renesans050aangelsa

Temat: Modrzewski, Kołłątaj, Staszic - co łączy ich poglądy?

Poglądy trzech publicystów i reformatorów łączy troska o poprawę losu ojczyzny;
zajmują się problemami państwa i społeczeństwa.
Stanisław Staszic - publikował w okresie oświecenia, w czasach Sejmu
Czteroletniego. Rozumiał, jak wielką rolę propagandową może odgrywać literatura.
Często utwory stanowiły apele do społeczeństwa. "Uwagi nad życiem Jana
Zamoyskiego" - ukazały się tuż przed rozpoczęciem Sejmu Czteroletniego, miały na
celu poparcie i wzmocnienie w oczach społeczeństwa stronnictwa reform. Tytuły
rozdziałów jasno określają tematykę poruszaną przez autora: "Edukacja",
"Prawodawstwo", "Władza wykonująca", "Władza sądownicza", "Wolne obieranie
królów", wreszcie "Polska". Zgodnie z poglądami epoki na plan pierwszy wysunął
sprawę edukacji. Wychowanie, jego zdaniem, powinno służyć nadrzędnym interesom
narodowym. Zwraca uwagę na konieczność rozszerzenia przedmiotów praktycznych i
przygotowanie młodzieży do obrony kraju. Staszic krytykuje polskie sejmy, które
ustanowiły prawa nie mające na względzie osobistego dobra obywateli. Wysunął
wiele postulatów w dziedzinie prawa i organizacji władz państwowych: żądał
zniesienia liberum veto, domagał się przyznania sejmowi władzy wykonawczej,
mówił o konieczności utworzenia stałej armii, którą miałaby utrzymywać szlachta.
"Przestrogi dla Polski" - wzywa w nich do zaprzestania kłótni i podjęcia
skutecznych działań. Również tu tytuły rozdziałów określają ich problematykę:
"Przedmowa do pierwszego w tym narodzie stanu", "Prawa narodów", "Do panów,
czyli możnowładców", "Rolnictwo", "Miasto". Bardzo ostro oskarża szlachtę o
doprowadzenie Polski do upadku. Z ich to przyczyny polscy chłopi cierpią
straszliwą nędzę. Nie żądał uwłaszczenia chłopa, ale proponował uwolnienie go od
pańszczyzny, którą trzeba zamienić na czynsz, chciał, aby dziedzic nie miał
prawa do usunięcia chłopa z ziemi bez wyroku sądu. Domagał się większych praw
dla mieszczan, ustaw zabezpieczających swobodny rozwój miast, co byłoby drogą do
uprzemysłowienia kraju.
Hugo Kołłątaj - poglądy bliskie Staszicowi. Żądał poprawy warunków życia chłopa,
dania mu wolności osobistej (jednak nie uwłaszczenia). Mówił o zreformowanym i
nowoczesnym prawie, dbającym o interesy wszystkich obywateli. Podobnie jak
Staszic, żądał zniesienia liberum veto, dziedziczności tronu, praw dla
mieszczan.
A.F. Modrzewski - w utworze "O poprawie Rzeczypospolitej" wyraził poglądy na
kształt państwa i status obywatela w Rzeczypospolitej. Obywatelem Modrzewski
nazywał każdego, kto zamieszkuje w jej granicach. W mowie "Łaski czyli o karze
za mężobójstwo" przedstawia projekt nadania równych praw wszystkim, niezależnie
od stanu społecznego. Dotyczy to głównie kary za zabójstwo, która w owych
czasach była znacznie łagodniejsza dla tego, kto zabił chłopa niż dla tego, kto
zabił szlachcica.