COTYGODNIOWY DODATEK GP w każdy poniedziałek  9 czerwca 2008
Doradztwo
B
podatkowe
FINANSE PUBLICZNE
USA
UGOWE PROWADZENIE KSI
G DORADCY PODATKOWI
Audytor po studiach podyplomowych
A
u
d
y
t
o
r
p
o
s
t
u
d
i
a
c
h
p
o
d
y
p
l
o
m
o
w
y
c
h
Wąska specjalizacja jest szkodliwa Jakie opłaty muszą uiszczać doradcy
W
ą
s
k
a
s
p
e
c
j
a
l
i
z
a
c
j
a
j
e
s
t
s
z
k
o
d
l
i
w
a
J
a
k
i
e
o
p
ł
a
t
y
m
u
s
z
ą
u
i
s
z
c
z
a
ć
d
o
r
a
d
c
y
Audytorem wewnętrznym będzie mogła być osoba
Księgowość, będąca sztuką pomiaru działania Doradcy podatkowi mają obowiązek uiszczenia opłaty
posiadająca dwuletnie doświadczenie w audycie i studia
gospodarczego człowieka, stała się pierwszym zawodem skarbowej od określonych czynności, w tym od wydania
podyplomowe z tego zakresu  taką zmianę zaproponuje
światowym, ponadgranicznym. zaświadczenia o wpisie na listę doradców.
resort finansów.
czytaj strona B3 czytaj strona B3
czytaj strona B3
USA
UGOWE PROWADZENIE KSI
G Zdobywanie uprawnień
Komentują
dla nas
Egzamin księgowy
% RÓŻNE OCZEKIWANIA
OD E-DEKLARACJI
% Jakie oczekiwania wobec systemu
e-Deklaracje zgłaszają doradcy dostępny dla każdego
podatkowi?
% Jakie są wady i zalety nowego
systemu?
% Od stycznia 2009 r. zmieni się tryb wydawania certyfikatu księgowego
% Czy e-deklaracje spełniają swoje % Głównym warunkiem przystąpienia do egzaminu będzie wniesienie opłaty
funkcje?
% Po zdaniu egzaminu trzeba będzie złożyć podanie o wydanie certyfikatu
Na te pytania odpowiada
Krzysztof Podsiadło
K
r
z
y
s
z
t
o
f
P
o
d
s
i
a
d
ł
o
AGNIESZKA POKOJSKA stwo przeciwko wiarygod-
doradca podatkowy
[e-mail] ności dokumentów, mieniu,
obrotowi gospodarczemu,
strona B4
d 2009 roku do egza- obrotowi pieniędzmi i pa-
minu na usługowe pierami wartościowymi, za
Oprowadzenie ksiąg ra- przestępstwo skarbowe oraz
chunkowych będzie mógł po- za czyn określony w roz-
dejść praktycznie każdy. dziale 9 ustawy o rachunko-
Zgodnie z przepisami wości.
% PRZEPISY O ODPOWIEDZIALNOŚCI
ustawy z 18 marca 2008 r.
TRZEBA DOPRECYZOWAĆ
o zmianie ustawy o rachun- Weryfikacja wymogów
kowości (Dz.U. nr 63, poz. Takie regulacje oznaczają,
% Czy polskie przepisy dotyczące
393) w tym celu trzeba bę- że osoby, które chcą zdobyć
odpowiedzialności odszkodowawczej
dzie spełnić tylko warunki, uprawnienia przed egzami-
są korzystne dla biegłych
o których mowa w art. 76b nem, będą musiały dokład-
rewidentów?
ust. 1 pkt 1 i 2 znowelizowa- nie zweryfikować, czy speł-
nej ustawy, i wnieść opłatę niają warunki do ubiegania
% Czy kwestie te powinny być
egzaminacyjną. się w dalszej kolejności o cer-
doprecyzowane?
W związku z tym do za- tyfikat księgowy. W praktyce
kwalifikowania się do egza- wiele osób nie ma świado-
% Na czym polegają obowiązki
minu konieczna będzie po mości, że nie spełnia praw-
biegłego?
pierwsze pełna zdolność do nych wymogów. Wynika to
czynności prawnych oraz m.in. z problemu, w obliczu
Na te pytania odpowiada korzystanie z pełni praw pu- którego stanęła nasza czytel-
Małgorzata Breda z blicznych. Ponadto brak pra- niczka.
M
a
ł
g
o
r
z
a
t
a
B
r
e
d
a
womocnego wyroku sądu
Europejskiego Centrum
d
o
k
o
ń
c
z
e
n
i
e
n
a
s
t
r
.
B
2
skazującego za przestęp- dokończenie na str. B2
Doradztwa i
Dokumentacji
Podatkowej
strona B4 Rozmawiamy z IWON
WOJSA
AW, doradcą podatkowym
Z szarą strefą doradztwa trzeba walczyć
Podatnik, który świadomie zleca wykonanie czynności doradztwa podatkowego podmiotowi nie należałoby rozgraniczyć? Zeznania rocz-
W drodze
nieuprawnionemu, uczestniczy w przestępstwie. Dlatego przed zleceniem tej usługi powinien ne mogą wypełniać również inne grupy za-
sprawdzić, czy zleceniobiorca (m.in. doradca podatkowy, księgowy) posiada uprawnienia wodowe niż doradcy.
do zawodu
i ubezpieczenie.  Tak, należy rozdzielić wypełnianie
deklaracji od takich czynności doradz-
twa podatkowego jak wydawanie opinii
Odpowiedzi na pytania
O
d
p
o
w
i
e
d
z
i
n
a
p
y
t
a
n
i
a
% Jaka jest skala nielegalnego wypełniania ściu lat działa Komisja Ochrony Zawodu, lub udzielanie porad. Uprawnione do
egzaminacyjne na doradcę
e
g
z
a
m
i
n
a
c
y
j
n
e
n
a
d
o
r
a
d
c
ę
PIT-ów i prowadzenia czynności doradztwa która współpracuje z organami ścigania. wypełniania deklaracji podatkowych są
podatkowego i certyfikat podatkowego? Już wtedy Policja w Katowicach zapozna- również osoby, które posiadają certyfi-
p
o
d
a
t
k
o
w
e
g
o
i
c
e
r
t
y
f
i
k
a
t
 Skala nielegalnego wypełniania de- ła się z ustawą o doradztwie podatko- kat Ministerstwa Finansów na usługowe
księgowego
k
s
i
ę
g
o
w
e
g
o
klaracji i zeznań rocznych oraz prowa- wym, która zastrzega wykonywanie czyn- prowadzenie ksiąg rachunkowych. Na-
dzenia czynności doradztwa podatkowe- ności doradztwa podatkowego wyłącznie tomiast wyłącznie doradcy podatkowi
% Kto może płacić PIT według
go nie została zmierzona. Nie ma nawet przez doradców podatkowych. Oznacza mogą sporządzać opinie i udzielać po-
stawki liniowej
szacunkowych danych na ten temat. Moż- to, że wykonywanie tych czynności bez rad podatkowych. Jest to rozwiązanie
na jedynie stwierdzić, że szara strefa jest uprawnień jest przestępstwem. W konse- korzystne dla klientów, ponieważ za opi-
bardzo duża. kwencji Policja wykonywanie doradztwa nię doradca podatkowy ponosi odpowie-
% Trzeba utworzyć odpis na ZFŚS
podatkowego bez uprawnień wpisała do dzialność, a jego usługi z mocy ustawy
% Co robią oddziały KIDP, aby przeciwdziałać katalogu przestępstw i ściga je z urzędu. są ubezpieczone.
strona B4
temu procederowi?
 Przy śląskim oddziale Krajowej Izby % A czy tych dwóch grup: wypełniania ze-
d
o
k
o
ń
c
z
e
n
i
e
n
a
s
t
r
.
B
2
Doradców Podatkowych (KIDP) od sze- znań rocznych i innych czynności doradztwa dokończenie na str. B2
B2
PONIEDZIAA
EK 9 czerwca 2008 DORADZTWO PODATKOWE
www.gazetaprawna.pl
Co nowego
Egzamin księgowy będzie
u doradców
% NAGRODY DLA
ERNST & YOUNG dostępny dla każdego
Magazyn International Tax Re-
view uznał zespół podatkowy
Ernst & Young za najlepszy dokończenie ze str. B1 Oczywiście, aby uzyskać certy- stać doradcą podatkowym, nale- czy osoby posiadają odpowied-
d
o
k
o
ń
c
z
e
n
i
e
z
e
s
t
r
.
B
1
w Polsce, przyznając nagrodę fikat księgowego, trzeba będzie ży posiadać wykształcenie wyż- nią praktykę.
Po złożeniu podania do Mini- zdobyć praktykę w księgowości sze. Dlaczego księgowych nie
Podatkowa firma roku. Jury sta-
nowili zespół redakcyjny Interna- sterstwa Finansów rozpoczęła (minimum dwa lata) oraz po- obowiązuje takie rozwiązanie? Certyfikat bez egzaminu
tional Tax Review oraz przedsta- czynności mające na celu zało- siadać co najmniej średnie wy- Skoro przepisy miały na celu Warto pamiętać, że dla osób
żenia biura rachunkowego. Jed- kształcenie, jednak nie jest podniesienie świadczenia usług, zainteresowanych certyfikatem
wiciele europejskiego oddziału
nak resort odrzucił jej wniosek, określony czas, w jakim należy to należało zastosować co naj- pozostaje jeszcze jedno wyj-
międzynarodowej organizacji Tax
ponieważ doświadczenie zdoby- wypełnić te dwa pozostałe wa- mniej takie rozwiązanie jak ście. Jacek Stefański, adwokat
Executives Institute. Jest to ko-
wała w firmie, która nie prowa- runki. Według Michała Koło- w ustawie o doradztwie podat- ze spółki Michałowski Stefański
lejne wyróżnienie przyznane ze-
dziła ksiąg handlowych. Taki sowskiego zmiany miały kowym. Rafał Waw- Adwokaci, przypomina, że oso-
społowi podatkowemu E&Y.
przypadek nie jest odosobniony mieć na celu podniesie- rowski uważa, że pod- by, które złożą wnioski o wyda-
Przypomnijmy, że ostatnio za-
co potwierdzają dane, które, nie poziomu świadcze- niesienie jakości usług nie certyfikatu księgowego po
graniczne pismo branżowe
Gazeta Prawna uzyskała od re- nia usługi i uregulowa- mogłoby nastąpić po- dniu wejścia w życie ustawy, ale

World Finance uznało Dział Do-
sortu. Okazuje się, że ok. 7 nia niejasności w zakre- przez wymaganie wy- przed 30 czerwca 2010 r., mogą
radztwa Podatkowego E&Y za
 8 proc. wniosków o wydanie sie usługowego prowa- kształcenia wyższego, otrzymać certyfikat księgowy
najlepszy zespół podatkowy
certyfikatu księgowego lub za- dzenia ksiąg, a tak już najlepiej specjalistycz- bez egzaminu. Muszą jednak
w Polsce. E&Y wspólnie z Gazetą
kwalifikowanie się do egzaminu na samym początku bę- nego. Faktem jest, że wykazać, że: mają pełną zdol-
Prawną przygotował również
jest odrzucanych ze względów dą potrzebne nowe re- obecnie ani ustawa ność do czynności prawnych
Nowe określenie
sondaż Portret polskiego podat-
merytorycznych (niespełnienia gulacje objaśniające, o doradztwie podatko- oraz korzystają z pełni praw pu-
wymagań
nika, który odbił się szerokim
odpowiednich kryteriów doty- prawdopodobnie w po- wym, ani ustawa o bie- blicznych; nie były skazane pra-
spowoduje,
echem m.in. w zagranicznych
czących doświadczenia lub wy- staci rozporządzenia głych rewidentach nie womocnym wyrokiem sądu za
że do egzaminu
mediach, takich jak BBC.
kształcenia). Należy jednak pod- ministra finansów. wymaga od kandyda- przestępstwa przeciwko wiary-
będą podchodzić
kreślić, że ta statystyka nie musi Rafał Wawrowski, tów wykształcenia wyż- godności dokumentów, mieniu,
osoby bez
% TALENTY PODATKOWE
odzwierciedlać skali przyszłych członek Oddziału Wiel- szego ekonomicznego, obrotowi gospodarczemu, ob-
wykształcenia
Zespół Podatkowy kancelarii
problemów, ponieważ dotyczy kopolskiego Stowarzy- ale takie rozwiązanie rotowi pieniędzmi i papierami
i praktyki
Wardyński i Wspólnicy ogłosił
obecnego stanu prawnego i obu szenia Księgowych mogłoby być pierw- wartościowymi, za przestęp-
w księgowości
zwycięzców drugiej edycji kon-
sposobów zdobywania upraw- w Polsce, twierdzi, że na szym krokiem do po- stwa skarbowe oraz posiadają
kursu Talenty Podatkowe 2008, nień. problem egzaminu na prawy jakości prac trzyletnią praktykę w księgo-
którego finał odbył się 30 maja. Michał Kołosowski, biegły re- usługowe prowadzenie wszystkich wymienio- wości i odpowiednie wykształ-
Przyznano podwójną I i II nagro- wident, członek zarządu Euro- ksiąg rachunkowych trzeba spoj- nych zawodów. Zauważmy, że cenie. Może to być wykształce-
pejskiego Centrum Audytu, po- rzeć z kilku stron. zawody prawnicze, lekarskie nie wyższe magisterskie uzy-
dę oraz wyróżnienie. I nagrodę
otrzymali ex aequo Maciej Kacy- twierdza, że zmiany, które zo-  Po pierwsze, skoro ustawa wymagają ukończenia szkół spe- skane na kierunku rachunko-
stały określone w ustawie z 18 pozwala na przystąpienie do eg- cjalistycznych: prawniczych lub wość lub na innym kierunku
mirow (student V roku Wydziału
marca 2008 r., spowodują, że zaminu osobom, które jeszcze medycznych. ekonomicznym o specjalności
Prawa i Administracji Uniwersy-
o przystąpienie do egzaminu bę- nie posiadają praktyki, a nawet  Ponadto egzamin na usłu- rachunkowość lub innej, dla
tetu Warszawskiego) i Michał
dzie mogła się starać osoba, wykształcenia wyższego, to po- gowe prowadzenie ksiąg ra- której plan studiów i program
Wilk (student V roku Wydziału
która posiada zdolność do czyn- wstaje pytanie: w jakim termi- chunkowych nie rozwiąże pro- kształcenia odpowiadał wymo-
Prawa i Administracji Uniwersy-
ności prawnych i korzysta w peł- nie po zdaniu egzaminu należy blemu jakości świadczenia usług gom określonym przez organy
tetu A
ódzkiego). II nagrodę
ni z praw publicznych, a także przedłożyć dokumenty o prakty-  podkreśla nasz rozmówca. uczelni dla specjalności rachun-
otrzymali Krystyna Pudykiewicz
nie była karana za przestępstwa ce i wykształceniu. Przepisy Dodaje, że najważniejsze jest, kowość, w jednostkach organi-
(jedyna ekonomistka w gronie
gospodarcze oraz wniosła opła- ustawowe winny precyzować, aby kandydaci przed otrzyma- zacyjnych uprawnionych, do
prawników, studentka III roku
tę egzaminacyjną. jak długo ważne są wyniki egza- niem certyfikatu pracowali na nadawania stopnia naukowego
Wydziału Ekonomii z Uniwersyte-
 Takie określenie wymagań minu  twierdzi nasz rozmówca. samodzielnych stanowiskach doktora nauk ekonomicznych,
tu im. A. Mickiewicza w Pozna-
może spowodować, że do egza- Drugą kwestią  według eks- w księgowości i powinny oni wy- lub uzyskane w takich jednost-
niu) i Rafał Sidorowicz (student
minu będą mogły podchodzić perta  jest fakt, że zakres usłu- konywać wszystkie czynności kach w ramach studiów pody-
IV roku, Uniwersytet Warszaw-
osoby nieposiadające nawet gowego prowadzenia ksiąg ra- wymienione w art. 4 ust. 3 pkt plomowych z zakresu rachun-
ski). Wyróżnienie otrzymała Ka-
średniego wykształcenia, a tak- chunkowych jest w dużej części 2, 4 i 5, a nie tylko jedną z nich. kowości, poprzedzone studiami
rolina Sznajder (studentka V ro-
że żadnej praktyki w księgowo- zbieżny z zakresem czynności Ministerstwo Finansów winno magisterskimi lub równorzęd-
ku Wydziału Prawa i Administra-
ści  podkreśla nasz rozmówca. doradcy podatkowego. Aby zo- bardzo dokładnie sprawdzać, nymi. %
cji Uniwersytetu Szczecińskie-
go). Przewodniczącym jury był
prof. Włodzimierz Nykiel.
% NOWE BIURO MAZARS
Z szarą strefą doradztwa trzeba walczyć
Firma audytorsko-doradcza Ma-
zars otworzyła biuro w Krakowie.
Dzięki nowej lokalizacji klienci dokończenie ze str. B1
d
o
k
o
ń
c
z
e
n
i
e
z
e
s
t
r
.
B
1
z woj. małopolskiego, świętokrzy-
skiego, śląskiego i podkarpackie- % Jakie są przyczyny powstawania nielegalnych
kancelarii podatkowych?
go będą mieli stały i szybki do-
 Przyczyn jest wiele. Generalnie można
stęp do doradców Mazars. Cho-
powiedzieć, że dopóki będzie podaż, dopóty
ciaż biuro w Krakowie powstało
będzie popyt. A zatem grasanci, czyli osoby
dopiero teraz, Mazars jest od
bez uprawnień, będą funkcjonowali tak dłu-
dawna obecny na południu Pol-
go, jak długo podatnicy będą chcieli korzy-
ski. To naturalna konsekwencja
stać z nielegalnego wypełniania zeznań. My-
notowanego od lat dynamiczne-
ślę, że powodem korzystania z usług grasan-
go wzrostu liczby klientów firmy
tów może być także przekonanie, że usługi
w tym rejonie. Jest to druga po
doradztwa podatkowego są drogie, co jest
Warszawie lokalizacja Mazars,
nieprawdą. Wystarczy porównać ceny usług
gdzie firma działa od 1992 roku.
doradczych z cenami oferowanymi przez in-
ne biura rachunkowe, aby zobaczyć, że są
% POSIEDZENIE KOMITETU
one bardzo podobne.
17 czerwca odbędzie się kolejne
posiedzenie Komitetu Standar-
% Dlaczego więc podatnicy korzystają z grasan-
IWONA WOJSA
AW  doradca podatkowy, przewodnicząca Komisji do spraw Ochrony Zawodu śląskiego
dów Rachunkowości IV kadencji.
tów? Z czego to wynika?
oddziału Krajowej Izby Doradców Podatkowych
Posiedzenie inauguracyjne odby-
 Należy wyróżnić dwie grupy. Do pierw-
ło się 27 maja. Przedmiotem dys-
szej zaliczyłabym osoby, które nie wiedzą, że
kusji były m.in. propozycje Komi-
do prowadzenia działalności gospodarczej nienia, czy jest wpisany na listę doradców, ja- siada takiego ubezpieczenia, a więc naraża
tetu III kadencji odnośnie do moż-
polegającej na świadczeniu usług rachunko- ki ma numer wpisu, czy ma ubezpieczenie. podatnika na ogromne ryzyko. Korzystanie
liwych koncepcji zmian do ustawy
wych i doradztwa podatkowego potrzebne z usług grasantów może nawet doprowadzić
o rachunkowości, np. poprzez ob-
są uprawnienia. Uznają one już na począt- % Na jakie zatem zagrożenia narażeni są podat- firmę do bankructwa.
jęcie małych i średnich jednostek
ku, że jeśli ktoś podaje się za księgową lub nicy, którzy korzystają z nielegalnych biur? % Gdzie podatnicy mogą uzyskać informację
odrębną ustawą, zbliżenie przepi- doradcę, to posiada wiedzę i może prowa-  Podatnicy, którzy korzystają z takich o tym, czy biuro działa legalnie?
sów prawa bilansowego i podat- dzić np. książkę przychodów i rozchodów. biur, uczestniczą w przestępstwie. Dlatego  Na stronach internetowych Minister-
kowego, odchudzenie ustawy po- zachęcam do sprawdzenia, czy doradca lub stwa Finansów (www.mf.gov.pl) jest opubli-
przez przeniesienie części jej zapi- % Kto stanowi drugą grupę osób? księgowy, z usług którego korzystamy, po- kowana lista podmiotów uprawnionych do
 Drugą grupę korzystających z grasantów siada uprawnienia. Proponuję, aby każdy po świadczenia usług doradztwa podatkowego,
sów do rozporządzeń bądz
stan-
stanowią podatnicy, którzy po prostu nie przeczytaniu tego wywiadu tak właśnie po- a na stronie internetowej Krajowej Izby Do-
dardów, rozszerzenie katalogu
sprawdzają, czy osoba, do której przychodzą, stąpił. Każdy doradca podatkowy jest ubez- radców Podatkowych (www.kidp.pl) opubli-
jednostek stosujących Międzyna-
posiada uprawnienia. Tymczasem należy za- pieczony i posiada decyzję o nadaniu nume- kowana jest lista doradców podatkowych. %
rodowe Standardy Rachunkowo-
pytać, czy doradca podatkowy posiada upraw- ru wpisu na listę doradców. Grasant nie po- ROZMAWIAA
A
UKASZ ZALEWSKI
ści.
DORADZTWO PODATKOWE
www.gazetaprawna.pl PONIEDZIAA
EK 9 czerwca 2008 B3
USA
UGOWE PROWADZENIE KSI
G Wykonywanie zawodu FINANSE PUBLICZNE
Audytor
Wąska specjalizacja jest szkodliwa
po studiach
podyplomowych
Księgowość, będąca sztuką mówi Ewa Sender, główna księ- dopuszczenie do sytuacji, że je- gnąć porównywalność umiejęt- Audytorem wewnętrznym będzie
pomiaru działania gospodarczego gowa zastępca dyrektora Biura śli nie spełnimy światowych wy- ności i kwalifikacji. mogła być osoby posiadające
człowieka, stała się pierwszym Zarządu Głównego Stowarzy- mogów, to świat zakwalifikuje  Istnieją także poza IFAC dwuletnie doświadczenie
ponadgranicznym zawodem szenia Księgowych w Polsce. nas do grupy kontystów, nie przykłady wspólnej certyfikacji w audycie i studia podyplomowe
światowym. Zagrożenia wynikają nie tyl- księgowych  stwierdza prof. Al- zawodu, np. projekt Common z tego zakresu  taką zmianę
ko z faktu wąskiej specjalizacji dona Kamela-Sowińska, rektor Content Project ośmiu instytucji zaproponuje resort finansów.
Polska od kilku lat jest miej- i nieogarniania całości zagad- WSHiR w Poznaniu, przewodni- księgowych i audytorów, m.in.
scem, w którym firmy zagranicz- nień zawodowych. Po cząca Komisji ds. z Wielkiej Brytanii, Francji, Nie-
ne z dużym upodobaniem lokują kilku latach działania Współpracy z Zagranicą miec i Hiszpanii, które próbują AGNIESZKA POKOJSKA
swoje centra księgowe. Takim centrów księgowych SKwP i przewodnicząca wprowadzić jednakowe wymogi [e-mail]
zagłębiem staje się od jakiegoś w Polsce można zauwa- Grupy Ekspertów Euro- wejścia do zawodu w tych kra-

czasu Kraków, ale również Wro- żyć pewną charaktery- pejskiej Federacji Księ- jach, żeby np. hiszpański księgo- rojektowane zmiany
cław, Poznań. Jak magnez przy- styczną i mocno niepo- gowych i Audytorów wy mógł pracować w Anglii, Pw ustawie o finansach
ciągają duże ośrodki akademic- kojącą ich cechę. Polscy Małych i Średnich a angielski w Hiszpanii. Aby była publicznych zakładają mody-
kie, które zapewniają młodą, pracownicy, tak dobrze Przedsiębiorstw taka nieurzędowa, niepaństwo- fikacje przepisów dotyczą-
wykształconą i znającą języki ob- wykształceni, wykonują (EFAA). wa certyfikacja wzajemna  mó- cych audytu wewnętrznego.
Polska idzie
ce kadrę. Znaczący, oczywiście, z punktu widzenia za-  Nie twierdzę, że wi prof. Aldona Kamela-Sowiń- Jak poinformował Gazetę
w dobrym
jest fakt, iż przy wszystkich swo- wodowego dość proste wszystkie światowe roz- ska. Prawną wiceminister finan-
kierunku
ich walorach polscy pracownicy czynności. Można by wiązania mogą i powin- Polska idzie w dobrym kie- sów Dariusz Daniluk, przygo-
certyfikacji
są zdecydowanie tańsi niż ich za- rzec czysto mechanicz- ny być zastosowane na- runku certyfikacji tego zawodu towywane zmiany w tym za-
zawodu i być
chodni koledzy. ne, wpisują np. dane tychmiast. Należy jed- i być może niedługo rzeczywi- kresie oprócz zachowania
może niedługo
z faktur, wypełniają do- nak o nich wiedzieć ście stanie się prawdziwym za- możliwości wykonywania za-
stanie się
Wady i zalety kumenty, ale... bilanse i wybrać te, które są po- głębiem księgowym dla świata, wodu audytora przez osoby,
prawdziwym
Nie oznacza to jednak powo- i sprawozdania finanso- wszechnie stosowane ale miejmy nadzieję, że nie tylko które w latach 2003-2006
zagłębiem
dów do zbyt wielkiej radości. we robi już ktoś inny, albo najlepsze dla nas. jako zaplecze. Mamy szansę, by zdały egzamin państwowy,
księgowym dla
Powstają nowe miejsca pracy a przede wszystkim Przynależność do polscy księgowi w tych istnieją- zakładają także rozszerzenie
świata, ale
i absolwenci uczelni mają gdzie indziej. Wiara i za- Międzynarodowej Fede- cych i powstających centrach kręgu osób uprawnionych do
miejmy nadzieję,
mniejsze kłopoty ze znalezie- ufanie do kwalifikacji racji Księgowych (IFAC) wykonywali wszystko od po- wykonywania audytu o oso-
że nie tylko jako
niem zatrudnienia, ale czy ma- naszych księgowych bi- to dla Stowarzyszenia czątku do końca, od zaksięgo- by posiadające dwuletnie do-
zaplecze
ją również szansę na karierę lansu nie sięga. I to już nie tylko prestiż, ale wania faktury po sprawozdanie świadczenie w audycie, które
w swoim zawodzie? Praca nie jest dobra perspekty- przede wszystkim do- finansowe. Tylko czy ta szansa ukończyły studia podyplo-
w centrum księgowym nie sta- wa. stęp do informacji o or- zostanie wykorzystana? % mowe z tego zakresu.
nowi gwarancji wejścia na ganizacji, zasadach certyfikacji  Oczywiście ta propozy-
ścieżkę awansu, nie jest nawet Otwarcie na świat zawodowej i dokształcaniu w in- cja, w ramach konsultowania
% MAA
GORZATA SZCZEPAC
SKA
100-proc. perspektywą rozwoju Uniknięciu zagrożenia, jakie nych państwach. Tam widać, jak projektu całej ustawy, będzie
ze Stowarzyszenia Księgowych
zawodowego. stanowi marginalizacja krajowe- duże są bariery wejścia do zawo- jeszcze omawiane. Jesteśmy
w Polsce
 Z punktu widzenia jak naj- go księgowego, służy m.in. przy- du, jakiej wymaga się wiedzy otwarci na wymianę argu-
szybszego poznania tajników należność Stowarzyszenia Księ- oraz co robią inne kraje, by osią- mentów  podkreśla nasz
zawodu lepiej uczyć się w mniej- gowych w Polsce do światowych rozmówca.
szych firmach. W dużej samo- organizacji. Daje wiedzę, w któ- Dodaje również, że pro-
dzielny księgowy może przez ca- rą stronę zmierza świat, a także, jekt ustawy o finansach pu-
łe lata zajmować się wycinkiem ile nam brakuje, by znalez
ć się blicznych nie zakłada przy-
księgowości, np. środkami trwa- w jego czołówce. Zapraszamy do dyskusji, wrócenia egzaminów na au-
łymi albo rozliczeniami z kon-  Nasz cel to przede wszyst- dytorów wewnętrznych. Za-
trahentem. Oznacza to brak kim doprowadzenie do porów- podziel się z nami swoją opinią
gadnienie to podlegało ana-
możliwości poznania innych nywalności kwalifikacji zawodo- lizom w Ministerstwie Fi-
[e-mail]
aspektów tego zawodu, a w kon- wych i uniknięcie marginalizo- nansów. Niedobór audyto-
sekwencji brak szans na awans wania zawodu księgowego rów w jednostkach sektora
np. na głównego księgowego  w skali międzynarodowej. Nie- publicznego (ponad 300
tzw. wakatów) nie jest tylko
wynikiem braku osób posia-
dających niezbędne upraw-
DORADCY PODATKOWI Opłata skarbowa od wniosków nienia  niektóre jednostki
nie wyodrębniły przecież
w swoich strukturach eta-
tów audytorskich (91 jedno-
Jakie opłaty muszą uiszczać doradcy
stek).
Według Dariusza Danilu-
Doradcy podatkowi mają tami oraz przykładowo w sądzie ka istnieje problem z wyna-
OPA
ATY SKARBOWE, KTÓRE MUSI ZAPA
ACIĆ DORADCA
obowiązek uiszczenia opłaty lub urzędzie skarbowym. Opłatę gradzaniem audytorów
skarbowej od określonych skarbową należy także uiścić
% 17 zł  za każdy egzemplarz zaświadczenia  od wydania zaświadczenia w spra- w sektorze publicznym, gdyż
czynności, w tym od wydania w przypadku złożenia wniosku w wielu przypadkach ich
wach dotyczących wpisu na listę doradców podatkowych
zaświadczenia o wpisie na listę o skreślenie z listy doradców po- pensje w porównaniu z sekto-
% 17 zł  od złożenia dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa lub
doradców. datkowych. Opłata wynosi w ta- rem prywatnym są niższe.
prokury oraz jego odpis, wypis lub kopia
kim przypadku 10 zł od wniosku. Mając na uwadze naturalną
A
UKASZ ZALEWSKI Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy fluktuację kadr (mówimy
% 10 zł  za złożenie wniosku o skreślenie z listy doradców podatkowych
[e-mail] o doradztwie podatkowym o grupie ponad 1,3 tys. pra-
% 5 zł  od poświadczenia zgodności duplikatu, odpisu, wyciągu lub kopii (od każ-
(Dz.U. z 2002 r. nr 9, poz. 86 ze cujących audytorów we-
dej pełnej lub rozpoczętej stronicy)
O obowiązku uiszczenia opłaty zm.) Krajowa Rada Doradców Po- wnętrznych), pojawia się zja-
skarbowej od pełnomocnictwa datkowych skreśla doradcę po- wisko odpływu wykwalifiko-
w sądzie pamięta chyba każdy datkowego z listy na wniosek do- wanych i doświadczonych
doradca podatkowy. Doradcy nie radcy. A zatem od takiego wnio- spraw. Chodzi zatem o przypa- względu na siedzibę organu po- osób z sektora publicznego.
zawsze jednak pamiętają, że sku należy zapłacić 10 zł. dek, gdy sąd rozpatruje dwie datkowego. W przypadku jednak  Powrót do egzaminu re-
opłatę trzeba uiścić również Opłacić trzeba także poświad- sprawy oznaczone dwoma sygna- spraw korporacyjnych, czyli dla sortowego, jeśli nastąpi
w przypadku innych czynności czenia zgodności duplikatu, odpi- turami. Najczęściej są one łączo- czynności dokonywanych przez w przyszłości, czego nie chcę
zawodowych oraz samorządo- su, wyciągu lub kopii w kwocie ne (do wspólnego rozpoznania Krajową Radę Doradców Podat- definitywnie wykluczać, wy-
wych, takich jak zaświadczenie 5 zł od każdej pełnej lub rozpo- i oddzielnego rozstrzygnięcia), kowych właściwym rachunkiem maga gruntownego przygo-
o wpisie na listę. Krajowa Rada czętej stronicy. ale pełnomocnictwa należy zło- bankowym jest rachunek Urzędu towania i powinien być do-
Doradców Podatkowych przypo- Kolejnym przypadkiem, z któ- żyć dwa, do każdej sprawy od- Miasta st. Warszawa dla dzielnicy stosowany do nowych za-
mniała ostatnio, od jakich czyn- rym wiąże się obowiązek uiszcze- dzielnie. Ochota (Bank Handlowy w War- dań, jakie zamierzamy po-
ności należy odprowadzić opłatę. nia opłaty skarbowej, jest złoże- Krajowa Rada przypomniała szawie, nr konta: 95 10301508 stawić przed audytorami 
Zgodnie z ustawą z 16 listopa- nie dokumentu stwierdzającego także, że zgodnie z ustawą o opła- 0000 0005 5002 4055). podkreśla wiceminister fi-
da 2006 r. o opłacie skarbowej udzielenie pełnomocnictwa lub cie skarbowej zwolnione od uisz- Krajowa Rada Doradców nansów. Wyjaśnia również,
(Dz.U z 2006 r. nr 225 poz. 1635 prokury oraz jego odpis, wypis czenia opłaty są pełnomocnictwa Podatkowych informuje także, że że priorytetem jest ustabili-
z póz
n. zm.) doradcy podatkowi lub kopia. Od każdego stosunku udzielone małżonkowi, wstępne- składający wniosek lub pełno- zowanie systemu audytu we-
muszą uiścić opłatę skarbową od pełnomocnictwa opłata wynosi mu, zstępnemu lub rodzeństwu. mocnictwo zobowiązany jest do- wnętrznego i ukształtowa-
wydania zaświadczenia w spra- 17 zł. Doradcom reprezentującym A zatem doradca, który otrzymał łączyć dowód uiszczenia opłaty nie systemu kontroli zarząd-
wach dotyczących wpisu na listę podatników w sądach admini- pełnomocnictwo do reprezento- skarbowej albo uwierzytelnioną czej oraz precyzyjne zdefi-
doradców podatkowych w kwo- stracyjnych sporadycznie zdarza wania powyższych osób, nie uisz- przez adwokata, radcę prawnego niowanie potrzeb, a dopiero
cie 17 zł za każdy egzemplarz za- się zapomnieć o tym obowiązku. cza opłaty. lub doradcę podatkowego kopię potem analiza celowości
świadczenia. Zaświadczenie ta- Częściej natomiast dochodzi do Co do zasady opłatę należy dowodu zapłaty, nie póz
niej niż i efektywności resortowego
kie może być przydatne przede sytuacji, gdy doradca składa jed- wnieść na rachunek bankowy w ciągu trzech dni od chwili po- egzaminu  gdyby miał być
wszystkim w kontaktach z klien- no pełnomocnictwo do dwóch urzędu miasta właściwego ze wstania obowiązku jej zapłaty. % przywrócony. %
B4 PONIEDZIAA
EK 9 czerwca 2008
DORADZTWO PODATKOWE
www.gazetaprawna.pl
DORADCY PODATKOWI DORADZTWO PODATKOWE Egzamin ustny
Różne oczekiwania
Kto może płacić PIT
od e-Deklaracji
Jakie oczekiwania wobec systemu e-Deklaracje zgłaszają doradcy
według stawki liniowej
podatkowi?
ożliwość składania deklaracji Osoby prowadzące działalność gospo- Trzeba zaznaczyć, że z podatku śniej mogły być wykonywane
Mw formie elektronicznej była od darczą mają możliwość wyboru kilku liniowego, co do zasady, mogą w ramach umów zlecenia lub
dawna oczekiwana przez doradców po- form opodatkowania. Jedną z nich skorzystać zarówno przedsiębior- o dzieło.
datkowych, którzy od początku 2004 jest podatek liniowy. Nie każdy może cy prowadzący działalność w for-
roku posiadają legitymacje z mikropro- jednak z niego skorzystać. mie spółek niemających osobowo- Utrata prawa
cesorem będącym nośnikiem podpisu ści prawnej, jak i ci, którzy prowa- W sytuacji gdy przedsiębiorca
elektronicznego. Wspaniale, że system KRZYSZTOF KOŚLICKI dzą działalność na własne nazwi- utraci prawo do opodatkowania
e-Deklaracje upowszechnia tę możli- [e-mail] sko. Przy wyborze liniowego swoich dochodów według 19-proc.
wość. Jest to duży i skomplikowany pro- 19-proc. podatku należy zwrócić stawki liniowej, zobowiązany bę-
jekt i oczywiste jest, że jak każde inno- ozważania na temat podatku li- szczególną uwagę na to, czy dzie do wpłacenia zaliczek na poda-
wacyjne działanie ma niedomagania, Rniowego trzeba zacząć od za- wśród nabywców towarów bądz
tek od dochodu osiągniętego od po-
które odkrywają użytkownicy. znaczenia, że jest on specyficzną usług nie znajduje się były praco- czątku danego roku podatkowego.
Obecna funkcjonalność systemu formą opodatkowania. Stawka po- dawca. Nie można bowiem uzy- Co więcej, do zaliczek konieczne bę-
KRZYSZTOF
e-Deklaracje może budzić wątpliwości. datku wynosi zawsze tyle samo, bez skiwać przychodów z prowadzo- dzie doliczenie odsetek za zwłokę
PODSIADA
O
Analiza tej funkcjonalności prowadzi do względu na wysokość osiągniętego nej działalności z czynności od zaległości podatkowych.
doradca podatkowy
wniosku, że gwarancje procesowe po- dochodu. Zauważyć jednak należy, świadczonych na rzecz byłego lub Na zakończenie trzeba jeszcze
datnika czy płatnika dotyczące zacho- że nie można korzystać z innych od- obecnego pracodawcy, które od- zaznaczyć, że opodatkowanie we-
wania terminu złożenia deklaracji po- liczeń podatkowych poza odlicze- powiadają czynnościom wykony- dług stawki liniowej, chociażby
datkowej na formularzu w formie pi- niem straty podatkowej z lat po- wanym przez podatnika (lub jed- jednego małżonka, uniemożliwia
semnej oraz deklaracji podatkowej w formie elektronicznej przednich, odliczeniem składek nego ze wspólników spółki) w ra- łączne opodatkowanie małżon-
przesłanej za pomocą środków komunikacji elektronicznej ZUS oraz składki na ubezpieczenie mach stosunku pracy lub spół- ków, a także preferencyjne opo-
nie są identyczne, mimo że powinny być one tożsame. zdrowotne. Niemożliwe jest rów- dzielczego stosunku pracy. Chcąc datkowanie przewidziane dla
Najważniejsze jednak jest to, aby realizacja projektu nież rozliczanie się ze swoich do- skorzystać z opodatkowania we- osób samotnie wychowujących
ewoluowała w stronę funkcjonalności praktycznych i uży- chodów wspólnie z małżonkiem. dług stawki liniowej w okresie małoletnie dzieci. Należy także
tecznych. Oczekiwania od dawna zgłaszane przez dorad- dwóch lat nie można ponadto wskazać, że przychodów opodat-
ców podatkowych, jak np. udostępnienie możliwości wysy- Konieczne oświadczenie świadczyć czynności na rzecz by- kowanych według stawki liniowej
łania e-deklaracji bezpośrednio z aplikacji rachunkowo-po- Aby skorzystać z opodatkowania łego lub obecnego pracodawcy. nie łączy się z pozostałymi przy-
datkowych są według informacji uzyskanych od realizato- według stawki liniowej, konieczne Trzeba zwrócić uwagę, że po- chodami ze z
ródeł, z których do-
rów projektu następnym etapem rozwoju systemu. jest do 20 stycznia roku podatkowe- wyższy zapis nie oznacza jednak, chód podlega opodatkowaniu we-
System e-Deklaracje i związane z nim zagadnienia były go złożyć stosowne oświadczenie że przedsiębiorca nie może świad- dług skali podatkowej. Oznacza,
jednym z tematów organizowanej przez Krajową Radę Do- właściwemu naczelnikowi urzędu czyć żadnych czynności takim po- że podatnik, który wybrał liniowy
radców Podatkowych konferencji, która odbyła się 16-18 skarbowego o wyborze tej formy datnikom (pracodawcom). Usta- PIT i jednocześnie uzyskuje do-
maja w Nałęczowie. % (A
Z) opodatkowania. Jeśli jednak pro- wodawca zaznaczył, że zawężenie chody opodatkowane na zasa-
wadzenie działalności gospodarczej odnosi się tylko do czynności, któ- dach ogólnych, zobowiązany bę-
rozpoczyna się w trakcie roku po- re osoba prowadząca działalność dzie do złożenia dwóch odręb-
datkowego, oświadczenie takie na- gospodarczą świadczyła wcze- nych zeznań rocznych. %
BIEGLI REWIDENCI leży złożyć najpóz
niej w dniu po- śniej w ramach umowy o pracę.
Podstawa prawna
przedzającym dzień rozpoczęcia Jeżeli będzie wykonywał inne
U
s
t
a
w
a
z
2
6
l
i
p
c
a
1
9
9
1
r
.
p
o
d
a
t
k
u
d
o
-
% Ustawa z 26 lipca 1991 r. podatku do-
prowadzenia tej działalności, jed- usługi, może bez przeszkód sko-
chodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U.
c
h
o
d
o
w
y
m
o
d
o
s
ó
b
f
i
z
y
c
z
n
y
c
h
(
t
.
j
.
D
z
.
U
.
Przepisy nak nie póz
niej niż w dniu uzyska- rzystać z tej formy opodatkowa-
z
2
0
0
0
r
.
n
r
1
4
,
p
o
z
.
1
7
6
z
p
ó
z

n
.
z
m
.
)
.
nia pierwszego przychodu. nia. Ponadto czynności te wcze- z 2000 r. nr 14, poz. 176 z póz
n. zm.).
o odpowiedzialności
trzeba doprecyzować
CERTYFIKAT KSI
GOWEGO Przykładowe pytania egzaminacyjne
Czy polskie przepisy dotyczące odpowiedzialność odszkodowaw-
czej są korzystne dla biegłych rewidentów?
Trzeba utworzyć odpis na ZFŚS
olskie regulacje prawne pozostają
Pwielce nieprecyzyjne w kwestii od-
powiedzialności odszkodowawczej bie- Do 31 maja pracodawca musi nych odpisów i zwiększeń naliczo- na Ma konta 831  Zakładowy
głych rewidentów. Wiele sporów sądo- przekazać co najmniej 75 proc. nych na dany rok kalendarzowy na fundusz świadczeń socjalnych.
wych dotyczy ustalenia przedmiotu ich odpisów na zakładowy fundusz rachunek bankowy funduszu 2. Przeniesienie odpisu do rozli-
odpowiedzialności. Niewątpliwie opisy- świadczeń socjalnych na odrębny w terminie do 30 września danego czenia w przyszłych miesią-
wane niejasności odstraszają potencjal- rachunek bankowy. Do 30 września roku. Kwotę stanowiącą co naj- cach: strona Wn konta 640 
ną klientelę. Tym samym warto zastano- przekazuje się pozostałą część. mniej 75 proc. równowartości od- Rozliczenia międzyokresowe
wić się nad doprecyzowaniem przepi- pisów musi przekazać już do 31 kosztów, strona Ma konta 490 
sów normujących to zagadnienie. Za- AGNIESZKA POKOJSKA maja danego roku. Podstawą nali- Rozliczenie kosztów.
znaczyć należy, że biegły jako osoba wy- [e-mail] czania odpisów jest przeciętne wy- 3. Ujęcie odpisów miesięcznych
konująca zawód zaufania publicznego nagrodzenie miesięczne w gospo- dokonywanych w ciągu roku:
powinien ponosić dosyć szeroką odpo- akładowy fundusz świadczeń darce narodowej w roku poprzed- strona Wn konta 490  Rozli-
wiedzialność za wykonywane czynno- MAA
GORZATA
Zsocjalnych (ZFŚS) muszą two- nim lub w II półroczu roku po- czenie kosztów, strona Ma kon-
BREDA
ści, bowiem obowiązki biegłego prze- rzyć spółki, które na 1 stycznia da- przedniego, jeżeli przeciętne wy- ta 640  Rozliczenia między-
prowadzającego badanie sprawozdania nego roku zatrudniają co najmniej nagrodzenie z tego okresu stano- okresowe kosztów.
z Europejskiego
finansowego nie powinny ograniczać się 20 pracowników w przeliczeniu na wiło wielkość wyższą. Do nalicza- 4. Przelew środków na wyodręb-
Centrum Doradztwa
do sprawdzenia poprawności jego spo- pełny etat. Taki obowiązek wynika nia odpisów w 2008 roku brane niony rachunek bankowy ZFŚS:
i Dokumentacji
rządzenia od strony techniczno-księ- Podatkowej z art. 3 ust.1 ustawy o ZFŚS. jest pod uwagę przeciętne wyna- strona Wn konta 130  Rachu-
gowej (formalnej), lecz powinien on tak- Fundusz tworzony jest na dzia- grodzenie miesięczne w gospodar- nek bankowy, strona Ma konta
że skontrolować merytoryczną prawidłowość tego sprawoz- łalność socjalną. Obejmuje ona ce narodowej w II półroczu 2007 r., 135  Rachunek bankowy
dania, a więc zasadność poszczególnych pozycji księgowych zarówno usługi świadczone przez które wyniosło 2417,63 zł. Wyso- ZFŚS.
m.in. pod kątem prawidłowego zastosowania stawki podat- pracodawców na rzecz różnych kość odpisu podstawowego obli-
ku od towarów i usług. Podkreślić należy, że okoliczność ta form krajowego wypoczynku, czana jest procentowo od tego wy- Z kolei, jeżeli konieczne jest
ma istotne znaczenie, gdyż zbadanie merytorycznej strony działalności kulturalno-oświa- nagrodzenia. Wynosi ona na jed- utworzenie odpisu wyrównaw-
sprawozdania ma wpływ na prawidłowość całego sprawoz- towej, sportowo-rekreacyjnej, nego pracownika: czego, ewidencja będzie zależa-
dania, w szczególności chodzi o stwierdzenie, czy istnieją zo- udzielanie pomocy materialnej, % zatrudnionego w normalnych ła od jego charakteru. Jeżeli jest
bowiązania podatkowe danej jednostki, jakiej wielkości, czy rzeczowej lub finansowej, a także warunkach pracy  37,5 proc. to odpis podwyższający, ujmuje
terminowo zostały uiszczone i wykazane w sprawozdaniu, udzielanie zwrotnej lub bezzwrot- % zatrudnionego w szczególnie się go zapisem: Wn konta 400 
czy też w wyniku błędu stanowią niezapłaconą należność po- nej pomocy na cele mieszkanio- uciążliwych warunkach pracy  Koszty według rodzajów, Ma
datkową obciążającą daną jednostkę. % (AP) we. Przyznanie pomocy poszcze- 50 proc. konto 831  Zakładowy fundusz
gólnym pracownikom uzależnio- % pracownika młodocianego w I świadczeń socjalnych, nato-
ne jest od ich sytuacji życiowej, ro- roku nauki  5 proc., w II roku miast obniżający: strona W kon-
dzinnej i materialnej. nauki 6 proc. i w III roku nauki  ta 831  Zakładowy fundusz
Redaktor prowadzący: Krzysztof Koślicki,
R
e
d
a
k
t
o
r
p
r
o
w
a
d
z
ą
c
y
:
Doradztwo
Należy pamiętać, że środki za- 7 proc. świadczeń socjalnych, strona
tel. [phone], [e-mail]
podatkowe
www.gazetaprawna.pl, [e-mail] kładowego funduszu świadczeń Ma konta 400  Koszty według
w
w
w
.
g
a
z
e
t
a
p
r
a
w
n
a
.
p
l
,
k
s
i
e
g
o
w
o
s
c
@
i
n
f
o
r
.
p
l
socjalnych powinny być wyodręb- W księgach rachunkowych po- rodzajów. %
INFOR PL SPÓA
KA AKCYJNA
nione na oddzielnym rachunku. szczególne operacje można od-
01-042 Warszawa, ul. Okopowa 58/72,
tel. [phone], fax [phone] W związku z tym zgodnie z art. zwierciedlić w następujący spo- Podstawa prawna
Biuro Reklamy: tel. [phone],
B
i
u
r
o
R
e
k
l
a
m
y
:
A
r
t
.
8
u
s
t
.
1
u
s
t
a
w
y
z
4
m
a
r
c
a
1
9
9
4
r
.
% Art. 8 ust. 1 ustawy z 4 marca 1994 r.
6 ust. 2 ustawy o zakładowym fun- sób:
fax [phone]
o zakładowym funduszu świadczeń so-
o
z
a
k
ł
a
d
o
w
y
m
f
u
n
d
u
s
z
u
ś
w
i
a
d
c
z
e
ń
s
o
-
duszu świadczeń socjalnych praco- 1. Naliczenie całorocznego odpi-
Druk: AGORA SA Drukarnia, ul. Daniszewska 27,
D
r
u
k
:
c
j
a
l
n
y
c
h
(
t
.
j
.
D
z
.
U
.
z
1
9
9
6
r
.
n
r
7
0
,
p
o
z
.
dawca zobowiązany jest do prze- su: strona Wn konta 400  cjalnych (t.j. Dz.U. z 1996 r. nr 70, poz.
03-230 Warszawa
3
3
5
z
p
ó
z

n
.
z
m
.
)
.
kazania równowartość dokona- Koszty według rodzajów, stro- 335 z póz
n. zm.).