T E M A T M I E S I Ń C A
Niebezpieczne substancje
w miejscu pracy
 sposoby ochrony
Niebezpieczne substancje
chemiczne są jednymi
z najpowszechniejszych
w Ęrodowisku pracy
czynników szkodliwych dla
zdrowia. Wyst�pują
w procesie produkcji,
przetwarzania, stosowania,
stając si� ęród"em
zanieczyszczenia powietrza
na stanowiskach pracy
i zagroŻeniem dla
pracowników.
W warunkach naraŻenia zawodowego twory sk"adające si� co najmniej z dwóch o w"aĘciwoĘciach wybuchowych,
wch"anianie substancji zachodzi przede substancji. o w"aĘciwoĘciach utleniających,
wszystkim przez drogi oddechowe, ale rów- skrajnie "atwopalne,
nieŻ przez skór� i z przewodu pokarmowego, wysoce "atwopalne,
Identyfikacja niebezpiecznych
stąd tak istotne są sposoby ochrony przed "atwopalne,
niekorzystnymi skutkami dzia"ania tych sub- bardzo toksyczne,
substancji chemicznych
stancji. toksyczne,
Reakcja organizmu na dzia"anie sub- W celu ochrony pracowników przed dzia- szkodliwe,
stancji i preparatów chemicznych zaleŻy od "aniem niebezpiecznych substancji chemicz- Żrące,
ich w"aĘciwoĘci fizykochemicznych, drogi nych pracodawca jest zobowiązany do usta- draŻniące,
wch"aniania, wielkoĘci dawki i okresu na- lenia w pierwszej kolejnoĘci, czy w Ęrodowi- uczulające,
raŻenia, a takŻe od takich cech organizmu, sku pracy wyst�puje czynnik chemiczny stwa- rakotwórcze,
jak p"e�, wiek, ogólny stan zdrowia czy teŻ rzający zagroŻenie oraz do dokonania i udo- mutagenne,
indywidualnych predyspozycji organizmu. kumentowania oceny ryzyka zawodowego dzia"ające szkodliwie na rozrodczoĘ�,
Substancje chemiczne to pierwiastki che- stwarzanego przez ten czynnik.
miczne i ich związki w stanie, w jakim wyst�- W celu przeprowadzenia oceny ryzyka za-
pują w przyrodzie lub zostają uzyskane za wodowego, w pierwszym etapie konieczne
pomocą procesu produkcyjnego, ze wszyst- jest dokonanie przeglądu stosowanych sub-
kimi dodatkami wymaganymi do zachowa- stancji i preparatów niebezpiecznych w pro-
nia ich trwa"oĘci, oprócz rozpuszczalników, cesie pracy. Zgodnie z przepisami ustawy
które moŻna oddzieli� bez wp"ywu na stabil- z 11 stycznia 2001 r. o substancjach i prepa-
no� i sk"ad substancji, i wszystkimi zanie- ratach chemicznych, do kategorii niebez-
czyszczeniami powsta"ymi w wyniku zastoso- piecznych substancji i preparatów chemicz-
wanego procesu produkcyjnego. Natomiast nych klasyfikuje si� nast�pujące substancje
preparaty chemiczne to mieszaniny lub roz- i preparaty:
praca i zdrowie 15
T E M A T M I E S I Ń C A
1
niebezpieczne dla Ęrodowiska . niebezpiecznych oraz sposobach przeciw- pracy zagroŻeł
zawodowych lub sposobu wy-
3
Biorąc pod uwag� kategorie niebezpie- dzia"ania niesionym przez nie zagroŻeniom. konywania pracy .
czeł
stwa i klasyfikacj� posiadanych przez Łród"ami informacji o zagroŻeniach są Zgodnie z art. 226 Kodeksu pracy, praco-
pracodawc� substancji i preparatów niebez- przede wszystkim: dawca ocenia i dokumentuje ryzyko zawo-
piecznych, zobowiązany jest on sporządzi� napisy i znaki ostrzegawcze na oznako- dowe związane z wykonywaną pracą oraz
spis substancji i preparatów niebezpiecznych waniu opakował
, stosuje niezb�dne Ęrodki profilaktyczne
stosowanych w dzia"alnoĘci zawodowej. Pra- znaki ostrzegawcze w magazynach i na zmniejszające ryzyko. Zobowiązany jest
codawca w ten sposób spe"nia obowiązek na- rurociągach, równieŻ poinformowa� pracowników o ry-
"oŻony przez Kodeks pracy w art. 221 par. 2., instrukcje bhp post�po- zyku zawodowym, któ-
który stanowi m.in., iŻ niedopuszczalne jest wania z substancjami i pre- re wiąŻe si� z wykony-
stosowanie niebezpiecznych substancji i nie- paratami niebezpiecznymi, waną pracą, jak i o za-
bezpiecznych preparatów chemicznych bez w tym o dzia"aniu rakotwór- sadach ochrony przed
2
posiadania aktualnego spisu tych substancji czym, zagroŻeniami . Podob-
2
W związku
i preparatów . instrukcje bhp post�- nie, zgodnie z par.
powania na wypadek awarii, 39a. rozporządzenia
z naraŻeniem
karty charakterystyki, ministra pracy i polity-
pracowników na
Informowanie
uwzgl�dnianie tematy- ki socjalnej z 26 wrze-
dzia"anie czynników
ki niebezpiecznych chemi- Ęnia 1997 r. w sprawie
o zagroŻeniach niesionych
rakotwórczych lub
kaliów w szkoleniach bhp, ogólnych przepisów
przez niebezpieczne
w szczególnoĘci zagadnieł
bezpieczeł
stwa i hi-
mutagennych,
dotyczących zagroŻeł
po- gieny pracy, praco-
pracodawca musi
substancje chemiczne
wodowanych substancjami dawca ocenia i doku-
podją� szczególne
Podstawą bezpiecznego post�powania lub preparatami o dzia"aniu mentuje ryzyko zawo-
dzia"ania mające na
z substancjami niebezpiecznymi jest znajo- rakotwórczym. dowe wyst�pujące
moĘ� w"aĘciwoĘci fizycznych i chemicznych Napisy i znaki ostrzegaw- celu skutki naraŻenia
przy wykonywanych
substancji, z którymi kontakt ma pracownik. cze są podstawową formą pracach, w szczegól-
na te czynniki
Warunkiem koniecznym ochrony pracowni- informowania o zagroŻe- noĘci zapewnia orga-
ków przed niebezpiecznym dzia"aniem sub- niach, stąd zgodnie z par. 1. nizacj� pracy i stano-
stancji chemicznych jest w"aĘciwe przekaza- art. 221 Kodeksu pracy, nie- wisk pracy w sposób
nie pracownikom informacji o w"aĘciwo- dopuszczalne jest stosowa- zabezpieczający pra-
Ęciach stosowanych substancji i preparatów nie substancji i preparatów chemicznych cowników przed zagroŻeniami wypadkowy-
nieoznakowanych w sposób widoczny, mi oraz oddzia"ywaniem szkodliwych czyn-
2
umoŻliwiający ich identyfikacj� . Niedopusz- ników biologicznych, rakotwórczych lub
czalne teŻ jest stosowanie niebezpiecznej mutagennych oraz stosowanych substancji
4
substancji lub niebezpiecznego preparatu i preparatów chemicznych .
chemicznego bez posiadania karty charakte- Podczas oceny ryzyka zawodowego
rystyki, z którą bezwzgl�dnie powinien by� uwzgl�dnia si� wszystkie czynniki Ęrodowi-
zapoznany pracownik. Karta umoŻliwia ska pracy wyst�pujące przy wykonywanych
uŻytkownikowi danej substancji prowadzą- pracach oraz sposoby wykonywania tych
cemu dzia"alnoĘ� zawodową podj�cie ko- prac.
niecznych Ęrodków w celu zapewnienia bez- W związku z naraŻeniem pracowników na
pieczeł
stwa oraz ochrony zdrowia. Ponadto, czynniki chemiczne pracodawca jest obowią-
bezpoĘrednio dost�pne dla pracownika in- zany sporządzi� ocen� ryzyka zawodowego
formacje znajdują si� na etykiecie opakowa- uwzgl�dniającą:
nia, informując go o ryzyku niesionym przez 1) niebezpieczne w"aĘciwoĘci czynnika
daną substancj� czy preparat niebezpieczny chemicznego,
poprzez odpowiednie zastosowanie zwrotów 2) otrzymane od dostawcy informacje do-
ryzyka R oraz informacje na temat zasad tyczące zagroŻenia czynnikiem chemicznym
bezpiecznego post�powania (stosowania, oraz zalecenia jego bezpiecznego stosowa-
przechowywania, magazynowania) poprzez nia, w szczególnoĘci zawarte w karcie cha-
zastosowanie zwrotów S. rakterystyki, o których mowa w odr�bnych
przepisach,
3) rodzaj, poziom i czas trwania naraŻe-
Ocena
nia,
4) wartoĘci najwyŻszych dopuszczalnych
ryzyka zawodowego
st�Żeł
w Ęrodowisku pracy, jeŻeli zosta"y
Ryzyko zawodowe to prawdopodobieł
- ustalone,
stwo wystąpienia niepoŻądanych zdarzeł
5) wartoĘci dopuszczalnych st�Żeł
w ma-
związanych z wykonywaną pracą powodują- teriale biologicznym, jeŻeli zosta"y ustalone,
cą straty, w szczególnoĘci wystąpienia u pra- 6) efekty dzia"ał
zapobiegawczych,
cowników niekorzystnych skutków zdrowot- 7) wyniki oceny stanu zdrowia pracowni-
nych w wyniku wyst�pujących w Ęrodowisku ków, jeŻeli zosta"a przeprowadzona,
16 praca i zdrowie
praca i zdrowie 17
T E M A T M I E S I Ń C A
8) warunki pracy przy uŻytkowaniu czyn-
Sposoby ochrony i system
ników chemicznych, z uwzgl�dnieniem iloĘci
tych czynników.
pierwszej pomocy
Pracodawca jest obowiązany do uzyskania
dodatkowej informacji od dostawcy czynnika JeŻeli charakter prowadzonej przez praco-
chemicznego lub z innych dost�pnych mu dawc� dzia"alnoĘci nie pozwala na podj�cie
ęróde", jeŻeli jest to niezb�dne w celu doko- dzia"ał
eliminujących zagroŻenie, pracodaw-
nania oceny. W przypadkach, w których wy- ca jest obowiązany do ograniczenia ryzyka
st�puje naraŻenie na kilka czynników che- do minimum przez zastosowanie Ęrodków
micznych, naleŻy oceni� ryzyko stwarzane oraz dzia"ał
ochronnych i zapobiegawczych,
przez wszystkie czynniki chemiczne "ącznie. odpowiednich do wyników oceny ryzyka za-
Ocena ryzyka zawodowego musi zawiera� wodowego. Dzia"ania i Ęrodki s"uŻące wyeli-
ocen� takŻe tych rodzajów prac, w czasie któ- minowaniu ryzyka zawodowego lub jego
rych moŻe wystąpi� istotny wzrost naraŻenia, ograniczeniu do minimum podejmuje si�
w szczególnoĘci: w nast�pującej kolejnoĘci poprzez:
1) podczas remontów i napraw urządzeł
, 1) wyeliminowanie uwalniania do Ęrodo-
2) innych dzia"ał
, które mogą mie� szko- wiska pracy stwarzającego zagroŻenie czyn-
dliwy wp"yw na bezpieczeł
stwo lub zdrowie nika chemicznego poprzez w"aĘciwe projek-
pracowników, takŻe w przypadkach, gdy towanie procesów pracy i kontrol� technicz-
podj�to wszelkie niezb�dne Ęrodki zapobie- ną oraz stosowanie odpowiedniego wyposa-
gawcze. Żenia i materia"ów,
Ocen� ryzyka zawodowego sporządza si� 2) ograniczenie uwalniania do Ęrodowiska
w formie pisemnej i udost�pnia lekarzowi pracy stwarzającego zagroŻenie czynnika
sprawującemu profilaktyczną opiek� zdro- chemicznego poprzez w"aĘciwe projektowa-
5
wotną nad pracownikami . Ryzyko związane nie i w"aĘciwą organizacj� procesów pracy,
z naraŻeniem na czynnik chemiczny powinno stosowanie odpowiedniego wyposaŻenia
zosta� uwzgl�dnione w przypadku oceny i materia"ów oraz systematyczne kontrole
przygotowywanej dla pracowników ekip re- stanu bhp, ze szczególnym uwzgl�dnieniem
montowych instalacji chemicznych, gdzie ist- organizacji procesów pracy, stanu technicz-
nieje wysokie ryzyko wystąpienia poparzeł
nego maszyn i innych urządzeł
technicznych
chemikaliami, np. kwasem siarkowym, wo- oraz ustalenie sposobów rejestracji nieprawi-
dorotlenkiem sodu czy amoniakiem. d"owoĘci i metod ich usuwania,
NaleŻy zwróci� uwag�, Że w przypadku 3) stosowanie Ęrodków ochrony zbiorowej
zmiany w sk"adzie czynnika chemicznego chemicznych w"aĘciwoĘci czynnika chemicz- u ęród"a powstawania zagroŻenia, takich jak
w procesie technologicznym lub w związku nego. �rodki te, w kolejnoĘci okreĘlonej po- np. odpowiednia wentylacja, i odpowiednie
z post�pem wiedzy medycznej dotyczącej od- niŻej, powinny zmierza� do: dzia"ania organizacyjne,
dzia"ywania tego czynnika na zdrowie ludzi, 1) zapobieŻenia obecnoĘci w miejscu pra- 4) stosowanie Ęrodków ochrony indywidu-
pracodawca obowiązany jest do ponownej cy substancji palnych w st�Żeniu stwarzają- alnej, jeŻeli zagroŻeniu nie moŻna przeciw-
5
oceny ryzyka zawodowego stwarzanego cym zagroŻenie lub substancji chemicznie dzia"a� w inny sposób .
przez czynnik chemiczny. Ponowna ocena ry- niestabilnych, w iloĘciach stwarzających za- Wyeliminowanie uwalniania czynnika che-
zyka moŻe zosta� przeprowadzona takŻe na groŻenie wybuchem lub poŻarem, micznego do Ęrodowiska pracy moŻe zosta�
wniosek lekarza prowadzącego profilaktycz- 2) usuni�cia ęróde" zap"onu, które mogą osiągni�te poprzez hermetyzacj�, a ograni-
ną opiek� zdrowotną w przypadkach uzasad- spowodowa� poŻar lub wybuch, oraz wyeli- czenie  poprzez automatyzacj� procesu, sto-
5
nionych oceną zdrowia pracowników . minowania warunków, które mogą powodo- sowanie roztworów rozcieł
czonych w miej-
Pracodawca, podejmując na podstawie wy- wa�, Że substancje chemicznie niestabilne sce st�Żonych, czy teŻ zainstalowanie odpo-
ników oceny ryzyka zawodowego techniczne mogą wywo"a� szkodliwe skutki fizyczne, wiedniej wentylacji. �rodki ochrony indywi-
lub organizacyjne dzia"ania i Ęrodki zmierza- 3) ograniczenia skutków dla bezpieczeł
- dualnej powinny zosta� odpowiednio dobra-
jące do bezpiecznego stosowania czynnika stwa i zdrowia pracowników w przypadku ne, biorąc pod uwag� róŻnorodne w"aĘciwo-
chemicznego stwarzającego zagroŻenie, po- poŻaru lub wybuchu substancji palnych, sub- Ęci substancji i zagroŻenia, jakie te substan-
winien zapewni� ochron� pracowników stancji chemicznie niestabilnych lub ich mie- cje mogą powodowa�. Łród"em informacji
5
przed zagroŻeniami wynikającymi z fizyko- szanin . na temat zastosowania w"aĘciwych Ęrodków
ochrony indywidualnej moŻe by� punkt 8
Tabela 1. ZagroŻone cz�Ęci cia"a przy stosowaniu czynników chemicznych, dla których wymagane jest stosowanie Ęrodków
karty charakterystyki pt.  Kontrola naraŻe-
6
ochrony indywidualnej .
nia i Ęrodki ochrony indywidualnej .
Chemiczne zagroŻenia
W sytuacji wyst�powania w miejscu pracy
aerozole p"yny gazy i pary
zagroŻeł
chemicznych wymagane jest stoso-
py"y, dymy mg"a zanurzenie chlapanie,
wanie Ęrodków ochrony indywidualnej
w"ókna pryskanie
 zgodnie z tabelą 1.
oczy, drogi oczy, drogi oczy, drogi d"onie, twarz, oczy, twarz,
Istotne z punktu widzenia zapewnienia
oddechowe oddechowe oddechowe, d"onie stopy, nogi d"onie, r�ce, oczy, drogi
ograniczenia naraŻenia jest w"aĘciwe sto-
stopy, nogi, oddechowe
skóra, tu"ów
sowanie Ęrodków ochrony indywidualnej,
 w tym brzuch
jak równieŻ w"aĘciwa ich eksploatacja. Na-
18 praca i zdrowie
T E M A T M I E S I Ń C A
leŻy np. zwróci� uwag�, czy Ęrodki ochrony indywidualnej wyko-
nane z materia"ów powlekanych nie zosta"y uszkodzone mecha-
nicznie lub stosowany filtropoch"aniacz przy pracy z rozpuszczal-
nikami organicznymi nie jest stosowany po up"ywie okresu waŻ-
noĘci.
Ponadto waŻnym elementem jest odpowiednie wyposaŻanie stano-
wisk pracy w sytuacji niespodziewanego kontaktu z substancją lub
preparatem niebezpiecznym. NaleŻy pami�ta� o koniecznoĘci za-
pewnienia natrysków ratunkowych i myjek do przemywania oczu,
w sytuacjach gdy istnieje niebezpieczeł
stwo oblania Ęrodkami Żrący-
mi lub zapalenia si� odzieŻy na pracowniku.
Natryski powinny by� usytuowane nie dalej niŻ 20 m w linii pozio-
mej od stanowisk, na których wykonywane są prace z czynnikami Żrą-
cymi. Powinny by� zainstalowane natryski ratunkowe (prysznice bez-
pieczeł
stwa) do obmycia ca"ego cia"a oraz oddzielne natryski
(prysznice) do przemywania oczu. Natryski powinny w razie potrze-
by umoŻliwia� ich natychmiastowe uruchomienie samoczynne lub
w inny sposób  z uwzgl�dnieniem ograniczonej sprawnoĘci osób
z nich korzystających. Natryski powinny by� zasilane wodą nieogrze-
waną i dzia"a� niezawodnie bez wzgl�du na warunki atmosferyczne.
Pracodawca jest ponadto obowiązany zapewni� pracownikom
sprawnie funkcjonujący system pierwszej pomocy w razie wypadku
oraz Ęrodki do udzielania pierwszej pomocy. W szczególnoĘci Ęrod-
ki te obejmują:
1) punkty pierwszej pomocy w wydzia"ach (oddzia"ach), w których
wykonywane są prace powodujące duŻe ryzyko wypadku lub związa-
ne z wydzielaniem si� par, gazów albo py"ów substancji sklasyfiko-
wanych jako niebezpieczne ze wzgl�du na ostre dzia"anie toksyczne,
2) apteczki w poszczególnych wydzia"ach (oddzia"ach) zak"adu
pracy.
IloĘ�, usytuowanie i wyposaŻenie punktów pierwszej pomocy i ap-
teczek powinny by� ustalone w porozumieniu z lekarzem sprawują-
cym profilaktyczną opiek� zdrowotną nad pracownikami, z uwzgl�d-
nieniem rodzajów i nasilenia wyst�pujących zagroŻeł
. Obs"uga
punktów i apteczek powinna by� powierzana wyznaczonym pracow-
nikom, przeszkolonym w udzielaniu pierwszej pomocy. W punktach
pierwszej pomocy i przy apteczkach, w widocznych miejscach, powin-
ny by� wywieszone instrukcje o udzielaniu pierwszej pomocy w razie
wypadku oraz wykazy pracowników przeszkolonych w udzielaniu
pierwszej pomocy. Punkty pierwszej pomocy i miejsca usytuowania
apteczek powinny by� odpowiednio oznakowane, zgodnie z Polską
4
Normą, i "atwo dost�pne .
Dzia"ania profilaktyczne
Dzia"ania profilaktyczne mają na celu ograniczenie bądę elimina-
cj� zagroŻenia związanego z wyst�pującymi w Ęrodowisku pracy czyn-
nikami chemicznymi. Dzia"ania te mogą mie� charakter organizacyj-
ny związany z ograniczeniem liczby naraŻonych pracowników, czy teŻ
czasu naraŻenia na dzia"anie czynników chemicznych oraz technicz-
ny. Techniczne rozwiązania zapobiegające ograniczeniu lub elimina-
cji naraŻenia na czynnik chemiczny to m.in. instalacje wyciągowe
miejscowe, izolacja stanowiska pracy ograniczająca liczb� naraŻo-
nych pracowników, hermetyzacja procesów, zast�powanie r�cznych
prac mechanicznymi.
Ryzyko zawodowe wynikające z pracy z czynnikiem chemicznym
stwarzającym zagroŻenie naleŻy eliminowa� lub ogranicza� do mini-
mum  zgodnie z ogólnymi przepisami bezpieczeł
stwa i higieny pra-
cy, a w szczególnoĘci przez:
1) w"aĘciwe zaprojektowanie i organizacj� pracy,
2) dostarczenie odpowiedniego wyposaŻenia dla prac z czynnika-
mi chemicznymi oraz stosowanie procedur utrzymania ruchu, które
praca i zdrowie 19
T E M A T M I E S I Ń C A
2) co najmniej raz na sze� miesi�cy  przy
stwierdzeniu w ostatnio przeprowadzonym
badaniu lub pomiarze st�Żenia czynnika ra-
kotwórczego lub mutagennego powyŻej 0,1
do 0,5 wartoĘci NDS,
3) w kaŻdym przypadku wprowadzenia
zmiany w warunkach wyst�powania tego
czynnika.
Gdy w Ęrodowisku pracy obecny jest czyn-
nik chemiczny szkodliwy dla zdrowia, bada-
nia i pomiary przeprowadza si�:
1) co najmniej raz w roku  przy stwier-
dzeniu w ostatnio przeprowadzonym bada-
niu lub pomiarze st�Żenia powyŻej 0,5 NDS,
2) co najmniej raz na dwa lata  przy
stwierdzeniu w ostatnio przeprowadzonym
badaniu lub pomiarze st�Żenia powyŻej 0,1
do 0,5 wartoĘci NDS,
3) w kaŻdym przypadku wprowadzenia
zmiany w warunkach wyst�powania tego
czynnika.
NaleŻy przeprowadza� pomiary ciąg"e st�-
Żenia czynnika wyst�pującego w Ęrodowisku
pracy, dla którego okreĘlono wartoĘ� najwyŻ-
8
szego dopuszczalnego st�Żenia pu"apowego .
zapewniają ochron� zdrowia i bezpieczeł
- preparaty, czynniki lub procesy technologicz- Jednym z elementów dzia"ał
profilaktycz-
stwo pracowników w miejscu pracy, ne mniej szkodliwymi dla zdrowia lub stosu- nych jest koniecznoĘ� prowadzenia monito-
3) zmniejszanie do minimum liczby pra- je inne dost�pne Ęrodki ograniczające sto- ringu biologicznego w związku z naraŻeniem
cowników naraŻonych lub którzy mogą by� pieł
tego naraŻenia, przy odpowiednim wy- wyst�pującym w Ęrodowisku pracy na o"ów
2
naraŻeni na czynniki chemiczne w miejscu korzystaniu osiągni�� nauki i techniki . i jego związki nieorganiczne, w ramach kon-
pracy, W celu podj�cia odpowiednich dzia"ał
troli stanu zdrowia. Obowiązkowy monito-
4) zmniejszanie do minimum czasu i po- profilaktycznych pracodawca zatrudniający ring biologiczny obejmuje pomiar st�Żenia
ziomu naraŻenia na czynnik chemiczny, pracownika w warunkach naraŻenia na o"owiu we krwi (PbB) z zastosowaniem ab-
5) odpowiednią higien� miejsca pracy, dzia"anie substancji, preparatów, czynni- sorpcyjnej spektrometrii atomowej lub me-
5
6) zmniejszanie do minimum iloĘci czyn- ków lub procesów technologicznych o dzia- tody dającej równowaŻne wyniki .
Katarzyna Kitajewska
nika chemicznego wymaganego w procesie "aniu rakotwórczym lub mutagennym, zwa-
Magdalena Nogał
ska
pracy, ny dalej  pracodawcą , jest obowiązany wy-
G"ówny Inspektorat Sanitarny
7) stosowanie w"aĘciwych procedur pracy, konywa� ich pomiary, a w szczególnoĘci sto-
1
w tym procedur lub instrukcji bezpiecznego sowa� metody wczesnego wykrywania nara- ustawa z 11 stycznia 2001 r. o substancjach i pre-
paratach chemicznych (Dz.U. z 2001 r., Nr 11,
obchodzenia si� z czynnikiem chemicznym Żenia podczas awarii lub w przypadku wy-
poz. 84 z póęn. zm.)
stwarzającym zagroŻenie i odpadami zawie- stąpienia innych nieprzewidzianych oko-
2
ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U.
7
rającymi taki czynnik oraz procedur ich prze- licznoĘci .
z 1998 r., Nr 21, poz. 94 z póęn. zm.)
3
PN-N-18002 System zarządzania bezpieczeł
stwem
chowywania i transportu w miejscu pracy, Zgodnie z par. 9 rozporządzenia w sprawie
i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka
8) w"aĘciwe stosowanie urządzeł
i sprz�- bezpieczeł
stwa i higieny pracy związanej
zawodowego.
tu w pracach z czynnikiem chemicznym, za- z wyst�powaniem w miejscu pracy czynników
4
rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej
pewniające bezpieczeł
stwo i ochron� zdro- chemicznych, w przypadku gdy pomiary st�-
z 26 wrzeĘnia 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów
wia pracowników. Żeł
czynnika chemicznego wykaŻą przekro- bezpieczeł
stwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r.,
Nr 169, poz. 1650 z póęn. zm.)
Dzia"ania i Ęrodki, powinny uwzgl�dnia� czenie wartoĘci najwyŻszych dopuszczalnych
5
rozporządzenie ministra zdrowia z 30 grudnia 2004 r.
zmieniające si� warunki pracy, a ich celem st�Żeł
(NDS), pracodawca niezw"ocznie po-
w sprawie bezpieczeł
stwa i higieny pracy związanej
powinna by� ciąg"a poprawa warunków pra- dejmuje dzia"ania i Ęrodki zmierzające do zli- z wyst�powaniem w miejscu pracy czynników che-
5
micznych (Dz.U. z 2005 r., Nr 11, poz. 86)
cy . kwidowania przekroczeł
 zgodnie z ogólny-
6
opracowanie w"asne na podstawie: rozporządzenia
PodkreĘli� naleŻy, Że w związku z naraŻe- mi przepisami bhp i przepisami niniejszego
ministra pracy i polityki socjalnej z 26 wrzeĘnia
5
niem pracowników na dzia"anie czynników rozporządzenia .
1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeł
-
rakotwórczych lub mutagennych, pracodaw- W przypadku wyst�powania w Ęrodowisku stwa i higieny pracy. (Dz.U. z 2003 r., Nr 169,
poz. 1650 z póęn. zm.)
ca musi podją� szczególne dzia"ania mające pracy czynnika o dzia"aniu rakotwórczym lub
7
rozporządzenie ministra zdrowia z 1 grudnia 2004 r.
na celu skutki naraŻenia na te czynniki. mutagennym badania i pomiary przeprowa-
w sprawie substancji, preparatów, czynników lub
W myĘl art. 222 par.1 Kodeksu pracy, w ra- dza si�:
procesów technologicznych o dzia"aniu rakotwór-
zie zatrudniania pracownika w warunkach 1) co najmniej raz na trzy miesiące  przy czym lub mutagennym w Ęrodowisku pracy (Dz.U.
z 2004 r., Nr 280, poz. 2771 z póęn. zm.)
naraŻenia na dzia"anie substancji, prepara- stwierdzeniu w ostatnio przeprowadzonym
8
rozporządzenie ministra zdrowia z 20 kwietnia
tów, czynników lub procesów technologicz- badaniu lub pomiarze st�Żenia czynnika ra-
2005 r. w sprawie badał
i pomiarów czynników
nych o dzia"aniu rakotwórczym lub mutagen- kotwórczego lub mutagennego powyŻej 0,5
szkodliwych dla zdrowia w Ęrodowisku pracy
(Dz.U. Nr 73, poz. 645 z póęn. zm.)
nym, pracodawca zast�puje te substancje, wartoĘci NDS,
20 praca i zdrowie