MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Magdalena Maj
Stosowanie maszyn i urządzeń energetycznych oraz
transportu wewnątrzzakładowego 315[01].O2.06
Poradnik dla nauczyciela
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
dr in\
. Rafał Bator
mgr in\
. Ryszard Krzeszowski
Opracowanie redakcyjne:
mgr in\
. Magdalena Maj
Konsultacja:
mgr in\
. Wanda Bukała
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 315[01].O2.06
 Stosowanie maszyn i urządzeń energetycznych oraz transportu wewnątrzzakładowego ,
zawartego w programie nauczania dla zawodu technik bezpieczeństwa i higieny pracy.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Przykładowe scenariusze zajęć 7
5. Ćwiczenia 12
5.1. Wiadomości wstępne o maszynach energetycznych 12
5.1.1. Ćwiczenia 12
5.2. Zarys mechaniki płynów 15
5.2.1. Ćwiczenia 15
5.3. Pompy 19
5.3.1. Ćwiczenia 19
5.4. Kotły parowe 24
5.4.1. Ćwiczenia 24
5.5. SprÄ™\
arki i wentylatory 26
5.5.1. Ćwiczenia 26
5.6. Urządzenia chłodnicze 29
5.6.1. Ćwiczenia 29
5.7. UrzÄ…dzenia transportowe 31
5.7.1. Ćwiczenia 31
6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 33
7. Literatura 49
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu
zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik bezpieczeństwa i higieny
pracy.
W poradniku zamieszczono:
- wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć ju\
ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,
- cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy
z poradnikiem,
- przykładowe scenariusze zajęć,
- przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania
uczenia oraz środkami dydaktycznymi,
- ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego,
- literaturÄ™.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone ró\
nymi metodami ze
szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zró\
nicowane, poczÄ…wszy od
samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.
Jako pomoc w realizacji jednostki modułowej dla uczniów przeznaczony jest Poradnik
dla ucznia. Nauczyciel powinien ukierunkować uczniów na właściwe korzystanie z poradnika
do nich adresowanego.
Materiał nauczania (w Poradniku dla ucznia) podzielony jest na rozdziały, które
zawierają podrozdziały. Podczas realizacji poszczególnych rozdziałów wskazanym jest
zwrócenie uwagi na następujące elementy:
- materiał nauczania  w miarę mo\
liwości uczniowie powinni przeanalizować
samodzielnie. Obserwuje siÄ™ niedocenianie przez nauczycieli niezwykle wa\
nej
umiejętności, jaką uczniowie powinni bezwzględnie posiadać  czytanie tekstu
technicznego ze zrozumieniem,
- pytania sprawdzające mają wykazać, na ile uczeń opanował materiał teoretyczny i czy jest
przygotowany do wykonania ćwiczeń. W zale\
ności od tematu mo\
na zalecić uczniom
samodzielne odpowiedzenie na pytania lub wspólne z całą grupą uczniów, w formie
dyskusji opracowanie odpowiedzi na pytania. Druga forma jest korzystniejsza, poniewa\

nauczyciel sterujÄ…c dyskusjÄ… mo\
e uaktywniać wszystkich uczniów oraz w trakcie
dyskusji usuwać wszelkie wątpliwości,
- dominującą rolę w kształtowaniu umiejętności oraz opanowaniu materiału spełniają
ćwiczenia. W trakcie wykonywania ćwiczeń uczeń powinien zweryfikować wiedzę
teoretyczną oraz opanować nowe umiejętności. Przedstawiono dosyć obszerną propozycję
ćwiczeń wraz ze wskazówkami o sposobie ich przeprowadzenia, uwzględniając ró\
ne
mo\
liwości ich realizacji w szkole. Nauczyciel decyduje, które z zaproponowanych
ćwiczeń jest w stanie zrealizować przy określonym zapleczu technodydaktycznym szkoły.
ProwadzÄ…cy mo\
e równie\
zrealizować ćwiczenia, które sam opracował,
- sprawdzian postępów stanowi podsumowanie rozdziału, zadaniem uczniów jest udzielenie
odpowiedzi na pytania w nim zawarte. Uczeń powinien samodzielnie czytając
zamieszczone w nim stwierdzenia potwierdzić lub zaprzeczyć opanowanie określonego
zakresu materiału. Je\
eli wystąpią zaprzeczenia, nauczyciel powinien do tych zagadnień
wrócić, sprawdzając czy braki w opanowaniu materiału są wynikiem niezrozumienia
przez ucznia tego zagadnienia, czy niewłaściwej postawy ucznia w trakcie nauczania.
W tym miejscu jest szczególnie wa\
na rola nauczyciela, gdy\
od postawy nauczyciela,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
sposobu prowadzenia zajęć zale\
y między innymi zainteresowanie ucznia. Uczeń
niezainteresowany materiałem nauczania, wykonywaniem ćwiczeń nie nabędzie w pełni
umiejętności zało\
onych w jednostce modułowej. Nale\
y rozbudzić wśród uczniów tak
zwaną  ciekawość wiedzy . Potwierdzenie przez ucznia opanowania materiału nauczania
rozdziału mo\
e stanowić podstawę dla nauczyciela do sprawdzenia wiedzy i umiejętności
ucznia z tego zakresu. Nauczyciel realizując jednostkę modułową powinien zwracać
uwagę na predyspozycje ucznia, ocenić, czy uczeń ma większe uzdolnienia manualne, czy
mo\
e lepiej radzi sobie z rozwiązywaniem problemów teoretycznych,
- testy zamieszczone w rozdziale Ewaluacja osiągnięć ucznia zawierają zadania z zakresu
całej jednostki modułowej i nale\
y je wykorzystać do oceny uczniów, a wyniki osiągnięte
przez uczniów powinny stanowić podstawę do oceny pracy własnej nauczyciela
realizującego tę jednostkę modułową. Ka\
demu zadaniu testu przypisano określoną liczbę
mo\
liwych do uzyskania punktów (0 lub 1 punkt). Ocena końcowa uzale\
niona jest od
ilości uzyskanych punktów. Nauczyciel mo\
e zastosować test według własnego projektu
oraz zaproponować własną skalę ocen. Nale\
y pamiętać, \
eby tak przeprowadzić proces
oceniania ucznia, aby umo\
liwić mu jak najpełniejsze wykazanie swoich umiejętności.
Metody polecane do stosowania podczas kształcenia modułowego to:
- pokaz,
- ćwiczenie (laboratoryjne lub inne),
- metoda projektów,
- metoda przewodniego tekstu.
315[01].O2
Podstawy konstrukcji
mechanicznych
315[01].O2.01 315[01].O2.03 315[01].O2.02
Wyznaczanie obciÄ…\
eń Dobieranie materiałów Badanie materiałów
w układach statycznych, konstrukcyjnych konstrukcyjnych
kinematycznych
i dynamicznych
315[01].O2.05
Wykonywanie rysunków
315[01].O2.04
z wykorzystaniem
Odwzorowywanie
komputerowego
elementów maszyn
wspomagania projektowania
315[01].O2.06
Stosowanie maszyn
i urządzeń energetycznych
oraz transportu
wewnątrzzakładowego
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
 stosować jednostki układu SI,
 wykonywać działania na jednostkach,
 wykonywać przekształcenia matematyczne,
 posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu mechaniki,
 rozró\
niać podstawowe wielkości mechaniczne i ich jednostki,
 czytać rysunki techniczne,
 korzystać z ró\
nych z
ródeł informacji,
 obsługiwać komputer,
 współpracować w grupie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:
- scharakteryzować rodzaje energii, jej z
ródła oraz procesy przetwarzania energii,
- wykonać obliczenia podstawowych parametrów charakteryzujących przepływ cieczy
i gazów,
- sklasyfikować maszyny i urządzenia energetyczne i transportowe,
- sklasyfikować pompy,
- wyjaśnić budowę, zasadę działania pomp wirowych i wyporowych,
- określić parametry pracy pomp wirowych i wyporowych,
- dobrać pompę do podanego zastosowania i warunków pracy,
- zainstalować i uruchomić pompę,
- sklasyfikować sprę\
arki,
- wyjaśnić przeznaczenie, budowę, zasadę działania sprę\
arek,
- określić parametry pracy sprę\
arek,
- zainstalować i uruchomić sprę\
arkÄ™,
- wyjaśnić przeznaczenie, budowę, zasadę działania wentylatorów,
- wyjaśnić przeznaczenie, budowę, zasadę działania urządzeń chłodniczych,
- wyjaśnić przeznaczenie, budowę i zasadę działania kotłów,
- sklasyfikować przenośniki,
- sklasyfikować maszyny do transportu wewnątrzzakładowego,
- dobrać maszynę lub urządzenie transportowe do określonego zadania,
- zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo\
arowej,
ochrony środowiska podczas instalowania i uruchomiania pomp, wentylatorów
i sprÄ™\
arek.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. PRZYKA
ADOWE SCENARIUSZE ZAJ
Ć
Scenariusz zajęć 1
Osoba prowadzÄ…ca & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Modułowy program nauczania: Technik bezpieczeństwa i higieny pracy 315[01]
Moduł: Podstawy konstrukcji mechanicznych 315[01].O2
Jednostka modułowa: Stosowanie maszyn i urządzeń energetycznych oraz
transportu wewnątrzzakładowego 315[01].O2.06
Temat: Zasada działania prasy hydraulicznej.
Cel ogólny: Poznanie mo\
liwości wykorzystania maszyn energetycznych.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
- wyjaśnić przeznaczenie prasy hydraulicznej,
- wyjaśnić przykłady zastosowania prasy hydraulicznej,
- określić przeło\
enie prasy hydraulicznej,
- scharakteryzować zasadę działania prasy hydraulicznej,
- obliczyć siłę prasy hydraulicznej.
- wyznaczyć sprawność prasy hydraulicznej.
Kształtowane umiejętności ponadzawodowe:
- organizowanie i planowanie zajęć,
- praca w zespole,
- ocena pracy.
Metoda nauczania uczenia siÄ™:
- tekstu przewodniego.
Forma pracy: praca w grupach.
Czas: 2 godziny dydaktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik dla ucznia,
- instrukcja pracy metodÄ… tekstu przewodniego,
- zestaw ćwiczeń,
- pytania prowadzÄ…ce,
- działający model prasy hydraulicznej z zestawem obcią\
ników,
- tabela pomiarów,
- kalkulator.
Zadania dla uczniów:
Doświadczalne wyznaczenie sprawności
działającego modelu prasy hydraulicznej
przedstawionego na rysunku.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Przebieg zajęć:
I. Część wstępna:
 sprawdzenie obecności,
 wyjaśnienie tematu zajęć,
 powtórzenie tematu poprzednich zajęć  pytania sprawdzające.
II. Część główna:
 wyjaśnienie metody,
 podział uczniów na grupy,
 podanie jasnych kryteriów oceniania.
Faza 1. Informacje
Pytania prowadzÄ…ce:
1. Do czego wykorzystywana jest prasa hydrauliczna?
2. Na jakim prawie hydrostatycznym opiera się jej działanie?
3. Z jakich elementów składa się prasa hydrauliczna?
4. Jak zmieni się ciśnienie w prasie pod wpływem przyło\
enia siły?
5. Co to jest przeło\
enie hydrauliczne prasy?
6. Czy miałoby sens przyło\
enie siły do du\
ego tłoka prasy?
7. Jak zale\
y przyło\
ona siła od sprawności prasy?
8. Jak nale\
y obliczyć siłę prasy hydraulicznej, gdy znamy siłę przyło\
oną, przeło\
enie
hydrauliczne i sprawność prasy?
Faza 2. Planowanie
Pytania prowadzÄ…ce:
1. Jak obliczysz przeło\
enie hydrauliczne prasy, gdy będziesz znać średnice jej tłoków?
2. Jakie wielkości trzeba znać, \
eby obliczyć sprawność prasy hydraulicznej?
3. Jak nale\
y przekształcić wzór na siłę prasy hydraulicznej, \
eby wyznaczyć jej
sprawność?
Faza 3. Ustalenie
1. Uczniowie ustalajÄ…:
 przebieg ćwiczenia,
 ilość pomiarów,
 sposób wyznaczenia sprawności prasy.
2. Uczniowie:
 odczytują wielkości średnic tłoków otrzymanego modelu prasy,
 obliczają przekroje tłoków,
 obliczają przeło\
enie hydrauliczne.
3. Uczniowie konsultują z nauczycielem poprawność ustaleń.
Faza 4. Realizacja
Uczniowie:
1. dokonują pomiarów sił,
2. zapisujÄ… wyniki w tabeli pomiarowej,
3. obliczają sprawność modelu prasy dla ka\
dego pomiaru,
4. obliczają średnią z pomiarów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
TABELA POMIAROWA
Średnica małego tłoka:
Åšrednica du\
ego tłoka:
Przekrój poprzeczny małego tłoka:
Przekrój poprzeczny du\
ego tłoka:
Przeło\
enie hydrauliczne prasy:
WYNIKI POMIARÓW
Nr pomiaru Siła przyło\
ona Siła uzyskana Obliczona sprawność
1.
2.
Sprawność średnia:
Faza 5. Sprawdzenie i prezentacja
Uczniowie dokonują prezentacji wyników. Analizują uzyskane wartości. Próbują
odpowiedzieć na pytanie: Jakie straty energetyczne wpływają na sprawność prasy?
Uczniowie i nauczyciel dokonujÄ… oceny wykonanej pracy.
Faza 6. Analiza końcowa
Nauczyciel podsumowuje zajęcia. Wskazuje, jakie umiejętności były ćwiczone. Pyta
uczniów, do jakich celów mo\
na wykorzystać urządzenie działające na tej samej zasadzie, co
prasa hydrauliczna.
III. Zakończenie
Zadanie pracy domowej: zadanie z wykorzystaniem wzoru na siłę prasy hydraulicznej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
Scenariusz zajęć 2
Osoba prowadzÄ…ca: & & & & & & & & & & & & & & & & & .
Modułowy program nauczania: Technik bezpieczeństwa i higieny pracy 315[01]
Moduł: Podstawy konstrukcji mechanicznych 315[01].O2
Jednostka modułowa: Stosowanie maszyn i urządzeń energetycznych oraz
transportu wewnątrzzakładowego 315[01].O2.06
Temat: SprÄ™\
arki rotacyjne.
Cel ogólny: Poznanie budowy i działania sprę\
arek.
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
 sklasyfikować sprę\
arki,
 scharakteryzować budowę poszczególnych rodzajów sprę\
arek,
 wymienić ich zalety i wady,
 podać zastosowanie sprę\
arek.
Kształtowane umiejętności ponadzawodowe:
 czytanie tekstu ze zrozumieniem,
 praca w zespole,
 wyrobienie poczucia odpowiedzialności.
Metoda nauczania uczenia siÄ™:
 dyskusja dydaktyczna wielokrotna.
Forma pracy: praca w grupach.
Czas: 2 godziny dydaktyczne.
Åšrodki dydaktyczne:
 wybrane fragmenty z poradnika dla ucznia,
 plansze ze schematami sprÄ™\
arek,
 modele sprÄ™\
arek.
Przebieg zajęć:
I. Część wstępna:
 sprawdzenie obecności,
 wyjaśnienie tematu zajęć,
 powtórzenie tematu poprzednich zajęć  pytania sprawdzające,
 wyjaśnienie, na czym polega metoda dyskusji dydaktycznej wielokrotnej.
II. Część główna:
1. Podział uczniów na zespoły 3-osobowe.
2. Rozdanie uczniom materiałów. Ka\
dy uczeń w zespole otrzymuje opis innego
rodzaju sprÄ™\
arki (tłokowej, rotacyjnej, wirowej), planszę z jej schematem i model.
3. Uczniowie czytają opis budowy i działania swojej sprę\
arki, porównują go ze
schematem i modelem  czas ok. 15 20 min.
4. Zebranie od uczniów materiałów z opisem sprę\
arek.
5. Ka\
dy z członków grupy naucza pozostałych dwóch uczniów tego, czego sam przed
chwilą się nauczył  czas ok. 20 min.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
III. Podsumowanie:
 przeprowadzenie krótkiego sprawdzianu, najlepiej w formie testu,
 dyskusja na temat zalet, wad, mo\
liwości zastosowania poszczególnych rodzajów
sprÄ™\
arek,
 narysowanie w zeszytach schematów poszczególnych rodzajów sprę\
arek.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
5. ĆWICZENIA
5.1. Wiadomości wstępne o maszynach energetycznych
5.1.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wypełnij poni\
szÄ… tabelkÄ™ opisujÄ…c mo\
liwie jak najwięcej przykładów zjawisk
i urządzeń, w których zachodzą przemiany energii.
Tabela do ćwiczenia 1 [opracowanie własne]
Nazwa
Rodzaj energii wejściowej Rodzaj energii wyjściowej
urzÄ…dzenia/zjawiska
Przykłady:
silnik elektryczny elektryczna mechaniczna
spalanie paliw chemiczna paliwa cieplna
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału  Materiał nauczania dotyczący wiadomości wstępnych o maszynach
energetycznych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych informacje na temat rodzajów i przemian energii,
2) przeanalizować działanie znanych Ci urządzeń energetycznych,
3) przeanalizować zjawiska, w których mamy do czynienia z przemianami energii,
4) nazwać urządzenie (zjawisko), nazwać rodzaj energii początkowej i końcowej.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie,
- tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
- literatura zgodna z punktem 7 poradnika dotyczÄ…cÄ… maszyn energetycznych,
- tabelka wydrukowana na papierze formatu A4, flamastry.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Ćwiczenie 2
Oblicz pracę siły tarcia o wartości 60 N przy przesunięciu ciała o 120 cm.
Rysunek do ćwiczenia 2 [opracowanie własne]
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału  Materiał nauczania . Nale\
y zwrócić uwagę na przeliczanie jednostek.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać wzór na pracę,
2) podstawić dane,
3) wykonać obliczenia i działanie na jednostkach,
4) zinterpretować otrzymany wynik.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- arkusz papieru A4.
Ćwiczenie 3
Na przykładzie zespołu trzech maszyn przenoszących kolejno energię uzasadnij, \
e
sprawność zespołu jest iloczynem sprawności maszyn wchodzących w jego skład. Do
wykonania ćwiczenia mo\
e być Ci pomocny poni\
szy rysunek.
Rysunek do ćwiczenia 3 [opracowanie własne]
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału  Materiał nauczania . Nale\
y zwrócić uwagę na to, \
e \
eby uzasadnić słuszność
wzoru, nale\
y wykazać, \
e lewa strona równa jest prawej.
Uczeń powinien:
1) odszukać wzory,
2) wykorzystując oznaczenia energii podane na rysunku wstawić do wzorów odpowiednie
wartości,
3) wykazać, \
e zale\
ność jest prawdziwa (lewa strona równania jest taka sama jak prawa).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie,
- tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
- arkusz papieru A4.
Ćwiczenie 4
Do silnika spalinowego doprowadzono 80 kJ energii. 48 kJ z tej energii zu\
yło się na
straty cieplne, a 8 kJ na straty mechaniczne. Zakładając, \
e nie było \
adnych innych strat,
oblicz sprawność tego silnika. Wynik podać w procentach.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału  Materiał nauczania . Nale\
y zwrócić uwagę na przeliczanie ułamka na procenty.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać wzory,
2) wykonać obliczenia,
3) zamienić ułamek na %.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- arkusz papieru A4.
Ćwiczenie 5
W skład turbogeneratora wchodzi turbina o sprawności 30% i generator o sprawności
94%. Oblicz sprawność tego zespołu.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału Materiał nauczania. Nale\
y zwrócić uwagę na to, \
e we wzorze na sprawność
zespołu maszyn sprawności powinny być podane w postaci ułamka.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać wzory,
2) przedstawić sprawności w postaci ułamków,
3) wykonać obliczenia i zapisać wynik.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- kalkulator,
- arkusz papieru A4.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
5.2. Zarys mechaniki płynów
5.2.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Oblicz ciśnienie całkowite na dnie zbiornika wypełnionego olejem do wysokości
h=30 cm. GÄ™stość oleju wynosi Á=800 kg/m3, przyspieszenie ziemskie g=9,81 m/s2,
a ciśnienie atmosferyczne po=100 kPa.
Rysunek do ćwiczenia 1 [opracowanie własne]
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału  Materiał nauczania . Nale\
y zwrócić uwagę na działanie na jednostkach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych wzory,
2) podstawić dane w odpowiednich jednostkach,
3) wykonać obliczenia i działania na jednostkach.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie,
- tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
- kalkulator,
- arkusz papieru A4.
Ćwiczenie 2
Oblicz siłę prasy hydraulicznej o przeło\
eniu hydraulicznym i=500 i sprawnoÅ›ci ·=80%,
jeśli nacisk na mały tłok wynosi F1=3 kN.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału  Materiał nauczania . Nale\
y zwrócić uwagę na przekształcenie wzoru i wyra\
enie
sprawności w postaci ułamka.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych wzory,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
2) podstawić dane,
3) wykonać obliczenia i podać wynik.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- kalkulator,
- arkusz papieru A4.
Ćwiczenie 3
Oblicz, jaka jest sprawność prasy hydraulicznej o średnicach tłoków d1=15 mm
i d2=300 mm, jeśli po przyło\
eniu do małego tłoka siły F1=2 kN uzyskano na du\
ym tłoku
siłę F2=640 kN
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału  Materiał nauczania . Nale\
y zwrócić uwagę na przekształcenie wzoru. Uczeń
powinien podać sprawność w %.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych wzory,
2) podstawić dane,
3) wykonać obliczenia i podać wynik.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie,
- tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
- kalkulator,
- arkusz papieru A4.
Ćwiczenie 4
Mając do dyspozycji działający model prasy hydraulicznej oblicz jej sprawność.
Rysunek do ćwiczenia 4 [opracowanie własne]
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Tabela pomiarów do ćwiczenia 4
Średnica małego tłoka:
Åšrednica du\
ego tłoka:
Przekrój poprzeczny małego tłoka:
Przekrój poprzeczny du\
ego tłoka:
Przeło\
enie hydrauliczne prasy:
WYNIKI POMIARÓW
Nr
Siła przyło\
ona Siła uzyskana Obliczona sprawność
pomiaru
1.
2.
Sprawność średnia:
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału  Materiał nauczania .
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wyznaczyć przeło\
enie prasy,
2) obciÄ…\
yć mały tłok i zrównowa\
yć to obcią\
enie kładąc obcią\
niki na du\
ym tłoku,
3) zapisać wyniki w tabeli,
4) wyznaczyć ze wzoru sprawność prasy,
5) wielokrotnie powtórzyć doświadczenie dla ró\
nych wartości obcią\
eń,
6) wyznaczyć sprawność prasy poprzez obliczenie średniej z uzyskanych wyników.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie,
- tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
- model prasy hydraulicznej,
- wydrukowana tabela do zapisania wyników pomiarów,
- kalkulator, długopis.
Ćwiczenie 5
Oblicz, jaka jest prędkość cieczy w przekroju 1-1, jeśli prędkość w przekroju 2-2 wynosi
v2=1 m/s, a pola przekrojów odpowiednio: A1=0,03 m2 i A2=0,045 m2. Czy do obliczenia
prędkości gazu wystarczyłyby Ci te same dane?
Rysunek do ćwiczeń 5 i 6 [opracowanie własne]
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału  Materiał nauczania . Nale\
y zwrócić uwagę na ró\
nice w równaniu ciągłości dla
płynów ściśliwych i nieściśliwych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) skorzystać z odpowiedniego prawa dynamiki płynów,
2) odszukać wzór,
3) podstawić właściwe dane do wzoru,
4) wykonać obliczenia i podać wynik,
5) wyjaśnić ró\
nice w równaniu, z którego korzystasz, wynikające z ró\
nych właściwości
cieczy i gazów.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- kalkulator,
- arkusz papieru A4.
Ćwiczenie 6
Co dzieje się z ciśnieniem cieczy w czasie przepływu przez przewód przedstawiony
w ćwiczeniu 5? Odpowiedz
uzasadnij.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału  Materiał nauczania .
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) skorzystać z odpowiednich praw dynamiki płynów,
2) odszukać potrzebne wzory,
3) podać i uzasadnić odpowiedz
.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
- arkusz papieru A4.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
5.3. Pompy
5.3.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Korzystając z materiałów dla ucznia, poradnika mechanika oraz Internetu odszukaj
parametry ró\
nych typów pomp wyporowych i przepływowych oraz zastosowanie. Dane
zamieść w tabeli
Ciśnienie Prędkość
Wydajność Moc napędu Sprawność
L.P. Typ pompy tłoczenia obrotowa Zastosowanie
Q[m3/h] Pw[kW] ·[%]
p[MPa] N[obr/min]
1.
2.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia mo\
na zasugerować uczniom gdzie i w jaki
sposób nale\
y szukać informacji. Uczniowie powinni pracować w 2 osobowych zespołach ze
swobodnym dostępem do Internetu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych, poradniku mechanika, Internecie potrzebne
informacje,
2) wpisać dane do odpowiednich kolumn w tabeli (jeśli nie uda Ci się odnalez
ć jakiegoś
parametru, wpisz    ).
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- poradnik mechanika,
- komputer z dostępem do Internetu.
Ćwiczenie 2
SporzÄ…dz
następujące charakterystyki pompy wirowej:
a) przepływu Hu = f(Q),
b) mocy Pw = f(Q),
c) sprawnoÅ›ci · = f(Q)
dla ró\
nych prędkości obrotowych korzystając ze stanowiska pomiarowego
przedstawionego na rysunku (zasilanie stanowiska jest wcześniej włączane przez
nauczyciela).
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczeń powinien zapoznać się dokładnie
z instrukcjÄ…. Nale\
y zwrócić szczególną uwagę na przepisy bhp. Uczniowie powinni
wykonywać ćwiczenia w kilkuosobowych zespołach, ka\
dy zespół przy swoim stanowisku.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
Rysunek do ćwiczenia 2. Schemat stanowiska pomiarowego do wyznaczania charakterystyk pompy wirowej:
1  przepływomierz, 2  obrotomierz, 3  regulator prędkości obrotowej, 4  pompa, 5  zbiornik wody,
M  manometr, Z.R.  zawór regulacyjny [opracowanie własne]
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) ustawić częstotliwość prądu zasilającego silnik pompy za pomocą pulpitu przetwornicy,
2) całkowicie otworzyć zawór regulacyjny na przewodzie tłocznym,
3) włączyć pompę,
4) odczytać wartość ciśnienia tłoczenia pt w MPa, wskazywanego przez manometr,
5) odczytać wartości natę\
enia przepływu Q w m3/h z wyświetlacza przepływomierza po
uzyskaniu ustalonych warunków ruchu,
6) odczytać wartość mocy prądu elektrycznego Nel w kW,
7) zapisać wszystkie odczytane w punktach 4 6 wartości w tabelce pomiarowo-wynikowej,
8) powtórzyć czynności opisane w punktach 4 7 dla kilkunastu ró\
nych ustawień zaworu
regulacyjnego (dla ró\
nych wydatków Q),
9) wyłączyć pompę,
10) powtórzyć czynności opisane w wy\
ej wymienionych punktach dla kilku ró\
nych
ustawień częstotliwości prądu zasilającego silnik pompy, a tym samym dla ró\
nych
prędkości obrotowych wału wirnika pompy,
11) obliczyć, korzystając ze wzorów następujące wielkości i zapisać je w tabelce:
 prędkość obrotową n
n = f Å" 50 [obr/min]
gdzie: f  częstotliwość w Hz odczytana z ekranu przetwornicy,
 u\
yteczną wysokość podnoszenia pompy
Hp = pt Å" 102 + 0,5 [m]
gdzie: pt  ciśnienie tłoczenia odczytane z manometru w MPa,
 moc u\
ytecznÄ… pompy
Pu = 28 Å" 10-4 Å" Q Å" Hp [kW]
gdzie: Q  wydatek odczytany na wskaz
niku przepływomierza w m3/h,
 moc na wale pompy
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
 Pw = Pel Å" ·el
gdzie: Pel  moc prądu w kW odczytana z wyświetlacza przetwornicy
·el  sprawność silnika elektrycznego,
12) na papierze milimetrowym wykonaj wykresy dla ró\
nych prędkości obrotowych.
Tabela do ćwiczenia 2
L.P. Q[m3/h] pt[MPa] Pel[kW] Pw[kW] Hu[m] Pu[kW]
·[%]
f = & & & & Hz n = & & & & & .obr/min
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- stanowisko pomiarowe,
- wydrukowana tabela,
- długopis, kalkulator,
- papier milimetrowy,
- linijka, ołówek, krzywik.
Ćwiczenie 3
Dobierz pompę do przepompowania wody zanieczyszczonej mułem ze zbiornika
o głębokości 7 m do zbiornika o pojemności 10 m3, którego wlew znajduje się na wysokości
3 m. Zbiornik nale\
y napełnić w ciągu pół godziny. Przyjąć, \
e straty przepływu
w przewodach stanowią 10% geometrycznej wysokości podnoszenia.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału  Materiał nauczania i wybrać potrzebne wzory. Nale\
y zwrócić uwagę na
działania na jednostkach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przypomnieć sobie określenia parametrów technicznych pomp zawarte w poradniku dla
ucznia,
2) dokonać potrzebnych obliczeń,
3) przypomnieć sobie zastosowania poszczególnych typów pomp,
4) wyszukać w katalogach pompę o parametrach spełniających wymagania,
5) zapisać nawę wyszukanej pompy i jej parametry.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie,
Åšrodki dydaktyczne:
- katalogi pomp,
- kalkulator.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
Ćwiczenie 4
Zainstaluj pompÄ™ PRIMSON Standart, \
eby zasysała wodę z jednego zbiornika
otwartego, poło\
onego ni\
ej do drugiego, te\
otwartego, poło\
onego wy\
ej zgodnie
z załączonym schematem.
Rysunek do ćwiczenia 3 [4]:
1  zasuwa na tłoczeniu pompy,
2  zasuwa na ssaniu pompy,
3  wsporniki orurowania,
4  kabel podłączenia pompy,
5  zawór stopowy z filtrem siatkowym
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni zapoznać się ze
schematem zainstalowania pompy, z przepisami BHP.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować schemat podłączenia pompy,
2) przeanalizować dokumentację techniczno-ruchową pompy,
3) przeczytać wytyczne dotyczące instalowania pomp z poradnika dla ucznia,
4) sprawdzić, czy dysponujesz potrzebnymi akcesoriami (zasuwy, odcinki przewodów,
zawór stopowy),
5) sprawdzić, czy dysponujesz odpowiednimi narzędziami,
6) opracować plan monta\
u,
7) dokonać monta\
u,
8) uruchomić pompę po sprawdzeniu przez nauczyciela instalacji i uzyskaniu pozwolenia,
9) ocenić poprawność działania pompy.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- stanowisko do ćwiczenia (odpowiednio poło\
one zbiorniki),
- pompa PRIMSON Standard,
- odcinki rur, zasuwy, zawór stopowy, wsporniki orurowania, uszczelnienia,
- narzędzia do monta\
u,
- dokumentacja techniczno-ruchowa pompy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Ćwiczenie 5
Oblicz moc pobieraną od silnika napędowego przez pompę wodną o sprawności 70%
i wydajności 14 m3/h, jeśli u\
yteczna wysokość podnoszenia wynosi 40 m. Przyspieszenie
ziemskie wynosi 9,81 m/s2, a gęstość wody 1000 kg/m3. Przyjąć rezerwę mocy silnika 20%.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału  Materiał nauczania . Nale\
y zwrócić uwagę na przeliczanie jednostek, wyjaśnić co
oznacza  rezerwa mocy .
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać wzór,
2) przypomnieć sobie zale\
ność między cię\
arem właściwym a gęstością,
3) wykonać potrzebne obliczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- arkusz papieru A4,
- kalkulator.
Ćwiczenie 6
Oblicz u\
yteczną wysokość podnoszenia 1-stopniowej pompy odśrodkowej
o zewnętrznej średnicy wirnika 300 mm i prędkości obrotowej 1200 obr/min. Współczynnik
wysokości podnoszenia przyjąć 0,85.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału  Materiał nauczania . Nale\
y zwrócić uwagę na przeliczanie jednostek.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać wzór,
2) przypomnieć zale\
ność między prędkością obwodową a obrotową,
3) wykonać obliczenia.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- arkusz papieru A4,
- kalkulator.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
5.4. Kotły parowe
5.4.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Opracuj tabelę zawierającą parametry techniczne kotłów parowych wg wzoru.
Max. ciśnienie Powierzchnia Natę\
. pow.
Typ kotłów pary ogrzewalna ogrzewalnej Wydajność Sprawność
[MPa] [m2] [kg/m3h] [t/h] [%]
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału  Materiał nauczania . Powinni pracować w 2 osobowych zespołach przy
stanowiskach ze swobodnym dostępem do Internetu. Nale\
y wyjaśnić uczniom, jak korzystać
z katalogu kotłów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać w materiałach dydaktycznych, katalogach kotłów parowych, Internecie
potrzebne informacje,
2) wpisać dane do odpowiednich kolumn w tabeli.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- katalogi kotłów parowych,
- komputer z dostępem do Internetu.
Ćwiczenie 2
Dobierz kotły parowe ECA IV A (ilość kotłów i ich wielkość) dla kotłowni o mocy
cieplnej 600 kW, jeśli natę\
enie powierzchni ogrzewalnej tych kotłów wynosi 7,3 kW/m2.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału  Materiał nauczania . Nale\
y wyjaśnić uczniom, jak korzystać z katalogu kotłów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać wzór określający powierzchnię ogrzewalną kotła,
2) z katalogu kotłów ECA IV A wybrać wielkość i ilość kotłów tak, aby ich łączna
powierzchnia ogrzewalna była jak najbardziej zbli\
ona do wyliczonej, jednak nie
mniejsza od niej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- katalog kotłów parowych ECA IV A,
- kalkulator.
Ćwiczenie 3
Korzystając z zasad BHP przy eksploatacji kotłów parowych wymień sytuacje, w których
nale\
y bezzwłocznie wstrzymać pracę kotła parowego.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać dokładnie
instrukcję BHP przy obsłudze kotłów parowych (mo\
na znalez
ć ją w Internecie).
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) skorzystać z instrukcji BHP,
2) wybrać z instrukcji informacje.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- instrukcja BHP przy obsłudze kotłów parowych,
- komputer z dostępem do Internetu.
Ćwiczenie 4
Korzystając z zasad BHP przy eksploatacji kotłów parowych określ czynności, jakie
powinna wykonywać osoba obsługująca kocioł parowy:
a) przed rozpoczęciem pracy kotła,
b) w czasie pracy kotła,
c) przy zakończeniu pracy kotła.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać dokładnie
instrukcję BHP przy obsłudze kotłów parowych (mo\
na znalez
ć ją w Internecie).
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować instrukcję BHP (mo\
esz znalez
ć ją w Internecie),
2) wybrać z instrukcji potrzebne informacje.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- wyszukiwanie informacji.
Åšrodki dydaktyczne:
- instrukcja BHP przy obsłudze kotłów parowych lub komputer z dostępem do Internetu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
5.5. SprÄ™\
arki i wentylatory
5.5.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zamontuj wentylator WO 300 na konstrukcji wsporczej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni zapoznać się
z instrukcjÄ… monta\
u dołączoną przez producenta. Praca powinna odbywać się w 2 3-
osobowych zespołach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przeanalizować instrukcję dołączoną przez producenta,
2) opracować plan pracy,
3) przygotować potrzebne narzędzia,
4) zamocować wentylator do konstrukcji,
5) przedstawić pracę nauczycielowi,
6) po uzyskaniu akceptacji nauczyciela uruchomić wentylator.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- wentylator,
- konstrukcja wsporcza,
- śruby M8,
- klucze do śrub,
- instrukcja obsługi wentylatora.
Ćwiczenie 2
Oblicz ciśnienie tłoczenia powietrznej jednostopniowej sprę\
arki odśrodkowej, jeśli
współczynnik ciÅ›nienia tÅ‚oczenia È = 1,2, Å›rednica zewnÄ™trzna wirnika wynosi d = 300 mm,
a prÄ™dkość obrotowa n = 9000 obr/min. GÄ™stość powietrza Á = 1,293 kg/m3.
Wskazówka: Zale\
ność między prędkością obwodową a obrotową przedstawia się
następująco: [m/s] , gdzie: d  średnica [m], n  prędkość obrotowa [obr/min].
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału  Materiał nauczania . Nale\
y zwrócić uwagę na przeliczanie jednostek.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać wzór,
2) wyliczyć prędkość obrotową,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
3) obliczyć ciśnienie tłoczenia,
4) wykonać działania na jednostkach,
5) zapisać wynik.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- tekstu przewodniego,
- ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- arkusz papieru A4,
- kalkulator.
Ćwiczenie 3
Oblicz moc pobieraną od silnika napędowego przez wentylator o sprawności 70%
i przyroście ciśnienia 1,5 kPa, który w ciągu minuty tłoczy 240 m3 gazu.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału  Materiał nauczania . Nale\
y zwrócić uwagę na przeliczanie jednostek.
Uczeń powinien:
1) odszukać potrzebny wzór,
2) wyliczyć wydajność wentylatora w m3/s,
3) obliczyć moc pobieraną od silnika napędowego,
4) wykonać działania na jednostkach,
5) zapisać wynik.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- arkusz papieru A4,
- kalkulator.
Ćwiczenie 4
Oblicz rzeczywistą wydajność jednocylindrowej (i=1) sprę\
arki tłokowej obustronnego
dziaÅ‚ania (Ä=2) o nastÄ™pujÄ…cych parametrach: Å›rednica tÅ‚oka D=280 mm, skok tÅ‚oka
S=300 mm, prędkość obrotowa wału n=1200 obr/min. Współczynnik wydajności =0,75.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału  Materiał nauczania . Nale\
y zwrócić uwagę na przeliczanie jednostek.
Uczeń powinien:
1) odszukać potrzebny wzór,
2) wyliczyć przekrój tłoka,
3) obliczyć wydajność sprę\
arki,
4) wykonać działania na jednostkach,
5) zapisać wynik.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenia.
Åšrodki dydaktyczne:
- arkusz papieru A4,
- kalkulator.
Ćwiczenie 5
Napisz, jakie czynności powinien wykonać pracownik obsługujący sprę\
arkÄ™.
Wskazówki do realizacji
Instrukcję BHP przy obsłudze sprę\
arek powietrznych mo\
na znalez
ć w Internecie pod
adresem: www.uwm.edu.pl/bhp/instrukcje_obslugi/branza_budowlana/sprezarka_powietrzna.doc.
Uczeń powinien:
1) przeanalizować instrukcję BHP przy obsłudze sprę\
arek powietrznych,
2) wypełnić poni\
szÄ… tabelÄ™.
Tabela do ćwiczenia 5
Czynności pracownika obsługującego sprę\
arkÄ™
1.
2.
przed uruchomieniem sprÄ™\
arki:
3.
w czasie pracy sprÄ™\
arki: 1.
2.
3.
po zakończeniu pracy sprę\
arki: 1.
2.
3.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- instrukcja BHP przy obsłudze sprę\
arek powietrznych,
- komputer z dostępem do Internetu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
5.6. Urządzenia chłodnicze
5.6.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Oblicz teoretyczną najmniejszą moc silnika napędzającego sprę\
arkę chłodziarki, jeśli
współczynnik wydajności chłodniczej wynosi 5, a wydajność chłodnicza urządzenia 300 kJ/s.
Zastanów się, jakie czynniki powodują, \
e moc rzeczywista silnika powinna być większa
od tej wyliczonej.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału  Materiał nauczania .
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać wzór,
2) przekształcić go,
3) wykonać obliczenia i podać wynik.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie,
- tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
- arkusz papieru A4.
Ćwiczenie 2
Przeanalizuj rozporzÄ…dzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 12 maja 2003 r.
w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze amoniakalnych instalacji
chłodniczych w zakładach przetwórstwa rolno-spo\
ywczego. Na jego podstawie napisz:
a) jakie wymagania powinny spełniać pomieszczenia maszynowni i aparatowni komór
chłodniczych,
b) jakie zasady obowiÄ…zujÄ… przy przechowywaniu i przetaczaniu amoniaku,
c) jak nale\
y postępować w przypadku niekontrolowanego wycieku amoniaku.
Wskazówki do realizacji
Rozporządzenie dostępne w Internecie oraz Dzienniku Ustaw (Dz. U. z dnia 3 czerwca
2003 r.).
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) odszukać rozporządzenie (korzystając z Dz. U. lub Internetu),
2) uwa\
nie przeczytać rozporządzenie,
3) wynotować informacje.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Åšrodki dydaktyczne:
- komputer z dostępem do Internetu,
- flamastry, arkusze papieru.
Ćwiczenie 3
Na podstawie informacji zawartych w Internecie opracuj katalog urządzeń chłodniczych.
Powinny znalez
ć się w nim następujące informacje:
a) rodzaj urządzenia (szafa chłodnicza, szafa mroz
nicza, regał chłodniczy, witryna
mroz
nicza itp.),
b) parametry techniczne:
 zakres temperatur,
 czynnik chłodniczy,
 pojemność u\
ytkowa,
 moc zainstalowana,
 dobowe zu\
ycie energii.
Wskazówki do realizacji
Praca powinna odbywać się w grupach. Ka\
da z grup powinna mieć swobodny dostęp do
Internetu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) przygotować na kartce papieru tabelę do wpisywania odpowiednich danych,
2) odszukać informacje w Internecie,
3) nanieść dane do tabeli.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- dyskusja dydaktyczna.
Åšrodki dydaktyczne:
- komputer z dostępem do Internetu.
Ćwiczenie 4
Dobierz urządzenie chłodnicze do przechowywania produktów o objętości 350 dm3
w temperaturze +5oC.
Wskazówki do realizacji
Praca powinna odbywać się w 2 osobowych grupach. Ka\
da z grup powinna mieć
swobodny dostęp do Internetu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) skorzystać z katalogów urządzeń chłodniczych lub informacji w Internecie,
2) znalez
ć urządzenia spełniające wymagania,
3) wybrać jedno, uwzględniając koszt zakupu oraz koszty eksploatacyjne.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- wyszukiwanie informacji.
Åšrodki dydaktyczne:
- komputer z dostępem do Internetu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
5.7. UrzÄ…dzenia transportowe
5.7.1. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
KorzystajÄ…c z katalogu dobierz \
uraw przyścienny do wyciągania z kotłowni
wbudowanej pojemników z \
u\
lem i popiołem o pojemności 130 l, jeśli gęstość \
u\
la
i popiołu wynosi 800 kg/m3. Przyjmij masę pustego pojemnika 5 kg.
Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać fragment
rozdziału  Materiał nauczania . Nale\
y zwrócić uwagę na prawidłowe obliczenie udz
wigu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) obliczyć cię\
ar pojemnika z \
u\
lem i popiołem,
2) wyszukać w katalogu \
uraw o potrzebnym udz
wigu.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie,
- tekstu przewodniego.
Åšrodki dydaktyczne:
- katalog urządzeń transportowych lub komputer z dostępem do Internetu.
Ćwiczenie 2
Dobierz podnośnik hydrauliczny do podniesienia samochodu o wysokości podwozia
20 cm o 30 cm. Masa samochodu wynosi 1800 kg.
Wskazówki do realizacji
Praca powinna odbywać się w 2-osobowych grupach. Ka\
da z grup powinna mieć
swobodny dostęp do Internetu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) wyznaczyć wysokość na jakiej znajdzie się podwozie po podniesieniu,
2) wyszukać w katalogu lub Internecie podnośnik spełniający wymagania (musisz wziąć
pod uwagÄ™ udz
wig, minimalną i maksymalną wysokość).
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- kalkulator,
- katalog urządzeń transportowych lub komputer z dostępem do Internetu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Ćwiczenie 3
Dobierz przenośnik kubełkowy do transportu zbo\
a w elewatorze na wysokość 15 m.
Pracując przez 12 godzin powinien on przenieść 360 ton zbo\
a.
Wskazówki do realizacji
Praca powinna odbywać się w 2 osobowych grupach. Ka\
da z grup powinna mieć
swobodny dostęp do Internetu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Uczeń powinien:
1) obliczyć wymaganą wydajność przenośnika,
2) wyszukać lub Internecie przenośnik spełniający wymagania.
Zalecane metody nauczania uczenia siÄ™:
- ćwiczenie.
Åšrodki dydaktyczne:
- kalkulator,
- katalog urządzeń transportowych lub komputer z dostępem do Internetu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
6. EWALUACJA OSI
GNI
Ć UCZNIA
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego
TEST 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Stosowanie maszyn
i urządzeń energetycznych oraz transportu wewnątrzzakładowego
Test składa się z 30 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 1, 2, 3, 5, 6, 7, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 21, 22, 23, 25, 26, 27, 28, 29,
30 sÄ… z poziomu podstawowego,
- zadania 4, 8, 19, 20, 24 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za ka\
dą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,
-
-
-
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 17 zadań z poziomu podstawowego,
-
-
-
- dobry  za rozwiązanie 22 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,
-
-
-
- bardzo dobry  za rozwiązanie 28 zadań, w tym 4 z poziomu ponadpodstawowego.
-
-
-
Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. a, 3. b, 4. c, 5. c, 6. a, 7. c, 8. a, 9. c, 10. d, 11. b,
12. d, 13. a, 14. c, 15. a, 16. c, 17. b, 18. c, 19. d, 20. b, 21. a, 22. b, 23. c, 24. b,
25. a, 26. c, 27. d, 28. a, 29. c, 30 b.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1 Zdefiniować pojęcie sprawności maszyny A P d
2 Określić przemiany energetyczne w silniku B P a
3 Nazwać rodzaj paleniska A P b
4 Zastosować przekształcony wzór na siłę prasy
D PP c
hydraulicznej
5 Rozpoznać element kotła parowego A P c
6 Zdefiniować zale\
ność między objętością właściwą
A P a
a gęstością
7 Zdefiniować jednostkę mocy A P c
8 Zastosować równania: Bernoulliego i ciągłości C PP a
9 Przyporządkować kocioł do odpowiedniej grupy A P c
10 Określić wady pomp rotacyjnych B P d
11 Przyporządkować urządzenia transportowe do
B P b
odpowiedniej grupy
12 Rozpoznać elementy kotła parowego A P d
13 Określić wady kotłów opłomkowych B P a
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
14 Określić wymagania dotyczące budowy kotłowni B P c
15 Określić przeznaczenie wentylatorów B P a
16 Wyjaśnić pojęcie spiętrzenia wentylatora B P c
17 Porównać sprę\
arki B P b
18 Wyjaśnić pojęcie przeło\
enia hydraulicznego B P c
19 Obliczyć wartość ciśnienia C PP d
20 Scharakteryzować zasady doboru kotłów parowych C PP b
21 Wyjaśnić pojęcie geometrycznej wysokości
B P a
podnoszenia pompy
22 Wyjaśnić pojęcie wydajności chłodniczej B P b
23 Określić zagro\
enia dla środowiska wywołane
B P c
stosowaniem freonów
24 Zastosować równanie ciągłości strugi C PP b
25 Określić rodzaj energii doprowadzonej do
B P a
chłodziarki sprę\
arkowej
26 Rozpoznać element urządzenia transportowego na
A P c
podstawie jego przeznaczenia
27 Przyporządkować rodzaje przenośników do grupy A P d
28 Nazwać prawo, na którym opiera się działanie prasy
A P a
hydraulicznej
29 Rozpoznać rodzaj pompy A P c
30 Określić kierunek przepływu cieczy przez pompę
B P b
odśrodkową
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbli\
ajÄ…cym siÄ™ czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcjÄ™.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 30 zadań. Do ka\
dego zadania dołączone są 4 mo\
liwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki nale\
y błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Niektóre zadania wymagają stosunkowo prostych obliczeń, które powinieneś wykonać
przed wskazaniem poprawnego wyniku.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
jego rozwiÄ…zanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
9. Na rozwiÄ…zanie testu masz 40 min.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
-
-
-
- zestaw zadań testowych,
-
-
-
- karta odpowiedzi.
-
-
-
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Sprawność maszyny to
a) ró\
nica energii wło\
onej i u\
ytecznej.
b) energia u\
yteczna maszyny.
c) stosunek energii wło\
onej do u\
ytecznej.
d) stosunek energii u\
ytecznej do wło\
onej.
2. Silnik spalinowy zamienia energiÄ™
a) chemicznÄ… w mechanicznÄ….
b) cieplnÄ… w elektrycznÄ….
c) mechanicznÄ… w elektrycznÄ….
d) chemicznÄ… w elektrycznÄ….
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
3. Paleniska rusztowe to inaczej paleniska
a) komorowe.
b) warstwowe.
c) palnikowe.
d) gazowe.
4. Prasa hydrauliczna o średnicach tłoków 20 mm oraz 400 mm i sprawności 80% zwiększa
siłę
a) 16 razy.
b) 1600 razy.
c) 320 razy.
d) 3200 razy.
5. Rurka w kotle parowym, wewnątrz której płynie woda, a z zewnątrz spaliny, to
a) płomienica.
b) płomieniówka.
c) opłomka.
d) dysza.
6. Zale\
ność miÄ™dzy objÄ™toÅ›ciÄ… wÅ‚aÅ›ciwÄ… cieczy v a gÄ™stoÅ›ciÄ… Á jest nastÄ™pujÄ…ca
a) v = 1 / Á.
b) v = Á / g.
c) v = Á Å" g.
d) v = 1 / Á Å" g.
7. JednostkÄ… mocy jest
a) d\
ul.
b) wat.
c) niuton.
d) niutonometr.
8. Jeśli przekrój strugi cieczy maleje, to
a) jej prędkość wzrasta, a ciśnienie maleje.
b) jej prędkość maleje, a ciśnienie wzrasta.
c) jej prędkość wzrasta, a ciśnienie nie zmienia się.
d) jej ciśnienie wzrasta, a prędkość nie zmienia się.
9. Kocioł pochyłorurkowy jest kotłem
a) przepływowym.
b) opłomkowym o wymuszonym obiegu wody.
c) opłomkowym o naturalnym obiegu wody.
d) płomieniówkowym o naturalnym obiegu wody.
10. WadÄ… pomp rotacyjnych jest
a) brak zdolności samozasysania.
b) ich du\
y wymiar zewnętrzny.
c) nierównomierny przepływ cieczy.
d) wra\
liwość na zanieczyszczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
11. Do dz
wignic nale\
ą między innymi
a) suwnice, \
urawie, przenośniki.
b) cięgniki, suwnice, \
urawie.
c) przenośniki, suwnice, cięgniki.
d) przenośniki, cięgniki, \
urawie.
12. Na przedstawionym poni\
ej schemacie kotła liczby 1 i 2 oznaczają
a) 1  płomienica, 2  opłomka.
b) 1  płomienica, 2  płomieniówka.
c) 1  płomieniówka, 2  opłomka.
d) 1  płomieniówka, 2  płomienica.
13. Wadą kotłów opłomkowych jest
a) konieczność zmiękczania wody zasilającej.
b) niskie ciśnienie pary.
c) mała komora paleniskowa.
d) du\
e zapotrzebowanie miejsca.
14. Drzwi kotłowni powinny
a) otwierać się do wewnątrz po przekręceniu klucza.
b) być rozsuwane.
c) otwierać się na zewnątrz pod naciskiem.
d) otwierać się na zewnątrz po przekręceniu klucza.
15. Wentylatory słu\
ą do przetłaczania gazów
a) przy małym przyroście ciśnienia i du\
ej wydajności.
b) przy du\
ym przyroście ciśnienia i du\
ej wydajności.
c) przy du\
ym przyroście ciśnienia i małej wydajności.
d) przy małym przyroście ciśnienia i małej wydajności.
16. Spiętrzenie wentylatora to
a) stosunek ciśnienia gazu na wylocie do ciśnienia na wlocie.
b) stosunek ciśnienia gazu na wlocie do ciśnienia na wylocie.
c) ró\
nica między ciśnieniem gazu na wylocie i na wlocie.
d) objętość gazu przepływająca przez wentylator w jednostce czasu.
17. Najbardziej równomiernym działaniem odznaczają się sprę\
arki
a) tłokowe.
b) wirowe.
c) Å‚opatkowe.
d) krzywkowe.
18. Przeło\
enie hydrauliczne prasy to
a) stosunek średnicy du\
ego tłoka do średnicy tłoka małego.
b) stosunek średnicy małego tłoka do średnicy tłoka du\
ego.
c) stosunek przekroju du\
ego tłoka do przekroju tłoka małego.
d) stosunek przekroju małego tłoka do przekroju tłoka du\
ego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
19. Gęstość wody wynosi 1000 kg/m3, a przyspieszenie ziemskie 9,81 m/s2. Słup wody
o wysokości 10 cm wywiera ciśnienie hydrostatyczne równe
a) 9810 N.
b) 981 kN.
c) 98,1 kN.
d) 0,981 kN.
20. Aby dobrać kotły parowe nale\
y obliczyć ich
a) wydajność.
b) powierzchniÄ™ ogrzewalnÄ….
c) natÄ™\
enie powierzchni ogrzewalnej.
d) pojemność wodną.
21. Geometryczna wysokość podnoszenia pompy to
a) odległość między zwierciadłami cieczy w zbiornikach górnym i dolnym.
b) odległość od wylotu króćca tłocznego do zwierciadła cieczy w zbiorniku górnym.
c) odległość od zwierciadła cieczy w zbiorniku dolnym do wlotu króćca ssawnego.
d) odległość między króćcami ssawnym i tłocznym.
22. Wydajność chłodnicza to
a) energia wło\
ona w jednostce czasu do układu chłodniczego.
b) ilość ciepła pobranego w jednostce czasu od ciała oziębianego.
c) stosunek ciepła pobranego od ciała oziębianego do energii wło\
onej w tym samym
czasie do układu chłodniczego.
d) stosunek energii wło\
onej do układu chłodniczego do ciepła pobranego w tym
samym czasie od ciała oziębianego.
23. Czynniki chłodnicze znane pod nazwą freonów są szkodliwe dla środowiska, gdy\

a) powodują kwaśne opady.
b) sÄ… przyczynÄ… powstawania smogu.
c) niszczÄ… warstwÄ™ ozonowÄ….
d) \
adna z powy\
szych odpowiedzi nie jest poprawna.
24. Pole przekroju 1-1 strugi cieczy przedstawionej na rysunku wynosi 2 cm2, a przekroju 2-
2  6 cm2. Je\
eli prędkość v2 = 0,15 m/s, to prędkość v1 wynosi
a) 0,05 m/s.
b) 0,45 m/s.
c) 0,5 m/s.
d) jest taka sama jak v2, więc 0,15 m/s.
25. W chłodziarce sprę\
arkowej energia doprowadzana jest w postaci
a) pracy.
b) ciepła.
c) ciepła i pracy.
d) ciśnienia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
26. Częściami dz
wignic słu\
Ä…cymi do przeniesienia obciÄ…\
enia na dalsze elementy
urzÄ…dzenia sÄ…
a) bębny.
b) krÄ…\
ki.
c) cięgna.
d) urzÄ…dzenia zapadkowe.
27. Do przenośników bezcięgnowych nale\
ą przenośniki
a) członowe i wałkowe.
b) śrubowe i kubełkowe.
c) taśmowe i członowe.
d) wałkowe i śrubowe.
28. Działanie prasy hydraulicznej opiera się na prawie
a) Pascala.
b) Archimedesa.
c) Bernoulliego.
d) Hooke a.
29. Rysunek przedstawia pompÄ™
a) wirowÄ….
b) strumieniowÄ….
c) rotacyjnÄ….
d) przepływową.
30. W pompach odśrodkowych ciecz
a) dopływa do wirnika promieniowo, a wypływa osiowo.
b) dopływa do wirnika osiowo, a wypływa promieniowo.
c) dopływa do wirnika osiowo, a wypływa ukośnie.
d) dopływa do wirnika osiowo i wypływa osiowo.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko ...............................................................................
Stosowanie maszyn i urządzeń energetycznych oraz transportu
wewnątrzzakładowego
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
21 a b c d
22 a b c d
23 a b c d
24 a b c d
25 a b c d
26 a b c d
27 a b c d
28 a b c d
29 a b c d
30 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
TEST 2
Test dwustopniowy do jednostki modułowej  Stosowanie maszyn
i urządzeń energetycznych oraz transportu wewnątrzzakładowego
Test składa się z 30 zadań wielokrotnego wyboru, z których:
- zadania 1, 2, 3, 5, 8, 9, 10, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27,
-
-
-
28, 30 sÄ… z poziomu podstawowego,
- zadania 4, 6, 7, 11, 29 sÄ… z poziomu ponadpodstawowego.
-
-
-
Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt
Za ka\
dą prawidłową odpowiedz
uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedz
lub jej brak
uczeń otrzymuje 0 punktów.
Proponuje się następujące normy wymagań  uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:
- dopuszczający  za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,
-
-
-
- dostateczny  za rozwiązanie co najmniej 17 zadań z poziomu podstawowego,
-
-
-
- dobry  za rozwiązanie 22 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,
-
-
-
- bardzo dobry  za rozwiązanie 28 zadań, w tym 4 z poziomu ponadpodstawowego.
-
-
-
Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. b, 3. c, 4. b, 5. a, 6. c, 7. d, 8. b, 9. a, 10. a, 11. b,
12. d, 13. c, 14. d, 15. a, 16. b, 17. c, 18. b, 19. c, 20. a, 21. c, 22. d, 23. b, 24. a,
25. d, 26. d, 27. b, 28. b, 29. c, 30 a.
Plan testu
Nr Cel operacyjny Kategoria Poziom Poprawna
zad. (mierzone osiągnięcia ucznia) celu wymagań odpowiedz

1 Wyznaczyć sprawność zespołu maszyn B P c
2 Określić przemiany energetyczne w prądnicy B P b
3 Rozpoznać urządzenie transportowe na podstawie
A P c
zasady działania
4 Zastosować równanie ciągłości strugi C PP b
5 Określić rodzaj paleniska A P a
6 Wyznaczyć przeło\
enie prasy hydraulicznej C PP c
7 Wyznaczyć zwielokrotnienie siły przez prasę
D PP d
hydraulicznÄ…
8 Nazwać element kotła parowego A P b
9 Określić zale\
ność między cię\
arem właściwym
B P a
a gęstością
10 Określić jednostkę pracy B P a
11 Zastosować równania: Bernoulliego i ciągłości C PP b
12 Nazwać pompę, gdy podano sposób uruchamiania A P d
13 Wybrać zawór instalowany na przewodzie pompy B P c
14 Nazwać elementy kotła parowego A P d
15 Określić zalety kotłów parowych B P a
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
16 Przyporządkować kocioł do odpowiedniej grupy A P b
17 Określić zasady eksploatacji kotłów B P c
18 Określić kierunek przepływu gazu przez wentylator
B P b
promieniowy
19 Wskazać zjawiska zachodzące w sprę\
arce B P c
20 Określić sprawność pompy B P a
21 Określić pompę wyposa\
onÄ… w dany element
B P c
konstrukcyjny
22 Przyporządkować rodzaje przenośników do grupy B P d
23 Określić rodzaj energii doprowadzonej do
B P b
chłodziarki sprę\
arkowej
24 Określić przeznaczenie elementu konstrukcyjnego
B P a
urzÄ…dzenia transportowego
25 Rozpoznać rodzaj pompy A P d
26 Rozpoznać element pompy na jej schemacie A P d
27 Określić czynniki, od których zale\
y ciśnienie
B P b
hydrostatyczne
28 Określić wymagania dotyczące eksploatacji kotłów B P b
29 Scharakteryzować przyczyny asymetrycznego
C PP c
poło\
enia płomienicy
30 Wskazać wadę sprę\
arek rotacyjnych B P a
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
Przebieg testowania
Instrukcja dla nauczyciela
1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej
jednotygodniowym.
2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań zawartych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbli\
ajÄ…cym siÄ™ czasie
zakończenia udzielania odpowiedzi.
Instrukcja dla ucznia
1. Przeczytaj uwa\
nie instrukcjÄ™.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 30 zadań. Do ka\
dego zadania dołączone są 4 mo\
liwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki nale\
y błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Niektóre zadania wymagają stosunkowo prostych obliczeń, które powinieneś wykonać
przed wskazaniem poprawnego wyniku.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłó\
jego rozwiÄ…zanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
9. Na rozwiÄ…zanie testu masz 40 min.
Powodzenia!
Materiały dla ucznia:
- instrukcja,
-
-
-
- zestaw zadań testowych,
-
-
-
- karta odpowiedzi.
-
-
-
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. SprawnoÅ›ci 3 maszyn wynoszÄ… odpowiednio ·1, ·2, ·3. Maszyny te stanowiÄ… zespół
kolejno przenoszÄ…cy energiÄ™. Sprawność · tego zespoÅ‚u wyra\
a siÄ™ wzorem
a) · = ·1 + ·2 + ·3.
b) · = (·1 + ·2 + ·3) / 3.
c) · = ·1 Å" ·2 Å" ·3.
3
d) · = ·1Å"· Å"·3 .
2
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
2. PrÄ…dnica zamienia
a) energiÄ™ elektrycznÄ… w mechanicznÄ….
b) energiÄ™ mechanicznÄ… w elektrycznÄ….
c) energiÄ™ cieplnÄ… w elektrycznÄ….
d) energiÄ™ elektrycznÄ… w cieplnÄ….
3. Do przenoszenia ciał stałych ruchem ciągłym słu\
y
a) \
uraw.
b) suwnica pomostowa.
c) przenośnik kubełkowy.
d) podnośnik hydrauliczny.
4. Pole przekroju 1-1 strugi cieczy przedstawionej na rysunku wynosi 8 cm2, a przekroju 2-
2  2cm2. Je\
eli prędkość v2 = 0,6 m/s, to prędkość v1 wynosi
a) 2,4 m/s.
b) 0,15 m/s.
c) 0,24 m/s.
d) 1,5 m/s.
5. Paleniska palnikowe to inaczej paleniska
a) komorowe.
b) rusztowe.
c) warstwowe.
d) gazowe.
6. Przeło\
enie prasy hydraulicznej o średnicach tłoków 2 cm i 40 cm wynosi
a) 20.
b) 1/20.
c) 400.
d) 1/400.
7. Prasa hydrauliczna o średnicach tłoków 1,5 cm i 30 cm oraz sprawności 75% zwiększa
siłę
a) 15 razy.
b) 400 razy.
c) 150 razy.
d) 300 razy.
8. Rurka w kotle parowym, wewnątrz której płyną spaliny, a z zewnątrz woda, to
a) płomienica.
b) płomieniówka.
c) opłomka.
d) dysza.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
9. Zale\
ność między cię\
arem wÅ‚aÅ›ciwym cieczy Å‚ a gÄ™stoÅ›ciÄ… Á przedstawia siÄ™ nastÄ™pujÄ…co
a) Å‚ = Á Å" g.
b) Å‚ = Á / g.
c) Å‚ = 1 / Á.
d) Å‚ = 1 / Á Å" g.
10. JednostkÄ… pracy jest
a) d\
ul.
b) wat.
c) niuton.
d) niutonometr.
11. Je\
eli przekrój strugi cieczy rośnie, to
a) jej prędkość wzrasta, a ciśnienie maleje.
b) jej prędkość maleje, a ciśnienie wzrasta.
c) jej prędkość wzrasta, a ciśnienie nie zmienia się.
d) jej ciśnienie wzrasta, a prędkość nie zmienia się.
12. Przed uruchomieniem nale\
y zalać cieczą
a) pompÄ™ Å‚opatkowÄ….
b) pompę zębatą.
c) pompę śrubową.
d) pompę odśrodkową.
13. Na rurociągu tłocznym tu\
za pompÄ… nale\
y umieścić
a) zawór stopowy.
b) zawór odcinający, a za nim zwrotny.
c) zawór zwrotny, a za nim odcinający.
d) zawór odcinający, a za nim stopowy.
14. Na przedstawionym schemacie kotła liczby 1, 2, 3 oznaczają
a) 1  podgrzewacz wody, 2  przegrzewacz pary,
3  opłomki.
b) 1  przegrzewacz pary, 2  podgrzewacz pary, 3
 płomieniówki.
c) 1  przegrzewacz pary, 2  płomieniówki,
3  opłomki.
d) 1  przegrzewacz pary, 2  podgrzewacz wody,
3  opłomki.
15. Zaletą kotłów płomienicowych
a) jest brak konieczności dokładnego zmiękczania wody zasilającej.
b) jest du\
a komora paleniskowa.
c) jest wysokie ciśnienie wytwarzanej pary.
d) sÄ… dobre warunki spalania.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
16. Kocioł La Monta jest kotłem
a) przepływowym z wymuszonym ruchem wody.
b) obiegowym z wymuszonym ruchem wody.
c) przepływowym z naturalnym ruchem wody.
d) obiegowym z naturalnym ruchem wody.
17. Wysokość warstwy wody w kotle powinna znajdować się
a) na wysokości linii ogniowej.
b) co najmniej 10 cm poni\
ej linii ogniowej.
c) co najmniej 10 cm powy\
ej linii ogniowej.
d) najwy\
ej 10 cm nad liniÄ… ogniowÄ….
18. W wentylatorze promieniowym gaz
a) dopływa promieniowo, wypływa osiowo.
b) dopływa osiowo, wypływa promieniowo.
c) dopływa promieniowo, wypływa ukośnie.
d) dopływa ukośnie, wypływa promieniowo.
19. W czasie przepływu gazu przez sprę\
arkÄ™ wirowÄ…
a) rośnie objętość i ciśnienie gazu.
b) maleje objętość, a ciśnienie nie zmienia się.
c) maleje objętość i rośnie ciśnienie.
d) rośnie ciśnienie, a objętość nie zmienia się.
20. Sprawność pompy to
a) stosunek mocy u\
ytecznej do mocy wło\
onej.
b) stosunek mocy wło\
onej do mocy u\
ytecznej.
c) stosunek wydajności do mocy wło\
onej.
d) stosunek wydajności do mocy u\
ytecznej.
21. Nurnik jest elementem pompy
a) rotacyjnej.
b) wirowej.
c) tłokowej.
d) strumieniowej.
22. Przenośnikami cięgnowymi są przenośniki
a) kubełkowe, śrubowe.
b) taśmowe, wałkowe.
c) śrubowe, wałkowe.
d) taśmowe, kubełkowe.
23. Do warnika chłodziarki absorpcyjnej doprowadzana jest
a) energia mechaniczna.
b) energia cieplna.
c) energia chemiczna paliwa.
d) energia ciśnienia gazu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
24. KrÄ…\
ki w dz
wignicach słu\
Ä… do
a) zredukowania siły potrzebnej do podniesienia ładunku, zmiany prędkości
podnoszenia oraz zmiany kierunku cięgna.
b) przeniesienia obciÄ…\
enia na dalsze elementy dz
wignicy.
c) nawijania cięgna w czasie podnoszenia ładunków.
d) utrzymywania ładunków w stanie podniesionym oraz do regulowania szybkości ich
opadania.
25. Rysunek przedstawia pompÄ™
a) wirowÄ….
b) rotacyjnÄ….
c) tłokową.
d) strumieniowÄ….
26. W pompie przedstawionej na rysunku do poprzedniego pytania dyfuzor oznaczony jest
numerem
a) 1.
b) 4.
c) 5.
d) 6.
27. Ciśnienie hydrostatyczne panujące na dnie naczynia przedstawionego na rysunku nie
zale\
y od
a) wysokości słupa cieczy.
b) powierzchni dna.
c) gęstości cieczy.
d) ciÄ™\
aru właściwego cieczy.
28. Rewizja zewnętrzna kotła parowego wykonywana jest co
a) rok.
b) dwa lata.
c) trzy lata.
d) sześć lat.
29. Płomienica w kotłach jednopłomienicowych jest przesunięta nieco w stosunku do osi
walczaka, aby
a) zwiększyć powierzchnię ogrzewalną.
b) zwiększyć sprę\
ystość wzdłu\
nÄ….
c) wywołać większą ró\
nicę ciśnień hydrostatycznych.
d) nie pękła.
30. WadÄ… sprÄ™\
arek rotacyjnych jest
a) niskie ciśnienie tłoczenia.
b) du\
y ciÄ™\
ar.
c) skomplikowana budowa.
d) wysoki koszt eksploatacji.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko...............................................................................
Stosowanie maszyn i urządzeń energetycznych oraz transportu
wewnątrzzakładowego
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
21 a b c d
22 a b c d
23 a b c d
24 a b c d
25 a b c d
26 a b c d
27 a b c d
28 a b c d
29 a b c d
30 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
7. LITERATURA
1. Kijewski J., Miller A., Pawlicki K., Szolc T.: Maszynoznawstwo. WSiP, Warszawa 1993
2. Krygier K., Klinke T., Sewerynik J.: Ogrzewnictwo, wentylacja, klimatyzacja. WSiP,
Warszawa 1991
3. Orlik Z.: Maszynoznawstwo. WSiP, Warszawa 1986
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49