renesans040aangelsa

Temat: Dramat ojca, chrześcijanina i filozofa w "Trenach".

"Treny" wydane zostały w 1580 roku. Poświęcone były pamięci najmłodszej córki -
Urszuli. Poeta nawiązuje tu do liryki żałobnej, uprawianej już przez
starożytnych Greków, głównie do epitafium. "Treny" są najbardziej
autobiograficznym dziełem poety, który sam jest głównym bohaterem, przeżywającym
dramat utraty ukochanego dziecka. Miało ono stać się spadkobiercą talentu ojca.
Cykl rozpoczyna się apostrofą (Tren I), w której obok ogromu straty Kochanowski
pokazuje śmierć dziecka (obrazowa metafora). Motyw nieoczekiwanej śmierci i
zaskoczenia, jakie wywołała, często przewija się w "Trenach". Śmierć dziecka
pokazana jest jako pogwałcenie praw natury, załamanie się harmonii, która
powinna istnieć w przyrodzie. Tym samym podlega rewizji neoplatoński (patrz
hasło: neoplatonizm) światopogląd Kochanowskiego, który przestaje wierzyć w
bezbłędny porządek wszystkiego, co zostało stworzone przez Boga dla człowieka.
Postać Urszulki opisuje poeta bardzo wszechstronnie - wygląd, zachowanie,
zalety, zdolności, radosny śmiech. Notuje Kochanowski liczne szczegóły z życia
córki. Przytacza piosenkę, której Urszula nigdy już nie zaśpiewa.
Obok tragedii ojca zawarty jest dramat chrześcijanina i filozofa. Odwołuje się
do rozumu, z bolesną ironią stwierdza, że mądrość jest bezsilna wobec osobistego
nieszczęścia. W gruzy rozpada się filozofia renesansowa, budowana przez długie
lata. Upada credo etyczne stoików (patrz hasło: stoicyzm), wiara w sens i ład
życia, doktryna epikurejska (patrz hasło: epikureizm). W Trenie X dawny wyznawca
harmonii przeżywa kryzys światopoglądowy. Po słowach "Orszulko moja wdzięczna,
gdzieś mi się podziała" poeta poszukuje córki w Raju i Hadesie, w czyśćcu i na
wyspach szczęśliwych. Załamuje się jego wiara w istnienie życia pozagrobowego.
Jednak ostatnie Treny doprowadzają do pocieszenia. W Trenie XIX pojawia się
matka poety, mówi, że dzięki śmierci Urszula uniknęła cierpień życia i uzyskała
wielki duchowy spokój. Matka apeluje do rozsądku i wytycza poecie program
życiowy, zawarty w maksymie "Ludzkie przygody / ludzkie noś", co oznacza
dosłownie: "ludzkie sprawy znoś po ludzku". W słowach tych odwołuje się do
rozumu i nakazuje znosić z godnością wszystko, co spotyka człowieka. Dramat
ojca, chrześcijanina i filozofa kończy się ukojeniem bólu. Odnajduje je w
chrystianizmie i jego nauce o sensie życia oraz w rozwadze i rozsądku. Dochodzi
więc do harmonii opartej na zasadach filozoficzno-religijnych.