rozpoznać symbol graficzny zaworu A P a
19 Określić nastawy regulatora B P d
20 Rozpoznać elementy zestawu przygotowania
A P c
sprÄ™\
onego powietrza
21 Rozpoznać symbol graficzny A P a
22 Dokonać analizy działania układu na podstawie
C PP b
schematu
23 Rozpoznać symbol graficzny zaworu A P d
24 Określić rodzaj zaworu zabezpieczającego zbiornik
B P d
ciśnieniowy
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbli\
ajÄ…cym siÄ™ czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcjÄ™.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 24 zadań. Do ka\
dego zadania dołączone są 4 mo\
liwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki nale\
y błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem
poprawnego wyniku.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
jego rozwiÄ…zanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
9. Na rozwiÄ…zanie testu masz 40 minut.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
-
-
-
- zestaw zadań testowych,
-
-
-
- karta odpowiedzi.
-
-
-
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Cechą charakterystyczną układu regulacji jest
a) brak sprzÄ™\
enia zwrotnego.
b) dodatnie sprzÄ™\
enie zwrotne.
c) ujemne sprzÄ™\
enie zwrotne.
d) dodatnie lub ujemne sprzÄ™\
enie zwrotne.
2. Układ regulacji, w którym wartość zadana xo = const, określamy jako układ sterownia
a) stałowartościowego.
b) programowego.
c) adaptacyjnego.
d) nadÄ…\
nego.
3. Na schemacie bloki 1 i 2 obrazujÄ…
a) 1  urzÄ…dzenia pomiarowe, 2  regulator.
b) 1  urzÄ…dzenia wykonawcze, 2  regulator.
c) 1  regulator, 2  urzÄ…dzeni pomiarowe.
d) 1  regulator, 2  urzÄ…dzenia wykonawcze.
4. Sygnały zaznaczone na rysunku z zadania 3 oznaczają odpowiednio
a) xo  wartość zadana, y  sygnał sterowany, e  odchyłkę regulacji.
b) xo  odchyłkę regulacji, y  sygnał sterowany, e  sygnał sterujący.
c) xo  sygnał sterowany, y  sygnał sterujący, e  odchyłkę regulacji.
d) xo  sygnał sterujący, y  odchyłkę regulacji, e  sygnał sterowany.
5. Powietrze jako czynnik roboczy jest
a) ściśliwe, a lepkość rośnie wraz ze wzrostem temperatury.
b) nieściśliwe, a gęstość maleje wraz ze wzrostem temperatury.
c) ściśliwe, a lepkość maleje wraz ze wzrostem temperatury.
d) nieściśliwe, a gęstość rośnie wraz ze wzrostem temperatury.
6. Powietrze o masie m, ciśnieniu p, temperaturze T , przy stałej objętości, zostało oziębione
1
do temperatury T . Ciśnienie powietrza
2
a) trudno określić.
b) uległo zmniejszeniu.
c) nie zmieniło się.
d) uległo zwiększeniu.
7. Na rysunku przedstawiono
a) symbol zasilania elektrycznego.
b) symbol zasilania hydraulicznego.
c) symbol połączenia z atmosferą.
d) symbol zasilania pneumatycznego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
8. W pusty blok schematu przedstawiającego przekształcenie sygnału mierzonego nale\
y
wpisać
wielkość
czujnik wynik
mierzona
a) regulator.
b) przetwornik.
c) siłownik.
d) silnik.
9. Czujnik wymagający dostarczenia energii z zewnątrz określamy, jako
a) binarny.
b) pasywny.
c) generacyjny.
d) analogowy.
10. Na rysunku przedstawiono symbol
a) siłownika jednostronnego działania o działaniu prostym.
b) siłownika dwustronnego działania.
c) silnika pneumatycznego.
d) siłownika jednostronnego działania o działaniu odwrotnym.
11. Wraz ze wzrostem temperatury lepkość w cieczach
a) wzrasta powodując większe przecieki.
b) maleje powodujÄ…c mniejsze przecieki.
c) wzrasta powodujÄ…c mniejsze przecieki.
d) maleje powodując większe przecieki.
12. W przedstawionym na schemacie układzie, w zale\
ności od poło\
enia zaworu
rozdzielajÄ…cego, mo\
liwe jest
a) szybkie wysuwanie tłoczyska.
b) wolne wsuwanie tłoczyska.
c) wolne wysuwanie tłoczyska.
d) szybkie wsuwanie tłoczyska.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
13. Ciśnienie bezwzględne mierzone jest względem
a) ciśnienia odniesienia.
b) dowolnie przyjętego ciśnienia.
c) ciśnienia atmosferycznego.
d) pró\
ni.
14. Ściśliwość jest to zdolność do zmiany
a) ciśnienia pod wpływem zmian temperatury.
b) objętości pod wpływem zmian temperatury.
c) gęstości pod wpływem działających sił zewnętrznych.
d) objętości pod wpływem działających sił zewnętrznych.
15. Na wykresie przedstawiono charakterystykÄ™ dynamicznÄ… regulatora
x
x e
e
t
a) proporcjonalnego.
b) proporcjonalno-całkującego.
c) całkującego.
d) proporcjonalno-ró\
niczkujÄ…cego.
16. Współczynnik wzmocnienia regulatora o zakresie proporcjonalności 200% wynosi
a) 2.
b) 0,25.
c) 4.
d) 0,5.
17. Standardowe sygnały prądowe są o wartościach:
a) 0÷4 mA.
b) 5÷10 mA.
c) 4÷20 mA.
d) 10÷30 mA.
18. Przedstawiony na schemacie zawór 1 jest zaworem
1
a) rozdzielajÄ…cym.
b) szybkiego spustu.
c) dławiącym.
d) koniunkcji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
19. W regulatorze PD mo\
na nastawić
a) czas zdwojenia.
b) czas wyprzedzenia.
c) czas wyprzedzenia i czas zdwojenia.
d) zakres proporcjonalności i czas wyprzedzenia.
20. Na rysunku przedstawiono zestaw przygotowania sprÄ™\
onego powietrza. Cyframi
oznaczono odpowiednio
a) 1  reduktor, 2  smarownica, 3  zawór odcinający, 4  filtr.
b) 1  zawór odcinający, 2  reduktor, 3  filtr, 4  smarownica.
c) 1  smarownica, 2  reduktor, 3  filtr, 4  zawór odcinający.
d) 1  filtr, 2  zawór odcinający, 3  smarownica, 4  reduktor.
21. Przedstawiony na rysunku zawór umo\
liwia
a) dodawanie dwóch sygnałów pneumatycznych.
b) odejmowanie dwóch sygnałów elektrycznych.
c) mno\
enie dwóch sygnałów pneumatycznych.
d) mno\
enie dwóch sygnałów elektrycznych.
22. Po naciśnięciu przycisku START tłoczysko
START
a) siłownika dwustronnego działania pozostanie nieruchome.
b) siłownika jednostronnego działania pozostanie nieruchome.
c) siłownika dwustronnego działania wysunie się.
d) siłownika jednostronnego działania wysunie się.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
23. Na rysunku przedstawiono symbol
a) elektrozaworu dwupoło\
eniowego czterodrogowego sterowanego elektrycznie.
b) elektrozaworu trójpoło\
eniowego pięciodrogowego sterowanego pneumatycznie.
c) zaworu dwupoło\
eniowego pięciodrogowego sterowanego pneumatycznie.
d) elektrozaworu dwupoło\
eniowego pięciodrogowego sterowanego elektrycznie.
24. Pneumatyczny zbiornik ciśnieniowy powinien być wyposa\
ony w zawór
a) rozdzielajÄ…cy.
b) dławiący.
c) szybkiego spustu.
d) bezpieczeństwa.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko ...............................................................................
Montowanie i sprawdzanie układów automatyki
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
21 a b c d
22 a b c d
23 a b c d
24 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
TEST 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Montowanie i sprawdzanie
układów automatyki
Test składa się z 23 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 1, 2, 3, 4, 7, 8, 9, 10, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 22, 23 sÄ… z poziomu
-
-
-
podstawowego,
- zadania 5, 6, 11, 21 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
-
-
-
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za ka\
dą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,
-
-
-
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,
-
-
-
- dobry  za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,
-
-
-
- bardzo dobry  za rozwiązanie 22 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu
-
-
-
ponadpodstawowego.
Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. c, 3. b, 4. a, 5. c, 6. c, 7. d, 8. c, 9. b, 10. c, 11. b,
12. c, 13. b, 14. a, 15. b, 16. b, 17. b, 18. b, 19. b, 20. c, 21. d, 22. c, 23. c.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1 Rozpoznać układ regulacji A P d
2 Rozpoznać układ sekwencyjny A P c
3 Rozpoznać elementy układu regulacji A P b
4 Zidentyfikować na schemacie sygnały układu
B P a
regulacji
5 Zastosować prawo BoyleNa MariotteNa C PP c
6 Zastosować prawo Gay Lussaca C PP c
7 Określić elementy układu B P d
8 Określić sygnał z czujnika B P c
9 Rozpoznać symbol graficzny siłownika A P b
10 Określić zale\
ność opisującą prawo zachowania
B P c
masy
11 Dokonać analizy działania układu na podstawie
C PP b
schematu
12 Zdefiniować nadciśnienia A P c
13 Rozpoznać układ regulacji stałowartościowej A P b
14 Rozpoznać charakterystykę dynamiczną regulatora
A P a
P
15 Obliczyć współczynnik wzmocnienia regulatora B P b
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
16 Określić standardowe sygnały pneumatyczne B P b
17 Rozpoznać zawór A P b
18 Określić nastawy regulatora PI B P b
19 Określić warunki, jakie musi spełniać powietrze
B P b
dostarczane do układu
20 Rozpoznać symbol graficzny zaworu A P c
21 Dobrać zawór na podstawie analizy układu C PP d
22 Rozpoznać symbol graficzny zaworu A P c
23 Określić zastosowanie szybkozłączki B P c
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbli\
ajÄ…cym siÄ™ czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcjÄ™.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 23 zadania. Do ka\
dego zadania dołączone są 4 mo\
liwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki nale\
y błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem
poprawnego wyniku.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
jego rozwiÄ…zanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
9. Na rozwiÄ…zanie testu masz 40 minut.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
-
-
-
- zestaw zadań testowych,
-
-
-
- karta odpowiedzi.
-
-
-
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Ujemne sprzÄ™\
enie zwrotne jest cechÄ… charakterystycznÄ…
a) obiektu regulacji.
b) regulatora.
c) układu pomiarowego.
d) układu regulacji.
2. Układ, w którym załączanie i wyłączanie odpowiednich urządzeń odbywa się w ściśle
określonej kolejności nosi nazwę układu
a) adaptacyjnego.
b) nadÄ…\
nego.
c) sekwencyjnego.
d) stałowartościowego.
3. Na schemacie bloki 1 i 2 obrazujÄ…
a) 1  urzÄ…dzenia pomiarowe, 2  regulator.
b) 1  urzÄ…dzenia wykonawcze, 2  regulator.
c) 1  regulator, 2  urzÄ…dzeni pomiarowe.
d) 1  regulator, 2  urzÄ…dzenia wykonawcze.
4. Sygnały zaznaczone na rysunku z zadania 3 oznaczają odpowiednio
a) xo  wartość zadana, y  sygnał sterowany, e  odchyłkę regulacji
b) xo  odchyłkę regulacji, y  sygnał sterowany, e  sygnał sterujący.
c) xo  sygnał sterowany, y  sygnał sterujący, e  odchyłkę regulacji.
d) xo  wartość zadana, y  odchyłkę regulacji, e  sygnał sterowany
5. Powietrze o masie m, ciśnieniu p i objętości V zostało przy stałej temperaturze sprę\
one
1 1
do objętości V . Ciśnienie powietrza
2
a) trudno określić.
b) uległo zmniejszeniu.
c) uległo zwiększeniu.
d) nie zmieniło się.
6. Powietrze o masie m, ciśnieniu p, temperaturze T , przy stałej objętości, zostało podgrzane
1
do temperatury T . Ciśnienie powietrza
2
a) uległo zmniejszeniu.
b) nie zmieniło się.
c) uległo zwiększeniu.
d) trudno określić.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
7. W pusty blok schematu przedstawiającego przekształcenie sygnału mierzonego nale\
y
wpisać
wielkość
przetwornik wynik
mierzona
a) regulator.
b) przetwornik.
c) siłownik.
d) czujnik.
8. Sygnał wyjściowy z czujnika analogowego ma postać
a) skończonej liczby poziomów.
b) nieciągłą.
c) ciągłą.
d) nieskończonej liczby poziomów.
9. Na rysunku przedstawiono symbol
a) siłownika jednostronnego działania o działaniu prostym.
b) siłownika dwustronnego działania.
c) silnika pneumatycznego.
d) siłownika jednostronnego działania o działaniu odwrotnym.
10. Zale\
ność: S1 · v1· Á1 = S2 · v2 · Á2,
gdzie:
S1,S2  przekroje poprzeczne rurociÄ…gu,
Á1, Á2  gÄ™stoÅ›ci pÅ‚ynu odpowiednio w przekrojach S1, S2,
v1, v2  prędkości płynu,
przedstawia
a) prawo zachowania energii.
b) prawo zachowania pędu.
c) prawo zachowania masy.
d) prawo BoyleNa MariotteNa.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
11. W przedstawionym na schemacie układzie, w zale\
ności od poło\
enia zaworu
rozdzielajÄ…cego, mo\
liwe jest
a) szybkie wysuwanie i wsuwanie tłoczyska.
b) wolne wsuwanie i wsuwanie tłoczyska.
c) wolne wysuwanie i szybkie wsuwanie tłoczyska.
d) szybkie wysuwanie i wolne wsuwanie tłoczyska.
12. Nadciśnienie określa ró\
nicę między
a) ciśnieniem atmosferycznym a pró\
niÄ….
b) ciśnieniem absolutnym a pró\
niÄ….
c) ciśnieniem absolutnym a odniesienia.
d) ciśnieniem absolutnym a względnym.
13. W stałowartościowych układach regulacji temperatury temperatura jest wielkością
sterowaną o wartości
a) rosnÄ…cej.
b) stałej.
c) malejÄ…cej.
d) zmiennej.
14. Na wykresie przedstawiono charakterystykÄ™ dynamicznÄ… regulatora
x e
x
e
t
a) proporcjonalnego.
b) proporcjonalno-całkującego.
c) całkującego.
d) proporcjonalno-ró\
niczkujÄ…cego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
15. Współczynnik wzmocnienia regulatora o zakresie proporcjonalności 250% wynosi
a) 2.
b) 0,25.
c) 4.
d) 0,5.
16. Standardowe sygnały pneumatyczne są o wartościach
a) 0÷100 kPa.
b) 10÷100 kPa.
c) 20÷50 kPa.
d) 20÷100 kPa.
17. Przedstawiony na schemacie zawór 1 jest zaworem
1
a) rozdzielajÄ…cym.
b) szybkiego spustu.
c) dławiącym.
d) koniunkcji.
18. W regulatorze PI mo\
na nastawić
a) czas zdwojenia.
b) czas wyprzedzenia.
c) czas wyprzedzenia i czas zdwojenia.
d) zakres proporcjonalności i czas zdwojenia.
19. Powietrze dostarczane do układów pneumatycznych powinno być
a) przefiltrowane, nasycone mgłą olejową, wilgotne, sprę\
one.
b) nasycone mgłą olejową, osuszone, filtrowane, sprę\
one.
c) osuszone, sprÄ™\
one, nasycone mgłą olejową, niefiltrowane.
d) sprÄ™\
one, wilgotne, filtrowane, oziębione.
20. Przedstawiony na rysunku zawór umo\
liwia
a) dodawanie dwóch sygnałów pneumatycznych.
b) odejmowanie dwóch sygnałów elektrycznych.
c) mno\
enie dwóch sygnałów pneumatycznych.
d) mno\
enie dwóch sygnałów elektrycznych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
21. W przedstawionym schemacie hydraulicznym nale\
y uzupełnić symbol zaworu
sterujÄ…cego zgodnie z rysunkiem
a) b) c) d)
22. Na rysunku przedstawiono symbol
a) elektrozaworu dwupoło\
eniowego czterodrogowego sterowanego elektrycznie.
b) elektrozaworu trójpoło\
eniowego pięciodrogowego sterowanego pneumatycznie.
c) zaworu dwupoło\
eniowego pięciodrogowego sterowanego pneumatycznie.
d) elektrozaworu dwupoło\
eniowego pięciodrogowego sterowanego elektrycznie
23. Szybkozłączka umo\
liwia szybkie
a) włączenie regulatora.
b) podłączenie przewodów.
c) włączenie przetwornika.
d) wyłączenie układu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko ...............................................................................
Montowanie i sprawdzanie układów automatyki
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
21 a b c d
22 a b c d
23 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
 7. LITERATURA
1. Chochoł A. Elektronika z automatyka WSiP, Warszawa 1998
2. Górecki A., Grzegórski Z.: Monta\
, naprawa i eksploatacja maszyn i urządzeń
przemysłowych. WSiP, Warszawa 1986
3. Helduser S: Układy hydrauliczne Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej,
Warszawa 2000
4. Klimasara W, Pilat Z.: Podstawy automatyki i robotyki WSiP, Warszawa 2006
5. Kordowicz-Sot A.: Automatyka i robotyka. Napęd i sterowanie hydrauliczne
i pneumatyczne. WSiP, Warszawa 1999
6. Kordowicz-Sot A.: Automatyka i robotyka. Układy sterowania automatycznego
pneumatyczne. WSiP, Warszawa 1999
7. Kostro J.: Elementy, urządzenia i układy automatyki. WSiP, Warszawa 2006
8. Olszewski M.: Podstawy mechatroniki. REA, Warszawa 2006
9. Schmid D., Baumann A., Kaufmann H., Paetzold H., Zippel B.: Mechatronika. REA,
Warszawa 2002
10. Strony internetowe poświęcone automatyce
Czasopisma:
 Hydraulika i Pneumatyka
 Mechanik
 Pomiary Automatyka Kontrolna
 Pomiary Automatyka Robotyka
 PrzeglÄ…d Mechaniczny
Literatura metodyczna
1. Dretkiewicz-Więch J.: ABC nauczyciela przedmiotów zawodowych. Operacyjne cele
kształcenia. Zeszyt 32. CODN, Warszawa 1994
2. Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom 2000
Czasopisma
 Nowa Edukacja Zawodowa
 Edukator Zawodowy  www.koweziu.edu.pl/edukator/index.php
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49