Platońska koncepcja panstwa











Czwartek, 20 Kwietnia Imieniny obchodzą: Czesław, Agnieszka, Amalia
 



















  Sciaga.pl > Prace
> Antyk i
Biblia >
Home | Reklama | Info
| Mail






Gdzie Cz@T ???



Gdzie jestSciaga.pl
?
















Platońska koncepcja
panstwa










kategoria:   J.polski
zakres:   Antyk i Biblia
dodano:   2000-01-04




Platońska
koncepcja państwa Spór o to, jaki kształt powinno
mieć państwo ciągnie się od początku dziejów naszej cywilizacji.
Ludzie, którzy posiadali władzę dążyli zwykle do spełnienia
partykularnych celów, realizacji jakiejś wizji. Niewątpliwie
koncepcję doskonałą i pełną stworzył w IV wieku p.n.e. grecki
filozof Platon. Zanim przejdę do opisu wybranych aspektów jego
projektu należałoby zastanowić się, co sprawiło, że Platon zajął się
tą sprawą? Przecież nie pełnił bezpośrednio funkcji rządzących (poza
próbami wpływania na króla Syrakuz), zaś początki jego działalności
filozoficznej wypełnione były głównie kwestiami etycznymi (tzw.
dialogi sokratyczne).Odpowiedź na powyższe pytanie wydaje się być
dosyć istotna, ponieważ nie sposób zrozumieć Platońskiej koncepcji
nie znając powodów, dla jakich ona powstała. W czasach, w
których żył Platon, Ateny zbliżały się powoli do schyłku swojej
świetności. Filozof urodził się w trakcie wojny peloponeskiej, która
miała zapewnić Atenom hegemonię w helleńskim świecie, przyniosła zaś
liczne straty. Natomiast w dziesięć lat po śmierci Platona,
przegrana bitwa pod Cheroneą zakończyła praktycznie okres
suwerenności Aten, podporządkowując je Macedonii. Platon obserwował
ten upadek największego greckiego polis i zadawał sobie zapewne
pytanie o jego przyczynę. Jeszcze kilkadziesiąt lat wcześniej
Perykles mógł mówić o ateńskim ustroju, jako o wzorze dla innych,
teraz jednak ów dawny ideał powodował tak wiele zła. Dla samego
Platona, nieudolność ustroju nie była jedynie pustym słowem. W 399r
p.n.e. skazany został jego ukochany nauczyciel imistrz, Sokrates.
Zresztą Platon musiał również na dłuższy czas opuścić Ateny.
Składające się z dziesięciu ksiąg "Państwo" zawiera zarówno
krytykę panujących porządków, jak i propozycje zmian. Jako przyczynę
upadku ustroju Platon uznaje niewłaściwe postępowanie rządzących
oraz samą demokrację. Widząc korupcję ateńskich urzędników, złe
wykorzystanie publicznych pieniędzy oraz nietrafione decyzje, Platon
z łatwością wyciągnął wniosek, że zwykle rządzący działają w swoim
własnym interesie, który niekoniecznie jest zgodny z dobrem państwa.
Co ciekawe, według niego obywatele aprobowali taki stan rzeczy -
dowodem na to jest postawa Trasymacha z 1 księgi. Postawę filozofia
wobec demokracji widzimy najlepiej w księdze ósmej, gdzie posługując
się złośliwością i ironią wytyka największe wady tego ustroju. Nie
podoba się mu np. zbyt duża wolność obywatelska, obejmująca nawet
zbrodniarzy. Brakuje też systemu edukacji, który ma wychować dobrych
obywateli - cechuje ich chciwość i rozpusta. Tym wszystkim bolączkom
miała zaradzić koncepcja Platona, którą poniżej pozwolę sobie
opisać. Państwo Platona było dosyć niewielkie, liczbę
mieszkańców szacował na 5040. Mieli się oni dzielić na trzy grupy,
właściwie kasty: władcy, strażnicy oraz robotnicy. Rządzący
rekrutować się powinni z najwybitniejszych jednostek, w których
duszach przeważa część rozumna, jak ich Platon nazywa - "miłośników
mądrości". Za tym ostatnim dosyć enigmatycznym określeniem kryją się
po prostu filozofowie. Nie tacy jednak, jakich znano wówczas,
"wielkie dziwaki, żeby nie powiedzieć: typy w ogóle do niczego".
Powinni oni przez całe swoje życie pracować dla państwa, a dopiero
na starość zajmować się filozofią. Umiłowanie mądrości nie pozwoli
im na prywatę w rządzeniu. U strażników z kolei w duszy ma przeważać
część popędliwa. Pilnują oni porządku i bronią państwo od zewnątrz.
Natomiast ci w których duszach górę bierze cześć pożądliwa, mają być
rzemieślnikami lub rolnikami - kastą najniższą. Każdy ma dla siebie
wyznaczone zajęcie, panuje powszechna specjalizacja. Panuje system
powszechnej własności, coś w rodzaju komunizmu. Jako jeden z
pierwszych Platon zaproponował równouprawnienie mężczyzn i kobiet,
przynajmniej w służbie państwowej. W jaki jednak sposób można
stwierdzić, co w czyjejś duszy przeważa i do jakiej kasty należy go
skierować? Tutaj Platon miał dosyć rewolucyjny projekt nowego
systemu wychowania. Można to właściwie nazwać "hodowaniem
obywateli", zresztą sam filozof wspominał o "trzodzie" albo
"stadzie", pilnowanym przez "pasterzy" - filozofów i "psy" -
strażników. Państwo miało ingerować nawet w proces poczęcia –
zezwalać na zbliżenie tylko zdrowym obywatelom, w określonym wieku.
Zlikwidowano w ten sposób instytucję rodziny - partnerzy mieli być
losowani i nie znali później swojego potomstwa. Urodzone dziecko
mogło przeżyć tylko, gdy było zdrowe - chore lub kalekie na wzór
spartański zabijano. Po urodzeniu dzieci zabierano matkom i
poddawano surowemu wychowaniu, dziś powiedzielibyśmy: indoktrynacji.
Aby nie zmącić młodych umysłów Platon chciał wprowadzić cenzurę
mitów i literatury. Nie oszczędził nawet Homera... Nie podobały mu
się np. fragmenty na temat życia pozagrobowego (strażnicy nie mogą
bać się śmierci), "płaczliwe skargi", a nawet opisy uczty. Władysław
Witwicki słusznie zapytał, że jeśli takie ustępy są gorszące, co w
takim razie zrobić z bigosem i kawą w "Panu Tadeuszu"... Nawet
sposób śpiewu i gry aktorskiej pragnął Platon kontrolować. Z
przedstawionego opisu wyłania się dosyć ponury obraz zniewolenia
ludności. Warto tu zauważyć, że kasty władców i strażników również
miały podlegać państwowemu rygorowi, choć niewątpliwie grupy te żyły
lepiej niż robotnicy. O tych ostatnich wspomina się niewiele. Pod
pojęciem "żywicieli" autor umieścił wszystkie nie liczące się według
niego profesje - rzemieślników, kupców, rolników, zapewne także i
niewolników. Karl Popper mówi wprost: "byli [oni] dlań ludzkim
bydłem, którego jedynym zadaniem było zaspokajanie potrzeb
materialnych klasy rządzącej". Powstaje pytanie: skoro Platon
twierdzi, że państwo ma służyć dobru obywateli, to dlaczego tak ich
traktuje? Platon odpowiada następująco: obywatele są szczęśliwi,
tylko wtedy, gdy państwo dobrze prosperuje, ono właśnie jest dobrem
najwyższym. Dlatego likwiduje własność prywatną, która jest powodem
nierówności oraz rodzinę, odrywającą ludzi od spraw społecznych. Tak
zarządzane państwo miało być instytucją wieczną, niepodatną na
zmiany. Nie potrzeba znawcy historii starożytnej, aby
skojarzyć wiele aspektów platońskiego ustroju z sytuacją, jaka
panowała w Sparcie. Nietrudno zauważyć, że tamten organizm państwowy
wyraźnie imponował Platonowi, który zaczerpnął zeń wiele pomysłów,
jak np. system edukacji. Nic w tym dziwnego - Sparta wyszła z wojny
peloponeskiej na znacznie lepszej pozycji niż Ateny. Panował tam
wewnętrzny porządek i harmonia, których próżno było szukać wtedy w
Atenach. Skoro Platon miał określony wzór, nie można mówić tylko o
idealnym projekcie, jasne jest iż realne były plany wprowadzenia go
w życie. Samemu filozofowi niezbyt się to udawało. Na przykład próba
doradzania Dionizjosowi I, królowi Syrakuz, zakończyła się dla
Platona na statku wiozącym niewolników na sprzedaż. Wybawił go
niejaki Annikeris z Cyreny, który wykupił myśliciela. W następnych
wiekach również rzadko mogliśmy widzieć rządzących filozofów, a
jeśli nawet, to ich osiągnięcia dalekie były od ideału. Wprawdzie
Arystoteles był nauczycielem Aleksandra Wielkiego i w pewien sposób
wpływał na jego rządy, ale już np. Marek Aureliusz, rzymski cesarz i
stoik nie potrafił poradzić sobie z rządami wplątując się w
bezsensowne wojny, a samo sprawowanie władzy traktował jako przykry
obowiązek. Niestety wiek XX przyniósł nam wiele prób realizacji
doktryn politycznych, które często przypominają pomysły Platona.
Dlatego, znając totalitaryzm dwudziestowieczny trzeba inaczej
spojrzeć na "Państwo". Jak stwierdził Karl Popper jest to apoteoza
systemu totalitarnego i mimo całego szacunku dla osiągnięć Platona
jako filozofa musimy o tym pamiętać.







Autor: Yezior

Ocena : 0.0 








oceń
prace:
1 2 3 4 5 6


Home | Reklama | Info
| Mail


Prace | Pomoc | Książki | Artykuły | News | Katalog | Forum
| Rozrywka






Wszelkie prawa zastrzeżone / All
rights reserved  Sciaga.pl
2000