Instrumenty finansowe
Obligacje
jako przykład długoterminowego
dłu\
nego papieru wartościowego
Część 1  Charakterystyka rynku obligacji
Obligacja - definicja
Obligacja - jest papierem wartościowym emitowanym
w serii*, w którym emitent stwierdza, \
e jest
dłu\
nikiem właściciela obligacji (obligatariusza) i
zobowiązuje się wobec niego do spełnienia
określonego świadczenia (pienię\
nego lub
niepienię\
nego).
* prawa majątkowe wynikające z papierów
wartościowych zostały podzielone na określoną liczbę
równych jednostek
2
Regulacje prawne dotyczące obligacji
Ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o obligacjach z
póz
n. zm.
Ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach
publicznych
Rozprządzenie MF z dnia 26 czerwca 206 w sprawie
warunków emitowania obligacji skarbowych
oferowanych na przetargach
Regulamin pełnienia funkcji Dealera Skarbowych
Papierów Wartościowych z dnia 23 września 2008 r.
List emisyjny
Komunikaty MF o przetargach
3
Emitenci obligacji
podmioty prowadzące działalność gospodarczą,
posiadające osobowość prawną
(obligacje przedsiębiorstw)
jednostki samorządu terytorialnego
(obligacje komunalne)
instytucje finansowe
(obligacje banków)
inne podmioty posiadające osobowość prawną,
upowa\
nione do emisji obligacji innymi aktami prawnymi
ni\
ustawa o obligacjach (np. Skarb Państwa, NBP)
(obligacje skarbowe)
(obligacje NBP)
4
Emitenci obligacji krajowych
Struktura emitentów obligacji według zadłu\
enia
mierzonego wartością nominalną.
Stan na koniec 2007 roku.
Emitent Zadłu\
enie w mln. zł Udział Liczba emitentów
SP 449 836,70 93,976% 1
Przedsiębiorstwa 13 871,52 2,898% 92
w tym obl. zamienne 81,76 0,017% 6
Banki* 10 831,11 2,263% 21
Obligacje komunalne 4 132,17 0,863% 337
" Pozycja obejmuje równie\
certyfikaty depozytowe i listy zastawne
Certyfikaty depozytowe  zbywalny papier wartościowy, emitowany wyłącznie przez
banki, w którym bank zaświadcza, \
e określona suma pieniędzy została w tym banku
zdeponowana na dokładnie określony okres, po określonej stopie oraz, \
e bank
zobowiązuje się tę kwotę wraz z odsetkami zwrócić w terminie wykupu.
List zastawny  lokacyjno-po\
yczkowy papier wartościowy emitowany przez banki
hipoteczne lub towarzystwa kredytowe (w Europie Zachodniej), którego podstawę emisji
stanowi odpowiednio zabezpieczony kredyt. W Polsce: publiczne i hipoteczne listy
zastawne.
5
Emitenci krajowych nieskarbowych
papierów dłu\
nych (w tym obligacji)
Stan na koniec 2007 r.,
y
ródło: Rating&Rynek, Fitch Polska S.A.
6
Cechy obligacji
(ustawa o obligacjach)
instrument dłu\
ny, długoterminowy
cel emisji mo\
e lecz nie musi być określony (wyjątek:
obligacje komunalne)
mogą lecz nie muszą podlegać dematerializacji
imienne lub na okaziciela (te zbywane bezwarunkowo)
emitent odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania
wynikające z obligacji (wyjątek: obligacje przychodowe)
emisja poprzez publiczne proponowanie nabycia lub w inny
sposób
termin subskrypcji maks. 3 miesiące od dnia rozpoczęcia
subskrypcji
mo\
liwe jest ustalanie progu emisji
ewidencje prowadzić mogą: KDPW, firma inwestycyjna, bank
emitent mo\
e nabywać własne obligacje celem umorzenia
7
Rodzaje obligacji
Fixed Coupon Bonds (FCB)
Kryterium Rodzaj
Oprocentowanie Stałe
Floating Rate Notes (FRN)
Zmienne:
- indeksowane
Variable Rate Bonds (VRB)
- rewidowalne
Odsetki Kapitalizowane Step-Up
Dyskontowe
Wypłacane w formie kuponów
Spłata obligacji Ustalana kwotowo
Indeksowana
Ustalana wynikowo
Oznaczenie obligatariusza Na okaziciela
Imienne (zbywane bezwarunkowo)
Zasięg emisji Krajowe
Zagraniczne
Dobrowolność zakupu Dobrowolne
Przymusowe
okres bazowy stopa okres bazowy stopa
rb rb
Wykup
.......
.......
- Ce + A1 + A2 An + Cn
- Cz
lub 0 lub 0
8
Specyficzne rodzaje obligacji
obligacje zamienne (Convertible Bonds)  emitowane
przez spółkę i uprawniające do objęcia akcji emitowanych
przez nią w zamian za tę obligację; nie mogą być
emitowane poni\
ej wartości nominalnej i mogą być
wydawane tylko w pełni opłacone
Browary Polskie BROK-STRZELEC (2004 r., 5-letnie)
Comarch (2002 r., 5 letnie)
EGB Investments (2004 r., 5-letnie)
MCI Management SA (2004 r., 5-letnie)
Swissmed (2004 r., 5-letnie)
Tras Tychy (2004 r., 5-letnie)
9
Specyficzne rodzaje obligacji
obligacje z prawem pierwszeństwa  oprócz innych
świadczeń, uprawniają do subskrybowania akcji spółki-
emitenta z pierwszeństwem przed jej akcjonariuszami
obligacje przychodowe  ograniczają odpowiedzialność
emitenta do kwoty przychodów lub wartości majątku
przedsięwzięcia, które finansowane było środkami z emisji
tych obligacji; mogą przyznawać prawo do zaspokajania
roszczeń obligatariusza przed innymi wierzycielami
emitenta
Miejskie Wodociągi i Kanalizacja w Bydgoszczy (2007 r., 17
letnie, 70 mln)
MPK A
ódz
Sp z o.o. (2007 r., 23-letnie, 166 mln)
10
Specyficzne rodzaje obligacji
Obligacje strukturyzowane?
Np. obligacja zerokuponowa połączona z opcją, która:
a) dzięki obligacji zerokuponowej - gwarantuje zwrotu zainwestowanego
kapitału w terminie wykupu instrumentu,
b) dzięki opcji - daje mo\
liwość udziału we wzroście aktywów bazowych,
na których oparty jest produkt.
11
Nabywcy obligacji
Obligacje (w tym skarbowe) mogą nabywać
rezydenci lub nierezydenci będący osobami
prawnymi, osobami fizycznymi lub spółkami
nieposiadającymi osobowości prawnej.
W praktyce: ograniczony dostęp do hurtowego
rynku pierwotnego (DSPW) i do hurtowego
elektronicznego obrotu na hurtowym rynku
wtórnym MTS Poland obligacji skarbowych
12
Nabywcy obligacji i innych krajowych,
nieskarbowych papierów dłu\
nych
stan na gr. 2007
Stan na koniec 2007 r.,
y
ródło: Rating&Rynek, Fitch Polska S.A.
13
Rynek obligacji komunalnych
stan na gr. 2007
Stan na koniec 2007 r.,
y
ródło: Rating&Rynek, Fitch Polska S.A.
14
Rynek obligacji komunalnych
głównie kuponowe
Ilość emisji obligacji komunalnych w Polsce według podstawy oprocentowania
600
500
400
300
200
100
0
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
lata
bony skarbowe WIBOR
15
Rynek obligacji komunalnych
a rynek obligacji przedsiębiorstw stan na gr. 2007
Stan na koniec 2007 r.,
y
ródło: Rating&Rynek, Fitch Polska S.A.
16
Organizatorzy emisji obligacji
bankowych
stan na gr. 2007
Stan na koniec 2007 r.,
y
ródło: Rating&Rynek, Fitch Polska S.A.
17
Obligacje skarbowe
KRAJOWE ZAGRANICZNE
Oferowane na przetargach
Oferowane w sieci detalicznej:
-oszczędnościowe
-rynkowe
18
Dług krajowy a dług zagraniczny
Zadł u\
eni e SP w obligacjach, krajow e i zagraniczne
(w mln zł, w g w artości nomi nalnej)
600 000,0
500 000,0
400 000,0
70%-75%
300 000,0
200 000,0
100 000,0
0,0
RAZEM Zagranica K raj
19
Dług krajowy a dług zagraniczny
Struktura walutowa zadłu\
enia SP
90,0%
80,0%
70,0%
60,0%
50,0%
40,0%
30,0%
20,0%
10,0%
0,0%
PLN EUR USD Pozostałe waluty
20
V 1999
V 2000
V 2001
V 2002
V 2003
V 2004
V 2005
V 2006
V 2007
V 2008
XI 1999
XI 2000
XI 2001
XI 2002
XI 2003
XI 2004
XI 2005
XI 2006
XI 2007
XI 2008
XII 1997
I 2003
I 2004
I 2005
I 2006
I 2007
I 2008
V 2003
V 2004
V 2005
V 2006
V 2007
V 2008
IX 2003
IX 2004
IX 2005
IX 2006
IX 2007
IX 2008
XII 1999
Podział obligacji krajowych
OBLIGACJE KRAJOWE
W sprzeda\
y detalicznej
Obligacje hurtowe
Obligacje oszczędnościowe Obligacje rynkowe
oferowane wyłącznie osobom oferowane rezydentom i nie-rezydentom, sprzedawane na przetargach DSPW,
fizycznym, rezydentom i nie- będącym osobami fizycznymi, osobami potem mogą być odsprzedawane innym
rezydentom prawnymi, jednostkami nie posiadającymi podmiotom, rezydentom i nie-
osobowości prawnej, z wyłączeniem podmiotów rezydentom, będącym osobami
finansowych, spółek akcyjnych i spółek zoo fizycznymi, osobami prawnymi,
jednostkami nie posiadającymi
osobowości prawnej
wartość nominalna 100 zł wartość nominalna 100 zł wartość nominalna 1000 zł
cena emisyjna równa nominalnej cena emisyjna równa nominalnej lub inna cena czysta przedmiotem przetargu
sprzedawane co miesiąc sprzeda\
co 3 miesiące według kalendarza przetargów
2-, 4-, 10-letnie 2-,3- 4-, 10-letnie + 5-latki w praktyce: od 2-30 lat
mogą być przedmiotem obrotu, ale mogą być przedmiotem obrotu, ale na rynku obrót swobodny, skoncentrowany
na rynku nieregulowanym (umowa nieregulowanym (umowa sprzeda\
y lub głównie na MTS Poland, MTS-CeTO i
sprzeda\
y lub darowizny) darowizny mogą być notowane na GPW i MTS GPW
CeTO (TZ(3), SP(5))
rejestr prowadzą: rejestr prowadzą:
KDPW, firmy inwestycyjne, bank KDPW, firmy inwestycyjne, bank rejestr prowadzi: KDPW
COI (4), DOS(2), EDO(10) dodatkowo: TZ(3), SP(5) OK(2), DS.(10), WS, PS(6), DZ, WZ, IZ
21
Obligacje rynkowe a obligacje
oszczędnościowe
Struktura zadłu\
enia krajowego SP (w obligacjach)
120%
100%
80%
60%
40%
20%
0%
Obligacje rynkowe Obligacje oszczędnościowe
22
I 2000
I 2007
II 2004
X 2001
V 2002
X 2008
III 2001
III 2008
VI 1999
IX 2004
IV 2005
XI 2005
VI 2006
XII 1997
XII 2002
VII 2003
VIII 2000
VIII 2007
Obligacje rynkowe - rodzaje
Struktura rodzajowa emisji obligacji rynkowych, krajowych
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
oproc. stałe oproc. zmienne indeksowane
23
Obligacje hurtowe  przegląd
Rodzaj obligacji Miejsce notowań Rok emisji, okres do wykupu, oprocentowanie, okres odsetkowy
GPW 2008, wykup: 2 lata
OK. - zerokuponowe MTS-Poland, MTS-CeTO 2007, wykup: 2 lata
GPW 2008; wykup: 10 lat; kupon 5,5%; rok
DS. - oprocentowanie stałe MTS-Poland, MTS-CeTO 2006; wykup 10 lat; kupon 5,25%, rok
GPW 2008; wykup: 20 lat; kupon 5,75%, rok
WS - oprocentowanie stałe MTS-Poland, MTS-CeTO 2008; wykup: 30 lat; kupon 5,0%, rok
GPW 2008, wykup: 6 lat; kupon 5,75%, rok
PS - oprocentowanie stałe MTS-Poland, MTS-CeTO 2007, wykup: 6 lat, kupon 5,25%, rok
- 2003; wykup: 8 lat; średnia rentownośc bonów 52-tyg; rok
DZ - zmienne oprocentowanie MTS-CeTO 2001; wykup: 10 lat; średnia rentownośc bonów 52-tyg; rok
WZ - oprocentowanie zmienne - 2007; wykup: 11 lat, WIBOR6M; pół roku
(WIBOR) MTS-Poland, MTS-CeTO 2004; wykup: 8 lat , WIBOR6M; pól roku
GPW 2008, wykup: 15 lat; kupon 2,75%, rok; wartość nominalna indeksowana
IZ - indeksowane stopą inflacji MTS-Poland, MTS-CeTO 2004, wykup: 12 lat; kupon 3,0%, rok; wartość nominalna indeksowana
24
9
3
4
8
0
5
0
1
1
5
6
6
9
3
4
8
7
0
2
5
7
2
3
7
8
9
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
9
0
0
0
0
0
9
0
0
0
0
9
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
9
0
0
0
0
0
9
0
0
0
0
0
0
1
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
1
2
2
2
2
2
1
2
2
2
2
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
V
V
I
I
I
I
I
V
X
I
V
X
X
I
X
I
I
I
I
I
V
I
V
I
I
I
I
X
I
I
X
V
V
X
X
X
V
V
Obligacje detaliczne - przegląd
Rodzaj obligacji Rok emisji, okres do wykupu, oprocentowanie, okres odsetkowy, cena emisyjna
luty 2009; 4 lata, kupon CPI+3,4% (6,5%), 3 razy CPI+2,5%; rok; zakup po CN
COI - indeksowane stopą inflacji styczeń 2009; 4 lata, kupon CPI+2,7% (6,0%), 3 razy CPI+2,5%; rok; zakup po CN
luty 2009; 2 lata; 5,5% kapitalizowane; zakup po CN
DOS - oprocentowanie stałe styczeń 2009, 2 lata; 5,25% kapitalizowane, zakup po CN
luty 2009, 10 lat, CPI+3,9% (7%), dalej 9 razy CPI+2,75%, kapitalizacja, zakup po CN,
wykup przed terminem
EDO - emerytalne, indeksowane stopą styczeń 2009, 10 lat, CPI+3,2% (6,5%), dalej 9 razy CPI+2,75%, kapitalizacja, zakup po
inflacji CN, wykup przed terminem
styczeń 2009, 3 lata; kupon: 0,93*WIBOR6M, pół roku; zakup po max 105 zł
TZ *- oprocentowanie zmienne
(WIBOR) paz
dz
. 2008, 3 lata; kupon: 0,93*WIBOR6M, pół roku; zakup po max 105 zł
SP* - oprocentowanie stałe listopad 2005; 5 lat; kupon 4,5%, rok; zakup po 98,9 zł
* notowane na GPW i MTS-CeTO
25
Przebieg przetargu sprzeda\
y
Komunikat o przetargu sprzeda\
y obligacji skarbowych OK0711 i PS0414 -
4 marca 2009 r.
2009.03.02 12:00
Ministerstwo Finansów informuje, i\
w dniu 04.03.2009 r. odbędzie się przetarg obligacji.
Szczegółowe informacje przedstawia poni\
sze zestawienie:
Data przetargu oraz godzina, o której upływa
04 mar 2009 - 11:00 04 mar 2009 - 11:00
termin składania ofert
Data oraz godzina rozliczenia przetargu 06 mar 2009 - 12:30 06 mar 2009 - 12:30
Kod ISIN obligacji PL0000105524 PL0000105433
Nazwa skrócona OK0711 PS0414
Termin wykupu obligacji 25 lip 2011 25 kwi 2014
Wartość nominalna jednej obligacji 1.000 PLN 1.000 PLN
1.500.000.000 PLN - 1.000.000.000 PLN -
Wartość nominalna oferowanych obligacji
2.300.000.000 PLN 1.500.000.000 PLN
Minimalna wartość nominalna oferty 1.000.000 PLN 1.000.000 PLN
Wartość narosłych odsetek na dzień
0,00 PLN 49,62 PLN
rozliczenia przetargu
Stopa procentowa w bie\
ącym okresie
0,00% 5,75%
odsetkowym
W aukcji mogą brać udział podmioty posiadające status Dealera Skarbowych Papierów
Wartościowych oraz BGK.
26
Komunikat o wynikach przetargu sprzeda\
y obligacji skarbowych OK0711&PS0414
2009.03.04 12:00
Przebieg przetargu sprzeda\
y
Ministerstwo Finansów ogłasza wyniki przetargu sprzeda\
y obligacji skarbowych.
Szczegółowe informacje przedstawia poni\
sze zestawienie:
Data przetargu 04 mar 2009
Data oraz godzina rozliczenia
06 mar 2009 - 12:30 06 mar 2009- 12:30
przetargu
Kod ISIN PL0000105524 PL0000105433
Nazwa skrócona OK0711 PS0414
Termin wykupu obligacji 25 lip 2011 25 kwi 2014
1.500.000.000 PLN - 1.000.000.000 PLN -
Poda\

2.300.000.000 PLN 1.500.000.000 PLN
Popyt 3.199.500.000 PLN 1.305.000.000 PLN
Sprzeda\
2.090.000.000 PLN 640.000.000 PLN
Minimalna przyjęta cena
873,50 PLN 985,70 PLN
czysta
Średnia wa\
ona cena czysta 874,04 PLN 986,63 PLN
Maksymalna cena czysta 876,02 PLN 987,70 PLN
Rentowność maksymalna 5,831% 6,074%
Rentowność średnia 5,804% 6,053%
Rentowność minimalna 5,704% 6,028%
Stopa redukcji ofert - -
27
Przetarg uzupełniający
Komunikat o przetargu uzupełniającym obligacji OK0711 - 4 marca 2009 r.
2009.03.04 13:00
Ministerstwo Finansów informuje, i\
w dniu 4 marca 2009 r. odbędzie się przetarg
uzupełniający obligacji skarbowych.
Szczegółowe informacje przedstawia poni\
sze zestawienie:
Data przetargu oraz godzina, o której upływa termin składania ofert 04 mar 2009 - 14:00
Data oraz godzina rozliczenia przetargu 06 mar 2009 - 12:30
Kod ISIN obligacji PL0000105524
Nazwa skrócona OK0711
Termin wykupu obligacji 25 lip 2011
Wartość nominalna oferowanych obligacji 460.000.000 PLN
Wartość nominalna jednej obligacji 1.000 PLN
Cena czysta jednej obligacji 874,04 PLN
Stopa procentowa w bie\
ącym okresie odsetkowym 0,00%
Do zakupu obligacji na przetargu uzupełniającym są uprawnieni wyłącznie uczestnicy
przetargu, którzy dokonali zakupu obligacji na przetargu sprzeda\
y w dniu 4 marca 2009 r.
28
Komunikat w sprawie przetargu zamiany obligacji skarbowych - 11 marca 2009 r.
2009.03.09 12:00
Ministerstwo Finansów informuje, i\
w dniu 11.03.2009 r. odbędzie się przetarg zamiany
obligacji skarbowych.
Szczegółowe informacje przedstawia poni\
sze zestawienie:
Przetarg zamiany
Data przetargu 11.03.2009
Data oraz godzina rozliczenia przetargu 13.03.2009 - do 12:30
OBLIGACJE SPRZEDAWANE OBLIGACJE ODKUPYWANE
Nazwa skrócona DS0509 OK0709
Kod ISIN - PL000010 1259 4709
24.05.2009 25.07.2009
Data wykupu
Narosłe odsetki 48,16 0,00
OK0711 5524 25.07.2011 0,00 + +
PS0414 5433 25.04.2014 50,73 + +
Wartość obligacji przewidywanych do sprzeda\
y
do -
(mln PLN)
ceny zostaną podane 10.03.2009
Cena czysta za wartość nominalną obligacji (PLN)
około godziny 15:00
Minimalna wartość oferty 1 mln PLN
"+" oznacza dopuszczalną kombinację "papier odkupywany / papier sprzedawany"
Do uczestnictwa w przetargu zamiany uprawnione są podmioty posiadające tytuł Dealera
Skarbowych Papierów Wartościowych.
Termin składania ofert przez uczestników przetargu upływa w dniu przetargu, tj.
11.03.2009r. o godzinie 11:00. Oferty mo\
na zgłaszać za pośrednictwem systemu ELBON .
Seria obligacji DS0509 OK0709
Cena czysta za wartość nominalną obligacji (PLN) 1.003,45 984,60
29
Obligacje Brady ego - geneza
Zadłu\
enie przede wszystkim:
Meksyku, Peru, Wenezueli, Brazylii..., a tak\
e
Polski w bankach komercyjnych, zrzeszonych w
klubie Londyńskim
Problem wywołany przede wszystkim tzw.
kryzysami paliwowymi lat 70. i 80.
W drugiej połowie lat 80. banki komercyjne
zwiększyły rezerwy na zaciągnięte kredyty, tzn.
dopuściły w praktyce, \
e część kredytów (i
odsetek) nie zostanie spłacona
30
Obligacje Brady ego - geneza
Marzec 1989 Nicholas Brady (Sekretarz Skarbu USA)
przedstawił propozycję rozwiązania problemu zadłu\
enia
krajów w bankach komercyjnych
Plan Brady ego:
redukcja długów
restrukturyzacja długów (opracowanie nowych
harmonogramów spłaty)
konwersja długu na obligacje
program zmian w gospodarce, nadzorowany przez MFW
i Bank Światowy (chodziło głównie o stabilizację
długookresowego wzrostu gospodarczego)
31
Cechy polskich obligacji typu
Brady ego
Denominacja: USD
Wartość nominalna: 1000 $
Emisja 27 paz
dziernika 1994
Imienne
Kupony półroczne
Emitent (Ministerstwo Finansów) ma prawo do
wcześniejszego wykupu obligacji  callable bonds
Notowania  giełdy: Luksemburg, Londyn, Nowy Jork
32
Emisje polskich obligacji
Brady ego
L.p. Nazwa Data wykupu Typ Wartość
L.p. Nazwa Data wykupu Typ Wartość
1 NMB 27 paz
dziernika 2009 FRN 137,56
1 NMB 27 paz
dziernika 2009 FRN 137,56
2 Discount 27 paz
dziernika 2024 FRN 2970,21
2 Discount 27 paz
dziernika 2024 FRN 2970,21
3 RSTA 27 paz
dziernika 2024 Step  up 899,84
3 RSTA 27 paz
dziernika 2024 Step  up 899,84
4 Par 27 paz
dziernika 2024 Step  up 929,94
4 Par 27 paz
dziernika 2024 Step  up 929,94
5 PDI 27 paz
dziernika 2014 Step  up 2651,24
5 PDI 27 paz
dziernika 2014 Step  up 2651,24
6 DCB 27 paz
dziernika 2019 Step  up 393,02
6 DCB 27 paz
dziernika 2019 Step  up 393,02
Razem: 7,98 mld USD
Step  Up  zmiany kuponu (nieindeksowane) dokonywane w określonych
momentach
Floating Rate Notes (FRN)  kupon (indeksowany za pomocą krótkoterminowych
stóp: LIBOR, WIBOR, itd.) zmienia się częściej ni\
raz do roku
33
Zadłu\
enie SP w formie obligacji
Brady ego
Wielkość zadłu\
enie w obligacjach Brady'ego oraz jego
udział w zadłu\
eniu zagranicznym
7 100%
90%
6
80%
5
70%
60%
4
50%
3
40%
30%
2
20%
1
10%
0 0%
zadłu\
enie (w USD) udział w długu zagranicznym
34
mld USD
XI 1999
XI 2000
XI 2001
XI 2002
XI 2003
XI 2004
XI 2005
XI 2006
XI 2007
XI 2008
XII 1997