10 Rachunkowość dla każdego www.gazetapodatkowa.pl
Ewidencja i rozliczanie kosztów
produkcji przemysłowej
Koszt wytworzenia produktu obejmuje koszty pozostające w bezpośrednim związku b) odchylenia debetowe
z danym produktem oraz uzasadnioną część kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem - Wn konto 62  Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów ,
tego produktu. Mówi o tym art. 28 ust. 3 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości - Ma konto 58  Rozliczenie kosztów działalności .
(Dz. U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 ze zm.). Na koniec każdego miesiąca odchylenia zaksięgowane na koncie 62 rozlicza się na odchyle-
Koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem obejmują: nia przypadające na rozchód wyrobów gotowych oraz na zapas. Rozliczenia odchyleń dokonuje
- wartość zużytych materiałów bezpośrednich, za pomocą wskaz
nika odchyleń przeciętnych (Wop), który oblicza się według wzoru:
- koszty pozyskania i przetworzenia związane bezpośrednio z produkcją,
Wop = (O × 100) : (S + Rw + Zk)
- inne koszty poniesione w zwiÄ…zku z doprowadzeniem produktu do postaci i miejsca
gdzie poszczególne symbole oznaczają:
w jakich znajduje siÄ™ w dniu wyceny.
O  odchylenia od cen ewidencyjnych wyrobów gotowych do rozliczenia w danym miesiącu
Do uzasadnionej, odpowiedniej do okresu wytwarzania produktu, części kosztów
(stan początkowy + zwiększenia w trakcie miesiąca),
pośrednich zalicza się:
S  rozchód produktów gotowych z tytułu sprzedaży w cenach ewidencyjnych,
- zmienne pośrednie koszty produkcji,
Rw  rozchód wyrobów gotowych w cenach ewidencyjnych do własnych sklepów,
- tę część kosztów stałych pośrednich kosztów produkcji, które odpowiadają poziomowi
Zk  zapas wyrobów gotowych na koniec miesiąca w cenach ewidencyjnych.
tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych.
Odchylenia od cen ewidencyjnych przypadajÄ…ce na sprzedane wyroby gotowe (Os) oblicza
Przy czym za normalny poziom wykorzystania zdolności produkcyjnych uznaje się prze-
się według wzoru:
ciętną, zgodną z oczekiwaniami w typowych warunkach, wielkość produkcji za daną liczbę
OS = (S × Wop)
okresów lub sezonów, przy uwzględnieniu planowych remontów.
Nie należy zaliczać do kosztów wytworzenia:
W analogiczny sposób można obliczyć odchylenia przypadające na rozchód wyrobów
- kosztów będących konsekwencją niewykorzystanych zdolności produkcyjnych i strat
gotowych w cenach ewidencyjnych wydanych do własnych sklepów.
produkcyjnych,
Natomiast odchylenia od cen ewidencyjnych wyrobów gotowych przypadające na roz-
- kosztów ogólnego zarządu, które nie są związane z doprowadzeniem produktu do postaci
chód z innych tytułów niż sprzedaż i dostawy do własnych sklepów należy wyksięgowywać
i miejsca, w jakich się znajduje na dzień wyceny,
bieżąco, bezpośrednio po każdym wydaniu wyrobów z magazynu.
- kosztów magazynowania wyrobów i półproduktów, chyba że poniesienie tych kosztów
Obliczone odchylenia od cen ewidencyjnych wyrobów gotowych (kredytowe lub debeto-
jest niezbędne w procesie produkcji,
we) przypadające na sprzedane wyroby wyksięgowuje się z konta 62, zapisem:
- kosztów sprzedaży produktów.
- Wn/Ma konto 70 1  Koszt sprzedanych produktów ,
Te koszty wpływają na wynik finansowy okresu sprawozdawczego, w którym zostały
- Ma/Wn konto 62  Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów .
poniesione.
Odchylenia przypadające na zapas wyrobów gotowych (OZk) oblicza się według wzo-
ru:
Ewidencja kosztów działalności produkcyjnej
OZk = (Zk × Wop)
W przedsiębiorstwach produkcyjnych wskazane jest prowadzić pełną ewidencję kosztów,
Warto następnie dokonać sprawdzenia prawidłowości obliczeń za pomocą formuły:
tj. ewidencję kosztów rodzajowych  na kontach zespołu 4, oraz według miejsc powstawania
OS + OZk + Rw = O
 na kontach zespołu 5.
Do ewidencji kosztów produkcji służy konto syntetyczne 50  Koszty produkcji podsta- Ewidencję i rozliczanie kosztów działalności produkcyjnej za pomocą konta 58 ilustruje
wowej . Ewidencję szczegółową do tego konta można prowadzić według poszczególnych poniższy przykład.
zakładów wytwarzających produkty, a także według poszczególnych produktów.
Przykład
Po stronie Wn konta 50 ujmuje się wszystkie koszty związane z wytwarzaniem produktów
Założenia
przypadające na bieżący okres sprawozdawczy.
Przedsiębiorstwo Produkcyjne  Alfa sp. z o.o. prowadzi ewidencję kosztów na kontach
Po stronie Ma konta 50 księguje się przede wszystkim: koszt wytworzenia wyrobów
zespołu 4 i 5.
gotowych, wartość świadczeń działalności produkcyjnej na rzecz innych rodzajów działal-
1. W sierpniu przyjęto do magazynu z produkcji 2.500 szt. wyrobów
ności (wydziałów), na rzecz budowy środków trwałych itp.
gotowych, których wyceny dokonano według ceny ewidencyjnej ustalonej
Ewidencja podstawowych operacji gospodarczych w przedsiębiorstwie produkcyjnym
na poziomie cen sprzedaży netto, tj. 200 zł za 1 szt.; wartość wyrobów
może przebiegać zapisami:
gotowych wyniosÅ‚a: 500.000 zÅ‚ (2.500 szt. × 200 zÅ‚),
1. Koszty proste zaksięgowane na kontach zespołu 4  na podstawie dowodów z
ródłowych:
2. W tym samym miesiącu sprzedano 1.925 szt. wyrobów, których wartość
- Wn konto 40  Koszty według rodzajów ,
wedÅ‚ug cen ewidencyjnych wyniosÅ‚a: 385.000 zÅ‚ (1.925 szt. × 200 zÅ‚),
- Ma konta zespołu 1, 2, 3.
3. Rzeczywisty koszt wytworzenia wyrobów (konto 50) wyniósł w sierpniu: 450.000 zł,
2. Rozliczenie kosztów według miejsc powstawania  równolegle do poz. 1:
4. Zapas wyrobów gotowych na dzień 31 sierpnia wyniósł: 115.000 zł
- Wn konto 50  Koszty produkcji podstawowej ,
2.500 szt.  1925 szt. = 575 szt.
- Wn konto 52  Koszty sprzedaży ,
575 szt. × 200 zÅ‚ = 115.000 zÅ‚
- Wn konto 55  Koszty zarzÄ…du ,
5. Na dzień 1 sierpnia stan początkowy wyrobów gotowych oraz odchyleń
- Ma konto 49  Rozliczenie kosztów .
od cen ewidencyjnych wyrobów wynosił 0 zł.
3. Koszty rozliczane w czasie w części przypadającej na bieżący okres sprawozdawczy:
Dekretacja
- Wn konto 50  Koszty produkcji podstawowej ,
1. Przyjęcie wyrobów gotowych z produkcji do magazynu: 500.000 zł
- Ma konto 64  Rozliczenia międzyokresowe kosztów .
- Wn konto 60  Produkty gotowe ,
4. Przeksięgowanie kosztu wytworzenia wyrobów gotowych  na koniec każdego miesiąca:
- Ma konto 58  Rozliczenie kosztów działalności .
a) nieobjętych ewidencją podczas składowania
2. Rozchód sprzedanych wyrobów w cenach ewidencyjnych 385.000 zł
- Wn konto 70 1  Koszt sprzedanych produktów ,
- Wn konto 70 1  Koszt sprzedanych produktów ,
- Ma konto 50  Koszty produkcji podstawowej ,
- Ma konto 60  Produkty gotowe .
b) objętych ewidencją podczas składowania  gdy wycena wyrobów gotowych następuje
3. Rzeczywisty koszt wytworzenia wyrobów gotowych 450.000 zł
według kosztu wytworzenia
- Wn konto 58  Rozliczenie kosztów działalności ,
- Wn konto 60  Produkty gotowe ,
- Ma konto 50  Koszty produkcji podstawowej .
- Ma konto 50  Koszty produkcji podstawowej .
4. Odchylenia kredytowe od cen ewidencyjnych wyrobów przyjętych
Rozliczenie kosztów produkcji za pośrednictwem
do magazynu (500.000 zł  450.000 zł) = 50.000 zł
konta 58  Rozliczenie kosztów działalności
- Wn konto 58  Rozliczenie kosztów działalności ,
Ewidencję zapasów wyrobów gotowych przedsiębiorstwo produkcyjne można prowadzić - Ma konto 62  Odchylenia od cen ewidencyjnych wyrobów gotowych .
5. Rozliczenie odchyleń od cen ewidencyjnych przypadających na sprzedane wyroby:
według jednej z metod określonych w art. 17 ust. 2 pkt 1, 2 i 4 ustawy o rachunkowości
a) obliczenie wskaz
nika odchyleń przeciętnych
 wyboru tego dokonuje kierownik jednostki zamieszczajÄ…c stosowny zapis w dokumentacji
Wop = (50.000 zÅ‚ × 100) : (385.000 zÅ‚ + 115.000 zÅ‚) = 10%
opisującej przyjęte zasady (politykę) rachunkowości.
b) odchylenia przypadajÄ…ce na wyroby sprzedane
Przedsiębiorstwo produkcyjne może także prowadzić ewidencję magazynową, dokonując
(385.000 zł x 10%) = 38.500 zł
wyceny wyrobów gotowych w cenach ewidencyjnych różniących się od kosztu wytworzenia
- Wn konto 62  Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów gotowych ,
(np. według cen sprzedaży netto)  możliwość taka wynika z art. 34 ust. 2 ustawy o rachun-
- Ma konto 70 1  Koszt sprzedanych produktów ,
kowości. W takim przypadku rozliczenia kosztów produkcji dokonuje się za pośrednictwem
c) odchylenia przypadające na wyroby niesprzedane (tj. na zapas wyrobów)
konta 58  Rozliczenie produkcji .
Wówczas bieżąco, po stronie Ma konta 58, ujmuje siÄ™ wartość wyrobów gotowych przy- 115.000 zÅ‚ × 10% = 11.500 zÅ‚.
jętych do magazynu z własnej produkcji wycenionych według cen przyjętych do ewidencji
Nie księguje się odchyleń przypadających na niesprzedane wyroby. Kwota obliczonych
zapasów, zapisem:
odchyleń przypadających na zapas wyrobów gotowych (11.500 zł) jest zgodna z saldem Ma
- Wn konto 60  Produkty gotowe ,
konta 62  potwierdza to prawidłowość dokonanych obliczeń.
- Ma konto 58  Rozliczenie kosztów działalności .
W takim przypadku rozchód wyrobów gotowych wycenia się po tych samych cenach, po Księgowania
których wyceniono ich przyjęcie do magazynu.
Konto 50  Koszty produkcji Konto 58  Rozliczenie
Po zakończeniu każdego miesiąca po stronie Wn konto 58 ujmuje się rzeczywisty koszt
podstawowej kosztów działalności Konto 60  Produkty gotowe
wytworzenia wyrobów, zapisem:
S.p.) 450.000 450.000 (3 3) 450.000 500.000 (1 1) 500.000 385.000 (2
- Wn konto 58  Rozliczenie kosztów działalności ,
4) 50.000 S.k.) 115.000
- Ma konto 50  Koszty produkcji podstawowej .
500.000 500.000
Następnie na koncie 58 dokonuje się porównania rzeczywistego kosztu wytworzenia wypro-
dukowanych produktów z wartością tych produktów w cenach ewidencyjnych. Powstałą różnicę
Konto 62  Odchylenia od cen Konto 70 1  Koszt sprzedanych
na koncie 58 traktuje się jako odchylenia od cen ewidencyjnych produktów (kredytowe lub
ewidencyjnych produktów produktów
debetowe) i ujmuje na koncie 62  Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów , zapisem:
5b) 38.500 50.000 (4 2) 385.000 38.500 (5b
a) odchylenia kredytowe
- Wn konto 58  Rozliczenie kosztów działalności , 11.500 (S.k. S.k.) 346.500
- Ma konto 62  Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów ,
Ewa Gruchot
Gazeta Podatkowa nr 76 " 20.09.2007 r.