2009-12-07
Mity o diagnozie dysleksji rozwojowej Wyznaczniki dojrzałości szkolnej
ryzyko dysleksji mo\
na rozpoznać do klasy V dobry stan zdrowia i inteligencja (G. Deuchler, 1907)
dysleksjÄ™ rozwojowÄ… mo\
na zdiagnozować dopiero pod + funkcje poznawcze (K. Penning, 1926)
koniec szkoły podstawowej
+ funkcje ruchowe (H. Winkler, 1930)
rozpoznanie dysleksji rozwojowej we wczesnym okresie
+ funkcje emocjonalno  społeczne (Ch. BQ
hler, 1930;
jest szkodliwe, gdy\
usprawiedliwia niepowodzenia w
H. Hetzer i L. Schenk  Danzinger, 1950)
nauce
+ zdolność uczenia się w grupie (S. Baley, 1958)
rozpoznanie ryzyka dysleksji w klasie 0 i I jest szkodliwe,
+ przystosowanie do pobierania nauki w szkole
bo przyczynia siÄ™ do etykietyzowania
(Przetacznikowa, 1969)
z ryzyka dysleksji wyrasta siÄ™ samoistnie
+ gotowość do podejmowania i wykonywania
inteligentne dziecko zawsze poradzi sobie w szkole
konkretnych zadań i nabywania określonych
umiejętności (Ausbel, 1959)
Gotowość do nauki czytania i pisania Gotowość do nauki czytania i pisania
stan, w którym dziecko zaczyna przejawiać
zale\
y od sprawności psychomotorycznych
wra\
liwość na znaki, ich istotę i znaczenia
(Spionek, 1970):
dla procesu komunikowania się ludzi (Brzezińska,
funkcje wzrokowe
1987):
gotowość psychomotoryczna - umo\
liwia
funkcje słuchowe
opanowanie techniki czytania i pisania
funkcje motoryczne
gotowość słownikowo pojęciowa - umo\
liwia
opanowanie rozumienia znaczeń
+ integracja (?) (Bogdanowicz, 1987)
gotowość emocjonalno motywacyjna - pozwala
na uświadomienie sobie istnienia mowy pisanej
jako formy komunikacji, jej zasad i znaczenia
w \
yciu codziennym
Gotowość do nauki czytania i pisania Diagnozowanie gotowości szkolnej
test M. Grzywak  Kaczyńskiej (1930)
zale\
y od rozwoju metajęzykowego
test H. Winklera (1930)
(G. Krasowicz  Kupis, 1999)
test dojrzałości szkolnej B. Wilgockiej  Okoń (1972)
predyktorem trudności w czytaniu i pisaniu
testy koncentrujÄ…ce siÄ™ na wybranych aspektach
jest poziom sprawności fonologicznych:
dojrzałości szkolnej np.
analiza i synteza pesudosłów (tempo i poziom
próby diagnostyczne J. Fenczyna (1986)
dekodowania)
test B. Sawy (1987)
usuwanie sylab ze słowa i korekta zdań
test M. Bogdanowicz (1990) i inne
przez uzupełnianie głosek i słów (umiejętność
Skala Gotowości Szkolnej (2006)
dokonywania manipulacji na czÄ…stkach
Problem rośnie wraz z dzieckiem,
fonologicznych)
a\
wreszcie zaczyna wszystkich przerastać.
1
2009-12-07
Terminologia
1993 r.  Międzynarodowy Rok Wczesnego Rozpoznawania
Dysleksji; kampania  Wczesne rozpoznanie dysleksji. Wczesna
pomoc  lepsze jutro.
ryzyko dysleksji, dziecko ryzyka dysleksji
stosuje się wobec dzieci w wieku poniemowlęcym
Ryzyko dysleksji rozwojowej
i przedszkolnym wykazujących wybiórcze zaburzenia
w rozwoju psychoruchowym, które mogą warunkować
wystąpienie specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu
stosuje się w odniesieniu do dzieci klas 0 i 1, którzy napotykają na
pierwsze, lecz nasilone trudności w nauce, pomimo inteligencji w
normie, dobrze funkcjonujących narządów zmysłów, właściwej opieki
wychowawczej i dydaktyczne w domu i szkole
nie stosuje siÄ™ w odniesieniu do dzieci klas II i starszych
Objawy ryzyka dysleksji
Ryzyko dysleksji jest prawdopodobne u osób:
obciÄ…\
onych genetycznie
pochodzących z nieprawidłowo przebiegającej cią\
y
i porodu
u których mo\
na zaobserwować nieprawidłowości
SYGNAA
Y OSTRZEGAWCZE
w rozwoju psychoruchowym
W ROZWOJU MAA
EGO DZIECKA
U - sfera umysłowa
Nie wystarczy stwierdzić pojedynczego
E - sfera emocjonalno - społeczna
objawu, aby rozpoznać zagro\
enie
R - sfera ruchowa
dysleksjÄ… rozwojowÄ…
1 MIESI
C 3 MIESI
C
U  dziecko nie przyglÄ…da siÄ™ otoczeniu, przedmiotom,
U  dziecko nie reaguje na silne dz
więki,
nie śledzi osób i przedmiotów w ruchu, nie odwraca
nie skupia wzroku na zabawce, nie wydaje
głowy za znikającym z pola widzenia obiektem,
nie wydaje dz
więków głu\
enia
innych dz
więków oprócz jednorodnego
E  nie uśmiecha się na widok twarzy, nie płacze
krzyku
w zró\
nicowany sposób (na ból, głód),
nie o\
ywia siÄ™ na widok mamy przygotowujÄ…cej siÄ™
E  nie przyglÄ…da siÄ™ mamie, nie uspokaja siÄ™
do karmienia
przytulone i głaskane, w ogóle nie płacze
R  nie utrzymuje głowy prosto w pozycji siedzącej
przynajmniej przez pół minuty, nie przewraca się
R  nie unosi główki w pozycji na brzuchu,
z boku na plecy, a w pozycji na brzuchu nie opiera siÄ™
nie pełza, nie ściska palca wło\
onego
na przedramionach, nie utrzymuje podanej grzechotki,
do dłoni nie potrząsa nią
2
2009-12-07
6 MIESI
C 9 MIESI
C
U  nie chwyta przedmiotów w rękę pod kontrolą U  nie manipuluje przedmiotami, nie bawi się dwoma
wzroku, nie dotyka palcami swojego odbicia w lustrze, przedmiotami równocześnie, nie naśladuje prostych
nie powtarza sylab (jeśli tylko wydaje dz
więki typu czynności, jak stukanie ły\
eczkÄ…, przewracanie kartek
głu\
enie, a nie Å‚Ä…czy sylab i ich nie powtarza mo\
e to ksiÄ…\
eczki, nie wypowiada sylab
sugerować uszkodzenie słuchu)
E  nie odwzajemnia przywiÄ…zania do bliskiej osoby,
E  nie odró\
nia twarzy bliskich od osób nieznanych, uśmiechu, pieszczot, nie boi się obcych, nie bawi się
nie śmieje się głośno, nie wydaje okrzyków radości, w chowanego, nie szuka ukrytego przedmiotu,
nie odwraca głowy, gdy się je woła nie reaguje na słowo:  daj lub  pa-pa
R  nie utrzymuje głowy podciągane do pozycji siedzącej, R  nie siada i nie siedzi samo, nie stoi z podparciem,
nie siedzi z podtrzymywaniem przez dłu\
szą chwilę, nie chwyta przedmiotów w palce
nie utrzymuje ciÄ™\
aru ciała na nogach
12 MIESI
C 18 MIESI
C
U  nie wkłada wypuszczając z dłonie małych
U  nie wkłada i nie wyjmuje małych przedmiotów
przedmiotów do większych np.: klocka do kubka,
z większych, nie wskazuje przynajmniej jednej części
nie naśladuje demonstrowanych czynności:
ciała, nie mówi 5-8 słów
np. mieszania Å‚y\
eczką, bazgrania ołówkiem,
E - nie pokazuje palcem lub nie mówi o co prosi,
nie wymawia słów: mama, tata;
nie naśladuje i nie pomaga w czynnościach
nie rozumie poleceń np.: daj lalę
codziennych, nie u\
ywa Å‚y\
eczki, nie pije samo z kubka
E - nie reaguje niepokojem na nieznane osoby i miejsca,
nie rozumie zakazu  nie wolno , nie wyra\
a swoich R  nie chodzi samodzielnie, nie schyla siÄ™ po zabawki,
potrzeb inaczej ni\
płaczem
nie wspina się na sprzęty
R  nie stoi samo nawet przez moment, nie robi paru
kroków z podtrzymywaniem, nie chwyta drobnych
przedmiotów z udziałem kciuka.
24 MIESI
C 30 MIESI
C
U  nie wskazuje części ciała, ani 2-4 nazwanych U  dziecko nie wskazuje przedmiotów wg nazwy,
przedmiotów na obrazkach, nie buduje wie\
y z 4-6 nie naśladuje kresek poziomych i pionowych
klocków, nie potrafi dopasowywać ró\
nokształtnych w rysowaniu, nie buduje prostych zdań
elementów do odpowiednich otworów, nie bazgrze,
E - nie podejmuje wspólnych zabaw z dorosłymi,
nie naśladuje kreski w rysowaniu, nie łączy po 2 słowa
nie wykazuje inicjatywy, twórczości, brak zabaw
w zdanie np.: mama da
tematycznych i konstrukcyjnych, nie wykonuje
E - nie pomaga w prostych czynnościach domowych, prostych czynności samoobsługi: mycia, jedzenia,
nie rozbiera się, nie potrafi samo umyć rąk, nie zgłasza ubierania, sygnalizowania potrzeb fizjologicznych,
pragnień np.: picia, jedzenia, nie wykonuje 2 poleceń: nie przejawia własnej woli, zró\
nicowanych reakcji na
 wez
lalę ,  daj lali pić ro\
ne sytuacje społeczne
R  nie chodzi po schodach trzymane za rękę, nie biega, R  nie wchodzi i nie schodzi ze schodów samodzielnie,
nie kopie, nie rzuca piłki nie skacze z miejsca, nie podnosi szklanki z wodą lub
kruchego przedmiotu
3
2009-12-07
36 MIESI
C Symptomy a wiek dziecka
U  nie rozpoznaje przedmiotów wg u\
ytku, nie buduje okres niemowlęcy (1 r.\
.) motoryka du\
a
mostu z 3 klocków, nie próbuje rysować koła,
okres poniemowlęcy motoryka mała
nawlekać korali, nie mówi zdaniami, ma ubogi słownik,
(2-3 lat)
funkcje wzrokowe
nie posługuje się wszystkimi częściami mowy,
wiek przedszkolny
koordynacja wzrokowo 
zaimkiem  ja , mówi niewyraz
nie
(3-5 lat)
ruchowa
E - nie przejawia własnego  ja , własnej woli i pragnień,
klasa  0 (6-7 lat)
funkcje słuchowo 
nie rozstaje siÄ™ z matkÄ…, nie jest samodzielne
klasa I - III językowe
w prostych czynnościach \
ycia codziennego,
orientacja w schemacie
nie sygnalizuje i nie załatwia samodzielnie potrzeb
ciała i przestrzeni
fizjologicznych
orientacja w czasie
R  nie stoi na jednej nodze przez chwilę, nie pedałuje na
rowerku, nie próbuje wykonać szerokiego skoku
lateralizacja
Obserwacja Obserwacja i badanie
Przedszkole:
Klasa  0 :
obserwacja tempa
Badanie w PPP
Rodzice:
przeprowadzenie Klasa  0 :
rozwoju dziecka,
---------------------------
testów przeprowadzenie
obserwacja tempa
zwracajÄ…c
Zajęcia korekcyjno 
przesiewowych testów Skalą
szczególna uwagę
i rytmu rozwoju dziecka
kompensacyjne na
pod kątem Gotowości
na ewentualne
trudności w Szkolnej (2006) terenie przedszkola
w wieku poniemowlęcym
zaburzenia
czytaniu i pisaniu
(terapia pedagogiczna
i przedszkolnym
i/lub logopedyczna)
(RozporzÄ…dzenie
Klasa  1 :
MEN, 1993)
Szkoła Podstawowa:
przeprowadzenie
Terapia
obserwacja ---------------------------
testów
ewentualnych
Ćwiczenia w domu
przesiewowych
pedagogiczna i/lub
trudności szkolnych
pod kÄ…tem pod kierunkiem
trudności w
rodziców
logopedyczna
czytaniu i pisaniu
W zwiÄ…zku z niepokojÄ…co wzrastajÄ…co
liczbą uczniów legitymujących się
opiniÄ… o stwierdzonej dysleksji
rozwojowej prawdopodobnie jedynym
z kryteriów uzyskiwania w przyszłości
SKALA RYZYKA DYSLEKSJI
takiej diagnozy powinno być SRD
wcześniejsze rozpoznanie ryzyka
M. Bogdanowicz (1993)
dysleksji i podjęcie pracy korekcyjno 
kompensacyjnej nad jego
zminimalizowaniem lub usunięciem
4
2009-12-07
SRD SRD
wyniki SRD dziecka powinne być potwierdzone
proste narzędzie diagnostyczne, którego celem
informacjami na temat postępów w nauce czytania
jest wczesne wykrywanie symptomów
i pisania (obserwacja, wywiad)
wskazujÄ…cych na mo\
liwość wystąpienia dysleksji
okres badania:
rozwojowej
Badanie I  wstępna diagnoza (koniec pierwszego półrocza w
klasie  0 lub po kilku miesiÄ…cach klasy  1 )  cel: dostrze\
enie
jest przeznaczona przede wszystkim dla dzieci
dzieci ryzyka dysleksji; podstawa do podjęcia oddziaływań
6 i 7 letnich (koniec pierwszego półrocza klasy
terapeutycznych (pedagogiczne, logopedyczne, korekcyjno-
 0 oraz po kilku miesiÄ…cach nauki w klasie I)
kompensacyjne usprawniajÄ…ce zaburzone funkcje)
Badanie II  kontrola oceny diagnostycznej i skuteczności
ma charakter przesiewowy
interwencji (koniec roku szkolnego klasy  0 i  1 )  je\
eli
osoby dokonujące oceny  nauczyciel i/lub trudności utrzymują się pomimo oddziaływań terapeutycznych
nale\
y skierować dziecko na badania do PPP
rodzic
SRD SRD
stwierdzenia przypisane są określonym sferom
forma kwestionariusza - 21 stwierdzeń
rozwojowym, które stanowią 4 podskale główne
dotyczących ró\
nych symptomów ryzyka
(6 podskal szczegółowych):
dysleksji
motoryka (m)
cyfry na skali wskazują stopień nasilenia mała (mm)  2, 20
du\
a (md)  4, 10, 15
symptomów ryzyka dysleksji:
funkcje wzrokowe (fw)  1, 5, 9, 11, 12, 16, 18
1  symptom nie występuje
funkcje językowe (fj)
2  symptom występuje czasami
percepcja mowy (fj-p)  7, 13, 17, 19, 21
3  symptom występuje często
ekspresja mowy (fj-e)  3, 6, 8
4  symptom występuje niemal zawsze
uwaga (u) - 14
Przeprowadzenie testu SRD
wypełnij arkusz z pytaniami Wynik ogólny SRD jest podstawą do podjęcia
istotnych decyzji o zastosowaniu właściwych form
uzupełnij arkusz wyników
interwencji:
stwórz profil wyników ogólnych SRD
pogranicze ryzyko dysleksji  potrzeba wnikliwej,
stwórz profil wyników szczegółowych SRD
systematycznej obserwacji postępów w rozwoju
i nabywaniu umiejętności szkolnych
zinterpretuj uzyskane wyniki na skali
umiarkowane ryzyko dysleksji  nale\
y udzielić dziecku
jakościowej:
pomocy w celu wyeliminowania stwierdzonych deficytów
wysokie ryzyko dysleksji rozwojowych
wysokie ryzyko dysleksji  obliguje do natychmiastowej
umiarkowane ryzyko dysleksji
pomocy, jeśli nie przyniesie zmian wskazane jest
pogranicze ryzyko dysleksji
przeprowadzenie badań diagnostycznych w PPP
brak ryzyka
5
2009-12-07
Inne badania (Jaśkowski i Rusiak, 2009)
Predykcja ryzyka dysleksji u dzieci w wieku
przedszkolnym na podstawie badań deficytów
mó\
d\
kowych  część 1 (pretest):
badanie uczenia siÄ™ sekwencyjnego
RozporzÄ…dzenia MEN
badanie koordynacji wzrokowo  ruchowej
badanie posturograficzne
O pomocy dzieciom z ryzykiem dysleksji
RozporzÄ…dzenia MEN o pomocy dzieciom RozporzÄ…dzenia MEN o pomocy dzieciom
z ryzykiem dysleksji z ryzykiem dysleksji
DzU nr 6 z 1993 r., poz. 19  o pomocy psychologicznej
DzU nr 83 z 2007 r., poz. 562  prawa ucznia w
i pedagogicznej w przedszkolu dla uczniów, u których
systemie oceniania wewnÄ…trz i zewnÄ…trzszkolnego
nieprawidłowości rozwojowe utrudniają opanowanie
nauczyciel zobowiÄ…zany jest do dostosowania
określonych umiejętności (zajęcia grupowe i indywidualne)
wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb
DzU nr 11 z 2003 r., poz 114  obowiÄ…zkiem przedszkola,
psychofizycznych i edukacyjnych ucznia
szkoły jest rozpoznanie przyczyn trudności w nauce i
dyrektor szkoły, na wniosek rodziców i opinii PPP
niepowodzeń szkolnych oraz organizowanie ró\
nych form
mo\
e zwolnic dziecko z głęboką dysleksją
pomocy psychologiczno - pedagogicznej, które są
rozwojową z nauki drugiego języka obcego
dobrowolne i nieodpłatne; pomoc ta udzielana jest na
wniosek ucznia, rodziców, nauczycieli, specjalistów; udział
ucznia w zajęciach terapeutycznych wymaga zgody
rodziców
Pomoc
Le Bon Départ T. Bugnet
Metoda Dobrego Startu - M. Bogdanowicz
Metoda Denisona
Metoda W. Sherbon
Metoda Bawimy się w cyrk - P. Rusiak i P. Jaśkowski
Skuteczność interwencji jest zale\
na od
tego, jak szybko zidentyfikujemy problem.
6