COTYGODNIOWY DODATEK GP w każdy poniedziałek  29 września 2008
Doradztwo
B
podatkowe
KSI
GOWOŚĆ
RACHUNKOWOŚĆ FINANSE PUBLICZNE
Jutro ostatni dzień na złożenie dokumentów
J
u
t
r
o
o
s
t
a
t
n
i
d
z
i
e
ń
n
a
z
ł
o
ż
e
n
i
e
d
o
k
u
m
e
n
t
ó
w
Duże zapotrzebowanie na księgowych Doświadczenie będzie można zdobyć w sektorze prywatnym
D
u
ż
e
z
a
p
o
t
r
z
e
b
o
w
a
n
i
e
n
a
k
s
i
ę
g
o
w
y
c
h
D
o
ś
w
i
a
d
c
z
e
n
i
e
b
ę
d
z
i
e
m
o
ż
n
a
z
d
o
b
y
ć
w
s
e
k
t
o
r
z
e
p
r
y
w
a
t
n
y
m
Do jutra muszą złożyć dokumenty osoby, które chcą
Księgowym i fachowcom od rachunkowości bezrobocie Audytorami wewnętrznymi będą mogły zostać osoby
zdawać egzamin księgowy jeszcze w tym roku. Będą one
raczej nie grozi. Absolwenci Katedry Rachunkowości z dwuletnim doświadczeniem w audycie i studiami
mogły zdać egzamin na starych zasadach.
Uniwersytetu A
ódzkiego zatrudniani są niemal natychmiast podyplomowymi w tym zakresie.
po ukończeniu studiów.
czytaj strona B3
czytaj strona B3 czytaj strona B3
DORADZTWO PODATKOWE Instrukcje postępowania w sprawach zagrożeń
Komentują
dla nas
Policja musi okazać doradcy
% WARTO WYDAĆ STANDARD
O PA
ATNOŚCIACH AKCJAMI
zwolnienie z tajemnicy
% Komitet Standardów Rachunkowości
wydał już pięć standardów.
Nad kolejnym pracuje. Jaki temat
powinien zostać opracowany
% Doradcy najczęściej oskarżani są o sprawstwo w sprawach gospodarczych
w następnej kolejności?
% Jakie wątpliwości istnieją w zakresie
% W sytuacjach awaryjnych doradca może liczyć na pomoc innych doradców
sprawozdawczości transakcji
regulowanych akcjami? % Najczęściej wykorzystywana instrukcja postępowania dotyczy przeszukania u doradcy
% Jakie komplikacje powoduje brak
określenia odpowiednich zasad
A
UKASZ ZALEWSKI
w ustawie o rachunkowości?
[e-mail]
Na te pytania
dy do biura doradcy
odpowiada
podatkowego wchodzi
Zofia Podhorodecka,
Z
o
f
i
a
P
o
d
h
o
r
o
d
e
c
k
a
,
Gpolicja, jest już za póz
-
prezes spółki
no na czytanie instrukcji postę-
Auxilium KBR
powania. Mimo że sytuacje ta-
kie jak zatrzymanie, przeszuka-
nie, egzekucja komornicza, czy
czytaj strona B4
zawarcie podejrzanych trans-
% WYKROCZENIE NIE POWODUJE
akcji przez klienta nie zdarzają
NEGATYWNYCH SKUTKÓW
się często, doradca podatkowy
DLA KANDYDATA
powinien być na nie przygoto-
wany. Wiedzę o tym, jak powi-
% W najbliższym czasie zamierzam nien postąpić, może łatwo uzy-
zdawać egzamin na doradcę skać, bowiem Krajowa Rada
Doradców Podatkowych
podatkowego. Ostatnio jednak, jako
(KRDP) wydała szereg instruk-
podatnik, zostałem ukarany
cji postępowania w sytuacjach
za wykroczenie karne skarbowe.
zagrożenia. Jak mówi Irena So-
Czy w związku z tym, po zdaniu
bieska, doradca podatkowy
egzaminu i wykazaniu dwuletniej
i autorka wielu instrukcji, naj-
praktyki, będę spełniał warunki wpisu
częściej wykorzystywana przez
na listę doradców podatkowych?
doradców procedura dotyczy
% Jakie warunki musi spełnić przyszły
przeszukania. Jak dodaje Jacek
doradca?
Pawlik, przewodniczący mazo-
% Co oznacza nieskazitelny charakter?
wieckiego oddziału Krajowej
Izby Doradców Podatkowych
Na te pytania odpowiada
(KIDP), instrukcje są pomocne
Dominik Szczygieł,
D
o
m
i
n
i
k
S
z
c
z
y
g
i
e
ł
,
szczególnie tym doradcom,
doradca podatkowy,
którzy nie wiedzą, jak powinni
MSDS Kancelaria
się zachować w danej sytuacji.
Radców Prawnych
M. Szczotka D. Szczygieł
dokończenie na str. B2
d
o
k
o
ń
c
z
e
n
i
e
n
a
s
t
r
.
B
2
czytaj strona B4
Rozmawiamy z AGNIESZK
PIEKACZ, doradcą podatkowym, menedżerem w Ernst & Young
W drodze
Firmy powinny dostrzegać ryzyko
do zawodu
Rada Standardów Rachunkowości Finansowej (FASB) zamierza wprowadzić kolejne modyfikacje stosować księgowe ujmowanie rozliczeń
Odpowiedzi na pytania
O
d
p
o
w
i
e
d
z
i
n
a
p
y
t
a
n
i
a
standardu FAS 5. W rezultacie firmy będą musiały ujawniać większą liczbę informacji o zdarzeniach z tytułu podatku dochodowego do za-
egzaminacyjne na doradcę
e
g
z
a
m
i
n
a
c
y
j
n
e
n
a
d
o
r
a
d
c
ę
niepewnych, czyli takich, które gdy wystąpią, mogą narazić firmę na straty. ostrzonych wymogów nałożonych inter-
pretacją FIN 48. Interpretacja ta zastąpiła
podatkowego i certyfikat
p
o
d
a
t
k
o
w
e
g
o
i
c
e
r
t
y
f
i
k
a
t
% Zmiany w podatkach to wręcz polska spe- że przejrzystość i wiarygodność sprawoz- standard FAS 5 w zakresie, w jakim odno-
księgowego
k
s
i
ę
g
o
w
e
g
o
cjalność. Czy śledzenie zmian podatkowych dań finansowych zaczęły mieć coraz sił się on do podatków dochodowych i za-
na bieżąco gwarantuje pełne kompetencje większe znaczenie, a podatki stały się jed- ostrzyła wymogi rozpoznawania w księ-
% Jak mali podatnicy mogą
komuś, kto odpowiada za rozliczenia fiskal- nym z istotnych elementów audytu. gach pozycji podatkowych charakteryzu-
rozliczać VAT
ne firmy? % Podajmy jakiś przykład. jących się niepewnością. Rada Standar-
 Niestety nie. Dotyczy to w szczegól-  Przykładem tego mogą być zmiany dów Rachunkowości Finansowej (FASB)
% Jak ująć przeterminowane
ności osób pracujących w firmach mię- wprowadzane w amerykańskich standar- nie poprzestała jednak na tych zmianach
należności dzynarodowych. Ich wiedza powinna wy- dach rachunkowości finansowej. Dwa lata i obecnie zamierza wprowadzić kolejne
kraczać poza przepisy podatkowe. Wyda- temu polskie firmy sporządzające spra- modyfikacje standardu FAS 5.
strona B4
rzenia ostatnich kilku lat, głośne upadki wozdania finansowe lub pakiety sprawoz-
d
o
k
o
ń
c
z
e
n
i
e
n
a
s
t
r
.
B
2
międzynarodowych korporacji, sprawiły, dawcze zgodnie z US GAAP musiały do- dokończenie na str. B2
B2
PONIEDZIAA
EK 29 września 2008 DORADZTWO PODATKOWE
www.gazetaprawna.pl
Co nowego
Policja musi okazać doradcy
u doradców
% BEZPA
ATNY ODCZYT
DLA KSI
GOWYCH
zwolnienie z tajemnicy
W środę (1 paz
dziernika) o godz.
17.00 w A
odzi odbędzie się od-
czyt dla członków Stowarzysze-
dokończenie ze str. B1 stępowania karnego w związku Przepis ten stanowi, że za wiadać się i składać oświadcze-
d
o
k
o
ń
c
z
e
n
i
e
z
e
s
t
r
.
B
1
nia Księgowych w Polsce
z wykonywaniem zawodu, od- sprawstwo odpowiada także nia na piśmie. Nie może on nato-
(SKwP). Zostanie on wygłoszony
Instrukcje wydane przez grywa właśnie tajemnica zawo- ten, kto kieruje wykonaniem miast przedstawiać dowodów
w sali konferencyjnej Uniwersy-
KRDP dotyczą praw i obowiąz- dowa. czynu zabronionego przez inną w sprawie. W praktyce  mówi
tetu Medycznego w A
odzi przy
ków doradców w sytuacji prze- Marek Kwietko-Bębnowski osobę lub wykorzystując uza- członek KRDP  przedstawiciel
ul. Żeligowskiego 7/9.
szukania, zatrzymania, egzeku- zwraca uwagę, że doradcy leżnienie innej osoby od siebie, może obiektywnie wyjaśnić są-
Tematem odczytu będą zagad- cji komorniczej u klienta, postę- w trakcie wykonywania zawodu poleca jej wykonanie takiego dowi nie tylko specyfikę wyko-
nienia dotyczące podatku od to- powania karnego, w tym karne- zapoznają się z informacjami, czynu. Irena Sobieska wyja- nywania zawodu przez dorad-
warów i usług. Spotkanie popro- go skarbowego, oraz wynikają- które nie mogą być ujawniane. śnia, jak wygląda procedura. ców podatkowych oraz sposób
cych z ustawy o przeciwdziała- Dlatego  jego zdaniem  klient Doradcy przedstawiany jest akt właściwego postępowania, ale
wadzi Jakub Klimek. Karta
niu praniu pieniędzy i ustawy doradcy powinien być chroniony oskarżenia o popełnienie czynu również wyjaśnić aspekty prawa
uczestnictwa dostępna jest na
o ochronie danych osobowych. w ten sam sposób, jak chronieni zabronionego. podatkowego.
stronie internetowej oddziału.
Jedne instrukcje są wykorzysty- są klienci radców prawnych i ad-  Jeśli doradca nie zgodzi się  Informacje, które przeka-
Więcej www.lodz.skwp.pl
W
i
ę
c
e
j
w
w
w
.
l
o
d
z
.
s
k
w
p
.
p
l
wane częściej, jak te dotyczące wokatów. Chodzi o to, że doradcę na dobrowolne poddanie odpo- zuje przedstawiciel, mogą być
ochrony danych osobowych podatkowego może zwolnić z ta- wiedzialności albo na zapłatę więc bardzo pomocne sądowi
% SZKOLENIA ZAWODOWE
oraz przeszukania, z innych do- jemnicy prokurator. Co więcej, mandatu, wtedy organ finanso- we właściwej ocenie postępo-
BIEGA
YCH
radcy niemal w ogóle korzysta- doradca nie może odwołać się od wy kieruje sprawę do sądu  wy- wania doradcy  mówi Irena
ją jak z instrukcji dotyczącej jego decyzji. Oznacza to, że do- jaśnia Irena Sobieska. Już wte- Sobieska.
19 21 listopada w Jachrance
przeciwdziałaniu praniu pie- radca, do którego przychodzi po- dy oskarżony doradca może
k. Warszawy odbędzie się Do-
niędzy. licja i okazuje postanowienie zwrócić się do regionalnego od- Nie dopuścić do przeszukania
roczna Konferencja Audytingu
o zwolnieniu z tajemnicy zawo- działu KIDP o wyznaczenie Jak wyjaśnia Irena Sobieska,
organizowana przez Krajową
Zaufanie do doradcy dowej, musi okazać dokumenty przedstawiciela społecznego. do przeszukania może nie
Izbę Biegłych Rewidentów.
Jacek Pawlik zwraca bowiem i rzeczy, o które prosi policja. Oskarżony może także w trakcie dojść, jeśli doradca udostępni
Zgodnie z uchwałą nr
uwagę, że wymogi związane Ochrona tajemnicy zawodowej rozprawy sądowej, zanim zosta- wymagane dokumenty, oczy-
88/8/2008 z 5 lutego 2008 r.
z przeciwdziałaniem praniu pie- radców prawnych i adwokatów nie odczytany akt oskarżenia, wiście po wcześniejszym zwol-
udział w konferencji umożliwia
niędzy bardzo trudno wprowa- jest większa, ponieważ nie wy- wnioskować o dopuszczenie do nieniu z tajemnicy zawodowej.
biegłym rewidentom zalicze-
dzić w życie, bowiem doradcy starczy już nakaz prokuratorski. udziału w sprawie przedstawi- Jeśli policja lub inny uprawnio-
niem modułu obowiązkowego
opierają swoją działalność na za- Decyzję o zwolnieniu z tajemnicy ciela społecznego. Zastosowa- ny organ zażąda przekazania
szkolenia zawodowego z bloku
sadzie zaufania. Klient powierza musi wydać sąd. Na jego orzecze- nie znajdują tu przepisy art. 90 informacji, a nie przedstawi
tematycznego: Rewizja Finan-
doradcy informacje związane nie przysługuje radcom i adwoka- par. 1 kodeksu postępowania postanowienia o zwolnieniu
sowa, w cyklu szkoleniowym
z prowadzoną działalnością go- tom skarga do wyższej instancji. karnego (Dz.U. z 1997 r. nr 89, z tajemnicy, doradca nie musi
2007 2008.
spodarczą lub rozliczeniami po- poz. 555), zgodnie z którym nic ujawniać.
Więcej www.kibr.org.pl
W
i
ę
c
e
j
w
w
w
.
k
i
b
r
.
o
r
g
.
p
l
datkowymi z nadzieją, że dorad- Współpraca doradców udział w postępowaniu sądo- Jeśli jednak dojdzie już do
ca zachowa je w tajemnicy. A za- Irena Sobieska, członek Kra- wym może zgłosić przedstawi- przeszukania, Irena Sobieska
% FORUM DLA KSI
GOWYCH
tem  jak wskazują doradcy  jowej Rady Doradców Podatko- ciel organizacji społecznej, jeże- radzi, aby doradca, po pierwsze
z jednej strony doradca musi do- wych oraz autorka wielu in- li zachodzi potrzeba ochrony in- zachował spokój, a po drugie,
Na portalu społecznościowym
pełnić obowiązku zachowania ta- strukcji przyjętych następnie teresu społecznego lub ważne- wezwał osobę wskazaną, czyli
www.goldenline.pl powstało fo-
jemnicy zawodowej, a z drugiej przez Radę, zwraca uwagę na go interesu indywidualnego, najlepiej innego doradcę, który
rum dyskusyjne Stowarzyszenia
strony przepisy nakładają na nie- możliwość uzyskania pomocy objętego zadaniami statutowy- pomoże spokojnie wyjaśnić
Księgowych w Polsce. Link do fo-
go obowiązek sprawdzania, czy w sytuacjach kryzysowych. mi tej organizacji, w szczegól- sprawę i przeprowadzić prze-
rum znajduje się na stronie in-
transakcje przeprowadzane Wyjaśnia ona, że najczęstszym ności ochrony wolności i praw szukanie.
ternetowej SKwP.
przez klientów nie są podejrzane. zarzutem kierowanym pod ad- człowieka. Wszystkie te informacje oraz
Więcej www.skwp.pl
W
i
ę
c
e
j
w
w
w
.
s
k
w
p
.
p
l
resem doradców jest oskarże- Jak wyjaśnia Irena Sobieska, instrukcje postępowania dorad-
Zachowanie tajemnicy nie o popełnienie czynu zabro- przedstawiciel społeczny, naj- cy podatkowi znajdą w Księdze
% OBLIGATORYJNE
Kluczową rolę w przypad- nionego z art. 9 kodeksu kar- częściej doradca podatkowy wy- pomocy doradcy podatkowego,
SZKOLENIA ZAWODOWE
kach kryzysowych, takich jak nego skarbowego (t.j. Dz.U. typowany przez KIDP może wydanej przez Krajową Izbę
przeszukanie czy wszczęcie po- z 2007 r. nr 111, poz. 765). uczestniczyć w rozprawie, wypo- Doradców Podatkowych. %
Międzynarodowa Federacja
Księgowych (IFAC) opracowała
dokument informacyjny dotyczą-
cy istniejących rozwiązań w za-
Firmy powinny dostrzegać ryzyko
kresie systemów obligatoryjnych
szkoleń zawodowych oraz bada-
nia i podnoszenia ich efektywno- dokończenie ze str. B1 nansowych, np. potencjalni in- datkowymi. Kwestie te mogą
d
o
k
o
ń
c
z
e
n
i
e
z
e
s
t
r
.
B
1
ści, m.in. dla biegłych rewiden-
westorzy, zgłaszały coraz czę- wynikać z niejasnych przepi-
tów. Treść dokumentu dostępna % Czy te zmiany będą pozytywne? ściej zastrzeżenia co do obowią- sów podatkowych lub zupełne-
jest na stronie internetowej Kra-  Planowane zmiany budzą zujących zasad ujawniania i roz- go ich braku. Doskonałym
istotne wątpliwości wśród firm poznawania zdarzeń niepew- przykładem może być obecna
jowej Izby Biegłych Rewidentów.
sporządzających sprawozdania nych. Argumentowali oni, że sytuacja z premiami pieniężny-
Więcej www.kibr.org.pl
W
i
ę
c
e
j
w
w
w
.
k
i
b
r
.
o
r
g
.
p
l
według US GAAP, ich audyto- rozpoznanie to miało z reguły mi na gruncie VAT, gdzie stano-
rów i doradców prawnych. Na- miejsce zbyt póz
no, a dane wisko Ministerstwa Finansów
% PLAN AUDYTU
łożą one bowiem obowiązek przedstawiane przez firmy nie oraz interpretacje wydane
Do 31 paz
dziernika audytorzy
ujawniania przez firmy większej dawały podstawy do oceny po- przez urzędy skarbowe pozo-
wewnętrzni jednostek sektora
liczby informacji o zdarzeniach ziomu ryzyka związanego z da- stają sprzeczne z najnowszą li-
finansów publicznych muszą
niepewnych, czyli takich, które nym zobowiązaniem. W odpo- nią orzecznictwa sądów admi-
sporządzić i złożyć roczny plan w przypadku wystąpienia mogą wiedzi na tego typu zastrzeże- nistracyjnych.
audytu. Plan audytu za 2009 narazić firmę na straty. Dotyczy nia FASB postanowiło znacząco % A co z firmą. Ona będzie musiała
to także sfery rozliczeń podat- zaostrzyć wymogi ujawniania dokonać jakichś zmian?
rok musi być sporządzony
kowych. zdarzeń niepewnych.  Tak. Kolejnym krokiem po-
zgodnie z nowym wzorem sta-
Zgodnie ze zmodyfikowany- % Jak te nowe regulacje przełożą winno być wdrożenie w firmie
nowiącym załącznik do rozpo-
mi wymogami, konieczne bę- się na obowiązki osób odpowie- sprawnego systemu monitoro-
rządzenia ministra finansów
dzie wskazanie natury zdarzeń dzialnych za rozliczenia podatko- wania i identyfikowania trans-
z 10 kwietnia 2008 r. w spra-
niepewnych oraz oszacowanie we? akcji, które ze względu na swoją
wie szczegółowego sposobu
poziomu ewentualnej straty.  Planowane zmiany oznacza- naturę mogą rodzić ryzyko strat,
i trybu przeprowadzania audytu
Jednocześnie rozszerzeniu ule- ją dodatkową pracę przede a tym samym powinny podlegać
wewnętrznego (Dz.U. nr 66,
gnie sama pula zdarzeń uzna- wszystkim dla księgowych i osób ujawnieniu. Najbezpieczniej-
poz. 406).
wanych za niepewne, co do któ- odpowiedzialnych za rozliczenia szym rozwiązaniem wydaje się
rych będzie istniał obowiązek podatkowe w firmie. stworzenie procedur mających
% AGNIESZKA PIEKACZ
% KONSULTACJE
ujawnienia. Zwolnienie z tego % Dlaczego? na celu uporządkowanie proce-
doradca podatkowy, menedżer
TELEFONICZNE
obowiązku dotyczyć będzie  To one będą musiały zi- sów rozliczeń podatkowych oraz
w Ernst & Young
właściwie jedynie przypadków, dentyfikować zdarzenia nie- wprowadzenie kontroli we-
Jutro (30 września) w godzinach
w których podanie wymaga- pewne w zakresie podatków. wnętrznych zapewniających
15.30 17.00 Oddział Okręgowy
nych informacji mogłoby do- % Czy są jakieś metody na identyfi- monitoring procedur i wypełnia- wych może być system finanso-
Stowarzyszenia Księgowych
prowadzić do pogorszenia sytu- kację zdarzeń niepewnych? nia obowiązków przez osoby od- wo-księ-gowy wykorzystywany
w Polsce w Krakowie zorganizuje
acji podatnika w istniejącym  Pierwszym krokiem powi- powiedzialne pośrednio i bezpo- przez firmę. Warunkiem jest tu
dla księgowych konsultacje tele-
lub ewentualnym sporze. nien być przegląd bieżących średnio za podatki. optymalna automatyzacja pro-
foniczne. Numery telefoniczne
% Z czego wynikają planowane i planowanych transakcji, jak % Czy można wskazać inne mecha- cesów podatkowych, to znaczy
Stowarzyszenia to:
zmiany? najszybsze zweryfikowanie ich nizmy ograniczenia ryzyka? znalezienie złotego środka po-
(0-12) 633-35-21,
 Zdaniem FASB, podmioty traktowania podatkowego oraz  Innym mechanizmem ogra- między korzyściami a kosztami
(0-12) 633-74-84 wew. 110. %
korzystające z informacji za- ocena, czy istnieją potencjalne niczania ryzyka nieprawidłowo- takich działań. %
Więcej www.krakow.skwp.pl
W
i
ę
c
e
j
w
w
w
.
k
r
a
k
o
w
.
s
k
w
p
.
p
l
wartych w sprawozdaniach fi- kwestie sporne z organami po- ści w rozliczeniach podatko- Rozmawiała EWA MATYSZEWSKA
DORADZTWO PODATKOWE
www.gazetaprawna.pl PONIEDZIAA
EK 29 września 2008 B3
RACHUNKOWOŚĆ Rynek usług FINANSE PUBLICZNE Audyt wewnętrzny
Doświadczenie będzie można
Duże zapotrzebowanie
zdobyć w sektorze prywatnym
Audytorami wewnętrznymi będą prowadzaniem audytu we-
na księgowych
mogły zostać osoby z dwuletnim wnętrznego pod nadzorem au-
doświadczeniem w audycie dytora wewnętrznego, w wy-
i studiami podyplomowymi miarze czasu pracy nie mniej-
Księgowym i fachowcom  Dopiero lata 90. stały się po- miejsca. Jubileusz stał się oka- w tym zakresie. szym niż pół etatu. Doświad-
od rachunkowości bezrobocie raczej czątkiem dynamicznego roz- zją nie tylko do zaprezentowa- czenie będzie uznawane rów-
nie grozi. Absolwenci Katedry woju tej nauki w Polsce i stale nia historii i bogatego dorob- AGNIESZKA POKOJSKA nież, jeżeli czynności związane
Rachunkowości Uniwersytetu rosnącego zapotrzebowania na ku katedry, ale przede wszyst- [e-mail] z przeprowadzaniem audytu
A
ódzkiego zatrudniani są niemal fachowców z tej dziedziny. kim do spotkania ludzi, któ- w zakresie środków, o których
natychmiast po ukończeniu studiów. rym bliska jest rachunkowość. projekcie ustawy o fi- mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2, wy-
Potrzeba specjalistów Jak zauważyła prof. Irena So- Wnansach publicznych konywane były przez inspekto-
MAA
GORZATA SZCZEPAC
SKA Przejście na gospodarkę ryn- bańska (kierownik Katedry z 15 września pojawiła się defi- rów kontroli skarbowej.
[e-mail] kową i boom inwestycyjny spo- Rachunkowości) zależało im, nicja praktyki w zakresie audy- Powstaje więc wątpliwość,
wodowały duże zainteresowa- by ten ważny dzień spędzić tu wewnętrznego. Jest ona czy praktykę w audycie będzie
oczniki kończące uczelnię nie przedsiębiorstw wykorzy- w gronie przyjaciół i znajo- związana z wcześniejszą pro- można zdobyć tylko w sektorze
Rw zasadzie już w czerwcu staniem specjalistów z rachun- mych. Znalazły się wśród nich pozycją zmiany katalogu osób państwowym czy również pry-
wiedzą, gdzie pójdą do pracy kowości jako konsultantów, na- znakomitości, zarówno z kra- uprawnionych do prowadzenia watnym.
i raczej nie zasilają centrów tomiast szersza współpraca na- ju, jak i z zagranicy, m.in. audytu wewnętrznego w jed- W związku z pytaniem GP,
usług księgowych. Świetnie stąpiła w latach 90. Wówczas prof. Zbigniew Messner  pre- nostkach sektora finansów pu- Ministerstwo Finansów wyja-
przygotowani bez problemów na uczelni na specjalności zes Stowarzyszenia Księgo- blicznych. Przypomnijmy, że śnia, że z projektowanych prze-
odnajdują się w zawodowym związanej z rachunkowością wych w Polsce, które licznie z listy usunięto kontrolerów pisów ustawy nie wynika, by
świecie. kształciło się na roku ok. 30 reprezentowali jego członko- skarbowych, kontrolerów NIK nabycie praktyki w zakresie au-
osób. Obowiązywały wówczas wie związani z rachunkowo- i biegłych rewidentów. Została dytu wewnętrznego było ogra-
Jubileusz uczelni limity przyjęć na określone ścią na wielu uczelniach ona natomiast uzupełniona niczone do jednostek sektora
Znakomitym przykładem by- specjalizacje. Obecnie na spe- w kraju. W imieniu minister o osoby z dwuletnim doświad- publicznego.
ła, zorganizowana przez Kate- cjalności rachunkowość i za- Elżbiety Chojny-Duch podse- czeniem w audycie wewnętrz- Jednocześnie resort pod-
drę Rachunkowości na Uniwer- rządzanie finansami studiuje kretarza w Ministerstwie Fi- nym i studiami podyplomowy- kreśla, że rozwiązania przyjęte
sytecie A
ódzkim, konferencja na roku 120 osób, i to tylko na nansów list gratulacyjny od- mi w tym zakresie. Dyplom w projekcie ustawy, w tym doty-
Twórcy i ich dzieła. Dla uczcze- studiach dziennych. Zapotrze- czytała Joanna Dadacz, dyrek- w tym przypadku musi być jed- czące kryteriów wykonywania
nia 60-lecia istnienia katedry bowanie na wiedzę, a także na tor departamentu rachunko- nak wydany przez jednostkę, zawodu audytora wewnętrzne-
na Wydziale Zarządzania UA
pracowników z określonymi wości MF. która w dniu jego wydania by- go, mogą ulec zmianie przed
pojawiło się 24 września około umiejętnościami, jest również A
ódzka Katedra Rachunko- ła uprawniona do nadawania skierowaniem projektu do Sej-
150 zaproszonych gości, widoczne na studiach podyplo- wości w czasie swoich 60. lat stopnia nauk ekonomicznych mu, jak również na etapie prac
a wśród nich także wielu absol- mowych. W latach 90. na stu- działalności miała tylko trzech lub prawnych. parlamentarnych. %
wentów uczelni. Na podstawie dia podyplomowe o specjalno- kierowników. Pierwszym  od Zgodnie natomiast z art. 269
historii katedry można prześle- ści rachunkowość i zarządza- 1948 do 1972  był twórca i za- ust. 2 projektu ustawy o finan-
% PISALIŚMY O TYM
dzić, jak rozwijała się rachun- nie finansami zgłaszało się łożyciel prof. Edward Wojcie- sach publicznych za praktykę
Audytorzy założą firmy
kowość w Polsce, kiedy wzrosło 60 80 osób, obecnie kończy je chowski, następnie przez 25 lat uważane będzie wykonywanie
GP NR 170/2008
jej znaczenie i jak ten rozwój 120 150. Nie mają oni trudno- Katedrą Rachunkowości kiero- czynności związanych z prze-
przekładał się na zainteresowa- ści ze znalezieniem pracy. wała prof. Alicja Jarugowa (la-
nie nią studentów. ta 1973-1998), a od 1998 roku
 W pierwszych latach po Rozwój katedry do dzisiaj kierownictwo spra-
wojnie nastąpiło reaktywowa- Jednak bez względu na to, wuje prof. Irena Sobańska. Sta- KSI
GOWOŚĆ Zdobywanie uprawnień
nie rachunkowości, ale ona nie czy pracują w firmach, czy wy- bilne zarządzanie dało świetne
pasowała do systemu, w któ- brali karierę naukową, nie za- efekty. Jak zauważono podczas
rym nie istniał kapitał. Została pominają o miejscu, z którego przedstawiania historii Kate- Jutro ostatni dzień
więc okrojona do księgowości wyszli, i utrzymują kontakty dry, lata od 1973 roku do chwi-
i sprawozdawczości  powie- z katedrą. A to najlepiej li obecnej stanowią szczególny
na złożenie dokumentów
działa prof. Irena Sobańska. świadczy o atmosferze tego czas jej rozwoju. %
Do jutra muszą złożyć dokumenty
TERMINY EGZAMINÓW
osoby, które chcą zdawać egzamin
księgowy jeszcze w tym roku. % 3, 4 paz
dziernika
DORADZTWO PODATKOWE Zasady egzaminu Będą one mogły zdać egzamin
% 15, 17 listopada
na starych zasadach.
% 28, 29 listopada
AGNIESZKA POKOJSKA
Decyduje kolejność zgłoszeń
[e-mail]
% 5, 6 grudnia
20 i 21 paz
dziernika odbędą się i miejsce zamieszkania, a na- zaminu. Usunięcie z sali ozna- soby, które chcą zdawać
egzaminy pisemne na doradcę stępnie zakleić i oddać po napi- cza, że kandydat nie zaliczył Oegzamin na usługowe pro- dowego druku ani wzoru tego
podatkowego. Warto już dziś saniu egzaminu. egzaminu, nawet jeśli wcze- wadzenie ksiąg rachunkowych dokumentu. Przepisy określają
zapoznać się z zasadami, jakie Na egzaminie nie można śniej odpowiedział na pytania, na dotychczasowych zasadach, jedynie dane, które powinny
panują na sali egzaminacyjnej. mieć żadnych teczek, telefonów ale jeszcze nie oddał kartki. muszą do niego podejść jeszcze być w nim zawarte, czyli numer
komórkowych, książek i innych Po zakończeniu pierwszej w tym roku. Dokumenty należy PESEL, a w przypadku osób nie-
A
UKASZ ZALEWSKI pomocy. Rzeczy te trzeba bę- części egzaminu następuje złożyć do jutra. posiadających obywatelstwa
[e-mail] dzie złożyć w wyznaczonym przerwa, po czym zdający wra- Ministerstwo Finansów pla- polskiego  numer i rodzaj do-
miejscu. Kandydat nie może cają na salę, na część drugą. nuje w 2008 roku jeszcze czte- kumentu potwierdzającego toż-
iczba chętnych na egzami- podpisywać kartek z testu ani W tej części trzeba sporządzić ry terminy. W każdym dniu samość. Ponadto określić trzeba
Lny pisemne na doradcę po- umieszczać na nich żadnych in- projekt wystąpienia w imieniu udział może wziąć 90 osób. imiona i nazwisko, datę i miej-
datkowego przekracza w tym nych informacji, rysunków itp. klienta do organu podatkowe- Jednak jeżeli do 30 września sce urodzenia oraz adres za-
roku liczbę osób, które mogą Część testowa egzaminu pi- go lub sądu. podania złoży więcej chętnych, mieszkania.
zostać dopuszczone do egzami- semnego trwa 100 minut oraz W tej części można korzystać resort będzie musiał wyzna- Do podania należy dołączyć
nu. Z wyjaśnień przewodniczą- odpowiednio mniej w przypad- z czystych aktów prawnych, czyć dodatkowe terminy. Taki dokumenty potwierdzające po-
cej komisji prof. Jolanty Iwin- ku kandydatów na doradców, czyli ustaw bez zakreśleń, za- obowiązek nakłada noweliza- siadanie praktyki w księgowo-
-Garzyńskiej wynika, że o tym, którzy posiadają już inne znaczeń czy notatek. Na przy- cja ustawy o rachunkowości ści, oraz potwierdzające posia-
kto dostanie się na egzamin, uprawnienia. Chodzi np. o bie- gotowanie pisma kandydat ma z 18 marca 2008 r. (Dz.U. nr dane wykształcenie (dyplom lub
decyduje kolejność zgłoszeń. głych rewidentów, którzy mają trzy godziny. 63, poz. 393). świadectwo).
Ponieważ terminy egzaminów mniejszy zakres pytań i 70 mi- Również w tym przypadku Należy pamiętać, że z tej moż- Konieczne jest również zło-
pisemnych wyznaczane są zale- nut na odpowiedz
. Kandydaci zdający dostaje kartkę papieru, liwości mogą skorzystać osoby, żenie przez ubiegającego się
dwie kilka razy w roku, a chęt- co do zasady dostają 100 pytań. na której musi wpisać swoje da- które posiadają co najmniej dwu- o zakwalifikowanie do egzami-
nych jest wielu, kandydaci Za każdą poprawną odpowiedz
ne. Maksymalnie można dostać letnie doświadczenie w księgo- nu oświadczenia, że posiada on
przystępujący do egzaminu po- kandydat dostaje dwa punkty, 20 punktów. Trzeba jednak pa- wości i minimum wykształcenie pełną zdolność do czynności
winni stosować się do zasad, za odpowiedz
niepoprawną mi- miętać, że warunkiem zalicze- średnie. prawnych, korzysta z pełni
które ustaliła komisja. nus jeden, a za brak odpowie- nia jest uzyskanie co najmniej Stosowne dokumenty należy praw publicznych oraz nie był
Przede wszystkim na egza- dzi nie dostaje punktów. 10 punktów. A zatem nie moż- przesłać do departamentu ra- skazany prawomocnym wyro-
min trzeba zabrać dowód oso- Kandydat może zostać usu- na uznać, że test będzie wystar- chunkowości Ministerstwa Fi- kiem sądu za przestępstwa po-
bisty lub inny dokument nięty z egzaminu, jeśli osoba czający, aby zdać cały egzamin. nansów, ul. Świętokrzyska 12, pełnione umyślnie oraz za czy-
stwierdzający tożsamość, który sprawująca nadzór, czyli jeden Wyniki zostają ogłoszone po 00-916 Warszawa. ny określone w rozdziale
trzeba okazać przed wejściem z członków komisji, stwierdzi, siedmiu dniach od dnia prze- Konieczne jest złożenie wła- 9 ustawy o rachunkowości.
na salę. Zdający dostają czystą że korzystał on z cudzej pomo- prowadzenia egzaminu. Zali- snoręcznie podpisanego poda- Oświadczenie powinno być
kartkę papieru z pieczątkami cy, z niedozwolonych materia- czenie egzaminu pisemnego nia  wniosku o zakwalifikowa- przez wnioskodawcę podpisa-
komisji. Należy na niej wpisać łów pomocniczych, pomagał pozwala na podejście do egza- nie do egzaminu. Trzeba jednak ne i opatrzone datą.
%
Więcej www.mf.gov.pl
W
i
ę
c
e
j
w
w
w
.
m
f
.
g
o
v
.
p
l
imię i nazwisko, datę urodzenia innym lub zakłócał przebieg eg- minu ustnego. zwrócić uwagę, że nie ma urzę-
%
B4 PONIEDZIAA
EK 29 września 2008
DORADZTWO PODATKOWE
www.gazetaprawna.pl
KSI
GOWI DORADZTWO PODATKOWE Egzamin ustny
Warto wydać standard
Jak mali podatnicy
o płatnościach akcjami
Komitet Standardów Rachunkowości wydał już pięć standardów.
mogą rozliczać VAT
Nad kolejnym pracuje. Jaki temat powinien zostać opracowany
w następnej kolejności?
Zdefiniowani w ustawie o VAT mali podatnicy mają prawo do rozliczania podatku kresie niezbędne będzie zawia-
ednym z problematycznych kwestii jest w oparciu o szczególne zasady. Mogą skorzystać z kilku udogodnień. domienie naczelnika urzędu
J
podejście sprawozdawcze dla jedno- skarbowego. Należy tego doko-
stek zawierających transakcje płatności nać w terminie do końca kwarta-
regulowanych akcjami, włącznie z kosz- KRZYSZTOF KOŚLICKI zasada, zgodnie z którą korzysta- łu, w którym stosowana jest ta
tami związanymi z transakcjami, w któ- [e-mail] nie z metody kasowej możliwe jest forma rozliczenia.
rych opcje na akcje przysługują w szcze- dopiero po uprzednim pisemnym Jeśli chodzi natomiast o podat-
gólności kierownictwu i pracownikom, ednym z uproszczeń, jakie zawiadomieniu naczelnika urzę- ników, którzy rozliczali się kwar-
np. programy motywacyjne, premiowe przewidziane są dla małych du skarbowego o wyborze tej for- talne, oni także mogą zrezygno-
J
dla pracowników jednostki w zamian za podatników, jest kasowa meto- my. Zawiadomienie należy złożyć wać z uproszczonej formy rozli-
akcje. Ustawa o rachunkowości nie za- da rozliczeń. Drugie natomiast to w terminie do końca miesiąca po- czania i ponownie składać dekla-
wiera jednoznacznych unormowań możliwość rozliczania VAT przedzającego okres, do którego racje za okresy miesięczne. Rezy-
w tym zakresie. Zagadnienie to reguluje w okresach kwartalnych. podatnik będzie stosował metodę gnacja z rozliczania kwartalnego
Międzynarodowy Standard Sprawoz- Dla wyjaśnienia wskazać należy, kasową. może nastąpić nie wcześniej niż
ZOFIA
dawczości Finansowej 2. Zakres standar- że metoda kasowa polega na tym, po upływie czterech kwartałów
PODHORODECKA
du dzieli wszystkie transakcje płatności że obowiązek podatkowy w VAT Rozliczenie kwartalne rozliczania się w ten sposób, tak-
prezes spółki
w formie akcji w zależności od sposobu powstaje dopiero w dniu uregulo- Mali podatnicy, którzy wybrali że po uprzednim pisemnym za-
Auxilium KBR
ich rozliczenia na: transakcje płatności wania całości lub części należności. metodę kasową, składają w urzę- wiadomieniu naczelnika urzędu
w formie akcji rozliczanych w instru- Nie może to jednak nastąpić póz
- dzie skarbowym deklaracje podat- skarbowego, w terminie do ostat-
mentach kapitałowych; transakcje płat- niej niż 90 dnia od dnia wydania to- kowe dla podatku od towarów niego dnia kwartału, za który bę-
ności w formie akcji rozliczanych w środkach pieniężnych; waru lub wykonania usługi. i usług za okresy kwartalne w ter- dzie składana ostatnia kwartalna
transakcje, w których jednostka otrzymuje lub nabywa to- Trzeba też pamiętać, że konse- minie do 25 dnia miesiąca następu- deklaracja podatkowa.
wary lub usługi, a warunki umowy dają możliwość wyboru kwencją wyboru metody kasowej jącego po każdym kolejnym kwar-
jednostce lub dostawcy formy rozliczenia kontraktu rozliczania VAT jest również kaso- tale. Jednakże warto także zwrócić Ważne limity
 w środkach pieniężnych (lub innych aktywach) lub po- wy sposób obniżania kwoty podat- uwagę, iż mali podatnicy, którzy Na zakończenie trzeba jeszcze
przez emisję własnych instrumentów kapitałowych. ku należnego o podatek naliczony. nie skorzystali z formy rozliczania zaznaczyć, iż po przekroczeniu
Brak jednoznacznych uregulowań w ustawie o rachunkowo- Mali podatnicy są uprawnieni do metodą kasową, także są upraw- pewnych limitów określonych dla
ści wskazanego zagadnienia powoduje szereg komplikacji dokonywania obniżenia podatku nieni do składania deklaracji w ter- małych podatników automatycz-
w ujęciu w księgach tego rodzaju zdarzeń gospodarczych. należnego dopiero w rozliczeniu minach kwartalnych. Muszą jed- nie traci się prawo do rozliczania
W szczególności w wycenie akcji przyznanych pracowni- za okres, w którym uregulowali nak pamiętać o uprzednim pisem- VAT metodą kasową. Utrata pra-
kom lub innym osobom za wykonane usługi ze względu na całą należność wynikającą z otrzy- nym dokonaniu zawiadomienia na- wa następuje począwszy od rozli-
trudność oszacowania w wartości godziwej usług wykona- manej faktury lub też zapłacili po- czelnika urzędu skarbowego, w ter- czenia za miesiąc następujący po
nych przez pracowników. % (AP) datek wynikający z dokumentu minie do końca kwartału poprze- kwartale, w którym podatnik
celnego, z uwzględnieniem kwot dzającego kwartał, za który będzie przekroczył limit, a podatnicy tra-
wynikających z decyzji naczelnika po raz pierwszy będą mieli zamiar cą równocześnie prawo do składa-
urzędu celnego, nie wcześniej jed- złożyć deklarację kwartalną. nia deklaracji podatkowej za okre-
DORADCY PODATKOWI nak niż z dniem otrzymania faktu- Z rozliczania metodą kasową sy kwartalne. %
ry lub dokumentu celnego. można także zrezygnować. Nie
może jednak nastąpić to wcze- PODSTAWA PRAWNA
A
r
t
.
2
1
,
8
6
,
9
9
u
s
t
a
w
y
z
1
1
m
a
r
c
a
% Art. 21, 86, 99 ustawy z 11 marca
Wykroczenie nie powoduje Wymagane zawiadomienie śniej niż po upływie 12 miesięcy,
2
0
0
4
r
.
o
p
o
d
a
t
k
u
o
d
t
o
w
a
r
ó
w
i
u
s
ł
u
g
Istotną kwestią, na którą należy w czasie których podatnik stoso- 2004 r. o podatku od towarów i usług
(
D
z
.
U
.
n
r
5
4
,
p
o
z
.
5
3
5
z
p
ó
z

n
.
z
m
.
)
.
zwrócić szczególną uwagę, jest wał tę metodę. Także w tym za- (Dz.U. nr 54, poz. 535 z póz
n. zm.).
negatywnych skutków
W najbliższym czasie zamierzam zdawać egzamin na doradcę
podatkowego. Ostatnio jednak, jako podatnik, zostałem ukarany CERTYFIKAT KSI
GOWEGO Przykładowe pytania egzaminacyjne
za wykroczenie karne skarbowe. Czy w związku z tym, po zdaniu
egzaminu i wykazaniu dwuletniej praktyki, będę spełniał warunki
wpisu na listę doradców podatkowych?
Jak ująć przeterminowane należności
ykroczenie karne skarbowe co
Wdo zasady nie stanowi negatyw- Jeżeli kontrahent nie reguluje Firmy mogą dokonywać odpi- Odpisy aktualizujące w zależ-
nej przesłanki wpisu na listę doradców należności, należy od niej utworzyć sów indywidualnie dla poszcze- ności od rodzaju należności obcią-
podatkowych. Po pierwsze  tego typu odpis aktualizujący. Takie działanie jest gólnych należności lub kontra- żają pozostałe koszty operacyjne
czyn zabroniony nie podlega ujawnie- właściwe, jeżeli należność nie była hentów. Odpis powinien być lub koszty finansowe. Jeżeli wy-
niu w Krajowym Rejestrze Karnym zabezpieczona, a prawdopodobieństwo tworzony po przeprowadzeniu stąpi zdarzenie, które było przy-
(KRK). Po drugie  skazanie za wykro- jej uregulowania jest niskie. analizy sytuacji poszczególnych czyną utworzenia odpisu, należ-
czenie ma wydz
więk zdecydowanie kontrahentów. W takim przy- ność trzeba spisać w ciężar wcze-
mniej negatywny niż popełnienie prze- AGNIESZKA POKOJSKA padku należy wziąć pod uwagę śniej utworzonego odpisu. Nato-
stępstw, w tym przestępstwa karnego [e-mail] przyczynę zwłoki, ewentual- miast jeżeli przyczyna ustanie, na-
skarbowego. ne problemy finansowe dłużni- leży rozliczyć dokonany uprzed-
Faktem jest, że ustawa o doradztwie o najmniej raz w roku, czyli ka, dotychczasową współpracę nio odpis, zaliczając jego zmniej-
podatkowym przewiduje, że kandy- Cna dzień bilansowy, spółki oraz posiadane zabezpieczenia. szenie odpowiednio do pozosta-
DOMINIK SZCZYGIEA

dat na doradcę podatkowego winien powinny zweryfikować stan po- Metoda indywidualna jest naj- łych przychodów operacyjnych
doradca podatkowy,
być nieskazitelnego charakteru i swo- siadanych należności. W określo- bardziej właściwa dla podmio- lub finansowych.
MSDS Kancelaria
im dotychczasowym postępowaniem nych bowiem przypadkach wystę- tów, które mają np. stałą bazę W ewidencji księgowej opera-
Radców Prawnych
winien dawać rękojmię prawidłowego puje konieczność dokonywania klientów. cje związane z nieściągalnymi na-
M. Szczotka
wykonywania zawodu doradcy podat- odpisów aktualizacyjnych. Zgod- Odpisy mogą być tworzone leżnościami mogą przebiegać
D. Szczygieł
kowego. nie z art. 35b ustawy o rachunko- również metodą statystyczną, np. w następujący sposób:
Dotychczasowa praktyka polegała jed- wości należy ich dokonać na podstawie salda należ-
nak wyłącznie na sprawdzaniu zapisów w KRK. Jeżeli ktoś np. na należności docho- ności przeterminowa- 1.Odpis aktualizujący obniżający
miał tak zwane czyste konto  nie było wątpliwości, że speł- dzone na drodze sądowej, nych. Jej stosowanie jest wartość należności w ciężar
niał przesłankę rękojmiową. Proszę zwrócić ponadto uwagę przeterminowane, od uzasadnione w przypad- kosztów operacyjnych: strona
Wartości
na fakt, że wykroczenie skarbowe jest niezmiernie łatwo dłużników nieposiadają- kach, gdy niemożliwa jest Wn konta 766  Pozostałe kosz-
należności
popełnić  chociażby przez swój błąd czy nieuwagę. Oczy- cych majątku i postawio- analiza poszczególnych ty operacyjne, strona Ma konta
aktualizuje się
wiście każda sytuacja winna być oceniana indywidualnie. nych w stan upadłości przypadków. W takim 280  Odpisy aktualizujące na-
poprzez
Nie jest bowiem wykluczone, że recydywa karna skarbowa bądz
likwidacji. W takiej przypadku, bazując na leżności.
dokonanie odpisu
 nawet w zakresie wykroczeniowym  może być oceniona sytuacji istnieje duże danych historycznych,
aktualizującego,
jako negatywna przesłanka wpisu na listę. % (A
Z) prawdopodobieństwo, że statystycznie określa się 2. Spisanie należności przedaw-
uwzględniając
należności nie zostaną wartość tworzonych od- nionej, umorzonej, nieścią-
stopień
odzyskane, czyli nie spo- pisów. W tym zakresie galnej objętej odpisem aktu-
prawdopodobień-
wodują w przyszłości spółka może ustalić, że alizującym: strona Wn konta
Redaktor prowadzący: Krzysztof Koślicki,
R
e
d
a
k
t
o
r
p
r
o
w
a
d
z
ą
c
y
:
Doradztwo
stwa ich zapłaty
wpływu korzyści ekono- np. w przypadku należ- 280  Odpisy aktualizujące
tel. [phone], [e-mail]
podatkowe
www.gazetaprawna.pl, [e-mail] micznych. ności przeterminowa- należności, strona Ma konta
w
w
w
.
g
a
z
e
t
a
p
r
a
w
n
a
.
p
l
,
k
s
i
e
g
o
w
o
s
c
@
i
n
f
o
r
.
p
l
Ustawa o rachunkowości nie nych od 90 do 180 dni będzie 201  Rozrachunki z odbior-
INFOR Biznes Sp. z o.o.
reguluje jednak szczegółowo kwe- tworzyła odpis w wysokości 50 cami.
%
01-042 Warszawa, ul. Okopowa 58/72,
tel. [phone], fax [phone] stii tworzenia odpisów aktualiza- proc. salda takich należności. Na-
Biuro Reklamy: tel. [phone],
B
i
u
r
o
R
e
k
l
a
m
y
:
cyjnych należności, dlatego też tomiast jeżeli kontrahenci spóz
- PODSTAWA PRAWNA
fax [phone]
A
r
t
.
3
5
b
u
s
t
a
w
y
z
2
9
w
r
z
e
ś
n
i
a
1
9
9
4
r
.
% Art. 35b ustawy z 29 września 1994 r.
spółki w ramach polityki rachun- niają się z zapłatą więcej niż 180
Druk: AGORA SA Drukarnia, ul. Daniszewska 27,
D
r
u
k
:
o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2002 r.
o
r
a
c
h
u
n
k
o
w
o
ś
c
i
(
t
.
j
.
D
z
.
U
.
z
2
0
0
2
r
.
kowości powinny same określać dni  odpis dokonywany jest
03-230 Warszawa
nr 76, poz. 694 z póz
n. zm.).
n
r
7
6
,
p
o
z
.
6
9
4
z
p
ó
z

n
.
z
m
.
)
.
sposoby ich tworzenia. w pełnej ich wysokości.