Problemy wieku starszego
Wykład 15
" Zanurzenia snu i ich
leczenie
Częstotliwość
Występowania
0.4 = 40%
Nau i in., 2005
Wiek i płeć a występowanie bezsenności
" Chroniczna insomnia (bezsenność)
 problemy z rozpoczęciem i
utrzymywaniem snu przez co
najmniej 6 mcy związane z
obni\
oną sprawnością podczas
codziennych aktywności (American
Sleep Disorders Association
[ASDA], 1997)
" Częstsza wśród osób starszych (co
najmniej 55 lat) ni\
w średnim wieku
i bardziej ucią\
liwa (Lichstein i in.,
2004)
" Insomnia jest czynnikiem ryzyka dla
depresji, nadu\
ywania substancji
psychoaktywnych, prób
samobójczych i podwy\
szenia
poziomu lęku (Taylor i in., 2003).
Nau i in., 2005
Zmiany we śnie po 50 r.\
.
" 1. Więcej wybudzeń i spadek efektywności
snu
" 2. Długość całego okresu snu w nocy
spada  od średnio 7 h w dorosłości do 6-
6.5 h w starszym wieku; spadek większy u
mę\
czyzn ni\
u kobiet.
" 3. Sen jest l\
ejszy i ma więcej okresów
krótkiego pobudzenia (wzrostu aktywności
CUN na 15s lub mniej)
" Korzyści ze snu (spadek metabolizmu w
mózgu i odbudowa CUN) obni\
ają się.
" 4. Głęboki sen zmniejsza się - fale delta
zmniejszają się i spada ich amplituda
" Bliwise, 2000
Co wpyłwa na jakość snu?
Czynniki psychologiczne
wpływające na jakość snu
" Reaktywność psychofizjologiczna : (1)
wy\
szy poziom lęku (2) pobudzenie i
napięcie (3) negatywne warunkowanie
(związane z częstymi nocami w czasie
których du\
o czasu spędza się bezsennie).
" Uczenie się negatywnych nawyków (higiena
snu) dotyczących spania: np. zostawanie
długo w łó\
ku rano, liczne drzemki,
nieregularne pory chodzenia spać; usilne
próbowanie zasypiania
" Poznawcze nadmierne pobudzenie
(gonitwa myśli)
" Nadmierna wra\
liwość na bodz
ce (dz
więki,
światło, temperaturę, rodzaj pościeli;
nadwra\
liwość ta mo\
e wynikać z
warunkowania).
" Leczenie bezsenności
Leczenie behawioralne i poznawcze
" relaksacja (progresywna i pasywna, Lichstein,
1988b),
" Kontrola bodz
ców ( Bootzin & Epstein, 2000):
identyfikacja bodz
ców wywołujących ograniczenie
snu i ich eliminacja
" Ograniczenie snu [sleep reduction technique -
SRT]: redukcja ilości godzin spędzanych w nocy w
łó\
ku (Spielman i in., 1987)
" Kompresja snu [SCT] (stopniowe zmniejszanie
czasu spędzanego w łó\
ku ka\
dej nocy; Lichstein, i
in., 2001),
" Restrukturyzacja poznawcza (Morin i in.,, 2000)
" 6 8 sesji
" 16 badań nad efektywnością
(systematyczna analiza  Nau i in.,
2005)
" Wyniki relaksacji  słabe do \
adnych w
progresywnej relaksacji; pasywna
relaksacja - bardziej efektywna
" Ograniczanie snu i kompresja snu 
umiarkowane efekty
" Zmiana higieny snu  umiarkowane
efekty (Stepanski & Wyatt, 2003).
" CBT - umiarkowane
" UWAGA: NAJCZ
ŚCIEJ STOSUJE SI

KOMBINACJ
RÓśNYCH FORM!
Dostosowanie leczenia do
osób starszych
" Relaksacja progresywna  zmieniona w taki
sposób, by uniknąć spazmów mięśniowych
które mogą się pojawiać w starszych wieku
(Lichstein i Johnson, 1993) rezygnacja z
relaksacji mięśni szyi  powstawać mogą
silne skurcze (e.g., Friedman et al., 1991);
raczej zastępowanie relaksacją pasywną
" Jeśli są problemy z przemieszczaniem się 
eliminacja \
ądania opuszczania sypialni
podczas dłu\
szych okresów wybudzenia się i
zamienienia go np. na zmianę pozycji 
siedzenie z opuszczonymi nogami ( Davies
et al., 1986).
" Dozwolenie małej ilości drzemek w ciągu dnia
(zamiast \
adnej) ( Friedman et al., 2000)..
Bezsenność polekowa
(hypnotic dependent insomnia, HDI)
" Stałe u\
ywanie leków nasennych mo\
e wzbudzić HDI
która objawia się wzrostem tolerancji i intensyfikacją
symptomów bezsenności przy odstawieniu leków
" U\
ywanie w wieku powy\
ej 65 lat waha się 3% - 21%
(mę\
czyz
ni) i 7% - 29% (Kobiety) (Ohayon i in, 1998)
" W młodszych grupach wiekowych - 2% - 4% (Maggi i
in., 1998).
" Stopniowe wycofanie: 8 12 tygodni: dziennik snu przez
2 tygodnie by ustalić wzór dni w których najłatwiej
mo\
na spróbować odstawić; redukcja dawki o 10 25%
co 1 2 tygodnie
" Dodatek interwencji behawioralnych zwiększa
efektywność leczenia ( Lichstein et al., 1999, Morin et
al., 2004 ; Riedel et al., 1998),
" pasywna relaksacja zmniejsza u\
ywanie leków
nasennych o 47% u starszych kobiet; efekty utrzymane
przez 6 tygodni (follow up) Lichstein i Johnson; 1993
" specyfika zaburzeń
lękowych w póz
nym
wieku
" Uogólnione
zaburzenie lękowe
wieku starszego -
jedno z częściej
diagnozowanych
zaburzeń (Stanley &
Novy, 2000).
" Do 7% populacji osób
starszych (Flint, 1994
Specyfika zaburzeń lękowych w
wieku starszym
" Mniej ostre stany emocjonalne ni\
u osób
młodszych (Kogan et al., 1999; Lawton et al.,
1993)
" Zmniejszona reakcja na stres (obni\
ona
reaktywność) (Kogan et al., 1999; Whitbourne,
1985; DeBeurs et al., 1999).
" Bliskość końca \
ycia powoduje, \
e problemy
emocjonalne są w większym stopniu
identyfikowane jako problemy somatyczne
(DeBeurs et al., 1999; Flint, 1994; Shamoian,
1991).
" Starsi mogą odczuwać ni\
szy poziom lęku z
związku z mniejszą potrzebą realizowania
wa\
nych celów \
yciowych Borkovec (1988)
" Czym się starsi
najczęściej martwią?
" Specyfika zaburzeń
lękowych w starszym
wieku
" Martwienie się ilęki specyficzne dla
wieku starszego
" Dotyczy pogarszana się funkcji
somatycznych i sensorycznych ( Stracę
kontrolę nad pęcherzem ;  Mój wzrok się
pogorszy")
" Najstarsi - (>75 ) mają ni\
szy poziom
niepokoju ni\
młodsi starsi (55 64) lub
średnio starsi (65 74) .
" 55 64 - więcej obaw o pracę i finanse Doucet
et al., 1998
" Najsilniejszy poziom lęku w okresie przed
emeryturalnym, ok 65 r. \
. i dotyczy rodziny,
finansów i spraw międzynarodowych (wojny,
zagro\
enia) Skarborn & Nicki, 2000
" to u\
ywanie strategii zaradczych i prób kontroli
lęku jest du\
o rzadsze (Hunt et al., 2003) i
mniej efektywne ( Felton i Revenson, 1987).
" leczenie
Badania wskazują \
e CBT (relaksacja, restrukturyzacja poznawcza,
ekspozycja i self-monitoring) są efektywniejsze ni\
edukacja czy
dyskusja o stresie/lęku (DeBerry, 1982; DeBerry et al., 1989; Sallis et al.,
1983; Scogin et al., 1992).
Jedno badanie kwestionuje u\
yteczność restrukturyzacji poznawczej
pokazując jej negatywne efekty u starszych osób o znacznie obni\
onych
mo\
liwościach poznawczych (DeBerry et al., 1989)
Początkowo zakładano, \
e CBT będzie bardziej skuteczna w młodszym i
średnim wieku; wzrastająca liczba badań świadczy o jej efektywności w
wieku starszym (Stanley i Averill, 2000).
CBT  obni\
enie lęku i depresji; wyniki jednak są bardziej zró\
nicowane
ni\
u pacjentów we wcześniejszych okresach \
ycia; ogólnie, wyniki są
słabsze ni\
u młodszych pacjentów; i zmiany są bardziej radykalna (brak
poprawy do pogorszenia vs bardzo znaczne korzyści) ( Stanley et al.,
2003 ; Wetherell et al., 2003).
Meta- analiza (Nordhus i Pallesen, 2003)  15 badań z grupami
kontrolnymi: effect size 0.55  uczestnicy poprawili się przeciętnie o 1
S.D.
" Depresja w wieku
starszym i jej leczenie
Podwy\
szona śmiertelność
" Osoby starsze z
depresją 2.5 częściej
razy umierają w ciągu
kolejnych 6 lat ni\
te
bez depresji
(kontrolując czynniki
społeczno-
demograficzne i stan
zdrowia)
" Frojdh i in., 2003
" Czynniki ryzyka dla
depresji w wieku
starszym?
Czynniki ryzyka dla występowania
depresji
" 20% rozwija depresję w 18
mcach po zawale (Frasure 
Smith i in., 1995)
" Znaczące nagłe
pogorszenie się stanu
zdrowia jest czynnikiem
ryzyka dla depresji (Galo i
Lebowitz, 1999)
" Owdowienie (Wilcox i in.,
2003)
" Leczenie  specyfika
dla starszego wieku
" CBGT (cognitive-behavioral group therapy)  leczenie depresji
metodą poznawczo-behawioralną w grupach
" 6 mcy, w czasie których przerabia się 3 moduły, ka\
dy 4 tygodnie:
zmiana dysfunkcjonalnego myślenia przez metody restrukturyzacji
poznawczej, wzrost przyjemnych aktywności, poprawa relacji
interpersonalnych i trening asertywności.
Lewinsohn i in,, 1984; 1992).
" CM (case management)  pracownik społeczny poszukuje dla
pacjenta ró\
nego rodzaju miejsc/grup/ biur gdzie pacjent mo\
e
załatwić swoje ró\
ne problemy
mieszkaniowe/finansowe/zdrowotne (Surber, 1994); jest to 30-
minutowa sesja raz w tygodniu przez 6 tygodni
Rezultaty leczenia : wyniki w skali depresji Hamilton
Sama terapia poznawczo-behawioralna nie daje długotrwałych
efektów; najlepsze wyniki daje kombinacja CM (dostępność
pracownika społecznego) z terapią poznawczo-behawioralną
Strukturalny przegląd \
ycia
" Leczenie pacjentów przebywających w
domach opieki za pomocą
strukturalnego przeglądu \
ycia +
treningu rozwiązywania problemów
(Dhooper i in., 1993; Arean, i in. 1993)
" Podstawa  pisanie historii własnego
\
ycia.
" Problemy: najpierw ogólna informacja o
zdarzeniach, po czym opisy bardziej
szczegółowe poszczególnych
wydarzeń
Serrano i in., 2004
Wyniki leczenia za pomocą strukturalnego przeglądu \
ycia + treningu
rozwiązywania
Problemów: spadek depresji, wzrost zadowolenia z \
ycia, wzrost
przypominania sobie
Pozytywnych i neutralnych wydarzeń z \
ycia;
Serrano i in., 2004