Uczelnia Warszawska im. Marii Skłodowskiej-Curie
Finanse przedsiębiorstwa
Analiza kosztów, nakładów państwa na
bezrobocie
Prof. dr hab. Janusz Soboń
Opracowane przez studentki Grupy 5RIF 3
Agnieszka Gasik 25536
Edyta Gizińska 25542
Zofia Kuć 25424
Mariola Sobiecka 25603
Janina Wójcik 25501
Warszawa 2009
Spis treści:
Wstęp & & & & & & & & & & & & ......................................... str. 3
I. Rodzaje, przyczyny i skutki bezrobocia & & & & & & & & .. str. 5
II. Społeczno  ekonomiczne skutki bezrobocia & & & & & & str. 7
III. Bezrobocie a globalizacja & & & & & & & & & & & & & & . str. 8
IV. Sytuacja na rynku pracy & & & & & & & & & & & & & & & str. 10
V. Program operacyjny KAPITAA
LUDZKI & & & & & & & & . str. 15
VI. OUTPLACEMENT & & & & & & & & & & & & & & & & & .. str. 16
VII. Analiza wydatków przypadająca na jednego bezrobotnego . str. 20
VIII. Prognozowane przychody do bud\
etu państwa w sytuacji
str. 22
podjęcia pracy przez osoby bezrobotne & & & & & & & .
IX. Podsumowanie & & & & & & & & & & & & & & & & & & & str. 23
X. Bibliografia & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & str. 25
2
Wstęp
Bezrobocie jest to zjawisko ekonomiczne, stanowiące widoczny dowód
niepełnego wykorzystania potencjału produkcyjnego społeczeństwa. To
równie\
zjawisko gospodarcze polegające na tym, \
e pewna część ludzi
zdolnych do pracy i poszukujących jej nie znajduje zatrudnienia. Jego
miarą jest stopa bezrobocia, będąca relacją liczby zarejestrowanych
bezrobotnych do zasobu siły roboczej lub do liczby ludności w wieku
produkcyjnym. Koszty zatrudnienia ponoszone przez pracodawcę są
zdecydowanie wy\
sze od zarobków, jakie otrzymuje pracownik. Oprócz
wysokości wynagrodzenia przedsiębiorcy muszą uwzględniać tak\
e tzw.
pozapłacowe koszty pracy. Koszty pracy są postrzegane i określane
jako koszty ponoszone przez pracodawcę na rzecz pozyskania,
wykorzystania, utrzymania i doskonalenia zasobów pracy. Wśród
całkowitych wydatków, jakie ponosi pracodawca zatrudniający
pracownika na podstawie umowy o pracę, jedynie 60 proc. stanowi
wynagrodzenie netto. Pozostała część to pozapłacowe koszty pracy -
czyli podatki, składki odprowadzane na ubezpieczenia społeczne i do
bud\
etu państwa. W skład ich wchodzą tak\
e wydatki ponoszone na
kształcenie, przekwalifikowanie i bezpieczeństwo kadr. Pomimo, \
e
płaca jest najwa\
niejszym elementem kosztów pracy, to jednak
pozapłacowe obcią\
enia na pracę mają bardzo du\
y wpływ na ich
wysokość i strukturę. Pośrednio oddziałują tak\
e na funkcjonowanie
rynku pracy. Wysokie opodatkowanie pracy, określane mianem "klina
podatkowego", w opinii wielu ekonomistów i samych pracodawców mo\
e
zaburzać równowagę między popytem na pracę a poda\
ą pracy.
Obcią\
enia z tytułu zatrudnienia są równie\
jednym z głównych
czynników kształtujących szarą strefę. Badania przeprowadzone wśród
3
pracodawców i pracowników potwierdzają fakt, \
e głównym powodem
nielegalnego zatrudnienia jest chęć uniknięcia kosztów związanych ze
zbyt wysokimi podatkami i ubezpieczeniami społecznymi. Najwięcej
wątpliwości budzi się w kwestii wydatków na Fundusz Pracy. Są one
ni\
sze ni\
w 2008 r. i wynoszą 8 mld 806 mln zł. Zasadnicza część - 23,3
proc., jest przeznaczona na wypłatę zasiłków dla bezrobotnych.
Według szacunków w 2009 r. będzie wypłaconych ok. 240 tys. zasiłków
w przeciętnej wysokości ok. 560 zł (ze składkami na ubezpieczenie
społeczne kwota ta ma wynieść ok. 710 zł). Pozycje, które budzą
największe wątpliwości to wydatki na zasiłki przedemerytalne oraz
finansowanie sta\
ów lekarskich i pielęgniarskich.
4
I.RODZAJE, PRZYCZYNY I SKUTKI BEZROBOCIA
Mo\
emy zaobserwować następujące rodzaje bezrobocia:
W zale\
ności od warunków, w jakich osoby zdolne do pracy i poszukujące ją byłyby
gotowe ją podjąć :
" bezrobocie dobrowolne, gdzie preferencje siły roboczej nie pokrywają się z
rachunkiem opłacalności pracodawców
" bezrobocie przymusowe, czyli niezale\
ne od zachowania bezrobotnych
W zale\
ności od przyczyn występowania :
" bezrobocie strukturalne wynika z nieaktywności struktury poda\
y siły roboczej
i popytu na nią na rynku pracy. Wynikać mo\
e równie\
z szybkich zmian
strukturalnych zachodzących w gospodarce, za którymi nie nadą\
a
szkolnictwo zawodowe i ogólne. Bezrobocie strukturalne występuje tak\
e, gdy
zasoby kapitałowe są nie wystarczalne dla zatrudnienia zasobów pracy
" bezrobocie technologiczne wynika z postępu technicznego, automatyzacji i
mechanizacji procesów wytwórczych, które mają charakter praco-oszczędny.
Pojawia się, gdy tempo wzrostu gospodarczego jest niskie, a inwestycje mają
charakter modernizacyjny, prowadząc do wzrostu i unowocześnienia produkcji
przy spadku zatrudnienia
" bezrobocie koniunkturalne wywoływane jest spadkiem popytu
konsumpcyjnego i inwestycyjnego, który powoduje zbyt małe wykorzystanie
zdolności produkcyjnych przedsiębiorstw. Poziom popytu jest poddany stałym
wahaniom cyklu koniunkturalnego, jakim podlega gospodarka. W fazach
wysokiej koniunktury popyt rozszerza się i bezrobocie spada nawet do
poziomu bezrobocia naturalnego
" bezrobocie frykcyjne jest rezultatem ruchu zatrudnionych na rynku pracy;
dotyczy ludzi zmieniających zawód, pracę, przenoszących się do innej
miejscowości
" bezrobocie sezonowe jest efektem wahań aktywności gospodarczej w ró\
nych
porach roku, spowodowanych zmianą warunków klimatycznych
5
W zale\
ności od formy występowania:
" bezrobocie krótkookresowe - do 3 miesięcy bez zatrudnienia
" bezrobocie średniookresowe - od 3 do 12 miesięcy bez zatrudnienia
" bezrobocie długookresowe - dotyczy osób pozostających bez pracy od 6 do
12 miesięcy. Mo\
e przekształcić się w bezrobocie długotrwałe, poniewa\

dłu\
sze pozostawanie bez pracy powoduje zmniejszenie szans na ponowne
zatrudnienie
" bezrobocie ukryte to pewna - nieokreślona - liczba osób, które w myśl ustawy
nie mogą zarejestrować się jako bezrobotne, albo wykonywana przez nich
praca nie jest niezbędna z punktu widzenia zatrudniającego. Występuje
głównie na wsi (nadmiar rąk do pracy, dawniej - przerost administracji)
" bezrobocie rejestrowane to liczba osób bezrobotnych, czyli posiadających
określone w ustawie cechy i zarejestrowanych w urzędach pracy
Wśród przyczyn bezrobocia wyró\
niamy:
" likwidację niektórych gałęzi przemysłu np. górnictwa
" zmniejszenie popytu na konkretne dobra czy usługi
" ograniczanie produkcji
" brak informacji o miejscach pracy
" brak mobilności
" przeniesienie zakładu do innego rejonu
" niedostosowanie do potrzeb rynku wykształcenia pracowników
" zmiany w technologii
" wysokie obcią\
enia fiskalne
Skutkami bezrobocia są:
" niewykorzystany, nieproduktywny potencjał ludzki
" znaczne koszty materialne związane z utrzymaniem bezrobotnych oraz słu\
b
zajmujących się ich problemami i obsługą
6
" spadek dochodów rodzin, rozszerzenie się społecznych kręgów ubóstwa
" degradacja psychiczna i moralna osób pozostających bez pracy (poczucie
beznadziejności, pesymizm, uczucie społecznej bezu\
yteczności)
" zjawiska patologii społecznej - alkoholizm, narkomania, przestępczość itd.
" utrata kwalifikacji
II. SPOA
ECZNO -EKONOMICZNE SKUTKI BEZROBOCIA
Bezrobocie nie jest zjawiskiem negatywnym wyłącznie dla osób nim dotkniętych; w
skali masowej (a taka występuje w Polsce), jest ogromnym cię\
arem dla całej
gospodarki kraju:
" w skali makroekonomicznej pociąga za sobą drena\
finansów publicznych na
zasiłki i inne świadczenia socjalne oraz na programy przeciwdziałania
bezrobociu
" powoduje zmniejszenie dochodów bud\
etowych państwa, poniewa\

bezrobotni nie płacą podatków dochodowych, nie płacą składek na
ubezpieczenia społeczne, nie kupują towarów (ukryty podatek pośredni)
" praca jest wa\
nym czynnikiem produkcji. Masowe bezrobocie oznacza
niepełne wykorzystanie tego czynnika
" niemo\
ność znalezienia pracy skłania młodych, wykształconych ludzi do
emigracji zarobkowej
Z powy\
szych przykładów wynika, \
e ogólnoekonomiczne i ogólnospołeczne
skutki bezrobocia dotyczą nie tylko samych bezrobotnych. W dłu\
szym okresie czasu
odbijają się one na funkcjonowaniu całego społeczeństwa i na ekonomicznych
kosztach jego utrzymania.
Jednym z największych wyzwań stojących przed polityką rynku pracy w
Polsce jest aktywizacja zawodowa osób długotrwale bezrobotnych. Potrzebują oni
starannych przygotowań do podjęcia pracy, a zwłaszcza pomocy w uzupełnieniu
bądz
zdobywaniu nowych kwalifikacji zawodowych. Aktywizacja zawodowa
7
długotrwale bezrobotnych wymaga szczególnego wysiłku ze strony urzędów pracy.
Mamy bowiem do czynienia ze strukturalnymi przyczynami występowania bezrobocia
długoterminowego. Między innymi jest ono skutkiem niskich kwalifikacji zawodowych,
niedostosowanych do aktualnych potrzeb gospodarki ludzi nim dotkniętych, co jest
barierą trudną do pokonania. Z drugiej strony jednak aktywizacja nie mo\
e
ograniczać się wyłącznie do bezrobotnych tego rodzaju. Skuteczność instrumentów
aktywnej polityki rynku pracy ma du\
e znaczenie równie\
dla najmłodszych
bezrobotnych.
Efektywność programów aktywizacji zawodowej bezrobotnych zale\
y w głównej
mierze od ścisłego i systematycznego kontaktu między wszystkimi, którzy uczestniczą
w tym procesie. Kluczowa zatem jest tu rola swoistego lokalnego partnerstwa
pracowników urzędów pracy, instytucji szkolących i pracodawców.
III.BEZROBOCIE A GLOBALIZACJA
Współczesna gospodarka promuje ludzi wykształconych, przedsiębiorczych,
kreatywnych, elastycznie reagujących na zmiany rynku pracy. Takie nastawienie do
pracy zawodowej promuje równie\
zagraniczny kapitał produkcyjny, który uwa\
any
jest współcześnie za jeden z czynników , który sprzyja zmniejszeniu bezrobocia.
Współczesne korporacje charakteryzuje du\
a mobilność. Wybierają sobie one takie
miejsca na świecie, w których mogą osiągnąć du\
e zyski  niskie podatki, płace i
świadczenia socjalne, liberalne przepisy prawa pracy, chłonne rynki zbytu. Państwa
prześcigają się w udogodnieniach dla korporacji, chcąc przyciągnąć jak najwięcej
kapitału na swoje terytorium.
Konsekwencją takiej polityki wobec problemu bezrobocia jest o\
ywienie gospodarki i
wzrost liczby małych, często krótkotrwałych, tzw. lekkich firm, które mają mało
stałych pracowników (w Polsce spośród 100 małych firm tylko 20% istnieje dłu\
ej ni\

5 lat). Wymusza ona częste zmiany pracy, a nawet zawodów, oraz związaną z tym
mobilność i elastyczność zawodową. Pojawiło się nawet nowe określenie jumpers
(skoczkowie) w odniesieniu do ludzi, którzy częściej ni\
co 2 lata zmieniają pracę.
8
Rośnie liczba ludzi zatrudnionych w niepełnym wymiarze godzin, na czasowych
kontraktach oraz liczba tzw. pracowników portfelowych, którzy pracują na własny
rachunek lub wynajmują się do wykonania jakiegoś zadania.
Przedsiębiorstwa stają się organizacjami bez granic i stabilnej struktury
organizacyjnej. Praca niewykwalifikowana tanieje i jest coraz mniej potrzebna.
Pracownicy niewykwalifikowani są wypychani ze swoich stanowisk przez ludzi nawet
z wy\
szym wykształceniem, ze względu na rosnące mo\
liwości wyboru ze strony
pracodawców.
Dla ludzi bez kwalifikacji proponuje się szkolenia w celu podjęcia przez nich prostych
prac w sektorze produkcyjno  usługowym lub prac społecznie u\
ytecznych.
W okresie styczeń  lipiec 2009 r.:
" Szkolenia rozpoczęło 9.560 bezrobotnych, o 952 osoby, tj. o 11,1% więcej ni\
w
analogicznym okresie poprzedniego roku,
" Szkolenia zakończyło 8.126 osób (w tym 414 bezrobotnych, którzy szkolenie
rozpoczęli w 2008 roku), o 574 osoby, tj. o 7,6% więcej ni\
w analogicznym
okresie 2008 roku,
" W okresie 3-ch miesięcy od zakończenia szkolenia pracę podjęło 2.271 osób (w
tym 362 osoby, które szkolenie zakończyły w 2008 roku), o 357 osób, tj. o 13,6%
mniej ni\
w analogicznym okresie roku poprzedniego,
" Szacunkowa efektywność programu (ujmowana procentowym udziałem liczby
bezrobotnych podejmujących zatrudnienie w okresie 3-ch miesięcy od ukończenia
szkolenia do liczby osób kończących szkolenie) - wynosi 27,9%, ( w
analogicznym okresie poprzedniego roku  34,8%).
Na skutek liberalizacji polityki handlowej i coraz większej mobilności kapitału
bezrobocie stało się problemem globalnym. Gospodarki poszczególnych państw są
coraz bardziej współzale\
ne i wra\
liwe na wydarzenia zewnętrzne. Kryzysy
gospodarcze związane ze wzrostem bezrobocia z łatwością przenoszą się z kraju do
kraju. Państwa słabiej rozwinięte, traktowane często przez bogatszych partnerów
jako rynki zbytu, importując towary, importują jednocześnie bezrobocie. Z drugiej
9
strony zró\
nicowanie kosztów pracy na świecie powoduje wzrost bezrobocia w
krajach wysoko rozwiniętych, bowiem korporacje przenoszą najbardziej
pracochłonną produkcję do państw słabiej rozwiniętych, nie zwa\
ając na protesty
pracowników i związków zawodowych.
Tak więc chocia\
na skutek liberalizacji gospodarczej, deregulacji prawa pracy
i ograniczeń w polityce socjalnej w wielu krajach uporano się w du\
ym stopniu z
bezrobociem, jednak w to miejsce pojawiły się nowe problemy: rosnące
zró\
nicowanie płac, niepewność pracy, brak poczucia bezpieczeństwa i stabilizacji
\
yciowej, obni\
enie płacy realnej, dezintegracja społeczna, podporządkowanie
gospodarki zewnętrznym uwarunkowaniom, które w niedalekiej przyszłości mogą
stać się nowym wyzwaniem dla państwa.
IV.SYTUACJA NA RYNKU PRACY
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, powołując się na dane z urzędów pracy
oszacowało, \
e stopa bezrobocia wzrosła na koniec września 2009 roku o 0,2 punktu
i ukształtowała się na poziomie 10,9 procent .
z
ródło : GUS ; kształtowanie się stopy bezrobocia - prognoza resortu pracy
Według projektu bud\
etu na 2010 rok, stopa bezrobocia wyniesie na koniec tego
roku 12,5%, a na koniec przyszłego roku wzrośnie do 12,8%.
10
 Miesięczne wartości stopy bezrobocia rejestrowanego
w poszczególnych województwach w 2009 roku (w %)
Miesiąc
Wg województw
I II III IV V VI VII VIII
Polska 10,5 10,9 11,2 11,0 10,8 10,7 10,8 10,8
dolnośląskie 11,3 12,0 12,3 12,1 11,9 11,6 11,7 11,7
kujawsko-pomorskie 14,5 15,0 15,2 14,9 14,6 14,4 14,5 14,5
lubelskie 12,2 12,6 12,8 12,4 11,9 11,6 11,7 11,7
lubuskie 14,1 14,7 15,0 14,7 14,4 14,4 14,5 14,6
łódzkie 10,0 10,6 10,9 10,7 10,6 10,4 10,6 10,6
małopolskie 8,3 8,8 9,1 9,0 8,8 8,7 8,8 8,9
mazowieckie 7,8 8,2 8,3 8,2 8,2 8,2 8,3 8,4
opolskie 11,1 11,7 11,9 11,6 11,5 11,2 11,2 11,4
podkarpackie 14,1 14,5 14,7 14,4 14,2 14,1 14,4 14,5
podlaskie 10,9 11,3 11,4 11,2 11,1 11,0 11,2 11,4
pomorskie 9,4 10,1 10,5 10,3 10,2 10,1 10,1 10,2
śląskie 7,7 8,2 8,5 8,5 8,4 8,3 8,4 8,4
świętokrzyskie 14,8 15,1 15,0 14,4 14,1 14,0 14,1 14,1
warmińsko-mazurskie 18,1 18,9 19,1 18,6 18,1 17,8 18,0 18,1
wielkopolskie 7,2 7,7 8,1 8,1 7,9 7,8 7,9 8,0
zachodniopomorskie 14,8 15,3 15,5 15,0 14,5 14,2 14,2 14,2
Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w kolejnych miesiącach 2009 roku w tys.
Styczeń Luty Marzec Kwiecień Maj Czerwiec Lipiec Sierpień Wrzesień
1634,4 1718,8 1758,8 1719,9 1683,4 1658,7 1676,1 1689,0 1714,0
Liczba bezrobotnych w końcu września 2009 roku wyniosła 1,714 miliona osób (na
podstawie meldunków nadesłanych przez wojewódzkie urzędy pracy) i w porównaniu
do końca sierpnia 2009 roku wzrosła o 25,1 tys. osób (1,5%).
Dla porównania w analogicznym okresie ubiegłego roku (wrzesień - sierpień)
odnotowano spadek liczby bezrobotnych o 27,8 tys. osób (o 2,0%), .We wrześniu
zaobserwowano kolejny raz wzrost bezrobocia, pracy poszukiwało prawie 70 tys.
11
nowych bezrobotnych więcej ni\
w sierpniu. Według danych GUS, bezrobocie na
koniec września tego roku wzrosło do 10,9 proc. z 10,8 proc. w sierpniu. Liczba
bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy wyniosła w końcu września 1 mln
715,9 tys. osób i była wy\
sza ni\
przed miesiącem o 26,9 tys. Do urzędów pracy
zgłosiło się we wrześniu 298,9 tys. osób poszukujących zatrudnienia, tj. o 69,8 tys.
więcej ni\
w sierpniu. Wprawdzie urzędy pracy starają się szukać pracy dla osób,
które figurują w ich rejestrach jako bezrobotne, ale nie uzyskują wystarczającej liczby
ofert pracy. Dotyczy to szczególnie regionów północno-wschodniej Polski, terenów, w
których masowo zwalniani są pracownicy du\
ych zakładów. Pomocne w
ograniczaniu wzrostu bezrobocia byłoby ułatwienie przedsiębiorcom wykorzystania
środków z Funduszu Pracy, na co zezwalają rozwiązania przewidziane w tzw.
pakiecie antykryzysowym. "Pieniądze z Funduszu idą jednak na inne cele, np. na
pomoc bezrobotnym w spłacie kredytów mieszkaniowych, i to bez brania pod uwagę
wysokości dochodów takich kredytobiorców. Przedsiębiorcy powinni te\
otrzymywać
pomoc finansową państwa ju\
wtedy, gdy ich obroty spadają o kilkanaście procent, a
nie a\
o 25 proc., czego wymaga pakiet antykryzysowy.
Jak podaje GUS na koniec września 2009 r. 551 zakładów pracy zadeklarowało
zwolnienie w najbli\
szym czasie 40,7 tys. pracowników, w tym z sektora
publicznego 14,8 tys. osób. Przed rokiem było to odpowiednio 236 zakładów, 15,6
tys. pracowników, w tym z sektora publicznego 1,4 tys. osób. We wrześniu 2009 r.
pracodawcy zgłosili do urzędów pracy 87,9 tys. ofert pracy (przed miesiącem 78,9
tys., przed rokiem 105,3 tys.). W okresie styczeń-wrzesień 2009 wydajność pracy
w przemyśle była o 0,8 proc. ni\
sza ni\
w analogicznym okresie 2008 roku przy
mniejszym o 5,2 proc. zatrudnieniu i wzroście przeciętnego miesięcznego
wynagrodzenia brutto o 4,7 proc. w ujęciu rocznym.
W końcu czerwca 2009 r. bez pracy dłu\
ej ni\
1 rok pozostawało 454,0 tys.
osób bezrobotnych. W stosunku do ogólnej liczby bezrobotnych, stanowili oni
przeciętnie w kraju 27,4%. Najwy\
szy udział tej grupy bezrobotnych zanotowano w
woj. świętokrzyskim (36,3%), a najni\
szy  w woj. wielkopolskim (19,6%).
W porównaniu do czerwca 2008 r. liczba osób bezrobotnych pozostających bez
pracy dłu\
ej ni\
1 rok zmniejszyła się we wszystkich województwach. Największy
12
spadek zanotowano w woj. pomorskim i śląskim (po 38,7%), a najmniejszy w woj.
podkarpackim (o 19,7%)  przy średniej dla kraju  27,2%.
Prawa do zasiłku nie posiadało 1287,7 tys. osób, tj. 77,6% ogółu
zarejestrowanych bezrobotnych (w czerwcu 2008 r. odpowiednio 1234,1 tys., tj.
84,8%). Największy udział zarejestrowanych bezrobotnych bez prawa do zasiłku
odnotowano w woj. lubelskim (86,7%), natomiast najmniejszy w woj. lubuskim
(71,4%). W porównaniu do analogicznego okresu ub. roku. wzrost liczby tej grupy
bezrobotnych wystąpił w 13 województwach, w tym największy w woj. podlaskim (o
15,7%), a relatywnie najmniejszy  w woj. łódzkim (o 0,4%), wobec wzrostu średnio
w kraju na poziomie 4,3%. W woj. świętokrzyskim, mazowieckim i
zachodniopomorskim wystąpił spadek  odpowiednio o 3,0%, 1,7% i 0,2%.
W końcu czerwca 2009 r. zarejestrowanych było 349,7 tys. osób bezrobotnych
dotychczas niepracujących, tj. o 4,2% więcej ni\
przed rokiem. Wzrost tej grupy
bezrobotnych wystąpił w 13 województwach, w tym największy w woj. podlaskim (o
15,8%),30 a najmniejszy w woj. mazowieckim (o 0,1%). W woj. łódzkim,
świętokrzyskim i lubelskim odnotowano spadek bezrobotnych odpowiednio o 4,0%,
2,4% i 0,6%. Wśród bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy w czerwcu
2009 r. dotychczas niepracujący stanowili 21,1%. Największy udział tej grupy
bezrobotnych zanotowano w woj. lubelskim (32,0%). Średni udział dla kraju
przekroczyły tak\
e województwa: podkarpackie (26,8%), świętokrzyskie (25,7%),
podlaskie (25,2%), mazowieckie (22,9%) i małopolskie (22,5%).
W strukturze bezrobotnych według grup wieku bezrobotni poni\
ej 25 lat
stanowili 21,6% ogółu. Największy udział omawianej grupy wiekowej w liczbie
bezrobotnych ogółem, zanotowano w woj. małopolskim (26,1%), najmniejszy w woj.
dolnośląskim i łódzkim (po 18,2%). W tej grupie wiekowej wzrost bezrobocia wyniósł
29,3%, w tym największy w woj. wielkopolskim (o 49,7%), a relatywnie najmniejszy w
woj. lubelskim (o 12,3%). W skali roku we wszystkich województwach odnotowano
wzrost udziału bezrobotnych w wieku do 25 lat od 3,7 pkt. proc. w woj. małopolskim
do 0,8 pkt. proc. w woj. lubuskim.
13
Wzrost zarówno liczby bezrobotnych, jak i udziału w ogóle bezrobotnych
wystąpił tak\
e w grupie wiekowej 25-34 lata. W pozostałych grupach wiekowych
odnotowano wzrost liczby bezrobotnych zarejestrowanych, jednak ich udział w liczbie
ogółem zmniejszył się.
W strukturze bezrobotnych według poziomu wykształcenia najmniej
korzystną sytuację w porównaniu do czerwca 2008 r., odnotowano wśród
bezrobotnych zarejestrowanych z wykształceniem wy\
szym (139,1 tys. osób). We
wszystkich województwach wystąpił wzrost liczby bezrobotnych (średnio w kraju o
33,0%); największy w woj. podlaskim (o 46,5%), najmniejszy w woj. lubelskim (o
22,2%). Nadal we wszystkich województwach obserwowana jest tendencja wzrostu
udziału w liczbie ogółem bezrobotnych z wykształceniem wy\
szym i kształtowała się
ona od 1,9 pkt. proc. w woj. mazowieckim do 0,5 pkt. proc. w woj. lubuskim i
opolskim.
W końcu czerwca 2009 r. na 1 ofertę pracy przypadało 40 osób bezrobotnych
(przed rokiem 18 osób). Najkorzystniejsza sytuacja miała miejsce w woj. śląskim (20
osób na 1 ofertę pracy), dolnośląskim i opolskim (po 27 osób na 1 ofertę pracy) oraz
pomorskim (29 osób na 1 ofertę pracy), natomiast najmniej sprzyjająca wystąpiła w
woj. warmińsko - mazurskim (141 osób na 1 ofertę pracy).
Pogorszenie sytuacji na rynku pracy potwierdzają tak\
e wyniki kwartalnego
badania aktywności ekonomicznej ludności. W II kwartale 2009 r. liczba
bezrobotnych według BAEL wyniosła 1355 tys. osób i była wy\
sza w porównaniu do
II kwartału 2008 r. o 159 tys. osób, tj. o 13,3%.
14
V. PROGRAM OPERACYJNY KAPITAA
LUDZKI
Program Operacyjny Kapitał Ludzki (PO KL) stanowi jeden z elementów systemu
realizacyjnego Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia 2007- 2013, których
celem strategicznym jest: tworzenie warunków do wzrostu konkurencyjności
gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości zapewniającej wzrost zatrudnienia
oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej.
Program Operacyjny Kapitał Ludzki składa się z dziesięciu priorytetów realizowanych
równolegle na poziomie centralnym i regionalnym. Ok. 60% środków PO KL zostanie
przeznaczonych na wsparcie realizowane przez regiony, natomiast ok. 40% na
wsparcie sektorowe prowadzone na szczeblu centralnym.
Priorytety realizowane centralnie:
I. Zatrudnienie i integracja społeczna
II. Rozwój zasobów ludzkich i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw oraz
poprawa stanu zdrowia osób pracujących
III. Wysoka jakość systemu oświaty
IV. Szkolnictwo wy\
sze i nauka
V. Dobre rządzenie
Priorytety realizowane na szczeblu regionalnym:
VI. Rynek pracy otwarty dla wszystkich
VII. Promocja integracji społecznej
VIII. Regionalne kadry gospodarki
IX. Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach
X. Pomoc techniczna
Do końca I półrocza 2009 r. w ramach programu Operacyjnego Kapitał Ludzki
ogłoszono 641 konkursów (otwartych i zamkniętych), w tym :
" 36 konkursów w ramach komponentu centralnego (Priorytet I  V),
" 605 konkursów w ramach komponentu regionalnego (Priorytet VI  IX).
15
Najwięcej konkursów w komponencie regionalnym zostało ogłoszonych w
województwach : dolnośląskim (51), warmińsko  mazurskim (45) oraz łódzkim (43).
Najmniej natomiast, w województwach : opolskim (30), świętokrzyskim (31) oraz
zachodniopomorskim (32).
Do końca I półrocza 2009 r. podpisano w ramach programu 9 284 umowy o
dofinansowanie realizacji projektów o łącznej wartości dofinansowania ze środków
publicznych ponad 10,2 mld zł.
W marcu 2009 roku komitet monitorujący program Operacyjny Kapitał Ludzki (PO
KL) przystąpił do formułowania działań, które miały być odpowiedzią na nasilający się
kryzys oraz związane z tym redukcje zatrudnienia. Za jeden z najistotniejszych
elementów przyjęto promowanie metody OUTPLACEMENTU.
VI. OUTPLACEMENT
OUTPLACEMENT słu\
y aktywizacji i reorientacji zawodowej zwalnianych
pracowników, pomaga w znalezieniu innej pracy, planowaniu przyszłej kariery
zawodowej oraz wsparcie w łagodzeniu stresu, jakim jest utrata pracy. Zwolnienie
monitorowane mają na celu zapobieganie negatywnym skutkom zwolnień grupowych
w restrukturyzowanych przedsiębiorstwach i instytucjach. A co równie istotne,
outplacement to równie\
utrzymywanie wizerunku firmy na rynku dzięki inwestowaniu
w przyszłość odchodzących pracowników i wzrost zaufania do pracodawcy wśród
pracowników pozostających w firmie. Środki na działania outplacementowe dostępne
są w priorytecie VIII PO KL  Regionalne Kadry Gospodarki , poddziałaniu 8.1.2
 Wsparcie procesów adaptacyjnych i modernizacyjnych w regionie . Środki te są
dystrybuowane przez regiony, w ramach otwartych konkursów. Środki finansowe
przeznaczone na realizację tego zadania były niskie. W 2009 roku na finansowanie
poddziałania 8.1.2. przeznaczono 239 mln zł. Przy średnim koszcie programu
outplacementowego na osobę wynoszącym 5000-7000 zł, kwota taka (przy
zało\
eniu, \
e w 100% wykorzystana jest na działania outplacementowe) mo\
e
16
zapewnić wsparcie dla ok. 40 tysięcy osób, co wydaje się nieproporcjonalne do skali
zjawiska. W okresie od stycznia do kwietnia 2009 roku zgodnie z danymi
Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z przyczyn dotyczących zakładów pracy
zwolniono ok. 27 tysięcy osób. Liczba ta dotyczy tylko du\
ych zwolnień grupowych,
które pracodawca musi zgłosić do urzędu pracy. W tym samym czasie w urzędach
pracy zarejestrowało się ok. 1 miliona osób bezrobotnych. Z du\
ym
prawdopodobieństwem mo\
emy zało\
yć, \
e część tych osób straciła pracę w
rezultacie pogarszającej się kondycji pracodawców. W 2009 roku konkursy na
outplacement w rozszerzonej formuje zaplanowano w 11 województwach: kujawsko-
pomorskim, lubelskim, lubuskim, łódzkim, mazowieckim, podkarpackim, podlaskim,
pomorskim, śląskim, warmińsko-mazurskim, zachodniopomorskim. W wybranych
województwach w konkursach tych zaostrzono kryteria wyboru projektów lub/i zostały
one ograniczone jedynie do projektów outplacementowych. W 2009 roku na
wprowadzenie tych form zdecydowały się województwa: dolnośląskie, kujawsko-
pomorskie, lubelskie, lubuskie, łódzkie, małopolskie, mazowieckie, podkarpackie,
podlaskie, pomorskie, warmińsko-mazurskie, zachodniopomorskie.
Województwo podkarpackie  zakontraktowana kwota: 20 mln zł; minimalna wartość
projektu 300 tys. zł, górna granica określona jest wysokością alokacji; okres realizacji
maksymalnie 2 lata;
Województwo warmińsko-mazurskie  planowany termin ogłoszenia naboru
wniosków  wrzesień 2009 r.
17
W ramach Narodowej Strategii Spójności na lata 2007  2013 do poszczególnych
województw trafią równie\
fundusze unijne. Poni\
ej alokacja w/w funduszy z
uwzględnieniem komponentu PO Kapitał Ludzki.
Województwo Narodowa W tym W tym W tym PO
Strategia
Spójności Regionalny Regionalny Rozwój Polski
na lata Program komponent Wschodniej
2007-2013 Operacyjny PO Kapitał
Ludzki
w mln euro w mln euro
w mln euro w mln euro
dolnośląskie 1 625,70 1 213,14 412,56 -
kujawsko- pomorskie 1 291,39 951,00 340,39 -
lubuskie 591,18 439,17 152,01 -
lubelskie 2 099,73 1 156,00 435,16 508,57
łódzkie 1 434,85 1 006,38 428,47 -
mazowieckie 2 602,52 1 831,50 771,02 -
małopolskie 1 792,28 1 290,27 502,01 -
opolskie 575,33 427,14 148,19 -
podlaskie 1 244,41 636,21 221,34 386,86
podkarpackie 1 991,23 1 136,30 367,46 487,47
pomorskie 1 204,24 885,06 319,18 -
śląskie 2 340,33 1 712,98 627,35 -
świętokrzyskie 1 370,99 725,81 269,88 375,30
warmińsko- 1 749,78 1 036,54 265,87 447,37
mazurskie
wielkopolskie 1 787,83 1 272,79 515,04 -
zachodniopomorskie 1 095,98 835,44 260,54 -
razem 24 797,77 16 555,73 6 036,47 2 205,57
Wartość przekazanej pomocy publicznej w ramach Programu Operacyjnego Kapitał
Ludzki na koniec II kwartału 2009 r. przedstawia się następująco :
18
19
VII. ANALIZA WYDATKÓW PRZYPADAJ
CA NA JEDNEGO
BEZROBOTNEGO (wydatki przyjęto za miesiąc wrzesień)
Analizy wydatków dokonano na podstawie danych otrzymanych z urzędu pracy.
1. Zasiłek podstawowy dla bezrobotnych 100% 575,00 zł.
2. 80% zasiłku 460,00 zł.
3. 120 % zasiłku 690,00 zł.
Odprowadzane składki ZUS przy zasiłku w wysokości 575,00 zł.
" Emerytalna 112,24zł.
198,49 zł.
" Rentowa 34,50 zł.
" Ubezpieczenie zdrowotne 51,75 zł
Odprowadzane składki ZUS przy zasiłku w wysokości 460,00 zł.
" Emerytalna 89,79 zł.
156,49 zł.
" Rentowa 27,60zł.
" Ubezpieczenie zdrowotne 39,10zł.
Odprowadzane składki ZUS przy zasiłku w wysokości 690,00 zł
" Emerytalna 134,69 zł.
" Rentowa 41,40 zł
238,19 zł.
" Ubezpieczenie zdrowotne 62,10zł.
Odprowadzane z bud\
etu państwa ubezpieczenie zdrowotne od bezrobotnych bez
prawa do zasiłku 51,75 zł.
20
Nakłady Państwa na utrzymanie bezrobocia
Liczba
bezrobotnych
we wrześniu
kwota łączna wysokość łączna wysokość łączne obcią\
enie roczne obcią\
enie
2009 r.
1 714 100 wysokość
odprowadzanyc wypłaconych odprowadzonych bud\
etu w m-cu IX bud\
etu na podst.
zasiłku
Liczba
h składek zasiłków składek 09r. danych z m-ca IX
bezrobotnych z
prawem do
zasiłku
389 800
100% 266 234 575 zł 198,49 zł 153 084 550 zł 52 844 787 zł 205 929 337 zł 2 471 152 040 zł
W tym
80% 90 044 460 zł 156,49 zł 41 420 240 zł 14 090 986 zł 55 511 226 zł 666 134 707 zł
pobierających:
120% 33 522 690 zł 238,19 zł 23 130 180 zł 7 984 605 zł 31 114 785 zł 373 377 422 zł
Bezrobotni bez
prawa do
zasiłku 1 324 300 0 zł 51,75 zł 0 zł 68 532 525 zł 68 532 525 zł 822 390 300 zł
A
ącznie 1 714 100 x x 217 634 970 zł 143 452 902 zł 361 087 872 zł 4 333 054 469 zł
KOSZTY UTRZYMANIA BEZROBOCIA W SKALI ROKU
WYNOSZ
OKOA
O 4 333 054 469 ZA

Od 1 czerwca 2009 roku wzrosła maksymalna dotacja dla bezrobotnych na
zało\
enie firmy i wynosi 19.113,66 zł. Zwiększyła się równie\
kwota refundacji
kosztów poniesionych na wyposa\
enie i doposa\
enie stanowiska pracy dla
bezrobotnego. Wynika to ze wzrostu przeciętnego wynagrodzenia, które w I
kwartale 2009 roku wyniosło 2 983,98 zł.
Dotacje dla osób bezrobotnych pragnących podjąć prowadzenie działalności
gospodarczej udzielane są przez Powiatowe Urzędy Pracy ze środków Funduszu
Pracy. Dotacja przyznawana jest bezrobotnym jednorazowo na podjęcie działalności
gospodarczej, w tym na pokrycie kosztów pomocy prawnej, konsultacji i doradztwa
związanych z podjęciem tej działalności, w kwocie nie wy\
szej ni\
6-krotność
przeciętnego wynagrodzenia.
21
VIII. PROGNOZOWANE PRZYCHODY DO BUDśETU PAC
STWA W
SYTUACJI PODJ
CIA PRACY PRZEZ OSOBY BEZROBOTNE
Wyliczenia dokonano na podstawie średniego wynagrodzenia za dziewięć miesięcy
2009 r. podawanego przez GUS.
" I kwartał 2 983,98 zł.
9 179,32 zł.
3 059,77 zł.
" II kwartał 3 081,48 zł.
3 kwartały
" III kwartał 3 113,86 zł.
a. Średnie wynagrodzenie za dziewięć miesięcy 3 059,77 zł.
b. Najni\
sze wynagrodzenie 1 276,00 zł.
Analizowane Kwota podatku Kwota podatku Liczba Kwota wpływu do
wynagrodzenie odprowadzona odprowadzona bezrobotnych bud\
etu z tyt.
do US do US (dane przyjęte podatku
(za miesiąc) (za rok) za miesiąc IX) dochodowego
od 1 od 1
bezrobotnego bezrobotnego
Średnie 204,00 zł. 2 448,00 zł. 1 714 000 4 195 872 000,00 zł.
3059,77 zł.
Najni\
sze 47,00 zł. 564,00 zł. 1 714 000 966 696 000,00 zł.
1276,00 zł.
y
ródło : obliczenia własne z uwzględnieniem średniego i najni\
szego wynagrodzenia
przy wykorzystaniu kalkulatorów płac.
Z obserwacji przeprowadzonej symulacji widać, \
e kwota wpływów do bud\
etu z
tytułu podatku dochodowego przy uwzględnieniu średniego wynagrodzenia jest
zbli\
ona do kwoty jaką państwo przeznacza na utrzymanie bezrobotnych (wykazanej
w tabeli na stronie 19).
Wobec tego zasadne wydaje się stworzenie dogodnych warunków dla rozwoju
przedsiębiorczości, by przez to wpłynąć na zmniejszenie bezrobocia. Pracownik
otrzymujący średnie wynagrodzenie (nawet po odprowadzeniu zaliczki na podatek i
22
nale\
nych składek ZUS) będzie i tak bardziej usatysfakcjonowany ni\
posiadacz
zasiłku dla bezrobotnych nawet w najwy\
szej obecnie obowiązującej kwocie. Będzie
to zatem obopólna korzyść; dla pracownika i dla państwa.
IX. PODSUMOWANIE
Wsparcie osób tracących pracę w wyniku dekoniunktury jest bardzo istotnym
instrumentem łagodzącym jej wpływ na rynek pracy. Wydaje się, \
e fundusze unijne
stwarzają mo\
liwości w zakresie finansowania takiego wsparcia. Jednak\
e mimo
przyjęcia programu antykryzysowego wydaje się, \
e mo\
liwości te nie są w pełni
wykorzystywane. W szczególności brakuje instrumentów skierowanych do
zwalnianych pracowników, w stosunku do których pracodawca nie podjął działań
osłonowych. A osoby takie stanowią większość na polskim rynku pracy.
W 2009 roku jedynie trzy województwa stworzyły warunki do realizacji projektów
outplacementowych, wprowadzając albo rozwiązania systemowe (projekt  szybkiego
reagowania w dolnośląskim), albo ogłaszając otwarte konkursy dedykowane jedynie
projektom outplacementowym, wykorzystujące wszystkie definicyjne zmiany i
mo\
liwość skróconej procedury oceny projektów (podkarpackie i warmińsko-
mazurskie). Nale\
y mieć nadzieję, \
e doświadczenia wyniesione z tych województw
zachęcą pozostałe do podobnych inicjatyw. Teraz nale\
y zadbać o to, \
eby
doświadczenia te były pozytywne. A nie będą, jeśli nie będzie zainteresowania tymi
instrumentami zarówno po stronie pracodawców jak i realizatorów programów
outplacementowych. Dlatego niezwykle istotne jest promowanie idei
OUTPLACEMENTU oraz aktywny udział w ogłaszanych konkursach.
Będąc czynnymi obserwatorami wydarzeń przebiegających na rynku pracy uwa\
amy,
\
e państwo powinno znacznie bardziej zaanga\
ować się w dofinansowywanie
przedsiębiorstw, które w związku z globalnym kryzysem znalazły się w trudnej
sytuacji, lub zastosować szczególne ulgi np. podatkowe, dzięki którym w/w
przedsiębiorstwa miałyby szansę przetrwać najgorszy okres nie uciekając się do
zwalniania pracowników. Byłoby to bardziej korzystne, zarówno dla państwa,
pracodawców , jak i wreszcie samych pracowników.
23
Po wyjściu z trudnej sytuacji przedsiębiorstwa zaczęłyby odnosić zamierzone efekty,
a przez to równie\
zyskałoby państwo. Ludzie mieliby pracę, a więc nie
powiększaliby szeregów bezrobotnych. Wtedy nie baliby się wydawać zarobione
pieniądze, co pozytywnie przeło\
yłoby się na całą gospodarkę. Sytuacja, w której
państwo wypłaca określone kwoty zasiłków nie jest korzystna, poniewa\
ci, którzy je
dostają nie inwestują otrzymanych pieniędzy; z oczywistej przyczyny  gdy\
są to
niewielkie kwoty. Poza tym gro osób przyzwyczaja się do zaistniałej sytuacji i nie
próbuje nic zmienić, albo po prostu nie nadą\
a za zmianami, które de facto cały czas
się dokonują.
Optymistycznie nastraja opracowana w 2005 r. przez MPS Strategia Rozwoju Polityki
Społecznej 2007 -2013, gdzie przygotowano prognozę wydatków związanych z
bezrobociem. Ich struktura wskazuje, \
e w kolejnych latach zwiększać się będzie
udział wydatków na polityki aktywne, natomiast maleć będzie udział wydatków na
zasiłki i świadczenia przedemerytalne oraz zasiłki dla bezrobotnych.
Poni\
ej prognoza wydatków na przeciwdziałanie bezrobociu
w latach 2005 -2020.
y
ródło: Obliczenia MPS na podstawie modelu: Bud\
et Polityki Społecznej
24
X.Bibliografia :
" www.bezrobocie.org.pl
" Rynek pracy.pl
" Paweł Jakubczak-gazeta prawna z dnia 2008-11-06
" Informacje uzyskane z Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Warszawie
" Dane z GUS
" Bezrobocie-work.pl
" www.efs.gov.pl/AnalizyRaportyPodsumowania
25