Model odpowiadania na pytania
R1 - odpowiedz

determinowana przez
kwestionariuszowe
treść pytania
R2 - odpowiedz
oparta na
społecznie aprobowanych Kontrola 2 (użyteczności; skutków
schematach odpowiedzi: kłamstwo vs dezaprobata)
Kontrola 1 (subiektywnej prawdziwości)
R3 - odpowiedz
oparta na
preferencji do
określonego wariantu
wartość
odpowiedzi
postawa
pytania
(odpowiedniego stylu
emocjonalno-
odpowiadania)
(istotność,
motywacyjna
Kontrola 1 - kontrola znaczenie)
prawdziwości odpowiedzi wobec treści
dla problemów
lub badania Droga 1
Kontrola 2 - kontrola
osoby badanej
użyteczności odpowiedzi R1
pytanie
ocena specyficzne
i kontrola
uprzednie
intelektualna
Droga 2
doświadczenia aprobata
pytania
R2 R
(pamięć
społeczna
i możliwości
preferencji
odpowiedzi
(jasność, łatwość) i strategii)
warianty
odpowiedzi
ogólne uprzednie doświadczenia
R3
(częstość i atrakcyjność)
Droga 3
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
447 z 633
Model Edwardsa
acquiescence  akceptowanie bez
protestu, prztakiwanie,
potakiwanie
compliance - zgoda, uległość
valid score variance - wariancja
trafnych wyników
defiance - opór, przekora
desirable - pożądany, wskazany
favorable - korzystny, przychylny
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
448 z 633
Model Jacksona i Messicka
acquiescence  akceptowanie bez
protestu, prztakiwanie,
potakiwanie compliance - zgoda,
ulegołość
valid score variance -
wariancja trafnych
wyników
desirable - pożądany,
wskazany
defiance - opór, przekora
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
449 z 633
Kwestionariuszowe skale
kontrolne - na przykładzie
MMPI
" skala  Nie potrafię odpowiedzieć
" skala L
" skala F, skala FB, skala FP
" skala T-R, Carelessness scale , VRIN,
TRIN
" Social Desirability Scale
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
450 z 633
Testy inteligencji i
zdolności
wystandaryzowane i znormalizowane
narzędzia mierzące sprawność
intelektualnÄ… na podstawie
efektywności (poprawności,
szybkości) wykonywania zadań
umysłowych, mających określone
przez konstruktora, poprawne
rozwiÄ…zania
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
469 z 633
Rodzaje testów
" werbalne - materiałem " szybkości - wszystkie
są słowa, liczby lub zadania są stosunkowo
symbole; osoba badana Å‚atwe, a przy ocenie bierze
udziela odpowiedzi siÄ™ pod uwagÄ™ czas ich
ustnie lub pisemnie wykonania lub liczbę zadań
porządkowanie obrazków
w danym czasie
" wykonaniowe - często
" mocy - zadania sÄ…
niewerbalne, ich
zróżnicowane pod
rodzajem sÄ… testy
względem trudności , a o
aparaturowe,
wyniku decyduje nie
wykorzystujÄ…ce specjalne
szybkość ale czy osoba
przyrzÄ…dy; osoba badana
badana potrafi je
musi wykonywać jakieś
rozwiązać; czas nie jest
działania na konkretnym
ograniczony lub jest
materiale
wystarczająco długi
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
471 z 633
Myślenie dedukcyjne
Rozumowanie dedukcyjne polega na wyprowadzaniu
konkluzji z układu pewnych założeń czy przesłanek.
Założenia mogą być ujęte w pewien formalno-logiczny
lub matematyczny model, prowadzÄ…cy do
jednoznacznego rozwiÄ…zania.
W rozumowaniu dedukcyjnym wniosek zawiera informacjÄ™,
która była ukryta w przesłankach ("Wszyscy studenci
zdają egzaminy, zatem zdaje je także Anna."). W
rozumowaniu indukcyjnym konkluzja zawiera
informację, która nie była ukryta w przesłankach (jedna
studentka zdaje egzaminy, ale takie rozumowanie może
okazać się zawodne).
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
472 z 633
Myślenie indukcyjne
Rozumowanie indukcyjne zwiÄ…zane jest z
wyprowadzaniem wniosków ogólnych z
dostępnych danych dotyczących istniejących
relacji pomiędzy obiektami. Ten typ myślenia
wymaga utworzenia hipotezy, która jest
następnie testowana poprzez zastosowanie jej
do dostępnych alternatyw. Na bazie tych
procesów może nastąpić wybór odpowiedniego
rozwiÄ…zania. Rozumowanie to zawiera element
zgadywania, domyślania się i wykorzystywania
informacji niepełnych.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
473 z 633
PoczÄ…tki badania
inteligencji (1)
" w roku 1904 francuskie Ministerstwo Edukacji poprosiło psychologa Alfreda
Bineta o opracowanie testu sprawności umysłowej; Binet zajmował się
(wraz z lekarzem Teodorem Simonem) badaniami kraniometrycznymi,
zainspirowany badaniami antropologa Paula Broca - który twierdził, że
inteligentniejsi ludzie maja większe głowy
" celem tego testu było wyszukiwanie uczniów w szkołach podstawowych,
którzy wymagają szczególnej pomocy w nauczaniu; założenie Bineta
było takie, że słaby wynik IQ nie wskazuje na niemożność osiągnięcia
dobrych wyników w nauce, lecz osoby takie wymagają dodatkowej,
specjalistycznej pomocy i wsparcia w procesie edukacji
" W czasach Bineta psychologowie definiowali idiotów jako tych, którzy nie
nauczą się w pełni mówić, a poziom ich rozwoju jest nieco wyższy niż poziom
trzylatka; następną kategorie stanowili imbecyle, którzy nie potrafili
nauczyć się pisać ani czytać, co odpowiadało wiekowi umysłowemu dziecka
3-7 rż; typem pośrednim między imbecylem a osobą o normalnym rozwoju
umysłowym był kretyn
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
474 z 633
PoczÄ…tki badania
inteligencji (2)
" Binet uznał, że kluczową zdolnością intelektualną jest umiejętność
dokonywania sądów, którą określał jako zdrowy rozsądek.
" uważał, że myślenie osób inteligentnych charakteryzuje się ukierunkowaniem
i planowaniem, dostosowaniem do specyfiki zadania oraz refleksja i kontrolÄ….
" test zawierał wiele różnych typów rozumowania, od liczenia, porządkowania,
zrozumienia, wyobrażania sobie, aż po poprawianie błędów; tak, aby
odwoływać się do zadań typowych dla danego  wieku umysłowego
" początkowo dzieci rozwiązywały testy o różnym stopniu trudności; w 1908
zestaw pytań został zmieniony i odpowiednie zadania przyporządkowano do
konkretnego wieku; w ten sposób można było określić czy dziecko potrafi
rozwiązać te zadania, które powinno w obecnym momencie swojego rozwoju;
Binet tym samym wprowadził pojęcie  wieku umysłowego (rozwojowy
poziom inteligencji)
" stosunek wieku umysłowego do wieku życia określał poziom inteligencji razy
100 (iloraz inteligencji; niemiecki psycholog William Stern, 1912)
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
475 z 633
PoczÄ…tki badania
inteligencji (4)
" Henry Herbert Goddard (1866  1957),
amerykański psycholog i zwolennik eugeniki
(The Kallikak Family: A Study in the Heredity of Feeble-Mindedness; 1912)
przetłumaczył w 1908 r. test Bineta-Simona i
w 22 tys. Kopii rozesłał go po USA
" interesował się  ułomnością umysłową i jej
dziedziczeniem
" Zaproponował klasyfikacje osób opóz
nionych
umysłowo na podstawie IQ: kretyn to osoba
uzyskujÄ…ca wynik 51-70, imbecyl 26-50, a
idiota miał IQ 0-25
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
477 z 633
Testy  Army Alpha i  Army
Beta (1)
W latach 1917-18, na podstawie testów m. in. Bineta
pułkownik Robert Mearns Yerkes (jako szef 40-
osobowego Committee on the Psychological Examination
of Recruits APA) stworzył grupowe testy dla 1,75
milionów rekrutów Armii USA.
Były to 3 grupy testów: Army Alpha pisemny test dla osób
wykształconych (212 zadań), Army Beta obrazkowy test
pozwalający badać także analfabetów lub imigrantów nie
mówiących po angielsku (lub osoby, które nie zaliczyły
testu Alpha; czas badania: 1 godz.) oraz indywidualna
wersja ustna (dla osób, które nie zaliczyły testu Beta).
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
480 z 633
Testy  Army Alpha i  Army
Beta (2)
Wg Yerkesa opracowane przez niego testy miały mierzyć
wrodzony poziom inteligencji, niezależny od kultury i
wykształcenia. Potwierdzeniem miały być badania wieku
umysłowego w USA (Psychological Examining in the United States Army), gdzie
okazało się, że:
" średni wiek wynosił dla białych amerykanów 13,08 lat
(górna granica kategorii  kretyn ; dla Murzynów 10,41)
" imigranci z Europy Zachodniej i Północnej mieli lepsze
wyniki niż imigranci z Europy Południowej i Wschodniej
(Rosjanie 11,34; WÅ‚osi 11,01 a Polacy 10,74 lat)
" generalnie: na podstawie badań stwierdzono, że 46%
Polaków, 42,3% Włochów, 38% Rosjan stanowią ludzie
ograniczeni umysłowo tak samo lub bardziej, niż murzyni.
" 1924 Immigration Act
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
481 z 633
Typy zadań testowych
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
Matczak, A. (1999). Testy inteligencji i zdolności. W: J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki. t.1. (s. 448-469). Gdańsk: GWP.495 z 633
Problemy  życiowe vs
 testowe
" testowe zagadki " realne problemy
 nieznane, nowe
 znane
 nie wykorzystujÄ…
 wymagajÄ…
wcześniejszej wiedzy
wykorzystania
 wszystkie niezbędne
wcześniejszej
informacje zawarte sÄ…
wiedzy
w zadaniu
 brak niezbędnych
 wymagania (kryteria
infor-macji
rozwiÄ…zania) sÄ… jedno-
znaczne
 cel jest nieznany
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
515 z 633
Badanie procesów
poznawczych a zasada
kategoryczności rozwiązania
Buda dla:
Znajdz
zwiÄ…zek Å‚Ä…czÄ…cy
pierwszą parę słów.
Następnie zastosuj tę
ma siÄ™ tak, jak
zasadę i uzupełnij
mieszkanie dla:
brakujące słowo w drugiej
parze.
(Czas na rozwiÄ…zanie - 20
s.)
Żyrafa do Arktyki ma się
tak, jak rzepa do...
· a) klombu
· A
· b) Azji
· B
· c) hipopotama · C
· D
· d) dyni
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
516 z 633
Rozwiązywanie zadań testowych
- przedmiot badania
poziom wykonania sposób wykonywania
" koncentracja na ocenie " odkrywanie
efektów działania mechanizmów
osoby badanej psychologicznych
odpowiedzialnych za
uzyskany przez osobÄ™
" działanie osoby
badanÄ… wynik testowy
badanej jest skuteczne
( 1 ) lub nie jest
skuteczne ( 0 ) " wglÄ…d w proces
rozwiązywania zadań
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
517 z 633
Zamknięty format pozycji
testowych
" zadania zawierajÄ… w sobie informacje,
które są potrzebne do ich rozwiązania
" składają się z trzonu (w którym
zawarty jest problem bÄ…dz
pytanie),
odpowiedzi prawidłowej oraz
dystraktorów
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
518 z 633
Dystraktory
nieprawidłowe (niezgodne z
kluczem) rozwiÄ…zania w testach z
odpowiedziami do wyboru
 odciÄ…gajÄ…ce uwagÄ™ od
odpowiedzi poprawnych dzięki
podobieństwu do odpowiedzi
poprawnych lub odwołaniu się do
 ekonomii poznawczej (łatwości)
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
520 z 633
Nieprzypadkowy dobór
dystraktorów
" dystraktory nie powinny odbiegać
znacznie pod względem
treściowym i formalnym od
odpowiedzi prawidłowej, bo
" dystraktory to odpowiedzi
stwarzające pozory prawdziwości
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
521 z 633
Odpowiedzi poprawne i
błędne jako z
ródło informacji
diagnostycznych
poprawne poprawne i błędne
styl rozwiÄ…zywania styl rozwiÄ…zywania
zadań testowych zadań testowych
identyczny ze inny niż ten, który
 stylem autora zaproponował
testu autor testu, styl
indywidualny
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
523 z 633
Pojęcie projekcji (1)
Wg. Bernarda I. Mursteina i Ronalda S. Pryera istniejÄ… co najmniej 4
sposoby rozumienia pojęcia projekcji jako zjawiska psychicznego:
1) projekcja klasyczna  oznacza wypieranie; ma charakter
mechanizmu obronnego pozwalającego człowiekowi usunąć poza
świadomość wszelkie niepożądane zjawiska zachodzące w jego
psychice (teorie psychoanalityczne)
2) projekcja atrybutywna  oznacza przypisywanie świadomych,
własnych psychicznych cech (motywacji, uczuć i zachowania się;
pozytywnych lub negatywnych) innym ludziom
3) projekcja autystyczna  polega na modyfikowaniu spostrzeżeń
zgodnie z własnymi potrzebami, motywacja, uczuciami, postawami
(wiedzą; młotek i gwóz
dz
; głodny i chleb); stany psychiczne
przeżywane przez jednostkę nie są tu przypisywane drugiej osobie,
lecz deformują widziany przez nią świat zewnętrzny
4) projekcja racjonalna (zracjonalizowana)  osoba która dokonuje
tego może być świadoma swego zachowania, ale stara się swoje
zachowanie (i poczucie winy) usprawiedliwić, wymyślając jakiś
uzasadnienie (racjÄ™).
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
530 z 633
Pojęcie projekcji (2)
Helena Sęk twierdzi, że rodzajem projekcji jest projekcja poznawcza 
apercepcja, która występuje, gdy człowiek napotyka sytuację nieznaną,
wówczas człowiek tak przetwarza bodz
ce, aby one pasowały do już
istniejÄ…cej struktury poznawczej.
Definicja: apercepcja (z łac. ad-percipere - spostrzegać) w filozofii:
a) u G.W. Leibniza zdolność czynnego, wyraz
nego i świadomego poznawania przez umysł własnych
stanów;
b) u I. Kanta świadomość własnego "ja" istniejąca pod postacią apercepcji empirycznej,
towarzyszącej każdemu poszczególnemu aktowi poznania, oraz apercepcji transcendentalnej albo
czystej, która zespala różne działania i doznania jako akty jednego podmiotu, stanowiąc podstawę
wszelkiego doświadczenia;
c) u Johanna Friedricha Herbarta (1776 - 1841) proces przyswajania i
przekształcania nowych spostrzeżeń za pomocą spostrzeżeń wcześniej
posiadanych, tworzÄ…cych tzw. masÄ™ apercepcyjnÄ….
W psychologii u W. Wundta proces, dzięki któremu dana treść psychologiczna
jest ujmowana coraz jaśniej - z rozróżnieniem apercepcji biernej
(przesunięcie treści psychologicznych z peryferii do centrum pod wpływem
bezwiednego impulsu) i czynnej (świadome i aktywne, często połączone z
wysiłkiem nakierowanie uwagi na pewną treść); proces postrzegania,
poznawania i przyswajania sobie nowych wyobrażeń, wiążący treść nowych
spostrzeżeń z dotychczasowym osobistym doświadczeniem i wiedzą;
zależność spostrzegania od doświadczenia osoby spostrzegającej.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
531 z 633
Hipoteza projekcyjna
" Kiedy ludzie starają się zrozumieć niejasne,
mętne, wieloznaczne i nieustrukturowane
bodz
ce, wówczas interpretacje są zgodne z
ich własnym indywidualnym wzorcem
świadomych i nieświadomych potrzeb, lęków,
chęci, impulsów, konfliktów, wcześniejszych
uwarunkowań czy procesów myślenia oraz
stylów spostrzegania i reagowania na świat, a
także aktualnie działających czynników
sytuacyjnych.
 Rzeczy nie są dobre czy złe same w sobie. Są dla nas
takimi, jakie siÄ™ wydajÄ… Hamlet Shakespeare, II.:
 Nothing is either good or bad, but thinking makes it so
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
533 z 633
Diagnoza projekcyjna (1)
Diagnoza projekcyjna oparta jest na
rozszerzonym rozumieniu projekcji
atrybutywnej, jako przypisywaniu
znaczeń zewnętrznej rzeczywistości,
tzn. tworzeniu przestrzeni znaczeń i
umiejscawianiu w niej siebie i innych.
Atrybucja ta jest tym bardziej zindywidu-
alizowana i psychologicznie znaczÄ…ca
(diagnostyczna), im bardziej wielo-
znaczna i pozbawiona informacyjnych
wskazówek jest ta rzeczywistość.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
535 z 633
Diagnoza projekcyjna (2)
Projekcja diagnostyczna jest przejawem psychologicznego
funkcjonowania jednostki, wyznaczonego przez
wzajemne zależności między cechami jej osobowości,
aktywnością własną, relacjami społecznymi.
Tak rozumiana projekcja ujawnia nie tylko cechy i
mechanizmy osobowości jednostki, lecz także
realizowane przez niÄ… wzory adaptacji. Jest ona
bowiem złożonym procesem semantycznej transformacji
pola bodz
ców, zdeterminowanym przez:
(1) indywidualne cechy jednostki;
(2) właściwości znaczeniowe materiału testowego;
(3) społeczno-kulturowe reguły semantyzacji.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
536 z 633
Metody projekcyjne (1)
Zespół celowo i specyficznie skonstruowanych
bodz
ców, nie mających znaczenia arbitralnie
ustalonego przez eksperymentatora (ambiguity),
których zastosowanie ma na celu uzyskanie wglądu w
osobistÄ…, prywatnÄ… opiniÄ™ osoby badanej.
(wprowadził L. Frank w r. 1939 podczas wykładu na zebraniu w Towarzystwie Psychologicznym w
Nowym Jorku i rozwinął póz
niej w artykule)
[...] dynamiczna koncepcja osobowości jako procesu
organizacji doświadczenia i strukturalizacji przestrzeni
życiowej rodzi pytanie o to, czy potrafimy ujawnić
sposób, w jaki dana osobowość organizuje
doświadczenie, by móc dostrzec lub przynajmniej
uzyskać wgląd w ów prywatny świat znaczeń, wartości,
wzorów i uczuć jednostki [...]
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
537 z 633
Metody projekcyjne (2)
Sytuacja, w której swoboda nadawania materiałowi
bodz
cowemu indywidualnych znaczeń pozwala na
określenie właściwości jednostki i sposobów jej
psychicznego funkcjonowania, szczególnie w stosunku
do osób, które albo nie chcą albo nie potrafią wyrazić
tego wprost.
Narzędzia o wystandaryzowanym sposobie badania oraz
sformalizowanych zasadach interpretacji; zespół zadań,
w których instrukcja testowa nadaje materiałowi
bodz
cowemu otwarty znaczeniowo i interpretacyjnie
charakter.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
538 z 633
Wieloznaczność bodz
ców
(1)
Wieloznaczność (ambiguity, dwuznaczność, niejasność,
niejednoznaczność) bodz
ców testowych czyli tę ich cechę,
dzięki której możliwe jest uzyskanie różnych
wyników percepcji dla jednej osoby i/lub różnych
zbiorów wyników dla różnych osób, rozumie się w
dwojaki sposób.
Przyjmuje się, że wieloznaczny to tyle, co umożliwiający
danie więcej niż jednej wypowiedzi przypisującej
plamie znaczenie.
W innym rozumieniu wieloznaczność określa się jako
właściwość bodz
ca powodującą, że nie daje on
kryteriów do oceny adekwatności (poprawności)
wypowiedzi. Innymi słowy: termin  wieloznaczny w tym
sensie zbliżony byłby bardzo do pojęcia  przypadkowo
wiÄ…zany z plamÄ… .
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
539 z 633
Wieloznaczność bodz
ców
(2)
Bodz
cami ustrukturowanymi nazywa się często
bodz
ce jednoznaczne, jasne, które mają to samo
znaczenie dla wszystkich osób badanych oraz
dla tej samej osoby badanej niezależnie od
okoliczności.
Choć podejmowano wysiłki, aby określić fizykalne
właściwości wieloznacznych bodz
ców testowych,
na ogół dwuznaczność bodz
ców określa się
na podstawie analizy struktury odpowiedzi
w danej populacji osób badanych.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
540 z 633
Kryteria podziału technik
projekcyjnych
" ze względu na rodzaj bodz
ca
(słowne, wzrokowe, ekspresyjne)
" ze względu na rodzaj reakcji
(organizowanie, interpretowanie,
konstruowanie, kojarzenie,
wybieranie)
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
543 z 633
Rodzaje metod
projekcyjnych
" techniki oparte na swobodnej słownej lub pisemnej asocjacji np.
technika Roschacha, test skojarzeń (słownych, rysunkowych)
" techniki konstrukcyjne, wymagające od osoby badanej ułożenia
(opowiedzenia i/lub uporzÄ…dkowania) pewnej historyjki lub
opowiadania (najczęściej obrazkowe; TAT)
" techniki wymagające od osoby badanej uzupełnienia treści
obrazka (test bąbelkowy) czy opowiadania, różne wersje
niedokończonych zdań, bajek, zdarzeń, opowiadań (też w trzeciej
osobie)
" techniki ekspresyjne, efekt swobodnej twórczości artystycznej
(psychodrama, odgrywanie ról) i/lub swobodnej zabawy (rysunek
postaci ludzkiej, lalki, test świata, kolorowanie, collages)
" personifikacja (np. chiński portret, Brand party, Family game)
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
544 z 633
Diagnoza projekcyjna 
TAT
Stanowisko, które reprezentuje twórca Testu Apercepcji
Tematycznej Henry Alexander Murray (1893 - 1988), wiąże
się z założeniem istnienia takich procesów psychicznych, z
których na bieżąco nie zdajemy sobie sprawy.
Do takich nieświadomych procesów psychicznych należą  dwie
tendencje psychiczne: tendencja, by tłumaczyć sobie
wieloznaczną sytuację, w której uczestniczy człowiek,
zgodnie z własnymi przeszłymi doświadczeniami i obecnymi
pragnieniami, oraz podobna tendencja u pisarzy, by opierać
się na zasobach swych doświadczeń oraz wyrażać swe
postawy i potrzeby, świadome lub nieświadome .
Wymienione przez Murraya procesy nazywa siÄ™ obecnie
 projekcją , a więc mimowolnym  rzutowaniem czegoś, co
jest wewnątrz człowieka, na jakiś zewnętrzny  ekran czy
 nośnik (w TAT ma on postać opowiadania), można też
mówić o nieświadomym uzewnętrznianiu treści przeżyć.
Dr hab. Andrzej Gołąb Diagnoza i ekspertyza psychologiczna SWPS st zaoczne sem. zim. 2002/2003
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
545 z 633
TAT jako rentgen psychiki (?)
Osoba badana przy użyciu TAT może niechcący ujawniać swe sekrety:
zauważa to dopiero poniewczasie. O owym automatyzmie
nieświadomego ujawniania się wewnętrznego świata człowieka w
opowiadaniach TAT tak oto wyraził się Murray:  [badany] zanim
jeszcze zda sobie z tego sprawę, już mówi o wymyślonej
postaci to, co odnosi się do niego samego, a co niechętnie by
wyznał, gdyby zadać mu pytanie o to wprost .
Ujawnienie świata wewnętrznego w TAT może w ogóle pozostać
niezauważone przez narratora. Murray uważał nawet taki stan rzeczy
za sytuację typową. Napisał o tym tak:  z reguły po badaniu człowiek
na szczęście nie zdaje sobie sprawy, że ukazał się psychologowi w
sposób, który można porównać do zdjęcia rentgenowskiego jego
psychiki . Podobnie ujęli sprawę Józef i Natalia Reuttowie, autorzy
pierwszej w Polsce książki na temat TAT, opublikowanej prawie 40 lat
temu,:  Test Apercepcji Tematycznej, podobnie zresztÄ… jak inne testy
projekcyjne, można by nazwać podstępnym. Na jego podstawie
bowiem interpretator dowiaduje siÄ™ o osobie badanej tego, czego
osoba ta nie zamierzała mu powiedzieć lub po prostu z czego
w stosunku do siebie samej nie zdawała sobie sprawy .
Dr hab. Andrzej Gołąb Diagnoza i ekspertyza psychologiczna SWPS st zaoczne sem. zim. 2002/2003
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
546 z 633
TAT  wprowadzenie
TEST APERCEPCJI TEMATYCZNEJ (TAT) to projekcyjny test do
badania osobowości osób powyżej 4 rż. Materiał testowy
stanowi 31 plansz: 30 obrazków czarno-białych i jedna biała
karta. Niektóre z obrazków przeznaczone są wyłącznie dla
jednej płci i oznaczone numerem i odpowiednio literą M [B],
F[G] lub bez litery( 11 MF, 7 BM, 7 GF, 1 M, 1 F, 1 BG, 1B i 1
G). Całkowita liczba obrazków prezentowanych jednej osobie
może wynosić 20 lub mniej. Jeżeli psycholog dąży do
zdiagnozowania specyficznej grupy potrzeb może pokazać np.
tylko 4 obrazki.
W czasie jednego badania psycholog prezentuje 8 - 12 obrazków;
jeżeli zamierza badać za pomocą całego testu, badanie
odbywa się w dwóch sesjach. Czas jednej sesji wynosi około 1
godziny.
Przed wykonaniem badania testowego psycholog przeprowadza
wywiad lub rozmowÄ™ psychologicznÄ…. Psycholog zapisuje
wszystkie odpowie- dzi osoby badanej. Czasami używa się
magnetofonu do nagrania opowiadań (ma to na celu jedynie
usprawnienie zapisu).
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
547 z 633
Adaptacje kulturowe TAT
Bodz
ce Testu Apercepcji Tematycznej (TAT) były adaptowane do różnych
populacji. Ma on swoją wersję afrykańską z 1953 roku (Thematic
Apperception Test for African Subjects), w której zmieniono treść
kart, wykorzystując rysunki pacjentów z plemienia Bantu oraz tzw.
wersjÄ™ Thompsona z 1949 roku (TAT: Thompson Modification), w
której przerysowano rysunki na kartach tak, by tło było jasne, a
postacie miały ciemny kolor skóry i negroidalne rysy twarzy. W tej
ostatniej wersji, tzw. czystą kartę (biała plansza, bez rysunku)
zastÄ…piono kartÄ… szarÄ….
Nowym testem, opartym na klasycznym TAT, jest TEMAS (Tell-Me-A-
Story), przeznaczony do badania dzieci i młodzieży z miast USA. Na
kartach bodz
cowych przedstawiono w miejskiej scenerii postacie
hiszpańskiego i afro-amerykańskiego pochodzenia (w wersji dla
mniejszości) oraz osoby białe (WASP), w analogicznych sytuacjach .
Parafraza klasycznego TAT była konieczna, gdyż młodzież pochodząca
z tych rodzin uzyskiwała wyniki, prowadzące do fałszywych
interpretacji.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
560 z 633
Technika Rorschacha -
wprowadzenie
TECHNIKA RORSCHACHA (R°) to projekcyjny test do badania
osobowości osób powyżej 14 rż. Materiał testowy stanowi 10
symetrycznych tablic (plansz), na których znajdują się czarno-białe
(5), czarno-biało-czerwone (2) i wielobarwne kleksy (3).
Osoba badana proszona jest o opowiedzenie, co na każdej z tych
tablic widzi. Psycholog w czasie badania nie dyskutuje z danÄ…
osobą i dosłownie zapisuje jej odpowiedzi. Czasami używa się
magnetofonu do nagrania wypowiedzi.
Kiedy osoba badana skończy spontaniczne opisy tablic, psycholog
prosi o dokładne wskazanie, jakiej części tablicy dotyczyły
wcześniejsze opisy. Celem uniknięcie niedokładnego zrozumienia
przez psychologa tego, co osoba badana opisywał. Niekiedy
występuje trzecia faza badania, w której psycholog pyta wprost
osobÄ™ badanÄ…, czy widzi w tablicy coÅ›, co widzÄ… tam inni ( Testing
the limits ).
Przed wykonaniem badania testowego psycholog przeprowa-
dza wywiad lub rozmowÄ™ psychologicznÄ….
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
561 z 633
Koncepcyjne korzenie
Zasadnicza idea szwajcarskiego psychiatry Hermana
Rorschacha to traktowanie zjawiska selektywności
percepcji jako narzędzia zrozumienia psychiki człowieka.
Rorschacha zafascynował fakt wybiórczego charakteru
spostrzegania, na który tak duży nacisk kładł Freud.
Metoda, skonstruowana w roku 1921 w oczach swego
twórcy nie była niczym więcej niż dogodnym
eksperymentalnym sposobem diagnozowania
osobowości dla potrzeb klinicznych:  Trzeba od razu
wyraz
nie podkreślić, że są to przede wszystkim
rezultaty empiryczne [...] Dlatego też wnioski z nich
wyprowadzone sÄ… traktowane bardziej jako obserwacje
niż jako dedukcje teoretyczne. Podstawy teoretyczne
tego eksperymentu sÄ… w znacznej mierze ciÄ…gle jeszcze
niekompletne .
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
564 z 633
Percepcja plam
Badani dokonują jednocześnie dwóch czynności:
" wybierają spośród potencjalnie równoważnych,
alternatywnych elementów plamy jeden z nich
oraz
" wybierają spośród znanych im znaczeń
odpowiadających temu elementowi także tylko
jeden.
Po dokonaniu wyborów badani muszą podjąć
jeszcze jedną decyzję  czy i w jaki sposób
zwerbalizować wynik decyzji poprzednich.
Produkt percepcji bowiem nie jest
równoznaczny z werbalizacją, czyli wypowiedzią
w wÄ…skim sensie.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
571 z 633
Wypowiedz
(1)
Gertruda Meili-Dworetzki analizując różnice
między wieloznacznymi figurami a plamami
atramentowymi pisała:  [...] W technice
Rorschacha osoba może dobrze spostrzegać
kształt nie będąc zdolną do przypisania mu
sensownego znaczenia. Do arkusza
wypowiedzi wpisujemy tylko te spostrze-
żenia osoby badanej, które pociągają za
sobÄ… znaczenia, podczas gdy [...]
spostrzeżenia bez przypisanych im znaczeń nie
znajdują się w protokóle .
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
572 z 633
Wypowiedz
(2)
Inaczej mówiąc, analiza wypowiedzi nie jest
badaniem  czystych procesów
poznawczych, ale tylko takich, w których
efektom tych procesów osoby badane
potrafią nadać znaczenia (przypisać treści).
Przypuszczalny ciÄ…g przyczynowo-skutkowy jest
następujący: analiza plamy przypisywanie
sensu.
Proces odwrotny, a więc poszukiwanie w plamie
takiego elementu, który powiązać można z
apriorycznie przyjętą treścią jest, jak się wydaje,
charakterystyczny raczej dla patologii.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
573 z 633
Aspekty wypowiedzi
Wyróżnić można dwa aspekty wypowiedzi
osoby badanej technikÄ… Rorschacha:
" treściowy, ściśle związany z
werbalizacjÄ…
" formalny, dotyczÄ…cy cech bodz
ca
wzrokowego.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
574 z 633
Analiza wyników
Analizę wyników badania techniką
Rorschacha traktować można jako próbę
udzielenia odpowiedzi na pytania: co i
gdzie (wśród czego) w plamie oraz
jaka "tego" właściwość
spowodowały, że tak "to" zostało
nazwane (sygnowanie).
Interpretacja określa, jakie to pociąga
konsekwencje dla innych
pozatestowych zachowań badanej osoby
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
575 z 633
Rorschach a badanie
percepcji
Technika Rorschacha jest metodÄ… badania cech
procesu percepcji, w której szczególny nacisk
kładzie się na określanie właściwości
formalnych charakterystycznego dla danej
osoby sposobu wyodrębniania i organizowania
informacji w sytuacji ograniczającej aktywność
jednostki do aktywności świadomości, przy
założeniu, że owe cechy percepcji charakteryzują
jednostkę i w sytuacji pozatestowej, w której
modyfikowane są przez zmienne społeczne,
sytuacyjne i motywacyjne.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
576 z 633
Badania Masona Haire (1)
W badaniach na zlecenie Nescafe poszukiwano
powodów, dlaczego ich kawa rozpuszczalna
sprzedaje się gorzej niż mielona kawa Maxwell
House (klasyczna poranna kawa w USA).
Konsumenci pytani bezpośrednio jako powód
niechęci podawali smak kawy rozpuszczalnej.
Mason Haire z Uniwersytetu Kalifornii
zaproponował badania pośrednie
(projekcyjne). Stworzył on dwie listy
produktów i pytał konsumentów o cechy
osoby, która kupiła te produkty.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
595 z 633
Historyczne z
ródło analizy
treści
Hermenutyka powstała (...) w związku z
refleksjÄ… nad praktykami interpretacyjnymi.
(...) Na pierwszy plan wysunęły się trzy
rodzaje takich tekstów: dzieła antycznej
filologii, filozofii i historiografii, święte księgi
religijne (w szczególności Biblia i Tora) oraz
kodeksy prawnicze. Wszystkie one utraciły
bezpośredni kontekst rozumienia, np. w
skutek dystansu czasowego (...).
Przyłębski Andrzej, Hermeneutyczny zwrot filozofii
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
600 z 633
Treści języka (1)
Analiza treści nawiązuje do przednaukowego i potocznego
rozumienia języka, gdzie poza znaczeniami komuniko-
wanymi intencjonalnie (jawne treści) pozwala z tego, co
się mówi i pisze, wyciągać także wnioski na temat
ukrytych treści.
Podstawowym założeniem analizy treści jest, że
analizujemy treść komunikatów publicznych
(upublicznionych) i że owe treści informują nas o
sposobie widzenia świata przez ich nadawców, bo
analiza ich nośników pozwoli odtworzyć obraz świata, w
jakim nadawcy działają, gdyż to on właśnie nadaje
strukturę ich działaniom i jednocześnie pozwala je
zrozumieć.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
601 z 633
Treści języka (2)
W tym, co mówią i piszą, ludzie dająświadectwo
swoim dążeniom, postawom, ocenom sytuacji,
swojej wiedzy oraz milczÄ…co przyjmowanym
założeniom dotyczącym otaczającego świata.
Owe dążenia, postawy itd. współokreśla system społeczno-
kulturowy, w którym żyje mówiący i piszący i dlatego
odzwierciedlają one nie tylko cechy osobowe autorów,
ale także cechy ich społeczności: zinstytucjonalizowane
wartości, normy, społecznie zapośredniczone definicje
sytuacji itd. Analiza materiału językowego pozwala więc
na wyciąganie wniosków dotyczących indywidualnych oraz
społecznych zjawisk niejęzykowych. Z tych ogólnych
założeń wynikają zadania analizy treści.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
602 z 633
Analiza treści
Analiza treści może być stosowana w badaniach
zawartości prasy, książek, filmów, serwisów
informacyjnych, audycji radiowych,
programów telewizyjnych, plakatów
reklamowych itp.
Może być analizą ilościową, polegającą na
badaniu frekwencji jawnych treści przekazu
(zawartości) lub analizą jakościową, badającą
znaczenia (treści) całego przekazu lub jego
większych części.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
603 z 633
Definicje analizy treści
" technika badawcza, w której analizując
teksty w sposób zobiektywizowany i systema-
tyczny ustala i opisuje cechy językowe tekstów
po to, aby na tej podstawie wnioskować o
niejęzykowych właściwościach ludzi,
zbiorowości, organizacji
" technika wyprowadzania wniosków na
podstawie systematycznie i obiektywnie
[reguły] określanych cech przekazu
" dotarcie, przez analizę treści komunikatu, do
sposobu widzenia świata przez nadawcę,
jako wskazówki zrozumienia porządku jego
działania
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
604 z 633
Zakres wniosków
Wnioski rodzaju mogą dotyczyć:
" nadawcy tekstu (np. jego intencji;
uznawanego systemu wartości, określonych
cech osobowościowych);
" założonych przez nadawcę cech odbiorcy czy
odbiorców (np. poziomu wiedzy, zainteresowań,
uznawanych wartości), które bierze pod uwagę
formułując komunikat;
" przypuszczalnych reakcji odbiorcy na
komunikat;
" cech systemu społeczno-kulturowego, w
którym tekst powstał lub do którego jest
adresowany
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
605 z 633
Wymagania wobec analizy
treści
Systematyczność analizy wymaga uwzględnienia
wszystkich istotnych dla odpowiedzi na pytanie
badawcze aspektów analizowanego tekstu. Jest to
konieczne do zapobieżenia groz
bie rejestrowania tylko
tych cech tekstu, które potwierdzają przyjętą hipotezę.
Systematyczność i kompletność są więc
warunkiem trafności wyników. Jedynie
systematyczne, podporządkowane ustalonym regułom i
standaryzowanym procedurom postępowanie może
zapewnić obiektywność analizy, to znaczy
intersubiektywną ważność jej wyników. Subiektywne i
impresyjne interpretacje tekstu sÄ… w sensie
naukowym nierzetelne.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
606 z 633
Interpretacja tekstu
Nie jest prawdą, że wszystko jest dozwolone - przynajmniej w dziedzinie interpretacji.
Nie jest prawdą, że wszystko jest dozwolone - przynajmniej w dziedzinie interpretacji.
Umberto Eco
Umberto Eco
Poszukiwać będziemy odpowiedzi na pytanie  Dlaczego tekst jest tak
właśnie zbudowany?  Co wyjaśnia jego wątki i strukturę?
Zaczynamy od wstępnego rozpoznania całości; określenia, o co
chodzi w tekście, jaki jest jego nadrzędny sens
Analizujemy sytuacjÄ™ (kontekst) komunikacyjnÄ…  kto? do kogo? i w
jakiej sytuacji mówi?  i staramy się określić, w jakim stopniu zmienia
ona ogólne społeczno-kulturowe sensy
Analizujemy poszczególne elementy tekstu (zdania, wątki itp.) i
stawiamy hipotezy interpretacyjne; weryfikujemy je analizujÄ…c
pozostałe (inne)
Dokonujemy uogólnienia, zebrania rozproszonych wcześniej informacji
w całość, syntetyzujemy wcześniejsze kategorie (hipotezy)
Podsumowujemy krótko swoje ustalenia, określamy wynikającą z całej
naszej pracy tezę interpretacyjną; zawsze należy powoływać się na
tekst i unikać gołosłownych spekulacji
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
607 z 633
Ustalanie znaczeń (1)
Narzuca się pytanie, jak można obiektywnie
ustalić znaczenia konfiguracji słownych
zawartych w tekście. Skąd osoba dokonująca
analizy treści wie, co oznacza określony znak
językowy w danym tekście, jaką treść nadają
mu nadawca i odbiorca komunikatu?
Odpowiedz
brzmi następująco: osoba
dokonująca analizy treści opiera się z
reguły na własnym intuicyjnym
rozumieniu języka.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
608 z 633
Ustalanie znaczeń (2)
Początkowo ograniczano się do  jawnej, treści" tekstu czyli
w efekcie to, co w określonym kręgu językowym
 zazwyczaj" lub  tradycyjnie" uznaje się za właściwe
znaczenie danego słowa, wyrażenia itd.  niezależnie
od intencji mówiącego lub piszącego.
Owo znaczenie właściwe jest bezpośrednio dostępne
osobie analizującej treść jako członkowi społeczeństwa
posługującego się danym językiem. Z podejściem takim
wiąże się mylne założenie, że analizujący rozumie
znaczenie komunikatu tak, jak je pomyślał
nadawca i jak je rozumie odbiorca.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
609 z 633
Ustalanie znaczeń (3)
DziÅ› postuluje siÄ™ sprawdzanie tego
intuicyjnego rozumienia przez wtórne
weryfikowanie znaczeń z uczestnikami
aktu komunikacyjnego.
W sytuacji badania diagnostycznego polega to
zarówno na próbie opisu tego samego z
różnych perspektyw, jak i uzgadniania znaczeń
z osobÄ… badanÄ….
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
610 z 633
Diagnozowanie jako
komunikowanie
NiewÄ…tpliwie badanie jest kierowanym
komunikowaniem: osoba badana informuje
badajÄ…cego diagnostÄ™, jakie sÄ… jej problemy, w
języku, w jakim myślała o nich do tej pory i/lub
dostosowując się do języka (też testu, czy innego
narzędzia), jaki proponuje mu jako środek
komunikacji diagnosta.
Komunikowanie siÄ™ jest aktem intencjonalnym - z
jednej strony mamy intencjÄ™ nadawania,
upubliczniania komunikatu, z drugiej - chęć
słuchania (intencję odbierania).
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
613 z 633
Komunikowanie
Wspólną płaszczyzną komunikowania się jest tzw.
mowa potoczna, w której ramach realizuje się
większość naszych zachowań językowych.
Może się stać ona wspólnie usankcjonowanym
podłożem konwersacji, gdy przyjmie się, że
rozmówcy mają dobrą wolę, zdolni są do
rozumienia i dopełniania znaczeń w
kontekście potocznym, jako wspólnym i
jednakowo odczuwanym oraz że akt porozumie-
wania jest uważany za udany, jeżeli odbiorca w
wyniku interpretacji dochodzi do odkrycia
intencji (zamiaru) nadawcy.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
614 z 633
Diagnozowanie jako
interpretowanie komunikatów
Interpretowanie znaków przez diagnostę nie tyle zakłada, że
osoba badana posługuje się znakami, ale opiera się na
założeniu, iż akceptuje ona regułę porozumiewania się, że
ma intencję nadawania. I to właśnie pozwala diagnoście na
poszukiwanie znaków w wypowiedziach osoby badanej, na
poszukiwanie sensów.
Ich rozpoznawanie wymaga wiedzy. StÄ…d osoba nie posiadajÄ…ca
wiedzy diagnostycznej (między innymi wiedzy o znakach, za
pomocÄ… ludzie komunikujÄ… siÄ™ w sytuacji badania) nie jest
zdolna do trafnego rozpoznawania znaków. Co więcej - w im
większym stopniu wypowiedzi osoby badanej przypominają
język codziennej komunikacji, tym łatwiej o złudzenie, że
diagnozować może każdy, kto rozumie codzienne wypowiedzi
ludzi.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
615 z 633
Zasady konwersacji (1)
Po raz pierwszy próbował je opisać Herbert Paul Grice,
formułując teorię racjonalnego współdziałania
językowego znaną pod nazwą Zasady Kooperacji.
Punktem wyjścia są cztery kategorie, z których każda
reprezentuje szczegółową zasadę. Autor nazwał te
kategorie: Ilością, Jakością, Stosunkiem i Sposobem.
Stąd powstały: 1) zasada ilości informacji, 2) zasada
jakości, 3) zasada relewancji, 4) zasada sposobu.
Szczególnie ważna wydaje się zasada jakości, gdyż
pozostałe mają zastosowanie tylko przy założeniu, że ta
zasada jest spełniona.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
616 z 633
A
amanie zasad kooperacji (2)
H. P. Grice jest twórcą oddzielenia tego, co jest w zdaniu
powiedziane (said), od tego, co jest w nim implikaturÄ…
(implicated), co jest wnioskowane przez odbiorcÄ™
przez odwołanie się do współpracy (współdziałania) z
nadawcą, o którym odbiorca sądzi, że chce poprzez
wypowiedz
coś sensownego przekazać.
W przypadku lekceważenia zasad odbiorca może uznać
(zakładając, że nadawca zna i zazwyczaj przestrzega
zasad kooperacji), że złamanie to było celowe, a
więc znaczące, i na podstawie kontekstu
wnioskuje o tym znaczeniu.
A
amanie reguł kooperacji w kontakcie diagnostycz-
nym upoważnia nas do wniosku, że nasz rozmów-
ca komunikuje siÄ™ z nami symbolicznie i pewne
treści wypiera (ukrywa).
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
621 z 633
A
ańcuch informacyjno-
komunikacyjny
samopoznanie
stan
ekspresja
wiedza i przekonania
badanie
badanie
wypowiedz

wnioskowanie
zachowanie diagnostyczne interpretacja
informacja komunikowanie
komunikat
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
624 z 633
Autonarracja w warunkach
naturalnych (1)
Sposób ekspresji treści pamięci
ekspresji
autobiograficznej jest ograniczany
przez:
reguły społecznej komunikacji
wykorzystywane wzory kulturowe
poziom kompetencji narracyjnej
kontekst danej relacji interpersonalnej
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
625 z 633
Pamięć autobiograficzna 
definicje
" pamięć autobiograficzna (albo osobista) jest to
pamięć odnosząca się do własnej przeszłości,
wiedza o własnym życiu.
" zawiera zdarzenia, które zawierają istotne
implikacje dla reprezentacji Ja i/lub zdarzenia,
w których jednostka osobiście uczestniczyła
" pamiętanie ważnych zdarzeń występujących w
codziennym doświadczeniu jednostki, zarówno tych,
w które byliśmy zaangażowani osobiście i takich,
których byliśmy jedynie świadkiem.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
626 z 633
Pamięć autobiograficzna
Przy jej wyodrębnieniu kierujemy się nie
biologicznym punktem odniesienia, ale
rodzajem przechowywanych w niej informacji,
takich jak np. wspomnienia z dzieciństwa.
Często uważa się, że przechowuje ona wiedzę i
schematy stanowiące pamięciowe podstawy
tożsamości. Wówczas jej rozumienie
dodatkowo rozszerzane jest poza zakres
doświadczeń indywidualnych na doświadczenia
społeczne i emocjonalne działające w
momencie zdarzenia, jak i w czasie jego
przypominania
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
627 z 633
Autonarracja w warunkach
naturalnych (2)
y
ródłem autonarracji jest głównie pamięć
pamięć
autobiograficzna:
autobiograficzna
zorganizowana narracyjnie
składająca się z osobiście ważnych wspomnień
bardziej konstruowana w relacji społecznej niż
jedynie relacjonowana
będąca podstawą tożsamości narracyjnej
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
628 z 633
Atrybucja zachowania
Proces poszukiwania przyczyny (intencji)
zachowania nazywa siÄ™ atrybucjÄ….
Atrybucja sytuacyjna  przyczyny zachowania
dopatrujemy się w środowisku, sytuacji lub interakcji
między ludz
mi.
Drugi rodzaj atrybucji to atrybucja dyspozycyjna 
przypisywanie zachowań danej osoby jej stanowi
biologicznemu lub cechom osobowości, umiejętnościom,
potrzebom i uznanym przez nią wartościom.
Można poszukiwać stałych i zmiennych determinant
zachowania.
Można zastanawiać się nad stopniem kontrolowania
zachowania i swobodÄ… wyboru.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
632 z 633
Podstawowy błąd atrybucji
" skłonność do przeceniania cech
wewnętrznych w stosunku do wpływu sytuacji,
środowiska, okoliczności
" nieuzasadnione przyjmowanie, że przyczyną
działań innych ludzi jest raczej ich osobowość
niż czynniki zewnętrzne (sytuacja): zachowania
własne - częściej opisywane za pomocą
czasowników (zrobiłem to i to), zachowania
cudze - za pomocą przymiotników (on jest
taki a taki).
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
633 z 633
Deformacje w spostrzeganiu
innych ludzi (1)
" generalizacja oczekiwań jako z
ródło
błędów:
efekt pierwszego wrażenia (halo; pierwszeństwa) -
przypisywanie danej osobie cechy pozytywnej
(negatywnej) na podstawie jednej cechy, która jako
pierwsza została oceniona pozytywnie/negatywnie;
Solomon Asch: zmiana znaczenia kolejnych informacji pod wpływem oczekiwań
wytworzonych przez pierwsze informacje
efekt aureoli (błąd łagodności) - skłonność do
przypisywania osobie cech pozytywnych przy
minimalizowaniu obecności cech negatywnych (por.
efekt Polyanny).
efekt diabelski - skłonność do przypisywania osobie
cech negatywnych przy minimalizowaniu obecności
cech pozytywnych.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
634 z 633
Deformacje w spostrzeganiu
innych ludzi (2)
" generalizacja oczekiwań jako z
ródło
błędów:
efekt stereotypu - zniekształcenie w ocenie lub
obserwacji pojawiajÄ…ce siÄ™, kiedy przekonania podmiotu
na temat właściwości ludzi należących do jakiejś
kategorii wpływają na percepcję obserwowanej
jednostki, która do tej kategorii należy.
samospełniające się proroctwo - wpływ oczekiwań
obserwatora na ujawnianie przez partnera interakcji
zachowań zgodnych z tymi oczekiwaniami.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
635 z 633
Deformacje w spostrzeganiu
innych ludzi (3)
" błąd logiczny - podstawą jest tzw.
ukryta teoria osobowości:
" to zestaw schematów poznawczych, skonstruowanych
na zasadzie dowolnego grupowania różnych cech
osobowości wg zasady rzekomej korelacji  w
rzeczywistości brak współwystępowania np. cech
uprzejmości i hojności, czy siły, aktywności i
agresywności
Nasze sÄ…dy o konkretnych ludziach i sytuacjach,
nawet gdy wiemy że sądy te nie muszą być
prawdziwe stanowiÄ… kotwicÄ™ dla dalszych
tendencyjnych już wniosków na temat tych ludzi
czy sytuacji.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
636 z 633
Zjawisko wpływu oczekiwań
na percepcjÄ™ interakcji
Efekt Rosenthala (samospełniające
siÄ™ proroctwo)
Formy:
 efekt Galatei (efekt Pigmaliona)
 efekt Golema (efekt Liwy)
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
639 z 633
Samospełniające się
proroctwo
" koncepcja, zgodnie z którą hipoteza lub
oczekiwanie dotyczące przyszłego sposobu
działania danej osoby wywiera subtelny wpływ
na tę osobę, by działała w oczekiwany sposób
(Merton, R.K. (1948). The self-fulfilling prophecy. Antioch Review, pp. 193-210).
 przykład: kryzys bankowy, panika na rynku paliw
" badania Rosenthala
  utalentowane dzieci
  lepsi pływacy
 5  utalentowanych szczurów
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
640 z 633
Schemat poznawczy -
efekt Rosenhana (1)
Schematy ułatwiają tendencyjną interpretację
zdarzeń. Potwierdza to słynny eksperyment
Rosenhana, w którym fakt uznania w klinice
psychiatrycznej zdrowego człowieka za
schizofrenika prowadził do interpretacji
wszystkich jego zachowań jako
patologicznych.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
646 z 633
Schemat poznawczy -
efekt Rosenhana (2)
David Rosenhan w 1972 roku przeprowadził eksperyment,
w którym on i 8 jego współpracowników symulowali
halucynacje słuchowe - po czym przyjęto ich do 12 szpitali
psychiatrycznych w 5 stanach tylko na podstawie tego
jednego objawu, orzekając, że są chorzy na schizofrenię
paranoidalnÄ… bÄ…dz
to na psychozÄ™ maniakalno-depresyjnÄ….
Przebywali tam 3 tygodnie zachowując się już całkowicie
normalnie (nie symulując i mówiąc, że nie słyszą już
głosów).
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
647 z 633
Efekt Hawthorne
" z
ródło błędów (artefaktu) wynikających z tego, że psychologiczne
skutki wiedzy o tym, iż jest się obserwowanym wpływają na
obserwowane zachowania (dodatnie sprzężenie zwrotne).
" zjawisko to odkryte zostało przez Eltona Mayo podczas badań nad
wydajnością pracy pracowników zakładów Hawthorne (Western
Electric Hawthorne Works in Cicero, Illinois) pod Chicago w latach
1927-1932, gdy badacze próbowali mierzyć w jakich fizycznych
warunkach pracy wydajność będzie wzrastać; okazało się że
wydajność pracy i morale wzrastały zarówno w grupach
eksperymentalnych jak i kontrolnych, czego przyczyną było
zaangażowanie się naukowców w proces badawczy i ich ciągła
obecność
" przeciwieństwem jest tzw. efekt Henry ego Forda
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
650 z 633
Efekt Elizy
Zjawisko przypisywania przez ludzi znaczenia i sensu znakom, słowom
i zdaniom, które takiego sensu same z siebie nie mają.
Nazwa tego efektu pochodzi od pierwszego (1966), naśladującego zwykłą
konwersacjÄ™ programu o nazwie ELIZA (od Elizy Doolittle;  Mr Shrink ;
Joseph Weizenbaum). Eliza była żartobliwą symulacją psychoterapeuty
pracującego z pacjentem według zaleceń Carla Rogersa (terapeuta nie daje
rad ani poleceń, tylko zadaje pytania pomagające zrozumieć pacjentowi
swoje problemy).
Program ten wybierał pewne kluczowe słowa z wypowiedzi ludzi, a następnie
tworzył "odpowiedz
" łącząc słowo kluczowe ze zwrotami z wcześniej
wprowadzonej bazy danych  otwartych zwrotów , takich jak  co dla Ciebie
znaczy...... ,  ...zawsze ma sens ,  Nie znam itp, co dawało czasami efekt
 głębokiego znaczenia odpowiedzi i skłaniało do jej kontynuowania.
W przypadku gdy dana osoba wie, że może rozmawiać z maszyną, efekt Elizy
traci na znaczeniu.
Na jego podobieństwo Joseph Weintraub napisał w 1986 roku jako  reakcja na
nudny program ELIZA program PC Therapist (3-krotny laureat nagrody
Loebnera za program, który przeszedł test Turinga).
http://www-ai.ijs.si/eliza/eliza.html
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
651 z 633
Deformacje w spostrzeganiu
innych ludzi (podsumowanie)
" Trafniej spostrzegamy osoby, które pod jakimkolwiek
względem (płeć, wiek, pochodzenie itd.) są do nas
podobne.
" Trafniejsze sądy dotyczące cech bezpośrednio
przekładalnych na zachowania (np. "uprzejmość" w
porównaniu z "twórczością").
" Większość nietrafnych spostrzeżeń jest wynikiem
systematycznych błędów (np. efekt aureoli, łagodności,
ukrytych teorii osobowości)
" Ludzie zdolni do emocjonalnego dystansu wobec
spostrzeganych obiektów - bardziej trafni w swych
spostrzeżeniach
" Empatia pomiędzy spostrzegającym, a spostrzeganym
poprawia trafność.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
652 z 633
Istota i założenie selekcji
Z selekcją mamy do czynienia wówczas,
kiedy psycholog dokonuje wyboru z
jakiejÅ› grupy ludzi niereprezentatywnej
jej podgrupy lub gdy dobiera ludzi do
warunków (nikogo nie odrzucając).
Celem jest tu optymalny dobór jednostki
lub grupy osób do określonych zadań
przy założeniu, iż właściwości osoby
(warunków) nie ulegną zmianie.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
655 z 633
Reguły decyzyjne (1)
Reguły decyzyjne (composition rules) to
modelowy opis procesu decyzyjnego
(strategii), dzięki któremu łączy się
szacunkowe oceny, by móc ustalić hierarchię
obiektów (tu: osób), między którymi dokonuje
siÄ™ wyboru.
Postępować tak można po uzyskaniu wyników
wszystkich testów, można też stosować testy
kolejno (metoda przeszkód kolejnych),
zaczynajÄ…c albo od testu najbardziej trafnego,
albo najmniej trafnego.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
662 z 633
Reguły decyzyjne (2)
Gdy wykorzystuje się reguły kompensacyjne, wówczas
słabość w zakresie jednej cechy jest wyrównywana
spostrzeganą zaletą w zakresie innej cechy. Wyróżnia
się dwa rodzaje reguł kompensacyjnych - liniową
(prostą) oraz ważoną. Formą strategii kompensacyjnej
ważonej jest wykorzystywanie równania regresji
wielokrotnej
Istotą reguł niekompensacyjnych jest to, że słabość w
zakresie jednej cechy nie może być zrekompensowana
przez jakiekolwiek inne zalety. Wybrana cecha (atrybut)
jest na tyle ważna, że tylko ona staje się podstawą
decyzji. Wśród strategii niekompensacyjnych wyróżnić
można kilka rodzajów: oparte na regule
leksykograficznej, regule eliminacji i regule
koniunkcyjnej.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
663 z 633
Wykorzystywanie
komputerów w
diagnozowaniu
" prowadzenie badania testowego (prezentacji zadań i
pomiar)
" tworzenie bodz
ców testowych (w tym: losowość)
" tworzenie testów (np. analiza czynnikowa)
" obliczanie wyników (na podstawie ręcznie
wprowadzonych, przesłanych elektronicznie lub
skanowanych danych)
" przechowywanie danych i ich organizacja
" tworzenie norm kroczÄ…cych
" interpretacja (w ograniczonym zakresie)
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
668 z 633
Prowadzenie badania
testowego
" Zalety:
" rzeczywista i pełna standaryzacja badania
" dokładność zapisu wszystkich parametrów
zachowań testowych (w tym: czasu)
" sterowanie przebiegiem na podstawie wyników
osoby badanej (adaptacyjne testowanie; CAT)
" Wady:
" różnice wersji papier-ołówek (w tym: klawiatura)
" wprowadzenie błędu systematycznego (GIGO)
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
669 z 633
Spór  kliniczny vs
statystyczny
Paul E. Meehl zwrócił uwagę na niezgodność
między faktycznym procesem myślowym
klinicysty a przewidywaniem statystycznym i
opisał w 1954 dwa sposoby dokonywania
predykcji: jeden na podstawie obliczania
prawdopodobieństwa przynależności do grupy
odniesienia (znany jako sposób formalny,
statystyczny, mechaniczny, algorytmiczny czy
też aktuarialny), oraz drugi, który można by
nazwać dedukcyjnym (nieformalnym,
subjektywnym, impresyjnym czy klinicznym;
oryginalny termin Meehla: structural-dynamic
hypothesis).
Dokonał on też czegoś więcej: opisał dwa różne
systemy wartości, dwa odmienne kierunki
kształcenia psychologów oraz różne style bycia
psychologiem i dlatego jego praca wywarła i
wywiera wielki wpływ na psychologię światową.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
672 z 633
Ocena kliniczna vs
statystyczna
Co jest lepsze - ocena statystyczna czy
kliniczna?
" Ocena kliniczna = podejmowanie decyzji na
podstawie przetwarzania informacji  w głowie i
ew. dyskusji z innymi; klinicyści robią to w różny
sposób, a natura tego procesu wymyka się
próbom precyzyjnego opisu.
" Ocena statystyczna = podejmowanie decyzji bez
wykorzystywania oceniania przez człowieka,
przy wykorzystaniu empirycznie ustalonych
związków między danymi a przedmiotem
zainteresowania
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
673 z 633
Porównanie - założenia
" Meehl przyjął, że warunki porównywania
metod klinicznych i statystycznych powinny
być następujące:
1. obie metody wykorzystują te same dane (co póz
niej
osłabiono, choć bez zmiany w rezultatach)
2. analizy powinny być sprawdzane krzyżowo (cross-
validation), aby uniknąć wariacji specyficznej dla
danego zbioru danych
3. przewidywania powinny dotyczyć powodzenia (w
pracy, terapii, itp.), recedywy, generalnej diagnozy
(nerwica, psychoza, itp.)
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
674 z 633
Porównanie - wyniki badań
Metaanalizy wielu badań (w sumie ok.
150), wykonane przez Paula Meehla i
Williama Grove a wykazały, że w około
40% porównań obie metody okazały się
równie trafne, jednak w pozostałych
60% przypadków predykcja
mechaniczna była bardziej trafna,
niż predykcja kliniczna.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
675 z 633
Porównanie - inne wyniki
badań (1)
" W pewnym badaniu sprawdzano trafność prognoz
psychiatrów, dotyczących ponownych przyjęć pacjentów
do szpitala. Porównano trafność owych prognoz z
trafnością prognoz opartych na wadze (!) teczek
zawierających dokumentację pacjentów. Dlaczego?
Waga teczki była po prostu pewnym "grubym"
wskaz
nikiem tego, jak często pacjent poprzednio był już
hospitalizowany (im częściej, tym jego teczka stawała
się grubsza i cięższa).
" Okazało się, że psychiatrzy nie przewidywali lepiej od
wagi teczek pacjentów (współczynnik korelacji ponow-
nych przyjęć z wagą teczek wynosił 0,62, a z predykcją
psychiatrów 0,61).
Tadeusz Tyszka, Psychologiczne pułapki oceniania i podejmowania decyzji, GWP Gdańsk, 2000
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
676 z 633
Porównanie - inne wyniki
badań (2)
W innym badaniu sprawdzano trafność diagnoz
dotyczących zaburzeń neurotycznych i
psychotycznych na podstawie kwestionariusza
MMPI. Kiedy porównano trafność diagnoz
doświadczonych psychologów klinicznych oraz ich
sekretarek, okazało się, że diagnozy ekspertów nie
były wcale lepsze od diagnoz stawianych przez ich
sekretarki!
Tadeusz Tyszka, Psychologiczne pułapki oceniania i podejmowania decyzji, GWP Gdańsk, 2000
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
677 z 633
Porównanie - inne wyniki
badań (3)
" Gdy nie dysponujemy odpowiednim materiałem statystycznym
i nie możemy określić wag danych predykcyjnych
(wyjaśniających), możemy oprzeć się na intuicjach ekspertów.
Na podstawie tych przewidywań czy klasyfikacji, za pomocą
procedury statystycznej (analizy regresji), buduje siÄ™ wagi dla
różnych wskaz
ników (Kleinmutz).
" Stała się rzecz zadziwiająca, żeby nie powiedzieć tajemnicza:
wzór wykorzystujący wagi "wydobyte" od ekspertów (z ich
wcześniejszych diagnoz) okazał się przewidywać lepiej niż
sami eksperci, na zachowaniu których został zbudowany!
" Wygląda na to, że pożytecznie jest "przefiltrować" zachowanie
ekspertów za pomocą odpowiednich procedur statystycznych
(na przykład analizy regresji), które odrzucają przypadkowe
zniekształcające czynniki wpływające na pojedyncze
zachowanie, a zatrzymujÄ… podstawowe tendencje.
Tadeusz Tyszka, Psychologiczne pułapki oceniania i podejmowania decyzji, GWP Gdańsk, 2000
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
678 z 633
Czy właściwy obszar
porównań?
" Dla celów praktycznych (np. Czy
udzielić przestępcy przepustki?)
psychologowie przewidujÄ… i w tych
celach diagnoza aktuarialna jest lepsza
" Klinicysta chce jednak przede
wszystkim zrozumieć swoich klientów i
tu metoda kliniczna nie da siÄ™ tu
zastąpić przez aktuarialną.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
679 z 633
Istota zadania klinicysty
Robert Holt, główny orędownik metody klinicznej uważa,
że zadaniem klinicysty jest analiza znaczeń, której nie
da się wykonać samymi tylko metodami ilościowymi.
Aby zrozumieć indywidualny system znaczeń i wartości
osoby, trzeba odwołać się do jakościowych metod
klinicznych.
Pewne kategorie predyktorów są zbyt rzadkie, by mogły
być brane pod uwagę w jakichkolwiek wzorach. Jednak
gdy klinicysta spotyka się z nimi, potrafi wyciągnąć z
nich trafne wnioski - natychmiast potrafi zrozumieć
znaczenie tych danych (np. zdarzeń) dla subiektywnej i
obiektywnej rzeczywistości tych osób.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
680 z 633
Komputerowa
interpretacja
" Rodzaje interpretacji
" aktuarialna (statystyczna)  oparta na
szacowaniu prawdopodobieństwa
" oparta na regułach (systemy ekspertalne; bazy
wiedzy)
" predykcje statystyczne
" Potencjalne problemy
" brak kwalifikacji użytkowników
" bezkrytyczne podejście
" sztampowość opisów
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
681 z 633
Interpretacja aktuarialna
(1)
aktuarialny: od Å‚ac. actu [{amac}] ri-us,
aktuariusz - analityk ksiÄ…g, rachmistrz
ubezpieczeniowy; zadaniem aktuariusza
jest głównie ocena ryzyka w celu
prawidłowego skalkulowania składki
ubezpieczeniowej
Dane wykorzystywane w ocenie
aktuarialnej mają charakter ilościowy i
jakościowy, a przetwarzane są
metodami statystycznymi.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
682 z 633
Interpretacja aktuarialna
(2)
Postępowanie aktuarialne jest rozwinięciem
metody case study. Istotą postępowania
aktuarialnego jest tworzenie homogenicznych
grup ze względu na zmienne predykcyjne
(testowe; wyjaśniające), a następnie
poszukiwanie współwystępujących z nimi
zmiennych kryterialnych (wyjaśnianych). Do
takiej grupy wchodzą osoby, które są podobne
do siebie bardziej, niż do osób spoza tej grupy.
Inaczej mówiąc - osoba spoza tej grupy jest
mniej podobna do każdego z jej członków, niż
wynosi najniższy współczynnik podobieństwa
wewnÄ…trz grupy taksonomicznej
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
683 z 633
Podejście kliniczne vs
statystyczne
PODEJÅšCIE
Aktuarialne Kliniczne
opiera siÄ™ na intensywnym badaniu kilku opiera siÄ™ na ekstensywnym badaniu wielu
cech cech
wszystkie informacje dotyczÄ… grup wykorzystuje siÄ™ informacje o jednostce i
grupowe
przewidywanie oparte jest na obliczaniu przewidywanie oparte jest na znajomości
prawdopodobieństwa teorii
przewidywanie - jako formalna przewidywanie - jako akt twórczy - musi
konsekwencja obserwacji - może być być dziełem eksperta
dziełem maszyny, urzędnika lub laboranta
nie można wykorzystać rzadkich można wykorzystać rzadkie (jednostkowe)
(jednostkowych) wydarzeń wydarzenia
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
684 z 633
Raport komputerowy
" arkusz wyników
" raport opisowy  zawiera ogólne informacje
na temat skal oraz interpretacji ich wyników
(przedziałów)
" raport interpretacyjny  złożona analiza
wyników testowych, obejmująca interakcję
skal oraz analizÄ™ profilowÄ…
" raport podsumowujÄ…cy  zbiera informacje
z różnych z
ródeł
" raport zintegrowany  analogicznie jak
podsumowujący, ale uwzględniający interakcję
zmiennych oraz analizę wzorców
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
687 z 633
Systemy korporacyjne
" Automatyczny system testujÄ…co-interpretujÄ…cy
nie potrzebuje psychologa i jest wykorzysty-
wany przez przypadkowe, nie przeszkolone
osoby, a korporacji nie interesuje, skÄ…d  biorÄ…
siÄ™ wyniki (interpretacje)
" Wszelkie interpretacje patologiczne (nawet o
statusie ostrzeżeń) są nadinterpretowane i
mogą np. być powodem zwolnienia z pracy
" Autor-psycholog powinien czuć się odpowie-
dzialny (FAQ, aktualizacje)
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
688 z 633
Testowanie interaktywne (1)
Testowanie adaptacyjne (Adaptive Testing) -
odmiana testowania, w której porządek
przedstawiania zadań (lub złożoność zadań)
zależą od odpowiedzi na wcześniejsze zadania.
Procedura adaptacyjnego testowania
komputerowego (Adaptive Computer Testing;
CAT) to taka odmiana testu, przy której
komputer przelicza ocenÄ™ osoby badanej po
każdej odpowiedzi na pytanie, a potem ta
ocena wykorzystana jest przy wyborze
kolejnego pytania.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
696 z 633
Testowanie interaktywne (2)
IstotÄ… testowania adaptacyjnego jest dostosowywanie
trudności testu do poziomu zdolności osoby badanej.
Biorąc pod uwagę to, jak osoba badana odpowiedziała
na pierwsza pozycjÄ™ testowÄ… konstruuje siÄ™
indywidualny zestaw zadań  inny dla osób o
wysokim poziomie i inny dla osób o niskim poziomie
mierzonej cechy.
W efekcie zastosowania takiej procedury może się zdarzyć
tak, że dwie badane osoby odpowiedzą prawidłowo na
taki sam procent zadań, jednak wynik końcowy
każdej z nich będzie inny. Stanie się tak dlatego, iż
test, który osoby te rozwiązywały był inny w każdym
przypadku, bo inny był poziom trudności
poszczególnych zadań, jakie wchodziły w jego skład.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
697 z 633
Algorytm generowania
pytań (1)
Algorytm generowania pytań dla testu interaktywnego jest
znacznie bardziej skomplikowany niż dla tzw. testu
biernego, ponieważ musi wziąć pod uwagę zarówno
dopasowanie poziomu trudności pytań dla poszczególnych
osób badanych, jak również dokładnie określić poziom
badanej właściwości.
Ze względu na dopasowanie poziomu trudności dla
indywidualnej osoby badanej wyróżnia się trzy różne
procedury testowania adaptacyjnego: dwuetapowego,
piramidalnego oraz warstwowego. Dwie ostatnie
zasługują na szczególną uwagę.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
701 z 633
Algorytm generowania
pytań (2a)
Procedura piramidalnego testowania adaptacyjnego
składa się z następujących kroków:
" rozpoczęcie procedury testowania od pytania o średnim
poziomie trudności
" jeżeli odpowiedz
jest prawidłowa, to osoba badana
rozwiązuje kolejne zadanie z zadań coraz trudniejszych;
jeżeli udziela ona odpowiedzi nieprawidłowej, jako
kolejne rozwiązuje on zadanie z serii zadań coraz
Å‚atwiejszych
" zakończenie procedury testowania następuje po
minięciu czasu badania, ustaleniu przesłanek
niezbędnych dla podjęcia decyzji lub osiągnięciu
zakładanej dokładności pomiaru.
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
702 z 633
 Przykazania dla dobrego
diagnosty
" zredukuj lęk osoby badanej  zapewnij
jej poczucie bezpieczeństwa
" zredukuj swój lęk
" bÄ…dz
cierpliwy
" unikaj:
 konfrontacji i/lub kłótni
 wypowiedzi  naukowych lub dziwacznych
 żartów, ale nie poczucia humoru
" wykorzystaj swój czas mądrze
" ucz się od osób badanych
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
709 z 633
Refleksyjny praktyk (Schön
1983)
refleksja nad działaniem
głęboka analiza
doświadczenie
wiedza w działaniu
zaskoczenie!!
refleksja w działaniu
działanie
Diagnoza psychologiczna Władysław Jacek Paluchowski
710 z 633