TECHNOLOGIA FINANSE
Gospodarka
eventy
odpadami
Odpady pod kontrolą samorządów
ZMIANA PRAWA Gminy będą organizować przetargi na odbiór śmieci od mieszkańców. Oddzielnie zostaną
przeprowadzone przetargi na budowę nowoczesnych instalacji do zagospodarowania odpadów, np. spalarnie,
kompostownie czy biogazownie. Ma to pomóc w zracjonalizowaniu gospodarki odpadami komunalnymi
wała Małgorzata Szymbor- mieszkańcy mogliby np. nie
A
ukasz Kuligowski
ska, jest przekonane, że zmia- podawać prawdziwej liczby
[e-mail]
na ustawy o utrzymaniu czy- lokatorów. Ponadto informa-
W Polsce odnotowujemy stości i porządku w gminach cje o liczbie mieszkańców
bardzo mały postęp w selek- uszczelni obecnie funkcjo- mogą docierać z opóz
nie-
tywnej zbiórce śmieci z na- nujący system gospodarowa- niem, w przypadku gdy np.
szych domów. Ponadto tyl- nia odpadami komunalnymi. ich przybędzie. Tymczasem
ko 14 proc. odpadów trafia Nowela upowszechni selek- np. na podstawie zużytej
do recyklingu, 1 proc. spa- tywne zbieranie odpadów wody można ocenić, czy
lenia, a 7 proc. do kompo- komunalnych. Ponadto w mieszkaniu jest pięć osób,
stowni. W konsekwencji na zmiana przepisów ma pomóc czy dwie.
składowiskach ląduje więk- w powstaniu odpowiednich
Odpowiedzialność gmin
szość odpadów z naszych instalacji do odzysku lub
domów, co jest szkodliwe unieszkodliwiania odpadów, Obecnie gminy nie mają
dla środowiska. Taki obraz co doprowadzi do zmniejsze- żadnych narzędzi do tego,
polskiego systemu gospo- nia ilości odpadów komunal- by wyegzekwować od przed-
darki odpadami komunalny- nych na składowiskach. siębiorców kierowanie od-
mi przedstawił Piotr Górnik Nowelizacja zakłada, że padów do recyklingu, a nie
z Fortum Power and Heat gminy będą odpowiadać za Jak zorganizować po nowemu system odbioru i utylizacji śmieci w Polsce  taki był temat konfe- tylko na składowiska. Po
Polska w trakcie konferencji odpady na swoim terenie. Na rencji  DGP Rewolucja w gospodarce odpadami zmianach samorząd będzie
 Rewolucja w gospodarce odbiór odpadów od miesz- miał nad tym pełną kontro-
odpadami , zorganizowanej kańców będą organizować zorganizowany oddzielny gospodarowania odpadów odpadami komunalnymi. lę. Dodatkowo będzie otrzy-
20 czerwca przez  Dziennik przetargi. W trakcie spotka- przetarg na odbiór odpadów. zakończy się niepowodze- Od mieszkańców będą pobie- mywać co kwartał sprawoz-
Gazetę Prawną . Spotkanie nia Anna Specht-Schampe- W specyfikacji przetargu niem, to gmina miała mieć rać opłaty za odbiór i zago- dania od przedsiębiorców
było związane ze zmianami ra z kancelarii Schampera, na odbiór odpadów gmina możliwość realizowania spodarowanie wytworzo- odbierających odpady ko-
w ustawie o utrzymaniu czy- Dubis, Zając i Wspólnicy wskaże wymogi dotyczące tego zadania samodzielnie. nych śmieci. Z uzyskanych munalne z ich działalności.
stości i porządku w gmi- wskazała, że ustawa jest tak przekazywania odebranych W Senacie wprowadzono w ten sposób pieniędzy gmi- Mają oni informować o ma-
nach, nad którymi kończą skonstruowana, że uniemoż- zmieszanych odpadów ko- poprawkę, która określa, że na ma pokryć koszty funk- sie poszczególnych rodza-
się już prace w parlamencie. liwia zlecenie tych zadań munalnych, odpadów zielo- dopiero jeśli w trzech takich cjonowania całego systemu jów odpadów, jakie odebra-
w drodze innych trybów nych oraz pozostałości z sor- przetargach nie zostanie wy- gospodarowania odpadami li. Muszą też wskazać, do ja-
Budowa spalarni
przewidzianych w przepi- towania odpadów komunal- łoniony inwestor, to wów- komunalnymi. kiej instalacji zostały one
Celem tej noweli jest zmia- sach ustawy  Prawo zamó- nych przeznaczonych do czas gmina sama będzie mo- skierowane oraz jak dużo od-
Na co opłaty
na systemu gospodarki od- wień publicznych. Zwróciła składowania, rodzaje odpa- gła wybudować np. spalar- padów trafiło na składowisko.
padami w traki sposób, aby uwagę, że skonstruowanie dów odbieranych selektyw- nię czy inną instalację do Opłaty mają więc pokryć Gmina także będzie rozli-
na składowiskach było jak specyfikacji przetargu będzie nie od właścicieli nierucho- zagospodarowania śmieci. koszty odbierania, transpor- czana z tego, jak gospodaru-
najmniej odpadów, a jak naj- trudne z uwagi na nieprecy- mości czy standard sanitar- Poprawka ta określa, że gmi- tu, zbierania, odzysku je odpadami komunalnymi
więcej trafiało do przetwa- zyjne regulacje w noweliza- ny wykonywania usług oraz na będzie mogła samodziel- i unieszkodliwiania odpa- na swoim terenie.
rzania, w tym recyklingu cji ustawy o utrzymaniu czy- ochrony środowiska. W spe- nie korzystać z takiego dów komunalnych, a także Wójt, burmistrz lub prezy-
i spalenia. Piotr Górnik zwró- stości i porządku w gminach. cyfikacji będzie można obiektu przez trzy lata. Po tworzenia i utrzymania dent miasta również będzie
cił jednak uwagę, że na razie wskazać również szczegóło- tym czasie będzie musiała punktów, w których będzie składał odpowiednie spra-
Zadania gmin
w Polsce jest niewystarczają- we wymagania stawiane znów zorganizować prze- prowadzona selektywna wozdania marszałkowi wo-
ca liczba oraz moc przerobo- Nowelizacja ustawy okre- przedsiębiorcom odbierają- targ. Poprawka ta ma zbiórka śmieci. Mają też wy- jewództwa. Taki raport bę-
wa nowoczesnych instalacji śla, że w miejscach, gdzie jest cym odpady komunalne od w większym stopniu zagwa- starczyć na wydatki na ob- dzie przedstawiany raz na
do termicznego przekształ- ponad 10 tys. mieszkańców, właścicieli nieruchomości. rantować udział prywat- sługę administracyjną tego rok. Władze gminy będą
cania odpadów. Wskazał, że gmina będzie mogła podzie- Jakie? Tego nowelizacja nych firm w systemie zago- systemu. musiały złożyć gotowe spra-
budowa nowoczesnych spa- lić swój obszar na odpowied- przepisów nie określa. spodarowania odpadów ko- Nowela określa, że każdy wozdanie o masie wytwo-
larni pozwoli wykorzystać nie sektory. Ma to pomóc le- Przepisy ustawy po zmia- munalnych. Istnieje jednak mieszkaniec musi płacić za rzonych śmieci i sposobach
śmieci do produkcji energii piej zorganizować odbiór nach wprowadzonych ryzyko, że okres, przez jaki odpady. Ma to przeciwdzia- ich zagospodarowania do 31
elektrycznej i cieplnej. Mini- śmieci od mieszkańców. w Sejmie określały, że jeże- gmina będzie samodzielnie łać obecnym patologiom marca za każdy ubiegły rok.
sterstwo Środowiska, które W takim przypadku dla każ- li przetarg na budowę eksploatować wybudowaną związanym z unikaniem W sprawozdaniu będą mu-
w trakcie debaty reprezento- dego sektora może zostać i utrzymanie instalacji do za- instalację, spowoduje, że sa- podpisywania umów na wy- siały podać, ile odpadów
morząd może nie chcieć po- wóz śmieci i nielegalnym ulegających biodegradacji
czynić takich inwestycji. pozbywaniu się ich. Chodzi trafiło na składowiska, a ile
Do zadań gmin ma należeć o to, by nie opłacało się pa- zostało przetworzonych.
także ustanowienie selek- lenie w piecach plastikowy- Jest to o tyle istotne, że już
tywnego zbierania odpadów mi butelkami czy wyrzuca- dziś Unia Europejska wy-
komunalnych. Zgodnie nie śmieci do lasu. Jeżeli za- maga, by w całym kraju do
z nowelą ma ono obejmo- płaci każdy, to taka praktyka składowania trafiało nie
wać co najmniej takie frak- nie będzie opłacalna. więcej niż 75 proc. takich
cje z odpadów, jak: papier, Zgodnie z jedną z popra- śmieci w stosunku do ich
metal, tworzywa sztuczne, wek Senatu, nad którą masy wytworzonej w 1995
szkło i opakowania wielo- w tym tygodniu będzie pra- roku.
materiałowe oraz odpady cował Sejm, gmina wybie- Przepisy nowelizacji usta-
ulegające biodegradacji. rze sposób ustalania wyso- wy wejdą w życie 1 stycznia
Gminy mają tworzyć także kości opłaty za odbiór odpa- 2012 r. Nie oznacza to jed-
punkty selektywnego zbiera- dów. To, ile zapłaci jedno nak, że od razu będą roz-
nia odpadów komunalnych. gospodarstwo domowe, mo- strzygnięte przetargi i cały
że zależeć od zadeklarowa- system zacznie działać we-
Każdy zapłaci
nej liczby mieszkańców, zu- dług nowych zasad. Gminy
Zgodnie z nowelizacją żytej wody albo od po- mają 18 miesięcy, na to by
przepisów gminy obejmą wierzchni domu czy lokalu. w pełni zorganizować sys-
wszystkich właścicieli nieru- Zmiana ta pozwala gminie tem gospodarki odpadami
chomości na swoim terenie wybrać odpowiednią dla sie- komunalnymi według no-
systemem gospodarowania bie metodę. Chodzi o to, że wych przepisów. n
Fot. Archiwum
DGP | 29 czerwca 2011 | nr 124 (3010) | WWW.GAZETAPRAWNA.PL
G2
GOSPODARKA ODPADAMI
Postępowanie przetargowe
na przedsiębiorcę odbierającego odpady
PODSTAWOWE ZASADY zamówień publicznych to równe traktowanie wykonawców i uczciwa konkurencja. Należy mieć nadzieję,
że zostaną one urzeczywistnione w przetargach na przedsiębiorców odbierających odpady w sposób gwarantujący zamawiającym
właściwe zagospodarowanie odpadów komunalnych
Zgodnie z przepisami usta- ru podmiotu odbierającego dzieję, że ustawodawca ową Natomiast przepis art. 6j daleko zamawiający może wy o utrzymaniu czystości
wy z 13 maja 2011 r. o zmia- odpady komunalne od wła- nieścisłość usunie. ustawy określa zasady usta- zaostrzyć warunki udziału i porządku w gminach
nie ustawy o utrzymaniu ścicieli nieruchomości mo- lania wysokości opłat pono- w postępowaniu w zakresie i w zw. z przepisami rozpo-
Szacowanie wartości
czystości i porządku w gmi- że skorzystać przykładowo szonych przez właścicieli posiadania odpowiedniego rządzenia ministra środowi-
nach oraz niektórych innych z trybu negocjacji z ogłosze- Zgodnie z przepisem art. nieruchomości na rzecz potencjału technicznego ska z 30 grudnia 2005 r.
ustaw gminy zobowiązane niem lub trybu negocjacji 32 ust. 1 p.z.p. podstawą gminy, nie zaś wynagrodze- w stosunku do wymagań w sprawie szczegółowego
będą po wejściu w życie bez ogłoszenia, jeżeli oczy- ustalenia wartości zamówie- nia podmiotu odbierającego wynikających z przepisu art. sposobu określania wyma-
przepisów ustawy noweli- wiście możliwość ich zasto- nia jest całkowite szacunko- odpady komunalne. W tej 9d ust. 1 ustawy, który zobo- gań, jakie powinien spełniać
zującej zorganizować prze- sowania byłaby dopuszczal- we wynagrodzenie wyko- sytuacji gminy powinny wiązuje podmiot odbierają- przedsiębiorca ubiegający
targ na odbieranie odpadów na na gruncie przepisów nawcy bez VAT, ustalone określić w SIWZ własne za- cy odpady komunalne od się o uzyskanie zezwolenia
komunalnych od właścicie- p.z.p. przez zamawiającego z nale- sady ustalenia ceny oferto- właścicieli nieruchomości (Dz.U. z 2006 r. nr 5, poz. 33).
li nieruchomości albo prze- W przypadku zamówień, żytą starannością. Dla więk- wej i to niekoniecznie odpo- do: Pytanie tylko, czy rozporzą-
targ na odbieranie i zagospo- których wartość nie przekra- szości zamawiających usłu- wiadające zasadom określe- n posiadania wyposażenia dzenie wypowie się przykła-
darowanie tych odpadów cza progów unijnych, oraz ga odbioru odpadów komu- nia opłaty. Z doświadczeń umożliwiającego odbiera- dowo w kwestii odpowied-
(proponowany art. 6d przykładowo w tych przy- nalnych będzie usługą gmin, które organizowały nie odpadów komunal- niego usytuowania bazy ma-
ust. 1 ustawy o utrzymaniu padkach, gdy w postępowa- nową, a co za tym idzie gmi- już system odbierania odpa- nych od właścicieli nieru- gazynowo-transportowej,
czystości i porządku w gmi- niu prowadzonym uprzednio na nie będzie mogła ustalić dów, wynika, iż ustalanie ce- chomości oraz zapewnie- a jeśli nie, czy wymóg doty-
nach). Rozwiązanie to, choć w trybie przetargu nieogra- jej wartości w oparciu o war- ny ofertowej na zasadzie ce- nia jego odpowiedniego czący lokalizacji bazy będzie
ze względów systemowych niczonego lub ograniczone- tość zamówienia tego same- na x liczba mieszkańców, stanu technicznego; mógł zostać umieszczony
jest konieczne, będzie rodzić go nie wpłynął żaden wnio- go rodzaju udzielonego nie jest rozwiązaniem ko- n utrzymania odpowiednie- w SWIZ. W dotychczaso-
przynajmniej w poczÄ…tko- sek o dopuszczenie do w terminie poprzednich 12 rzystnym (wykonawcy za- go stanu sanitarnego po- wym orzecznictwie domino-
wym okresie wiele proble- udziału w postępowaniu, miesięcy lub w poprzednim wyżają cenę jednostkową, li- jazdów i urządzeń do od- wał pogląd, iż przepisy nie
mów, i to zarówno po stro- nie zostały złożone żadne roku budżetowym. Wska- cząc się z tym, że liczba bierania odpadów komu- upoważniają burmistrza do
nie zamawiających, jak i wy- oferty lub wszystkie oferty zówką będą ceny podmio- mieszkańców jest zazwyczaj nalnych od właścicieli wskazania miejsca położe-
konawców ubiegających się zostały odrzucone, a pier- tów odbierających obecnie zaniżana, a w konsekwencji nieruchomości; nia bazy transportowej
o takie zamówienie. Przewa- wotne warunki zamówienia odpady komunalne od wła- odpadów jest więcej niż spełnienia wymagań tech- przedsiębiorcy ubiegające-
n
żająca część gmin nie miała nie zostały w istotny sposób ścicieli nieruchomości, choć można było zakładać). Al- nicznych dotyczących wy- go się o wydanie zezwole-
bowiem dotychczas do zmienione (okoliczności zakres usług nie będzie toż- ternatywnym rozwiązaniem posażenia pojazdów do nia (vide wyrok WSA
czynienia z przetargami na uzasadniające wybór trybu samy. jest ustalenie ceny poprzez odbierania odpadów ko- w Bydgoszczy z 2 paz
dzier-
odbiór odpadów komunal- negocjacji z ogłoszeniem), Przed zamawiającymi sta- odniesienie się do liczby po- munalnych od właścicieli nika 2007 r., sygn. akt II
nych organizowanymi na możliwość zastosowania nie również dylemat, w jaki jemników lub wagi odpa- nieruchomości; SA/Bd 431/07 oraz wyrok
podstawie przepisów usta- trybu innego niż przetarg sposób wykonawcy powin- dów, ale żaden z tych syste- n zapewnienia odpowied- WSA w Szczecinie z 7 lute-
wy  Prawo zamówień pu- wydaje się być uzasadnio- ni wyliczać cenę ofertową. mów nie jest idealny, niego usytuowania i wy- go 2007 r., sygn. akt II SA/Sz
blicznych. na. Jednakże, kierując się za- Zgodnie z przepisem art. 6r zwłaszcza jeżeli wez
mie się posażenia bazy magazyno- 1182/06). Pogląd ten może
sadą, iż w przypadkach, gdy ust. 2 ustawy z pobranych pod uwagę, iż wpływy wo-transportowej. stracić częściowo swoją ak-
Dobór trybu
prawodawca nadał określo- opłat za gospodarowanie od- z opłaty mogą być niższe niż Wskazane wymagania tualność, ale jego uzasadnie-
Przepis art. 6d ust. 1 usta- nym wyrażeniom swoiste padami komunalnymi gmi- cena, jaką gmina będzie mu- uznać należy za wymagania nie nie. Uzasadnieniem tym
wy posługuje się pojęciem znaczenie prawne, to nale- na pokrywa koszty funkcjo- siała zapłacić wybranemu minimalne do uzyskania jest bowiem konieczność
 przetarg , natomiast przepis ży je rozumieć w takim wła- nowania systemu gospoda- wykonawcy. wpisu do właściwego reje- ochrony konkurencji, a ta
art. 6g ustawy stanowi, iż do śnie znaczeniu w każdym rowania odpadami stru (a nie ubiegania się o za- może zostać zachwiana tak-
Warunki udziału
przetargów, w zakresie nie- akcie prawnym, przyjąć na- komunalnymi, które obej- mówienie), przy czym osta- że w postępowaniu przetar-
uregulowanym w niniejszej leżałoby, że gminy nie mają mują koszty: Zgodnie z przepisem art. teczny zakres tych wyma- gowym, gdy zamawiający
ustawie, stosuje się p.z.p. możliwości dokonania wybo- n odbierania, transportu, 6d ust. 4 pkt 5 ustawy zama- gań wynikać będzie zażąda takiego usytuowania
Mając na uwadze, iż p.z.p. ru podmiotu odbierającego zbierania, odzysku iuniesz- wiający zobowiązany jest do z przepisów rozporządzenia bazy, że warunek ten będzie
określając tryby udzielenia odpady komunalne z pomi- kodliwiania odpadów ko- określenia w SIWZ szczegó- wydanego na podstawie art. spełniał tylko jeden wyko-
zamówienia publicznego, nięciem przetargu (lub za- munalnych; łowych wymagań stawia- 9d ust. 2 ustawy. Można za- nawca.
odróżnia przetarg ograniczo- mówienia z wolnej ręki tworzenia i utrzymania nych przedsiębiorcom od- łożyć, iż rozporządzenie,
n
ny i przetarg nieograniczo- w tych przypadkach, gdy punktów selektywnego bierającym odpady komu- o którym mowa, będzie od- Anna Specht-Schampera
ny od innych trybów udzie- jest to wskazane wprost zbierania odpadów komu- nalne od właścicieli powiadało zapisom uchwał radca prawny, wspólnik
lenia zamówienia publicz- w ustawie o utrzymaniu czy- nalnych; nieruchomości. Powstaje wydawanych dotychczas Kancelarii Prawnej
nego, powstaje pytanie, czy stości i porządku w gmi- n obsługi administracyjnej więc pytanie, w szczególno- przez rady gminy na podsta- Schampera, Dubis, Zając
zamawiający w celu wybo- nach). Pozostaje mieć na- tego systemu. ści na tle art. 22 p.z.p., jak wie art. 7 ust. 3 obecnej usta- i Wspólnicy Sp.k.
SAMORZ
DY Jak gmina może sobie poradzić z zagospodarowaniem odpadów
Rola organizacji odzysku w polskim systemie gospodarki odpadami
Projekt ustawy o utrzymaniu nikami polskiego systemu atowanych AGD należy do ną. Organizacje odzysku, ko- Niesłychanie ważnym mieszkańców. Na przykład
czystości i porządku w gmi- gospodarki odpadami. najważniejszych zadań gmi- ordynując zbiórkę, współ- aspektem współpracy gminy w gminach Charsznica,
nach zakłada wprowadzenie Przekazanie gminom odpo- ny w obszarze gospodaro- pracują ze sprawdzonymi i organizacji odzysku jest Gnojnik oraz Radziemice
wielu zmian, które są wyzwa- wiedzialności za sposób za- wania odpadami. już zakładami przetwarza- działalność w zakresie edu- udało się oddać do przetwo-
niem dla gmin i samorządów gospodarowania odpadów Jednym z najbardziej sku- nia i mogą w ten sposób, co kacji ekologicznej. Prowa- rzenia i utylizacji odpowied-
lokalnych. Zmiany te obejmą z założenia ma doprowadzić tecznych sposobów, w jaki istotne dla gminy, zagwaran- dząc kampanie edukacji nio aż: 18 166 kg, 15 224 kg,
różne grupy docelowe, z jednej strony do większej gminy radzą sobie z tym pro- tować właściwy i zgodny ekologicznej, angażuje się 14 482 kg starych AGD
a szczególnie samorządy lo- kontroli nad losem odebra- blemem, jest podjęcie dzia- z przepisami sposób utyli- lokalną społeczność i zna- i sprzętu RTV.
kalne. nych od mieszkańców od- cząco podnosi świadomość Wydaje się, że właśnie te-
Jak wynika z danych Euro- padów i zmniejszenia liczby prawidłowego postępowa- raz, po nowelizacji ustawy
statu, Polska stosuje naj- nielegalnych wysypisk nia z zużytymi AGD i odpa- o utrzymaniu czystości
mniej korzystny sposób za- śmieci, z drugiej zwiększyć Koordynując zbiórkę, organizacje odzysku dami w ogóle. i porządku w gminach sa-
Ważne!
gospodarowania odpadów. efektywność selektywnej współpracują ze sprawdzonymi już zakładami Przykładem takiej modelo- morządy staną przed szan-
Większość masy (78 proc.) zbiórki odpadów w poszcze- przetwarzania i mogą w ten sposób zagwarantować właści- wej współpracy mogą być są wdrożenia na terenie
jest przekazywana na skła- gólnych gospodarstwach do- wy i zgodny z przepisami sposób utylizacji odpadów zuży- działania podejmowane gmin nowoczesnego syste-
dowiska, a tylko 14 proc. mowych, a tym samym tego sprzętu elektrycznego i elektronicznego przez Biosystem Elektro- mu gospodarowania elek-
podlega procesom recyklin- wpłynąć na wzrost masy od- recykling Organizacja Odzy- troodpadami. Należy pa-
gu. Działania, które będą ko- padów podlegających pro- sku Sprzętu Elektrycznego miętać, że edukacja ekolo-
nieczne do zmiany takiego cesom recyklingu. łań opierających się na zacji zużytego sprzętu elek- i Elektronicznego SA i wie- giczna, uwzględniająca
stanu rzeczy i zrealizowania Do grupy odpadów, które współpracy w tym zakresie trycznego i elektronicznego. le gmin, w szczególności potrzeby i zaangażowanie
celów i założeń ustawy, bę- nie powinny trafić na skła- z organizacjami odzysku Bazując na współpracy or- w województwie małopol- lokalnej społeczności, jest
dą wymagały aktywnego za- dowisko, zalicza się w szcze- sprzętu elektrycznego i elek- ganizacji odzysku i zweryfi- skim i śląskim. W I półro- kluczowym elementem te-
angażowania wielu podmio- gólności zużyty sprzęt elek- tronicznego. Pomagają one kowanego przez nią zakładu czu 2011 r. Biosystem wraz go procesu.
tów. Jednocześnie otwierają tryczny i elektroniczny. Za- przeprowadzać regularnie przetwarzania, gmina jest z gminami z tego regionu Amalia Gajec
się nowe możliwości współ- pewnienie przez gminę zbiórki elektroodpadów oraz w stanie wykazać, że pro- przeprowadził ponad 70 Biosystem Elektrorecykling
pracy pomiędzy gminami możliwości regularnego po- prowadzą w szkołach i in- blem elektroodpadów został zbiórek elektroodpadów po- Organizacja Odzysku
oraz organizacjami odzysku, zbywania się przez miesz- nych instytucjach samorzą- na jej terenie prawidłowo łączonych z akcjami eduka- Sprzętu Elektrycznego
które od kilku lat są uczest- kańców starych i wyeksplo- dowych edukację ekologicz- rozwiązany. cji ekologicznej wśród i Elektronicznego
1
DGP | 29 czerwca 2011 | nr 124 (3010) | WWW.GAZETAPRAWNA.PL
G3
GOSPODARKA ODPADAMI
Możemy się uczyć od Szwedów
ENERGIA Z ODPADÓW Polska musi się zainteresować bardziej efektywnym zagospodarowaniem odpadów komunalnych z przyczyn
środowiskowych i ekonomicznych. Wzorcowe rozwiązania wprowadziła już Szwecja, która uzyskuje z odpadów energię
Szwedzcy eksperci wyli- skach. W ogólnej masie od- Dane o ilości odpadów mów WTE (Waste to Energy)
czyli, że 3 mln ton odpadów padów za duży procent ma- w Polsce mogą wyostrzać w Fortum.
mają wartość energetyczną ją nadal śmieci niesegregowa- lub usypiać czujność w za-  Co zaś do bezpieczeństwa
1 mld m sześc. gazu. W Pol- ne (chodzi także o odpady leżności od sposobu prezen- dla człowieka, spalanie jest
sce produkuje się co roku 12 niebezpieczne niewyselek- towania. Pod względem ilo- rozwiązaniem higienicz-
mln ton śmieci, które lądu- cjonowane z ogólnego stru- ści śmieci na mieszkańca nym, poddane wysokiej
ją na wysypiskach. Ich wy- mienia). Około 300 istnieją- Polacy zajmują bowiem temperaturze mikroorgani-
korzystanie mogłoby zasy- cych dziś składowisk nie ostatnie miejsce w Unii Eu- zmy, które mogą się znalez
ć
pać dziurę w naszym bilan- spełnia wymagań technicz- ropejskiej (316 kg rocznie, w masie odpadów, są elimi-
sie gazowym. nych i prawnych i trzeba je podczas gdy średnia unijna nowane.
Zgodnie z priorytetami będzie zamknąć do 2014 ro- wynosi 512 kg). Ta informa- Jacek Uhryn zwraca uwa-
Unii Europejskiej państwa ku. Ponieważ proces inwesty- cja nie powinna jednak nas gę na jeszcze jedną zaletę te-
członkowskie powinny sa- cyjny musi potrwać, nie bę- rozgrzeszać. Po pierwsze to go rozwiązania dla środowi-
modzielnie lub wspólnie dzie możliwe całkowicie oficjalne dane, które nie ska. Paliwa, jakim są odpa-
ustanowić zintegrowaną płynne przejście na nowo- obejmują 22 proc. obywate- dy, nie trzeba transportować
sieć instalacji do odzysku czesne metody  nowe za- li poza systemem zorganizo- przez cały kraj, jak np. wę-
lub unieszkodliwiania zmie- kłady utylizacji nie powsta- wanego odbioru odpadów. gla, bo jest dostępne lokalnie,
szanych odpadów komunal- ną do momentu wymagane- Po drugie  nawet ważniej- ponieważ odpady produko-
nych przy zapewnieniu jed- go zamknięcia obecnych sze  Polska i tak znajduje się wane są wszędzie, gdzie
nocześnie dbałości o ochro- składowisk. na 6. miejscu pośród naj- przebywają ludzie, a najwię-
nę środowiska i zdrowia większych producentów od- cej w dużych miastach.
NIK skontrolowała
mieszkańców. Niebagatelny padów w ogóle. Najwięksi Statystyki uspokajają. Sztok-
wpływ na poszukiwania Zorganizowaną zbiórką od- wytwórcy odpadów w prze- holmska elektrociepłownia
sposobów rozwiązania pro- padów w 2008 roku objętych liczeniu na mieszkańca do- emituje do atmosfery 10 ra-
blemu odpadów ma również było tylko 78 proc. miesz- starczają ich: Niemcy  587 zy mniej pyłów i dioksyn
strona ekonomiczna  unij- kańców Polski. Nawet ten kg, Hiszpania  547 kg, Fran- i 20 razy mniej siarki, niż ze-
na zasada brzmi: zanie- system nie jest szczelny. We- cja  535 kg, a Wielka Bryta- zwalajÄ… na to normy UE.
czyszczający płaci. Oznacza dług Najwyższej Izby Kontro- nia  526 kg. W ciągu 20 lat w Sztokhol-
to, że koszty gospodarowa- li 92 proc. gmin ma problem Cele gospodarki odpadami, mie emisja dwutlenku wę-
nia odpadami ponosi ich z dzikimi wysypiskami. które znalazły się w polskim gla spadła o 70 proc., dwu-
wytwórca lub aktualny Są też konkretne problemy, prawodawstwie, to przede tlenku siarki o 95 proc.,
włąściciel. Kwestia śmieci z których przeciętny obywa- wszystkim objęcie wszyst- a tlenku azotu o 80 proc.
komunalnych staje się w ten tel w ogóle nie zdaje sobie kich Polaków systemem
Kiedy u nas?
sposób problemem Å›rodowi- sprawy, jak odbiór niezuży- zorganizowanego odbioru ElektrociepÅ‚ownia w Högdalen pomaga w utylizacji odpadów,
skowym i finansowym jed- tych i przeterminowanych do 2015 roku i osiągnięcie jednocześnie nie stwarzając zagrożenia dla środowiska Czy możemy liczyć, że po-
noczeÅ›nie, co daje impuls do lekarstw. Wielu Polaków na- 50-proc. poziomu recyklin- dobne do Högdalen elektro-
aktywniejszego niż dawniej dal wyrzuca je do ogólnego gu do 2020 roku. Cele w krót- Högdalen produkuje 2,2 westorskiego: zakÅ‚ad po- ciepÅ‚ownie powstanÄ… w Pol-
poszukiwania sposobów ich pojemnika, choć mogą stwa- szym terminie to wspomnia- TWh/a energii, z czego 0,5 wstał w formule partnerstwa sce? Budowę rozważa m.in.
utylizacji. rzać zagrożenie. Tymczasem ne zamknięcie 300 skła- TWh przypada na energię publiczno-prywatnego i na- Gdańsk (specjaliści z Trój-
Jak wygląda sytuacja w Pol- obowiązek ich przyjmowania dowisk do 2014 roku, zredu- elektryczną, a 1,7 TWh na leży po połowie do miasta miasta już wizytowali sztok-
sce? Według dostępnych da- mają apteki: nawet jeśli nie kowanie poziomu składowa- ciepło, co daje około 16 proc. i firmy Fortum. holmski zakład). I nie jest to
nych za 2009 rok aż 78 proc. wystawiają specjalnych po- nych odpadów komunal- zapotrzebowania Sztokhol- Czy spalanie odpadów jest jedyne miasto.
odpadów komunalnych jest jemników, można im je po nych o 26 proc. (w 2014 ro- mu. Ogrzewa 200 tys. i do- bezpieczne dla człowieka  Znalez
liśmy się na liście
składowane na wysypi- prostu przekazać. ku, w stosunku do 2008 roku) starcza prąd do 80 tys. go- i środowiska? 11 potencjalnych inwestorów
i zmniejszenie masy składo- spodarstw domowych. Co  Jesteśmy firmą energe- zakładu w Poznaniu. Bardzo
wanych bioodpadów do 2,19 najważniejsze: paliwem dla tyczną. Dla nas odpady są ważnym obszarem w Polsce
mln Mg (co oznacza osiÄ…gniÄ™- Högdalen sÄ… odpady komu- paliwem. Chodzi o wÅ‚aÅ›ciwe jest dla nas także Górny ÅšlÄ…sk,
cie 50 proc. redukcji) w roku nalne i przemysłowe. podejście: odzysk energii bo to 21 miast, a więc olbrzy-
2013 w stosunku do roku Mieszkaniec Sztokholmu poprzez spalanie plastiku mi rynek. Krótko mówiąc,
1995. Cele te są zagrożone, bo produkuje rocznie około jest przedostatnią możliwo- stajemy do postępowań wszę-
Polska nie dysponuje wystar- 0,5 t odpadów. Są one od- ścią. Najlepiej jest wcale nie dzie tam, gdzie ma to uzasad-
czającą infrastrukturą do ich bierane z 275 tys. pojemni- produkować np. plastiko- nienie biznesowe.
spełnienia (plany zapisane ków i 85 tys. punktów zbie- wych butelek, kiedy już jed- Dlaczego w ogóle należa-
w wojewódzkich planach go- rania Å›mieci. Do Högdalen nak istniejÄ…, należy rozważyć Å‚oby skorzystać ze szwedz-
spodarki odpadami zakłada- trafia rocznie 500 tys. t od- możliwość recyklingu, jeśli kiego przykładu? Jacek
ją powstanie nowych insta- padów komunalnych i 200 taka istnieje. Dopiero kolej- Uhryn odpowiada:
lacji  bez sortowni i spalar- tys. ton przemysłowych. nym zalecanym rozwiąza-  Jesteśmy teraz w punkcie,
ni  pozwalających przerobić Chodzi zarówno o plastik niem jest spalanie w elek- w którym Szwedzi byli 30 lat
2 mln ton rocznie i 10 spalar- (najbardziej kaloryczny), pa- trociepłowniach i odzyski- temu. Trzeba brać pod uwa-
ni o podobnej łącznej mocy). pier czy tekstylia, jak i o bio- wanie dzięki temu energii. gę, że warunki i potrzeby
Specjaliści wskazują jedno masę (odpady żywnościowe Żeby ją uzyskać i tak musie- energetyczne Polski i Szwe-
z możliwych rozwiązań, czy- czy ogrodowe). libyśmy użyć przeważnie cji są podobne. Możemy sko-
li model, który jest z powo- ElektrociepÅ‚ownia Högda- paliw kopalnych  uważa Ja- rzystać ze sprawdzonego
dzeniem stosowany w Sztok- len jest przy okazji dobrym cek Uhryn, menedżer ds. rozwiązania.
holmie. Elektrociepłownia przykładem rozwiązania in- akwizycji rozwoju progra- KAROL DOMINOWSKI
NOWE TECHNOLOGIE Dewolatyzacja D4
Czy czysta utylizacja odpadów komunalnych jest możliwa
Najnowocześniejsze techno- czyli odgazowania wsadu W razie potrzeby utylizacji Syn-gaz, który jest wytwa-
logie w USA powstają dla z odpadów), podczas któ- większej ilości odpadów in- rzany przez instalację D4,
dwóch instytucji: dla NASA rej nie ma emisji do atmos- stalacja D4 jest przystosowa- jest częściowo nośnikiem
i armii. Najnowsza  do bez- fery (jedynie podczas spa- na do zaprojektowania jej energii potrzebnej do ter-
piecznej utylizacji odpadów lania syn-gazu emitowane w zintegrowany zakład uty- micznego przekształcenia
niejednorodnych  to hydro- są zanieczyszczenia wielo- lizacji termicznej odpadów, na surowca, a jego reszta stano-
-piroliza D4. krotnie mniejsze od emisji który składać się mogą wie- wi nadwyżkę gazu służącą
Technologia D4 zamienia dopuszczanych przez dy- le reaktorów D4 oraz 0obsłu- do napędzania generatorów
odpady komunalne i prze- rektywy UE i polskie pra- gujące kilka lub kilkanaście z silnikami gazowymi lub
mysłowe na gaz syntezowy wo), co czyni go najbardziej reaktorów D4 zintegrowane turbin gazowych bądz
wy-
(syn-gaz, składem zbliżony ekologicznym sposobem systemy: przygotowania wsa- korzystania w celach prze-
do gazu naturalnego). Syn- utylizacji posegregowa- du; czyszczenia, chłodzenia mysłowych. Pozostałość
-gaz następnie może być wy- nych odpadów komunal- i magazynowania syn-gazu; węgla pierwiastkowego wy-
korzystywany do produkcji nych. odbioru węgla pierwiastko- twarzana w procesie D4
energii elektrycznej, ciepl- Instalacja D4 jest zdolna do Część technologiczna instalacji D4 pracująca w Karolinie wego i produkcji energii. Energy nadaje się do wielu
nej lub w przemyśle che- przetwarzania ok. 10 200 ton Północnej w Stanach Zjednoczonych Możliwe jest zaprojektowa- zastosowań.
micznym (np. produkcja pa- zmieszanych odpadów ko- nie wielomodułowych zakła-
liwa płynnego). munalnych rocznie (pose- kaloryczności około 13 GJ/t) generowania 1,25 MWe dów termicznego przekształ- Jan J. Biedak
Technologia D4 to opaten- gregowanych, osuszonych na średniokaloryczny gaz energii elektrycznej netto cania odpadów z ok. 30 reak- dyrektor zarządzający
towany proces podwójnej do poziomu 15  20 proc. syntetyczny (o kaloryczno- oraz min. 1,25 MWt energii torami D4 o łącznej mocy PL-US Development
pirolizy (dewolatyzacji, wilgotności, o optymalnej ści około 23 MJ/m sześc.) dla cieplnej odpadowej. produkcyjnej do 37,5 MWe. Group Polska
1
1
Fot. Archiwum
Fot. Archiwum
DGP | 29 czerwca 2011 | nr 124 (3010) | WWW.GAZETAPRAWNA.PL
G4
GOSPODARKA ODPADAMI
Polacy chcą czystych lasów,
ale nie czujÄ… siÄ™ odpowiedzialni
MAA
GORZATA SKUCHA: Nowa ustawa to szansa, by w Polsce zlikwidować dzikie wysypiska. Nie będzie się również opłacało wywozić
do lasu lodówki czy starego telewizora. Opłaty za odbiór odpadów gminy raczej pozostawią na dotychczasowym poziomie
brunatny. Tę szansę również
Jak powinien wyglądać sys- rzystać zaoferowane przez
my powinniśmy wykorzystać.
tem zagospodarowania od- UniÄ™ EuropejskÄ… wsparcie.
Mamy przecież doświadczone
padów w Polsce? Czy zmie- Umowę na dofinansowanie bu-
polskie firmy, które na Zacho-
rzamy w stronÄ™ modelu eu- dowy takich instalacji podpisa-
dzie budujÄ… takie instalacje,
ropejskiego? ły już Bydgoszcz (projekt byd-
mamy również instalacje, które
W nowym systemie, na pod- gosko-toruński), Kraków, Ko-
z odpadów produkują alterna-
stawie przygotowanej przez nin oraz Szczecin. W kolejce
tywne paliwa, np. dla cemen-
Ministerstwo Środowiska oczekuje Poznań.
towni.
zmiany ustawy o utrzymaniu
czystości i porządku w gmi- Ale czy sami Polacy są na-
Kto i na jakie korzyści może
nach, to samorządy będą od- prawdę zainteresowani no-
liczyć po wdrożeniu ustawy
powiedzialne za realizacjÄ™ obo- wym systemem gospodaro-
odpadowej przekazujÄ…cej
wiÄ…zku odbioru i zagospodaro- wania odpadami?
władztwo nad strumieniem
wania odpadów, w zamian za Chcą pójść do czystego lasu,
odpadów władzom samorzą-
opłatę od mieszkańców. Dziś mieć czyste rzeki i na pewno
dowym?
w UE tylko Polska i Węgry nie w tym zakresie chcą zmian.
Nowe podejście do odpadów,
wprowadziły rozwiązań, w któ- Natomiast czeka nas wiele
wykorzystanie ich jako paliwo,
rych samorządy mają władz- pracy edukacyjnej, by wszyscy,
nowoczesny recykling, prze-
two nad odpadami. W nowym którzy wytwarzają odpady, na-
twarzanie do dalszego użycia
systemie to nie mieszkańcy uczyli się, jak z nimi postępo-
w rolnictwie czy przemyśle
będą wybierali dowolnego wy- wać, jak w ten sposób pomóc
daje niewykorzystywane do
konawcę tych usług. Gminy sobie i środowisku naturalne-
tej pory możliwości. Samorzą-
przeprowadzą przetargi na od- mu. Według przeprowadzo- Małgorzata Skucha, zastępca prezesa zarządu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska
dy, które efektywnie korzysta-
biór odpadów, będą gospoda- nych przez Instytut Badania i Gospodarki Wodnej
ją ze środków funduszy unij-
rowały środkami pochodzący- Opinii Homo Homini aż 86,2
mi z pobieranych opłat, a od proc. ankietowanych Polaków przestrzennego mogą sprzyjać lasu lodówki czy starego tele- nie nowych instalacji zamiast nych oraz krajowych, ofero-
firm będą egzekwowały odpo- uznaje, że to wójt, burmistrz dobrym rozwiązaniom organi- wizora. Ustawa wprowadza bo- wykorzystywania już spraw- wanych m.in. przez Narodowy
wiednią jakość usług. lub prezydent miasta powinni zacyjnym, akceptowanym wiem obowiązek tworzenia dzonych i eksploatowanych. Fundusz Ochrony Środowiska
Nowa ustawa proponuje rów- skutecznie kontrolować spo- przez mieszkańców. Dla du- punktów gromadzenia tzw. od- Ważnym zagadnieniem do roz- i Gospodarki Wodnej, zbudują
nież zachętę finansową dla sób zagospodarowania śmieci żych aglomeracji konieczno- padów problemowych. wiązania przez samorządy po- nowoczesne instalacje odzy-
osób przeprowadzających przez instytucje odbierające ścią stanie się budowanie spa- zostanie optymalne wyznacze- skujące i przetwarzające od-
wstępną selekcję odpadów. Ta odpady. Natomiast 93, 5 proc. larni, czyli elektrociepłowni Pojawiają się zarzuty, nie regionów, z których stru- pady. Zaproponują mieszkań-
ustawa to szansa, by w Polsce badanych chce nałożyć na opalanych odpadami zamiast że ustawa wywłaszczy fir- mień odpadów zostanie com przyjazną i niedrogą
zlikwidować dzikie wysypiska. władze samorządowe obowią- węglem. To dzięki nim miasto my funkcjonujące na tym skierowany do instalacji regio- usługę na ich pozbywanie się.
Nowe propozycje w systemie zek kontroli płatności za wy- poradzi sobie z zalegającymi rynku? nalnej. Jeżeli wszyscy będziemy mu-
utrzymania czystości i porząd- wóz odpadów. Ale badania wy- na składowiskach odpadami Niesłusznie. Firmy te nie mu- sieli zapłacić za wytwarzane
ku wykorzystują rozwiązania, kazały również, że najczęściej i w przyszłości nie będzie pła- szą się obawiać, że zostaną im Analizując nowoczesne in- odpady, nikomu nie będzie
które wcześniej przyjęło 25 na nie zdajemy sobie sprawy, ile cić kar. odebrane prawa nabyte. Te stalacje przetwarzające od- opłacało się już wyrzucać ich
27 krajów. Jeżeli zastosujemy w rzeczywistości kosztuje bez- z nich, które racjonalnie inwe- pady, widzimy różnice w ich do lasów. Wszyscy sobie tego
je w sposób efektywny, to bę- pieczna utylizacja i pozbywa- Ile zatem po zmianach usta- stowały w swój rozwój, znajdą wykorzystaniu. W Polsce życzymy.
dziemy krajem, który poradzi nie się wytworzonych przez wowych zapłacimy za wy- miejsce w nowej rzeczywisto- mówi się o termicznym Przedsiębiorcy po wygranych
sobie z odpadami. nas śmieci i odpadów. wóz śmieci? ści. Organizowane przetargi unieszkodliwianiu odpadów, przetargach będą mieli więcej
Samorządy będą chciały będą tworzyć równe szanse a w Szwecji o ich energe- pracy w transporcie odpadów
Skoro mamy dogonić Euro- Pomimo deklarowanej przez utrzymać stawkę na dotych- dla wszystkich firm. Nawet po- tycznym wykorzystaniu? czy też ich wykorzystaniu na
rynku wtórnym. Budowa i dal-
pę, to czy możemy liczyć na respondentów przychylności czasowym poziomie. W gmi-
sza eksploatacja instalacji,
jej wsparcie? dla zmian w gospodarowaniu nach, w których przeprowa-
czy to w formie partnerstwa
Już mamy to wsparcie, ponie- odpadami często słyszymy dzono referendum śmieciowe
Zakontraktowane
publiczno-prywatnego, czy
waż ze środków unijnych na o protestach społecznych i wdrożono nowy system go-
koncesji, daje szansÄ™ na nowe
rozwiązanie problemów zwią- związanych z lokalizacją in- spodarowania odpadami, np.
przez samorząd usługi będą
miejsca pracy oraz dalszy roz-
zanych z gospodarką odpado- stalacji i składowisk odpa- w Pszczynie, opłaty te są obec-
wój przedsiębiorstw w tym
wą w samym tylko Programie dów. nie niższe od obowiązujących
lepiej służyły lokalnym
sektorze. Po przeprowadzo-
Operacyjnym Infrastruktura Rzeczywiście, godzimy się, by wcześniej. Musimy jednak pa-
nych przetargach na tej samej
i Środowisko pozyskaliśmy po- powstały nowoczesne instala- miętać, że zagospodarowanie
społecznościom
ulicy nie zobaczymy już śmie-
nad 1 mld euro. Dodatkowo sa- cje utylizujące odpady, ale naj- odpadów polegało najczęściej
ciarek z wielu firm, a zakon-
morządy korzystają z progra- częściej nie chcemy, by po- na ich zdeponowaniu w wyzna-
mów regionalnych i pomocy wstawały one za naszym pło- czonym, najtańszym miejscu, wołane do tej pory spółki sa- Szwecja i Dania wykorzystują traktowane przez władze sa-
krajowej, w tym ze środków tem. Ich budowanie musi być czyli na składowisku. Do tej morządowe będą musiały energię z odpadów prawie od morządowe usługi lepiej za-
Narodowego i Wojewódzkich poprzedzone szerokimi kon- pory nie chodziło bowiem o ich ubiegać się o kontrakty na tych stu lat, optymalizują w ten spo- bezpieczą interesy lokalnych
Funduszy Ochrony Środowiska sultacjami społecznymi oraz przerabianie, a wyłącznie samych warunkach. Moim sób wykorzystanie swoich za- społeczności.
i Gospodarki Wodnej. Minister- wyznaczeniem jak najmniej o składowanie. zdaniem rynek usług dla tych sobów naturalnych. Przy prze- Istotną korzyścią dla samo-
stwo Środowiska wytypowało uciążliwych dla mieszkańców W przyszłości wysokie tzw. przedsiębiorców powiększy twarzaniu odpadów należy ra- rządów będzie uzyskanie
kilka projektów budowy insta- lokalizacji. Każde duże miasto opłaty marszałkowskie mają się, wzrośnie także konkuren- cjonalnie określić kolejność ich władztwa nad odpadami. To
lacji energetycznej utylizacji ma tereny przemysłowe usytu- doprowadzić do nieopłacalno- cyjność rynkowa. Władze Le- wykorzystania. Przede wszyst- umożliwi gminie skierowanie
odpadów, które mają szanse owane z dala od osiedli miesz- ści tej formy postępowania gionowa, które z powodzeniem kim odzyskuje się przedmioty strumienia odpadów na kon-
na unijne pieniądze. Mamy kaniowych. Dobrze opracowa- z odpadami. Nie będzie się wdrożyły rozwiązanie podobne i produkty do ich ponownego kretną instalację oraz wdroże-
czas, by do 2015 roku wyko- ne plany zagospodarowania również opłacało wywozić do do oferowanego przez nowe użycia. Pozyskanie odpadów nie efektywnych ekonomicz-
prawo, przekonują, że 20 firm, jako paliwa to kolejny etap nie rozwiązań w gospodarce
które wcześniej realizowały w procesie utylizacji. odpadami komunalnymi. Ale
usługi wywozu śmieci i odpa- Energia pochodząca z odpa- zanim zaimplementujemy no-
dów, nadal funkcjonują na ryn- dów uznawana jest w części za we rozwiązania prawne, przed
ku i żadna z nich nie upadła. energię ze z
ródła odnawialne- uczestnikami nowego syste-
Małe firmy stały się podwyko- go i tak wykorzystana może mu pojawi się wiele wyzwań.
nawcami usług. Polsce pomóc w wypełnieniu Dlatego Narodowy Fundusz
zobowiązań międzynarodo- uruchomił platformę  Dobre
Czyli obawy przedsiębior- wych w naszym bilansie ener- praktyki w gospodarce odpa-
ców o swoją przyszłość są getycznym. dami www.odpady-dobre-
bezpodstawne? W przyszłości z odpadami po- -praktyki.pl/. Wspólnie z Mini-
Pojawiają się obawy, że zbudo- winniśmy postępować wielo- sterstwem Środowiska chce-
wane wcześnie instalacje nie kierunkowo, zgodnie z przyjętą my promować sprawdzone
zostaną wykorzystane. Jeżeli w dyrektywie hierarchią. Rze- wzorce, prowadzić dialog oraz
jednak do tej pory spełniały czywiście w wielu krajach bu- zwracać uwagę na problemy,
one stosowne wymogi, nie wi- dowę instalacji termicznego które mogą występować,
dzę przeciwwskazań, by je przekształcania odpadów na- i wspólnie je rozwiązywać.
uwzględnić w przyszłych woje- zywa się budowaniem elek- W ten sposób chcemy poma-
wódzkich planach gospodaro- trowni, tylko że paliwem są od- gać i usprawniać nowy
wania odpadami, które staną powiednio wyselekcjonowane system gospodarowania od-
siÄ™ prawem miejscowym. Bez- i przygotowane odpady zastÄ™- padami.
sensowne wydaje się budowa- pujące węgiel kamienny czy
ROZMAWIAA
KAROL DOMINOWSKI
1
Fot. Archiwum