. !V=GC:, >H=VF:V A:0@1 // ><=V:V 3VAB>@KV V :C;LBC@K 5;0@CAV, 5=A:
1988-1989 // http://baracinka.at.tut.by/skarb.html (VIII.2009)
I. Sinczuk, Skarb ze wsi Doszniki
Z białoruskiego przełożył Cezary Wolski
0 A59<5 16593. 1K;> ?@K=OB0 @0HM=L=5 01 Na sejmie 1659 roku przyjęto uchwałę o
2K?CA:C =O?>^=020@B0A=09 <0=MBK 7 puszczeniu w obieg niepełnowartościowej
?@K<CA>2K< :C@A0<, HB> 1K;> 01C<>^;5=0 monety po kursie przymusowym, co było
1O72KE04=K< DV=0=A02K< AB0=>2VHG0< MGK umotywowane tragiczną sytuacją finansową
0A?0;VB09.  1659 ?0 166733. =0 7 0=5B=KE Rzeczypospolitej. Od 1659 do 1667 roku w
420@0E 1K;> 2K1VB0 :0;O 1,8 <;@4. <54=KE siedmiu mennicach wybito około 1,8 miliarda
A>;V40^ 4;O :0@0;5^AB20 >;LA:030 V O;V:030 miedzianych szelągów dla Królestwa Polskiego i
:=0AB20 VB>^A:030. Wielkiego Księstwa Litewskiego.
=0E>4:V <0=5B=KE A:0@10^ - 7'O20 =O@M4:0O Znaleziska skarbów monet w naszym kraju nie
^ =0H09 @MA?C1;VFK. ">;L:V 40B020=KE 4@C3>9 należą do rzadkości. Tylko znalezisk skarbów
?0;>209 XVII AB. VE 70DV:A020=0 72KH 300. datowanych na XVII wiek odnotowano ponad
OB0O G0AB:0 - A:0@1K, C O:VE QALFL <54=KO 300. Jedna piąta z nich zawiera szelągi Jana II
A>;V4K /=0  07V<V@0 07K, ?@KGK< C ?0;>25 Kazimierza Wazy, przy czym w połowie
2K?04:0^ - 157 O:VE-=51C47L V=HKE <0=5B. przypadków bez jakichkolwiek innych typów
monet.
0 A:0@10^, C O:VE <0NFF0 <54=KO A>;V4K,
=0;56KFL 7=0E>4:0 19623. =0 ?@KAO47V1=K< Do skarbów zawierających miedziane szelągi,
CG0AB:C /./. V5^F0, 6KE0@0 ECB0@0 >H=V:V, należy znalezisko z 1962 r. na działce J. Kieucza,
@07L<5HG0=030 70 2 :< =0 ?>^475=L 04 2QA:V mieszkańca chutoru Doszniki (samodzielnego
!C;VG020 @03VG0=A:030 @0Q=C @MAF:09 gospodarstwa znajdującego się poza obrębem wsi
2>1;0ALFV. !:0@1 7=>9475=K ^ 3;V=O=K<  przyp. C.W.) oddalonego o 2 km. na południe
30@H:C =0 3;K1V=V 25-30 A<. # 19683. G0AB:0 od wsi Suliczawa (powiat Drohiczyn obwodu
A:0@1C (150 <0=5B) 1K;0 ?5@040475=0 ^ Brzeskiego). Skarb został znaleziony w
@MAF:V :@0O7=0^GK <C7M9. 1 glinianym garnku na głębokości 25-30 cm. W
1968 r. część skarbu (150 monet) została
>H=VF:V A:0@1 A:;0405FF0 0<0;L 7 04=KE
przekazana Brzeskiemu Muzeum
<54=KE A>;V40^, 70 2K:;NG5=L=5< A>;V40
Krajoznawczemu.[1]
=V7:0?@>1=030 A@M1@0 ?@K10;F:VE C;040=L=O^
(2MFKV 7 35@10< V2>=VV ?5@KO4C :V@020=L=O Dosznicki skarb składa się niemal wyłącznie z
0@40 % CAB020 (1654-1660). szelągów miedzianych za wyjątkiem szeląga
bilonowego posiadłości szwedzkich z herbem
@0 A0?@0^4=KO <54=KO A>;V4K A:0@10 (162
Liwonii z okresu panowania Karola X Gustawa
<0=5BK) 405 ^O^;5=L=5 B01;VF0.
(1564-1660).
:@0<O A0?@0^4=KE <0=5B, C A:0@15 1K;> 7
Wygląd oryginalnych miedzianych szelągów
D0;LHK2KE, 7L VE 7 35@10<  - 6, 7L 35@10<
ze skarbu (162 monety) prezentuje tablica.
:0@0;5^AB20 >;LA:030 - 1.
Skarb stanowił zapewne własność biednego
>H=VF:V A:0@1, 2V40FL, <0Q<0ALFL
włościanina. Suma szelągów w skarnie wynosi
=51030B030 A5;O=V=0. # A:0@15 :0;O 42CE
około 2 złotych wg oficjalnego kursu, a według
7;>BKE (1 7;>BK = 30 3@>H09) ?0 0DVFK9=0<C
kursu rynkowego nawet mniej.
:C@AC, 0 ?0 @K=0G=09 0FM=FK - V B03> <5=LH.
Wśród oryginalnych monet poddanych
!O@>4 <0=5B, O:VO ?040NFF0 2K7=0GM=L=N V
analizie, połowę stanowią szelągi WKL, trochę
7'O^;ONFF0 A0?@0^4=K<V, ?0;>20 A>;V40^ ;,
mniej jest z Królestwa Polskiego, 4% skarbu
:@KEC <5=LH 0@0;5^AB20 >;LA:030,
stanowią monety fałszywe.
D0;LHK2KO <0=5BK A:;040NFL 4 % A:0@10.
Wśród monet fałszywych znajduje się ciekawe
!O@>4 D0;LHK2KE <0=5B 0A01;V20 FV:020O
fałszerstwo na wzór szeląga litewskiego z
1
. !V=GC:, >H=VF:V A:0@1 / I. Sinczuk, Skarb ze wsi Doszniki
?04@>1:0 ?04 A>;V4  16663. 7 35@10< rocznika 1666 z herbem Ślepowron i
!L;5?0^@>= V E0@0:BM@=K< 04;NAB@020=L=5< charakterystycznym przedstawieniem konia (tzw.
:0=O (B0:720=K ":>=L 7 4>^3V<V =030<V").  koń z długimi nogami ). Ostatnia cyfra w
?>H=OO ;VG10 3>40 ALF5@B0O, 0;5 ?04>1=KO roczniku jest starta, ale podobne monety z datą są
<0=5BK 7 40B09 0?VA0=K H ?C1;V:0FKV opisane w publikacji nt. skarbu z Przasnysza
@0A=KHA:030 A:0@10 ( , 6 0A>1=V:0^ (Polska, 6 sztuk spośród 17336 miedzianych
AO@>4 17336 <54=KE A>;V40^ /=0 07V<V@0)2; szelągów Jana Kazimierza)[2], podobna moneta
?04>1=0O, 40B020=0O 1666 3>40<, <0=5B0 datowana 1666 jest znana ze skarbu ze wsi
2O4><0 V ^ A:0@15 7L 2QA:V ;0=G09 (VB. !! , Alanczai (Litwa, w skarbie 2165 monet)[3].
C A:0@15 2165 <0=5B)3.
Na szelągu litewskim nie może być znaku
0 A>;V45  =5 <>60 1KFL 7=0:0 podskarbiego koronnego (Ślepowron  herb Jana
:0@>==030 ?04A:0@1VO (!L;5?0^@>= - 35@1 /=0 Kazimierza Krasińskiego). Ścisłe przestrzeganie
07V<V@0 @0AV=A:030). 00A>1=05 używania regaliów na monetach jest cechą
2K:0@KAB0=L=5 <0=5B=09 @M30;VV - E0@0:BM@=0O charakterystyczną produkcji menniczej
0A01;V20ALFL <0=5B=09 2KB2>@G0ALFV  V Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Z  Księgi
0@0;5^AB20 >;LA:030. 0 "=V75 ?@KE>4C V przychodów i rozchodów sum Litewskiej
@0AE>4C AC< VB>^A:09 A:0@1>209 :0<VAVV 70 Komisji Skarbowej za rok 1661 znany jest fakt,
16613." 2O4><K D0:B, O:V AL254GKFL 01 AB@>3V< świadczący o surowym zachowaniu
70E020=L=V ?@M@030BK^ :=OAB20. prerogatywów księstwa.
0;V :0@>==K ?04A:0@1V9 ?@0?0=020^ Gdy podskarbi koronny proponował
?5@040FL :0=B@>;L 70 2K@010< <0=5B przekazanie kontroli nad produkcją monet
:0@>==K< ?VA0@C V =03;O4GK:C, B0<C HB> pisarzowi i nadzorcy koronnemu, ponieważ
A>;V4K :0@0;5^AB20 >;LA:030 V O;V:030 szelągi Królestwa Polskiego i WKL są wybijane
=OAB20 VB>^A:030 2K@01;O;VAO =0 04=K< w tej samej mennicy, znajdującej się na terenie
<0=5B=K< 420@K, O:V 1K^ =0 BM@KB>@KV Korony, administrator skarbu odrzucił
0@>=K, 04<V=VAB@0B0@ A:0@10 :=OAB20 04EV;V^ propozycję, uważając ją za umniejszającą
?@0?0=>2C, O: ?@K=V60NGCN AC25@M=VBMB suwerenności księstwa.[4]
:=OAB20.4
Nie można także przypisać tego znaku
5 <>60 3MBK 7=0: =0;56KFL V ?04A:0@1VN podskarbiemu litewskiemu Hieronimowi
;VB>^A:0<C 5@0=V<C @KH?V=C - B0:>30 Kryszpinowi ze względu na brak w jego
M;5<5=B0 =O<0 ^ O3> @>402K< 3M@15.5 rodowym herbie takiego elementu.[5]
-<VAVN ?04>1=KE "0=0E@0=VG=KE" A>;V40^ Emisję podobnych  anachronicznych
<>6=0 0F0=VFL C 500-700 BKA. M:75<?;O@0^, szelągów można oszacować na 500-700 tys.
3MB0 7=0GKFL 2K:0@KAB>^20^AO =5 047V= egzemplarzy, co oznacza, że nie wykorzystywano
HBM<?5;L, 2K?04:>209 ?0<K;:V 1KFL =5 jednego stempla, więc o przypadkowej pomyłce
<03;>. nie może być mowy.
 4@C3>30 1>:C, 4;O 4@>1=030 Z drugiej strony, dla drobnego fałszerza taki
D0;LHK20<<0=5BGK:0 B0:V @07<0E zasięg produkcji jest niemożliwy, tak samo zbyt
2KB2>@G0ALFV =5<03GK<K, 4K V 71KB B0:>9 takiej ilości monet nie byłby w jego mocy.
:>;L:0ALFV <0=MB 04=0<C =5 ?04 AV;C.
Czy to nie są ślady działalności
&V =5 AL;O4K 3MB0 4759=0ALFV 0@30=V7020=KE zorganizowanej mennicy fałszerskiej? Warto
D0;LHK20<0=5BGK:0^? 0@B0 047=0GKFL, HB> zaznaczyć, że styl wykonania rysunku Pogoni na
04;NAB@020=L=5 03>=V =0 =0720=09 <0=5F5 rzeczonej monecie jest bliski stylowi wykonania
1;V7:05 ?0 ABK;N 2K:0=0=L=O 40 2KO2K =0 dla jeszcze liczniejszej (szacunkowo 8-10 mln.
OHGM 1>;LH H<0B;V:09 (0@K5=FV@>20G=0 8-10 egzemplarzy) grupie szelągów z datą 1666,
<;=. 0A>1=V:0^) 3@C?5 A>;V40^ 7 40B09 1666, inicjałami T. L. Boratiniego i monogramem
V=VFKO;0<V 0@0FV=V V <0=03@0<09 @KH?V=0, Kryszpina, której charakterystyczną cechą jest
E0@0:BM@=09 0A01;V20ALFN O:VE 7'O^;O5FF0  koń z długimi nogami . Uznanie monety z
":>=L 7 4>^3V<V =030<V". @K7=0=L=5 <0=5BK 7 wizerunkiem Ślepowrona z rocznika 1666 jako
2KO209 !L;5?0^@>=0 1666 3. D0;LHK209 fałszywej stawia pod znakiem zapytania
AB02VFL ?04 AC<=5=L=5 A0?@0^4=0ALFL CAVE oryginalność wszystkich szelągów, wybitych w
A>;V40^, 2K:0=0=KE C 04=K< ABK;V 7 jednym stylu z falsyfikatem na szkodę emitenta.
2
. !V=GC:, >H=VF:V A:0@1 / I. Sinczuk, Skarb ze wsi Doszniki
?04@>1:09. Gdzie należałoby szukać  fabryki fałszywek ?
Są przypuszczenia, że dla rynków
75 B@M10 HC:0FL "D01@K:C D0;LHK2KE
Rzeczypospolitej monety fałszywe produkowano:
<0=5BGK:0^"?
ALFL 7L25AB:V, HB> 4;O @K=:0^
w latach 1669-1673 w Lisiance na Prawobrzeżnej
MGK 0A?0;VB09 D0;LHK2KO <0=5BK @01V;VAO
Ukrainie, wg zamysłu hetmana Piotra
^ 1669-167333. C VAO=FK, =0 @0201O@M6=09
Doroszenki[6], w latach 1667-1669 pod Rygą z
#:@0V=5, ?0 70304C 35B<0=0 OB@0 0@0HM=:V6,
inicjatywy Hansa Dreilinga, będącego wcześniej
C 1667-166933. ?04 K309 ?0 V=VFKOBK25 %0=A0
dostawcą surowca na monety dla Boratiniego[7].
@M9;V=30, O:V 1K^ @0=59 ?0AB0^GK:><
w latach 60-tych i początku 70-tych w Suczawie
<0=5B=KE 7030B>20: 4;O 0@0FV=V7, C 60-E -
(Mołdawia), na terenie zamku, w którym od
?0G0B:C 70-E 304>^ C !CG025 (3>@04 C
dawna działała mennica[8], a w 1664 roku w
0;40^A:V< :=OAB25), =0 BM@KB>@KV 70<:0, C
węgierskim mieście Nagybanya na zamówienie
O:V< 740^=0 VA=020^ <0=5B=K 42>@8, 0 ^ 16643.
księcia Michała Kazimierza Radziwiłła fałszywe
C 3>@0475 047L10=LO (5=3M@A:05
monety bił Walenty Proczner[9].
:0@0;5^AB20) ?0 70:07C :=O7O VE0V;0 07V<V@0
047V2V;0 1V^ D0;LHK2KO <0=5BK 0;5=B Na Ukrainie i w Mołdawii fałszywe monety
(0;O=FV=) @>G=5@9. produkowano za pomocą maszyny walcowej,
dlatego też miedziane szelągi tam wybijane będą
0 :@0V=5 V ^ 0;402VV D0;LHK2KO <0=5BK
wykonane w odpowiedniej technice. Szelągi, na
2K@01;O;VAO 20;LF>^:09, B0<C V <54=KO
których widzimy  konia z długimi nogami ,
A>;V4K, :0;V O=K 2K9H;V 04BC;L, 1C4CFL
wykonane są w technice bicia.
7@>1;5=K ^ 04?0254=09 BME=VFK. !>;V4K, =0
O:VE 10GK< ":0=O 7 4>^3V<V =030<V", 2K:0=0=K Na Węgrzech były porabiane szelągi koronne
^ BME=VFK HB0<?>^:V. ( cum Insignibus Regni Poloniae )[10], i
proceder miał miejsce na dwa lata wcześniej do
# 5=3@KV ?04@01;O;VAO :0@>==KO A>;V4K
czasu pojawienia się oryginalnych szelągów
("cum Insignibus Regni Polonia")10, V
litewskich tego typu, stanowiących wzór przy
041K2;0AO 3MB0 =0 420 304K @0=59 7'O^;5=L=O
produkcji stempli monet z  koniem z długimi
B03> 20@KO=B0 A0?@0^4=KE A>;V40^ O;V:030
nogami i datą 1666. Dlatego też
=OAB20 VB>^A:030, HB> 1K^ C7OBK 70 ^7>@
najprawdopodobniej należy szukać fałszerzy
?@K AB20@M=L=V HBM<?5;O^ <0=5B 7 2KO209
wcześniej wspomnianych grup szelągów
":0=O 7 4>^3V<V =030<V" V 7 40B09 16663. "0<C
litewskich wśród patrycjuszy miasta Rygi,
=091>;LH ?5@A?5:BK^=K< 7405FF0 HC:0FL
jednego z czterech prężnie działających
7;0GK=F0^, O:VO 2O;V:V< =0:;040< 2K?CA:0;V
ośrodków fałszerskich monet dla
?04@>1:V ?0<O=Q=KE 3@C? 2O;V:0:=OA:VE
Rzeczypospolitej.
A>;V40^, AO@>4 ?0B@KFKOBC 3>@04C K3V,
04=03> 7 G0BK@>E 1C9=KE FM=B@0^ ?0
2K@01CD0;LHK2KE <0=5B 4;O MGK
0A?0;VB09.
1. =V30 ?0ABC?;5=L=O^, ! 8297; 0:B ! 1880 04 5.%.68. &O?5@ C A:0@15 170 <0=5B. 0?M^=0 G0AB:0 <0=5B 4040;0AO
?07L=59.
Księga wpływów, nr 8297; akt nr 1880 z dnia 5.%.68. Na dzień dzisiejszy w skarbie znajduje się 170 monet. Na pewno
część monet została dodana póz
niej
2. Niemirycz W. Skarb boratynek z Przasnysza // WN, 1973. Cz.2, s.96 !131
3. !:0@1 70E>^205FF0 ^ VAB>@K:0-MB=03@0DVG=K< <C7MV VB. !! . =2. C<0@ NL. 42.
Skarb znajduje się w Muzeum Historyczno-etnograficznym Litewskiej SRR. Nr inw. NL. 42.
4. Janusonic S. 1660-1661 m. Lietuviski silingai // Mokslines bibliotekos metrastis. Vilnius, 1972. C.181, 184
5. Polska encyklopedja szlachecka. Warszawa, 1935. T.2. C.371.
6. >B;O@ . $. @>H>289 >1V3 =0 B5@8B>@VV #:@0V=8 4>18 D5>40;V7<CN 8V2, 1971. !.113-114.
7. Platbarzdis A. Die Koniglich schwedische Monze in Livland: Das Monzwese 1621-1710. Stockholm, 1968. C. 336-366.
8. Mikolajczyk A. Falszerska mennica w Suczawie // WN, 1980 cz.4, C.197-224.
9. Huszar L. Pragung polnischer Kuppermunzen in der Munzstatte Nagybanya // Proceedings of the international
numismatic sympozium, [Warszaw-Budapest, 1976] Budapest, 1980, c.137-141.
10. Ibid. C. 140.
3