1
DYSLEKSJA ROZWOJOWA
I. PROBLEMY DZIECI DYSLEKTYCZNYCH.................................................................. 1
II. OBJAWY DYSLEKSJI ROZWOJOWEJ ....................................................................... 3
WIEK PRZEDSZKOLNY ..................................................................................................... 3
POCZ
TEK NAUKI SZKOLNEJ ........................................................................................ 4
UCZNIOWIE KLAS STARSZYCH....................................................................................... 5
III. JAK NAUCZYCIEL MOśE POMÓC W KLASIE DZIECKU
DYSLEKTYCZNEMU ............................................................................................................ 6
Dysleksja rozwojowa to specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu
u dzieci o prwaidłowym rozwoju umysłowym.
Zaburzeniom procesu czytania i pisania przypisywano ró\
ne przyczyny,
powstało więc wiele koncepcji wyjaśniających etiologię tych zaburzeń.
Aktualnie określa się je trzema odrębnymi nazwami takimi jak dysleksja,
dysortografia i dysgrafia.
Dysleksja - to niemo\
ność nabycia umiejętności czytania.
Dysortografia - to niemo\
ność nabycia umiejętności poprawnego
pisania (występowanie wszelkiego typu odstępstw od prawidłowego
zapisu, nie tylko tzw. błędów ortograficznych).
Dysgrafia - to trudność osiągania dobrego poziomu graficznego pisma
tzw. brzydkie pismo.
Halina Spionek (1965r.) jedynie szacunkowo podała, \
e ok. 10 - 15% uczniów
szkół podstawowych napotyka trudności w opanowaniu czytania i pisania. Na
ka\
de 25 osób jedna odczuwa paniczny lęk przed pisaniem.
Specyficzne trudności w nauce czytania i pisania mogą być
uwarunkowane zarówno genetycznie - wskutek niepełnowartościowego
materiału genetycznego, przekazywanego na drodze dziedziczenia, jak i
organicznie - czynnikami patogennymi oddziałującymi niekorzystnie na
centralny układ nerwowy dziecka w okresie prenatalnym (niedokształcenia
CUN), porodu i tu\
po urodzeniu się dziecka (mikrouszkodzenie CUN). Zmiany
strukturalne powodują opó\
nione dojrzewanie i względnie trwałe zaburzenia
funkcji centralnego układu nerwowego (okolic związanych z mową, czytaniem i
pisaniem).
I. PROBLEMY DZIECI DYSLEKTYCZNYCH
Aby przybli\
yć problemy z jakimi borykają sie dzieci dyslektyczne
przytoczę kilka wypowiedzi uczniów:
 2
"Za ka\
dym razem gdy miałam czytać moje ciało wewnątrz dr\
ało, klasa
słuchając mnie wydawała straszliwe jęki, a mnie parali\
owało, to było straszne
poprostu nie mogłam czytać"
W ka\
dej klasie są takie dzieci, którym czytanie i pisanie przychodzi wolniej. Są
zdolne, potrafią dyskutować, mogą być utalentowane plastycznie natomiast
czytanie i pisanie sprawia im kłopoty. Te dzieci mogą mieć kłopoty z
odczytywaniem symboli jak artmetyka czy czytanie z nut. Dzieci z dysleksją,
tak jak inne próbują sprostać wymaganiom dorosłych dlatego nie są w stanie
zrozumieć, dlaczego nie mogą ich zadawolić i dorośli tak się na nie gniewają.
"Było to na lekcji historii, która naprawdę interesowała mnie, musiałam
napisać wypracowanie na jakiś temat, siedziałam nad nim ponad dwie godziny,
kiedy następnego dnia nauczycielka w obecności całej klasy oddawała mi
sprawdzone wypracowanie i spytała czy to wszystko na co mnie stać.
Powiedziała - przecie\
napisanie tego nie mogło zająć Ci więcej ni\
dwie
minuty, nie spodziewaj się, \
e poświęcę więcej czasu na sprawdzenie tego po
czym zgniotła ją i wyrzuciła do kosza."
"Rodzice mówili nie mamy wątpliwości, \
e jesteś zdolny, ale nauczyciele
skar\
ą się na Ciebie, \
e za mało pracujesz, musisz wziąć sie do roboty -
a nauczyciele mówili, \
e jestem leniwy i tępy. Odpowiadałem im, \
e staram się,
ale nie potrafię inaczej się przygotować."
Dysleksja będzie powa\
nym problemem dla dziecka je\
eli w porę nie udzieli się
mu pomocy.
"Potrafiłem spędzać całe godziny nad jednym zadaniem i nic więcej nie
napisać oprócz dwóch głupich linijek. Chciałem pracować, ale to mi nie
wychodziło."
"Nigdy niczego nie robiłem samodzielnie, gdy miałem jechać autobusem
ogarniał mnie lęk, \
e je pomylę."
Je\
ęli dziecko urodzi się dyslektykiem do końca \
ycia nim zostaje, nie ma na to
lekarstwa, poniewa\
nie jest to choroba. W \
adnym jednak przypadku nie jest to
coś czego nale\
ałoby się wsydzić. Uwa\
a się, \
e wśród osób dotkniętych
dysleksją jest 4 razy więcej chłopców ni\
dziewcząt. Dysleksja ma tendencję do
występowania u członków jednej rodziny. U osób z dysleksją dominującą rolę w
procesie uczenia się pełni prawa półkula mózgowa odpowiedzialna za zdolności
twórcze. Muszą one jednak uczęszczać do szkoły, w której szanse powodzenia
mają głównie osoby z dominującą lewą półkulą mózgową odpowiedzialną za
czytanie, sprawne pisanie i słuch fonematyczny, czyli rozpoznawanie dz
więków
mowy, dlatego osoby dyslektyczne nie mogą sprostać wymaganiom stawianym
przez szkołę i nie czują się w niej dobrze.
Społeczeństwo podobnie jak szkoła faworyzuje osoby o lepiej
funkcjonującej lewej półkuli mózgowej, czyli takie posiadają dobre kwalifikacje
w zakresie czytania i pisania. Dla wielu dyslektyków poddanie się badaniu
 3
diagnostycznemu jest punktem zwrotnym w ich dotychczasowym postrzeganiu
siebie.
Wszyscy muszą zaakceptować fakt, \
e te dzieci mają problemy i ka\
dy
powinien im pomagać, aby zapobiec zaburzeniom emocjonalnym.
Je\
eli dziecku z dysleksją nie udzieli się odpowiedniej pomocy to jest tak jak
wysłanie do szkoły dziecka niewidomego, którego pozbawi się mo\
liwości
korzystania w ksią\
ek pisanych alfabetem Breila.
W efekcie powstają powa\
ne problemy wychowawczee i emocjonalne.
Dyslektykom mo\
na pomóc w nauce cztania i pisania. Wymagają oni
indywidualnego traktowania, które winno brać pod uwagę mocne i słabe strony
ucznia. W miarę czynienia postępów przychodzi uczucie satysfakcji.
Najkrótsze przerwy w nauce powodują, \
e dyslektyk zapomina to czego
się nauczył, wymaga on du\
ej ilości powtórzeń. Ka\
de dziecko dotknięte
dysleksją ma charakterystyczne dla siebie, specyficzne trudności w uczeniu się,
mo\
e więc mieć trudności w uczeniu się ze słuchu, mo\
e mieć trudności w
zakresie pamięci wzrokowej lub w zapamiętywaniu sekwencji. Powinno
wykorzystywać się wielozmysłową metodę ucznia się poprzez odpowiedni
dobór ćwiczeń, nale\
y przezwycię\
ać dysfunkcję, korzystanie z mocnej strony
dziecka przy jednoczesnym pobudzeniu tej słabszej.
Zaburzenia emocjonalne wywołane dysleksją mogą być bardzo głębokie
i w \
adnym przypadku nie mo\
na ich lekcewa\
yć. Nale\
y znać pierwotne
przyczyny tego stanu, aby móc stawić czoła teraz
niejszości.
Dla większości dyslektyków odzyskanie pewności siebie jest dopiero
połową drogi do sukcesu. Unikają oni czytania ksią\
ek, wypełniania
egzemplarzy, wybierania dań z jadłospisu, jazdy samochodem w nieznane
miejsce - są to dla nich operacje niezwykle trudne. Oni bardzo chcieliby usiąść
i napisać list do kole\
anki bez obawy o interpunkcję i ortografię.
Rodzice i nauczyciele nie powinni wytykać tym dzieciom, \
e są tępe
i leniwe.
II. OBJAWY DYSLEKSJI ROZWOJOWEJ
Trudności w czytaniu i pisanu ujawniają się dopiero w szkole, ale ju\

w okresie przedszkolnym mo\
na zauwa\
yć objawy, które cechują tzw. dzieci
"ryzyka dysleksji".
WIEK PRZEDSZKOLNY
" trudności w zapinaniu ubrania, sznurowaniu butów itp.,
" trudności w zapamiętywaniu i wypełnianiu więcej ni\
jednego polecenia
w tym samym czasie,
" opóz
nienie rozwoju mowy: trudności w wypowiadaniu się, wadliwa
wymowa, częste przestawianie głosek i wyrazów,
 4
" trudności z przypominaniem sobie nazw przedmiotów,
" mylenie nazw kierunków: prawa-lewa,
" oburęczność,
" trudności z wykonywaniem zabaw dydaktycznych anga\
ujących funkcje
wzrokowe (mozaiki, układanki, puzzle, układanie wzorów z klocków),
dzieci te tworzą często własne ładne komozycje, lecz nie potrafią układać
wg. wzorów,
" prymitywne rysunki, schematyczne, ubogie w szczegóły,
" trudności w nauce wierszyków,
" trudności z wydzielaniem i syntetyzowaniem głosek,
" trudności z ró\
nicowaniem głosek zbli\
onych fonetycznie np: no\
e-nosze,
bułka-pułka,
" trudności w zabawach ruchowych, wymagających sprawności
manualnych, np. rzucanie i chwytanie piłki.
POCZ
TEK NAUKI SZKOLNEJ
" trudności w nauce pisania: zwierciadlane, odwracanie liter, deformowanie
kształtu liter,
" trudności w pamiętaniu aktualnej daty, daty swoich imienin, urodzin,
określenia czasu,
" słabe postępy w nauce czytania zarówno metodą fonetyczną, jak i
globalną,
" szybka męczliwość uwarunkowana koniecznością wło\
enia większego
wysiłku i koncentracji uwagi w zadania typu szkolnego,
" trudności w nauce tabliczki mno\
enia,
" specyficzne trudności w czytaniu:
czytanie "niepewne", szczególnie gdy dziecko czyta głośno,
częste błędy w czytaniu: pomijanie wyrazów lub ich dodawanie,
zniekształacanie wyrazów i odczytywanie innych, podobnych,
pomijanie lini lub odczytywanie jej ponownie,
niepweność w czytaniu, szczególnie krótkich wyrazów wyglądających
podobnie np. on-no, od-do,
trudności w dzieleniu dłu\
szych wyrazów na sylaby i syntetyzowaniu
sylab w wyrazy we właściwym porządku (sylaby często są gubione),
pomijanie interpunkcji,
przestawianie liter w wyrazie, co zmienia jego sens,
 5
trudności z przypomnieniem sobie głoski odpowiadającej odczytywanej
literze,
mylenie liter podobnych pod względem kształtu: p=b, d-g, m-n,
gubienie podczas czytania początków lub końcówek wyrazów,
trudności w rozunieniu tekstu po przeczytaniu na głos
" specyficzne błędy w pisowni:
prace pisemne na niskim poziomie graficznym i estetycznym: liczne
przekreślenia, kilkakrotne próby zapisania wyrazu,
wolne tempo pisania,
utrzymywanie się trudności z ró\
nicowaniem liter: p-b, o-a itd.,
niewłaściwe stosowanie małych i wielkich liter,
trudności w ró\
nicowaniu wyrazów podobnie brzmiących,
dodawanie, i pomijanie lub niewłaściwe umiejscawianie liter lub
wyrazów,
zapisywanie wyrazu na ró\
ne sposoby, np. szyja: szja-szyia
złe rozmieszczenie pracy pisemnej w przestrzeni, niewłaściwe
zachowanie marginesu,
brak lub niewłaściwe stosowanie interpunkcji,
niepoprawne przepisywanie tekstu ze wzoru (z tablicy, z ksią\
ki),
olbrzymie trudności z pisaniem ze słuchu (opuszczanie, dodawanie,
podwajanie, przestawianie liter i sylab w wyrazach),
trudności z przenoszeniem wyrazów,
trudności z prawidłowym zmiękczaniem,
trudności w zapisywaniu samogłosek nosowych: ą, ę i róznicowaniu ich z
grupą: -om, -em, -on, -en,
pomijanie znaków diakrytycznych (kropek, haczyków nad i pod literą),
bardzo liczne błędy typowo ortograficzne,
występowanie wyrazów bezsensownych na skutek pojawiania się kilku
błędów w jednym wyrazie.
UCZNIOWIE KLAS STARSZYCH
" trudności w czytaniu na ogół zmniejszają się, poprawia się technika
czytania, natomiast trudności w pisaniu nasilają się, gdy\
uczniowie coraz
więcej piszą ze słuchu i muszą pisać w coraz szybszym tempie,
" u uczniów często nadal występują wszystkie błędy w pisowni
wymienione wcześniej, czasem uczeń radzi sobie ze zmiękczeniami,
natomiast ma du\
e trudności z prawidłową pisownią ó-u, rz-\
, ch-h,
" nadal utrzymują się trudności z przypominaniem słów i nazw,
 6
" uczniowie mają trudności z rozumieniem bardziej skomplikowanych
instrukcji, mogą je błędnie rozumieć,
" nadal często mylą kierunki przestrzeni, miejsce i czas,
" pojawiają się trudności nie tylko w zakresie języka polskiego, lecz
wszędzie tam, gdzie materiał odwołuje się do percepcji wzrokowej,
wzrokwo-przestrzennej, koordynacji wzrokowo-ruchowej, pamięci
wzrokowej i słuchowej,
" uczniowie z zaburzeniami w tym zakresie mają zatem trudności w:
- geografii (zła orientacja na mapie),
- fizyce i chemii (schematy, zapis reakcji chemicznych),
- zajęciach plastycznych (spomplikowane rysunki),
- językach obcych (te same litery odpowiadają innym głoskom ni\
w języku
polskim),
- arytmetyce i geometrii (zapamiętywanie wzorów, tabliczki mno\
enia),
- historii (zapamiętania dat, chronologii),
" poziom prac pisemnych jest słabszy w porównaniu z odpowiedziami
ustnymi,
" jeśli trudności w czytaniu utrzymują się nadal, uczniowie nie są w stanie
samodzielnie czytać lektur, mają trudności w nauce przedmiotów, gdzie
podstawą przyswajania wiedzy są podręczniki szkolne.
III. JAK NAUCZYCIEL MOśE POMÓC W KLASIE DZIECKU
DYSLEKTYCZNEMU
Nawet nie stosując \
adnych specyficznych metod nauczyciel mo\
e pomóc
takiemu dziecku, jeśli:
" posadzi dziecko blisko siebie, aby móc je obserwować i pomóc gdy
będzie miało trudności,
" będzie wyraz
nie pisał na tablicy i zwracał uwagę czy dziecko nadą\
a
z pisaniem,
" będzie zachęcał dziecko do stałego posługiwania się słownikiem
ortograficznym,
" na lekcjach języka polskiego i językach obcych będzie odpytywał głównie
ustnie,
" prace pisemne będzie oceniał pod kątem merytorycznym (treści, wiedzy,
kompozycji, stylistyki), nie obni\
ając oceny za błędy ortogrgaficzne,
" ocena z wypracowań będzie dotyczyć ich treści,
" poprawność ortograficzną będzie oceniać jakościowo - ocena opisowa
z podaniem ilości błędów,
" dyktanda w młodszych klasach zastąpi pisaniem z pamięci,
 7
" błędy w sprawdzianach pisemnych np. biologia, geografia, historia nie
powinny obni\
ać oceny,
" nie będzie dziecku z trudnościami w czytaniu polecał głośnego czytania
przy całej klasie,
" będzie zdawać sobie sprwaę, i\
dziecko dyslektyczne mo\
e mieć
trudności w wielu przedmiotach ze względu na opóz
nienie rozwoju
ró\
nych funkcji percepcyjnych, pamięci i motoryki,
" nie będzie takiego dziecka "wyrywał" do natchmiastowej odpowiedzi,
poniewa\
często dzieci te mają trudności z szybkim przypominaniem
sobie danych, szczególnie nazw, dat, terminów,
" będzie indywidualizował wymagania - da dodatkowy czas lub będzie
zadawał materiał w mniejszych porcjach,
" będzie anga\
ował jak najwięcej zmysłów dziecka do utrwalania
wiadomości,
" nie będzie obni\
ał oceny za "brzydkie pismo", jeśli wynika to z mniejszej
sprawności motoryki ręki.
Nauczyciel powinien uwa\
nie obserwować dziecko i kontrolować jego
postępy, błędy w pracach pisemnych powinny być ka\
dorazowo wskazane
bez dodatkowych komentarzy typu "skandaliczna ortografia", itp. Nauczyciel
powinien stwarzać dziecku okazje do prze\
ycia choćby małego sukcesu na
ka\
dej lekcji.
Podstawowym zadaniem nauczyciela jest:
" dostrzec dziecko ze spacyficznymi trudnościami w uczeniu się,
" odpowiednio wcześnie zapewnić mu dostęp do badania
diagnostycznego przez psychologa i pedagoga,
" współpracować z nauczycielem terapeutą, aby wspólnie realizować
indywidualny program dydaktyczno-terapeutyczny.
Obowiązkiem szkoły jest we wczesnym etapie nauki ujawinć specjalne
potrzeby edukacyjne uczniów a w klasach starszych pomóc im pokonać
barierę egzaminów by uczniowie ci mogli w pełni wykorzystać swoje
mo\
liwości intelektualne. Dziecko z dysleksją ma prawo do wydłu\
enia
czasu przeznaczonego na pracę egzaminacyją.
Bibliografia:
1. Bogdanowicz M.: O dysleksji czyli specyficznych trudnościach w czytaniu
i pisaniu - odpowiedzi na pytania rodziców i nauczycieli, Lublin, 1994r.
2. Sawa B.: Jeśli dziecko z
le czyta i pisze, WsiP, Warszawa 1980r.
3. Kujawa E, Kurzyna M.: Reedukacja dzieci z trudnościami w czytaniu
 8
i pisaniu matodą 18 struktur wyrazowch, WSiP, Warszawa 1994r.
4. Mickiewicz J.: Jedynka z ortograrii? - rozpoznawanie dysleksji w starszym
wieku szkolnym, Toruń 1995r.