Warmińsko  Mazurska Izba rzemiosła i Przedsiębiorczości tel.: [phone]
ul. prosta 38, 10-029 OLSZTYN fax: [phone]
Mechatronika
Mechatronika: nowa generacja maszyn i urządzeń_
Słowo mechatronika powstało z połączenia części słów angielskich MECHAnism
i elecTRONICS. Za datę powstania słowa mechatronika można przyjąć rok 1969, gdy w firmie
Yasakawa Electronic z Japonii wszczęto starania o uzyskanie międzynarodowej ochrony dla nazwy
mechatronics jako znaku towarowego (z ochrony tej nazwy zrezygnowano w roku 1982). W Europie
pierwsze wykłady na temat  projektowania złożonych systemów (nazwy mechatronika jeszcze nie
używano) prowadzono już w latach siedemdziesiątych w Szwecji. Pierwotnie, mechatronika była
rozumiana jako uzupełnienie komponentów mechanicznych przez elektronikę w mechanice
precyzyjnej, a typowym mechatronicznym urządzeniem był aparat fotograficzny - lustrzanka.
Z czasem, pojęcie mechatroniki znacznie się zmieniło i rozszerzyło. Mechatronika stała się
nauką inżynierską, opartą na klasycznych dyscyplinach budowy maszyn, elektrotechniki
i elektroniki oraz informatyki. Celem tej nauki jest poprawianie funkcjonalności urządzeń i syste-
mów technicznych przez powiązanie dyscyplin składowych w jedną całość.
Pod koniec lat siedemdziesiątych XX w. dokonano w Japonii klasyfikacji urządzeń mechatro-
nicznych na 4 grupy różniące się stopniem integracji podsystemów elektronicznych i mikroprocesowych
z mechaniką:
1. urządzenia mechaniczne uzupełnione o układy elektroniczne dla poprawy ich funkcjonalności,
2. znaczna poprawa funkcjonalności urządzeń mechanicznych (np. maszyny szwalniczej) uzyskana
przez wbudowane układów elektronicznych, ale bez zmiany ich tradycyjnego, mechanicznego
interfejsu,
3. całkowite zastąpienie mechanizmów wewnętrznych urządzenia przez układ elektroniczny (np.
zegarek cyfrowy),
4. synergiczna integracja elementów mechanicznych i elektronicznych (w tym sterowania) w nowych
jakościowo urządzeniach (np. kserokopiarka).
Synergia to współdziałanie kilku czynników dające łączny efekt skuteczniejszy niż suma ich
oddzielnych działań. Obecnie przeważa opinia, że urządzenia mechatroniczne powinny w pełni spełniać
warunki podane w punkcie (4). Oznacza to, że mechatronika jest to synergiczna integracja mechaniki,
elektroniki, automatyki i informatyki w procesie projektowania i wytwarzania produktów.
- 1 -
Warmińsko  Mazurska Izba rzemiosła i Przedsiębiorczości tel.: [phone]
ul. prosta 38, 10-029 OLSZTYN fax: [phone]
Istnieje wiele definicji mechatroniki i sposobów objaśnienia jej funkcji. Zasadnicza linia podziału
przebiega pomiędzy zrozumieniem jej jako metodologii, a uznaniem jako nowej dyscypliny w inżynierii
i nauce. Według wybranych przykładów mechatronika jest:
" ...obszarem studiów łączącym zasady inżynierii mechanicznej, elektrycznej i komputerowej,
" ...metodyką optymalizującą projektowanie urządzeń elektromechanicznych,
" ...filozofią w zakresie projektowania, która wykorzystuje synergiczną integrację mechaniki,
elektroniki i technik komputerowych dla otrzymywania zaawansowanych technologicznie urządzeń
i systemów,
" ...interdyscyplinarnym obszarem inżynierii zajmującym się projektowaniem urządzeń których
funkcje związane są z integracją mechaniki z elementami elektroniki, skoordynowanymi w ramach
określonego systemu sterowania,
" ...technologią która łączy mechanikę, elektronikę i informatykę dla stworzenia funkcjonalnego
współdziałania i przestrzennej integracji komponentów, modułów i systemów w jedną całość.
Mechatronika jest synergicznym połączeniem mechaniki precyzyjnej, elektronicznych układów
sterujących i informatyki w celu projektowania, wytwarzania i eksploatacji inteligentnych systemów auto-
matyki. Synergicznym, czyli takim, którego możliwości łączne są większe niż suma możliwości elementów
składowych.
Mechatronika nie jest tożsama ani z automatyką, ani robotyką czy też automatyzacją produkcji. Są to
terminy istniejące obok siebie, ale i dla siebie.
Mechatronika może być uznana jako nowoczesne ujęcie technik automatyzacji dla szeroko
rozumianych potrzeb inżynierii i edukacji.
Można przyjąć, że mechatronika jest interdyscyplinarną dziedziną nauki i techniki zajmującą się
generalnie problemami mechaniki, elektroniki i informatyki.
Zawiera jednak też wiele obszarów para-mechatronicznych, które tworzą fundament mechatroniki
i pokrywają wiele znanych dyscyplin, takich jak: elektrotechnika, energoelektronika, technika cyfrowa,
technika mikroprocesorowa, techniki regulacyjne i inne.
Mechatronika zaczęła się dynamicznie rozwijać dopiero w latach osiemdziesiątych i to głównie ze
względu na wymagania rynku. Elementy elektryczne i elektroniczne w układach mechanicznych zaczęto
wprowadzać już w latach czterdziestych a urządzenia z tego okresu można nazwać pierwszą generacją
mechatroniki. Rozwój informatyki od początku lat siedemdziesiątych spowodował, że logiczne i decyzyjne
elementy elektroniczne zaczęto zastępować mikroprocesorami z odpowiednim oprogramowaniem. Etap ten
można uznać za drugą generację mechatroniki. Lata osiemdziesiąte przyniosły dalszy jej rozwój, zmie-
rzający w kierunku uzyskania zintegrowanych elementów zapewniających funkcjonowanie skomplikowa-
nych urządzeń, maszyn i systemów.
Zapoczątkowało to rozwój mechatroniki trzeciej generacji, przedmiotem zainteresowania której są
urządzenia charakteryzujące się wielofunkcyjnością i dużą złożonością konstrukcji.
Uważa się, że pierwszym urządzeniem mechatronicznym była obrabiarka sterowana numerycznie
(CNC) do produkcji śmigieł helikoptera, skonstruowana w Massachusetts Institute of Technology w USA
w 1952 roku.
Do podstawowych produktów mechatronicznych można zaliczyć drukarki laserowe lub
atramentowe, kserokopiarki nowej generacji, sterowane cyfrowo maszyny do szycia i maszyny dziewiarskie,
elektronicznie sterowany silnik spalinowy, różne systemy (np. przeciwblokujące i przeciwpoślizgowe)
w technice samochodowej, obrabiarki sterowane numerycznie, roboty i manipulatory itp. Produktami
mechatronicznymi są miniaturowe kamery video, odtwarzacze CD i wiele mikromaszyn, ale również duże
maszyny rolnicze i drogowe nowej generacji oraz wielkogabarytowe systemy i linie produkcyjne.
Producenci samochodów prezentują coraz częściej mechatroniczne auta wyposażone w skompli-
kowane systemy wykonawcze, programowane i sterowane komputerowo. Największym mechatronicznym
urządzeniem na świecie jest prawdopodobnie system otwierający i zamykający drogę wodną do portu w
- 2 -
Warmińsko  Mazurska Izba rzemiosła i Przedsiębiorczości tel.: [phone]
ul. prosta 38, 10-029 OLSZTYN fax: [phone]
Rotterdamie, gdzie elementy układu śluzy mierzą ponad 300 metrów długości. Mechatronicznymi systemami
są również zawieszone w przestrzeni satelity i stacje kosmiczne.
Urządzenia mechatroniczne są zintegrowanymi zespołami elementów składowych i podzespołów
spełniających różne funkcje, działających na różnych zasadach fizycznych i wykorzystujących różne
zjawiska. Ich głównym zadaniem jest czynność mechaniczna, a istotą jest możliwość reagowania na bodz
ce
zewnętrzne docierające do urządzenia poprzez system czujników. Pomiędzy sensorami (czujnikami)
a elementami wykonawczymi, znajdują się układy przetwarzania i analizy sygnałów, jak również element
decyzyjny wyposażony w odpowiedni program działania urządzenia.
Urządzenia mechatroniczne charakteryzują się następującymi cechami:
" multifunkcjonalnością, oznaczającą łatwość realizacji różnych zadań przez jedno urządzenie, np.
przez zmianę oprogramowania;
" inteligencją, oznaczającą możliwością podejmowania decyzji i komunikacji z otoczeniem;
" elastycznością, czyli łatwością modyfikacji konstrukcji na etapie projektowania, produkcji oraz
eksploatacji urządzenia, np. przez zastosowanie konstrukcji modułowej;
" możliwością niewidocznego dla operatora sposobu działania, co wymaga zastosowania interfejsu
użytkownika dla komunikowania się z operatorem;
" zależnością od wymagań rynkowych i możliwości technologicznych wykonania.
Najważniejszym jednak aspektem mechatroniki jest to, że maszyny i urządzenia mechatroniczne są
wyrazem naśladownictwa przyrody. W otoczeniu naturalnym takie układy są powszechne i umożliwiają
funkcjonowanie istot żywych w zmiennych warunkach naturalnego środowiska.
Istotną cechą urządzeń mechatronicznych jest zdolność do wiernego przetwarzania i przekazywania
informacji (w formie sygnałów mechanicznych, elektrycznych, pneumatycznych, optycznych i innych) przy
jednoczesnym wysokim stopniu automatyzacji tych urządzeń. Systemy mechatroniczne wyposażone są
w czujniki zbierające sygnały ze swojego otoczenia, programowalne układy przetwarzania i interpretacji
tych sygnałów oraz zespoły komunikacyjne i urządzenia wykonawcze oddziałujące odpowiednio na
otoczenie. Ich inteligencja polega na reagowaniu na polecenia człowieka i otoczenia oraz przekazywanie
informacji zwrotnych i realizowanie tych poleceń.
Mechatronika: nowa jakość w edukacji zawodowej-
Mechatronika stwarza szansę, nie tylko uczłowieczenia maszyn, ale również zmienia sposób
myślenia i podejścia do zagadnień techniki i co najważniejsze, do nauczania nowych technologii i podejścia
do zdobywania wiedzy i umiejętności.
Pojęcie mechatroniki która reprezentuje inteligentną technologię, powinno być rozszerzone również
na dziedzinę edukacji, a termin inteligentna edukacja powinien być związany z koncepcją mechatronizacji
edukacji zawodowej i dotyczyć wielu obszarów.
O ile istnienie układów mechatronicznych w przyrodzie jest rzeczą oczywistą i pospolitą, w technice
i edukacji mechatronika stwarza szereg problemów o sporej skali trudności.
Projektowanie urządzeń mechatronicznych, ich budowa, użytkowanie, analiza pracy i diagnostyka
eksploatacyjna, wymagają specjalnego podejścia metodycznego i systemowego, niestosowanego w konwen-
cjonalnych dziedzinach techniki, np. w mechanice. Stwarza to problemy dla wszystkich którzy z urządze-
niami mechatronicznymi mają do czynienia, dla tych którzy mechatroniki nauczają oraz dla tych, którzy jej
się uczą.
Konieczność nowego sposobu myślenia i postępowania czyni z mechatroniki odrębną, wielopozio-
mową dyscyplinę wymagającą wykształcenia specjalistów w odpowiednio wyprofilowanych kierunkach
i stwarza zupełnie nową jakość w systemie edukacji zawodowej większości krajów świata.
Mechatronika wymaga zmiany tak sposobu myślenia jak i działania i jest oparta na myśleniu
i działaniu systemowym, które umożliwia równoległe rozwiązywanie wielu problemów i jednocześnie
pobudza kreatywność. Jest to szczególnie potrzebne w szkolnictwie zawodowym w Polsce, cierpiącym na
niedostateczne zaawansowanie technologiczne i niewystarczającą kulturę techniczną. Dla mechatroniki
- 3 -
Warmińsko  Mazurska Izba rzemiosła i Przedsiębiorczości tel.: [phone]
ul. prosta 38, 10-029 OLSZTYN fax: [phone]
charakterystyczna jest totalna interdyscyplinarność, w której żadna z dyscyplin składowych nie jest
dominująca. Ponieważ jest dziedziną nową, absorbuje poglądy specjalistów różnych obszarów, co oznacza
że mechanik może pojmować mechatronikę jako uzupełnienie mechaniki, elektronik - elektroniki, a informa-
tyk - jako praktyczne wykorzystanie technik informatycznych.
Podejście do mechatroniki od strony technologii informatycznych jest niejednokrotnie usankcjo-
nowane w nazewnictwie takim jak informatyka stosowana lub informatyka przemysłowa. Wynika to z faktu,
że informatycy poszukując aplikacji do wykorzystania narzędzi którymi dysponują i coraz częściej zwracają
się ku rozwiązaniom praktycznym i systemom przemysłowym, stając się informatykami-mechatronikami.
Specjalizację z zakresu mechatroniki mogą zdobywać inżynierowie i technicy posiadający podstawy
wykształcenia we wszystkich dziedzinach techniki.
W praktyce, mechatronikami zostają przeważnie mechanicy, gdyż mechatronika wyrasta na ogół na
gruncie instytucji badawczych i dydaktycznych z obrębu mechaniki i mechanicznych technologii produkcji
i to w sytuacji, gdy mechaniczne środki projektowania i wytwarzania okazują się nieadekwatne do stawia-
nych wymagań i oczekiwań. Nowe osiągnięcia w dziedzinie elektroniki, informatyki, inżynierii materiałowej
i innych, wytwarzają presję na ich wykorzystanie w projektowaniu i budowie urządzeń.
Odpowiedni sposób kształcenia specjalistów w nowej dziedzinie, uwzględniający zarówno nowe
działy wiedzy, jak i nowe sposoby rozwiązywania problemów technicznych. jest nowym problemem
i zadaniem dla edukacji zawodowej. Inżynier, technik, monter lub operator kształcony w zakresie
mechatroniki, nie może ograniczać zainteresowania tylko do określonych aspektów projektowania,
wytwarzania i użytkowania maszyn i urządzeń, gdyż potrzebna jest mu wiedza i umiejętności z wielu
dziedzin.
Konieczne jest więc nauczanie mechatroniki w oparciu o podejście systemowe, ze zwróceniem
baczniejszej uwagi raczej na funkcje jakie mają wypełniać elementy składowe układu mechatronicznego, niż
na ich wewnętrzną budowę. Funkcje te mogą być bardzo zróżnicowane, podobnie jak ich natura fizyczna,
gdyż obejmują zagadnienia takie jak: sterowanie zewnętrzne, zasilanie, komunikację wewnętrzną i oprogra-
mowanie komputerowe. W związku z tym, wymagania wobec ośrodków kształcenia w zakresie
mechatroniki, zarówno na poziomie szkoły wyższej jak i średniego szkolnictwa zawodowego, powinny być
odmienne od tradycyjnych.
Powszechność mechatroniki jest bezdyskusyjna, co powoduje konieczność stworzenia dla rynku
pracy rzeszy specjalistów o ukierunkowanych umiejętnościach. Specjalizacja ta musi się pojawić na różnych
poziomach kwalifikacjii: od operatora maszyn i urządzeń, poprzez średni personel techniczny, do kadry
inżynierskiej i zarządzającej. Odnosi się to niemal wszystkich dziedzin gospodarki i zawodów.
Określony poziom mechatronicznej wiedzy i kwalifikacji powinni nabyć, przykładowo:
" rolnicy obsługujący nowej generacji kombajny i maszyny rolnicze
" operatorzy maszyn drogowych, budowlanych i wydobywczych
" operatorzy obrabiarek i wtryskarek
" monterzy i operatorzy linii produkcyjnych w wielu gałęziach przemysłu (np. maszynowym,
samochodowym, lotniczym, chemicznym, farmaceutycznym, opakowań)
" obsługujący pojazdy drogowe i szynowe nowej generacji;
" obsługujący zakłady utylizacyjne i instalacje ochrony środowiska (oczyszczalnie ścieków,
przetwórnie odpadów, zakłady recyklingu)
" pracownicy niższego i średniego szczebla dozoru technicznego zakładów produkcyjnych i utyliza-
cyjnych
" serwisanci urządzeń biurowych
" serwisanci i personel obsługujący urządzenia medyczne
" pracownicy stacji obsługi samochodów
" projektanci i konstruktorzy z wielu branż (maszynowej, elektrotechnicznej, energetycznej, budo-
wlanej, chemicznej, ochrony środowiska)
" pracownicy inżynieryjni i kadra zarządzająca z obszaru produkcji, dozoru technicznego i utrzymania
ruchu, z prawie wszystkich gałęzi przemysłu.
- 4 -
Warmińsko  Mazurska Izba rzemiosła i Przedsiębiorczości tel.: [phone]
ul. prosta 38, 10-029 OLSZTYN fax: [phone]
Mechatronika: potrzeby edukacji zawodowej w Polsce-
Reformy rynkowe, gwałtowne zmiany na rynku pracy oraz perspektywy stowarzyszenia z Unią
Europejską, są w wielu krajach Europy Środkowej i Wschodniej, wyzwaniem dla organizatorów systemu
edukacji zawodowej i dla wszystkich nauczycieli, w tym akademickich, zajmujących się kształceniem
zawodowym, doskonaleniem kwalifikacji oraz kształceniem praktycznym i ustawicznym.
Zintegrowany, sprawny, stojący na wysokim poziomie system kształcenia zawodowego ma wielkie
znaczenie dla podniesienia poziomu kultury technicznej i wykształcenia technicznego, tworzenia nowych
miejsc pracy, wzrostu efektywności produkcji i rozwoju ekonomicznego całego kraju.
Powstaje konieczność zmiany organizacji i programów nauczania. W wielu krajach, w tym w Polsce,
na uniwersytetach, politechnikach i wyższych szkołach inżynierskich, istnieją już nowe wydziały, katedry
i inne jednostki organizacyjne realizujące programy naukowe i programy nauczania z zakresu mechatroniki.
Niektóre z nich przystosowały się do nowych potrzeb zmieniając nawet tradycyjne nazwy. Ale
potrzebne są nowe specjalności i mechatroniczne kierunki kształcenia na uczelniach.
Nowy system edukacji zawodowej jest szczególnie potrzebny na średnim poziomie kształcenia.
Powinien uwzględnić różne poziomy umiejętności w zakresie mechatroniki i mieć na celu zapewnienie
szerokoprofilowego przygotowania uczniów, studentów i dorosłych do pracy zawodowej i do ewentualnej
zmiany zawodu. Jego realizacja wymaga jednak rozwoju, nie tylko odpowiednich programów nauczania, ale
również odpowiednich standardów kwalifikacji nauczycieli oraz odpowiedniego wyposażenia szkolnych
pracowni i laboratoriów.
Początek już został zrobiony. W projekcie zmian systemu edukacji Ministerstwa Edukacji
Narodowej (MEN), zapisane zostały plany utworzenia systemu zapewnienia jakości w kształceniu
zawodowym i ustawicznym, w których na czołowym miejscu wyróżniono standardy edukacyjne, związane z
procesem kształcenia zawodowego.
MEN zainicjował program podnoszenia standardów edukacyjnych w szkolnictwie zawodowym w
Polsce, w tym doprowadził do powstania w kraju Centrów Kształcenia Praktycznego (CKP) i Centrów
Kształcenia Ustawicznego (CKU). Szereg nowych CKP, w wyniku dofinansowania MEN, otrzymało
nowoczesne wyposażenie techno-dydaktyczne w zakresie mechatroniki, pozwalające na realizacje
nowoczesnych programów edukacyjnych.
Nowe Ministerstwo Edukacji i Sportu (MENiS) dokonało w tych planach szeregu istotnych zmian i
usprawnień, pozostawiając rozwój szkolnictwa zawodowego, a w tym mechatroniki, jako jeden
z ważniejszych priorytetów. Zatwierdzone zostały podstawy programowe kształcenia ogólnozawodowego w
liceach o profilu mechatronicznym. Trwają prace nad programami nauczania i kompletną obudową
dydaktyczną kształcenia mechatroniki w oparciu o nowe standardy i technologie edukacyjne dla techników.
W szerokim spektrum zagadnień, jakimi powinna zajmować się mechatronika, począwszy od
projektowania urządzeń, poprzez ich wytwarzanie, do użytkowania i obsługi, istnieje konieczność
kształcenia specjalistów-mechatroników na różnym poziomie umiejętności i zawodowych kompetencji.
Mechatronikiem może być inżynier i technik w dużym zakładzie przemysłowym, ale również operator
różnego rodzaju maszyn w małej firmie lub zakładzie rzemieślniczym, którego przygotowanie do
wykonywanego zawodu w znacznej mierze decyduje o efektach pracy i produktywności zakładu.
Pomocą w zapewnieniu wysokiej jakości standardów edukacyjnych i nowych technologii które
umożliwią pojawienia się na rynku rzeszy pracowników o wysokich kwalifikacjach, może być działalność
wyspecjalizowanych firm i instytucji, oferujących nowoczesne systemy dydaktyczno-szkole-niowe dla
szkolnictwa zawodowego.
Podniesienie jakości standardów kształcenia zawodowego i rozwoju nowych technologii
edukacyjnych umożliwi pojawienie się na rynku pracy rzeszy nowych pracowników o wysokich
kwalifikacjach. Specjaliści w zakresie mechatroniki są niezbędni dla rozwoju nowoczesnych środków
produkcji i zrównoważonego rozwoju ekonomicznego kraju.
- 5 -
Warmińsko  Mazurska Izba rzemiosła i Przedsiębiorczości tel.: [phone]
ul. prosta 38, 10-029 OLSZTYN fax: [phone]
Mechatronika w programach edukacyjnych-
Zainteresowanie przemysłu kształceniem specjalistów-mechatroników dotyczy zarówno poziomu
uniwersyteckiego, jak i poziomu kształcenia średniego w szkołach zawodowych i innych wyspecjalizo-
wanych placówkach edukacyjnych.
O ile jednak niektóre polskie uczelnie kształcą inżynierów posiadających umiejętności mechatro-
niczne, model kształcenia w zawodzie monter-mechatronik i technik-mechatronik jest dopiero tworzony.
W wielu krajach Europy Zachodniej wielu zwolenników znajduje koncepcja kształcenia moduło-
wego zapoczątkowana w USA przez J. Dewey'a. Jest ona zorientowana na ucznia i jego potrzeby. Obecnie
kształcenie modułowe realizowane jest w większości państw Unii Europejskiej, zarówno w procesie
kształcenia dorosłych, jak i młodzieży szkolnej i akademickiej
W Polsce koncepcja kształcenia modułowego jest coraz bardziej znana. Na uwagę zasługują
programy o budowie modułowej opracowane w ramach programów PHARE /IMPROVE, programy
szkolenia dorosłych opracowane w ramach projektu Banku Światowego TOR#9 Szkolenie dorosłych, jak
również programy na potrzeby eksperymentu pedagogicznego liceum technicznego i szkoły policealnej.
Obecnie w Polsce poglądy na temat kształcenia modułowego krystalizują się i zmierzają do
usuwania sprzeczności i niejasności zarówno w terminologii jak i procedurach i technikach projektowania
metod i narzędzi kształcenia.
Kształcenie modułowe ma szereg zalet, które wydają się być bardzo przydatne przy nauczaniu
i mechatroniki.
Kształcenie modułowe:
" opiera się na idei integracji wiedzy i umiejętności z wyraz
nym nastawieniem na kształtowanie
umiejętności;
" stymuluje aktywność intelektualną i motoryczną ucznia, pozwala na indywidualizację procesu
nauczania, w większym stopniu na dostosowanie się do indywidualnych możliwości ucznia i jego
zainteresowań;
" pozwala na integrację wiedzy z różnych dyscyplin naukowych przez co zbliża się do holistycznej
teorii poznania;
" preferuje aktywizujące metody nauczania, które z jednej strony wyzwalają aktywność ucznia,
kreatywność i zdolność do samooceny, z drugiej zaś zmieniają rolę nauczyciela-instruktora, który
staje się doradcą i partnerem organizującym proces dydaktyczny.
Według podstawy programowej w profilach kształcenia ogólnozawodowego, uczniowie mogą
kształcić się w liceum o profilu mechatronicznym, w oparciu o elementy składowe (moduły) bloków
tematycznych profilu. W przygotowaniu jest podstawa programowa dla specjalizacji mechatronicznej w
technikum oraz podstawy programowe dla różnego typu szkół policealnych.
W procesie kształcenia ogólnozawodowego szczególnie ważne jest przygotowanie ucznia do
samodzielnego uczenia się, w tym do samodzielnego wyszukiwania informacji o technologiach wytwarzania,
rozwiązaniach organizacyjnych, urządzeniach i komponentach oraz samodzielnego kształtowania
umiejętności niezbędnych w nowych sytuacjach zawodowych.
Absolwent liceum lub technikum o profilu mechatronicznym lub każda osoba kończąca modułowe
szkolenie mechatroniczne ma wszelkie szanse nabycia tych umiejętniści i uzyskania niezbędnych
kwalifikacji zawodowych, co postawi go w uprzywilejowanej sytuacji na rynku pracy.
- 6 -