RÓŻNICE INDYWIDUALNE, wykład 6 20.04.2010
HANS J. EYSENCK.
Tworzył w latach powojennych.
Był pod silnym wpływem Pawłowa (zwolennik eksperymentów).
Stosował również kwestionariusze.
Radykalny krytyk podejścia leksykalnego i metody fotelowej.
Radykalny krytyk Freuda (choć zaczerpnął od niego nazwę 'neurotyczność', natomiast od Junga
'ekstrawersję').
TRZY SUPERCZYNNIKI OSOBOWOŚCI.
(superczynnik - najbardziej ogólny z możliwych do wyobrażenia)
Ekstrawersja vs. Introwersja: nastawienie na współdziałanie z ludz
mi; u ektrawertyka wektor
psychiczny skierowany na zawnątrz, u introwertyka do wewnątrz
Neurotyczność vs. Stabilność Emocjonalna: stabilność/ labilność emocjonalna
Psychotyczność vs. Superego: wrogość, potrzeba dominacji, kierowanie się adlerowskim popędem
mocy
Krytyka: zbyt ubogi i nazbyt redukcjonistyczny system.
H.J. EYSENCK A J. R. HARRIS
Eysenck  3 superczynniki: Harris  3 podstawowe motywy:
E / I Socjalizacja (upodobnić się)
N / S Budowanie związków (okazać uczucia)
P Budowanie statusu (wyróżnić się, rywalizować)
Harris nie znała i nie cytowała Eysencka, a wyszło jej, że istnieją 3 podstawowe motywy.
PODSTAWOWE ZAA
OŻENIA EYSENCKA.
1. O biologicznym podłożu typów osobowości.
Eysenck uważał, że jeżeli nie da się pokazać biologicznego podłoża danej cechy, to nie ma podstaw
teoretycznych, aby postulować istnienie tej cechy. Model bez podstaw biologicznych = model
ateoretyczny.
2. O związkach typów z chorobami psychicznymi (założenie o ciągłości).
1
Cechę można przedstawić jako kontinuum, na którego jednym końcu jest osoba zdrowa a na
drugim osoba o zaburzeniach psychotycznych. Po środku zaś znajdują się etapy przejściowe.
np. wymiar: ekstrawersja
zdrowy chory
3. O braku granicy między normą a patologią.
4. O ortogonalności typów osobowości.
PODA
OŻE BIOLOGICZNE.
Ekstrawersja:
" pobudzenie kortykalne (ekstrawertycy - chronicznie obniżony poziom pobudzenia
kortykalnego, bardziej pobudzeni behawioralnie, pobudzenie behawioralne sposobem na
dostarczenie sobie bodz
ców i zwiększenie pobudzenia korowego; introwerycy - chronicznie
podwyższony poziom pobudzenia kortykalnego, wyhamowywanie bodz
ców zewnętrznych
sposobem na obniżenie tegoż pobudzenia)
" RAS (reticular activating system)
" Test soku cytrynowego: wyciskamy kroplę soku cytrynowego na środek języka a potem
mierzymy wagę wydzielonej śliny; E - mało śliny, I - dużo śliny (bo trafia na bardziej
pobudzoną korę); w literaturze - dość dobry wykrywcz ekstrawersji
Neurotyczność:
" pobudzenie "wisceralne" - bardziej lub mniej wzmożona aktywność autonomicznego
układu nerwowego i układu limbicznego
Psychotyczność:
" osłabione hamowanie? - nie wiadomo, gdzie w mózgu miałby znajdować się odpowiadający
za to ośrodek, jest to wciąż problem do rozwiązania
DWA RODZAJE CECH.
1) z
ródłowe:
" liczne, ale słabo zgeneralizowane
" przejawiające się tylko w specyficznych sytuacjach - trudne do zdiagnozowania
" stanowią podłoże typów
2) podstawowe: 3 typy PEN
STRUKTURA OSOBOWOŚCI.
Strukturę PEN można przedstawić za pomocą układu współrzędnych 3 prostopadłych do siebie osi
opisujących dymersję E, N, P. Osie N i P mają punkt wspólny, który jest jednocześnie początkiem
2
układu współrzędnych. Punkt ten wyznacza również środek osi E.
Osoba ambiwertyczna - stabilna (o zerowym N), nie psychotyczna (o zerowym P), zrównoważona
eksptrawerywnie i intrawertywnie; czyli ogólnie rzecz biorąc - kompletnie nijaka
N
E
P
I osoba ambiwertyczna
PROBLEMY Z ORTOGONALNOŚCI
.
Należało by oczekiwać zerowych korelacji między czynnikami PEN, ale tak nie jest.
Eysenck wielokrotnie stwierdził występowanie korelacji między N a I na poziomie 0,15 - 0,2.
Szymura: badania na studentach warszawskich - korelacja 0,4
Krzywoszański: badania na studentach krakowskich - korelacja 0,5
Ale: próbka z populacji studenckiej nie jest reprezentatywna -> wyniki dla populacji ogólnej są
przeszacowane
A
atwo znalez
ć neurotycznych introwertyków lub stabilnych ekstrawertyków, natomiast trudno
neurotycznych ekstrawertyków lub stabilnych introwertyków. Ciężko też znalez
ć osoby o
jednocześnie wysokim P i wysokim N .
TYPOWY EKSTRAWERTYK.
towarzyski
działa pod wpływem sytuacji
działa impulsywnie i bez zastanowienia
praktyczny
nie przejmuje się niepowodzeniami
uczy się pod wpływem nagród a ignoruje kary
łatwo wpada w gniew, jest wtedy agresywny
kieruje się zasadą przyjemności
jest raczej lubiany przez innych
3
TYPOWY INTROWERTYK.
powściągliwy i wymagajacy w doborze przyjaciół
refleksyjny - najpierw pomyśli, potem zrobi
uporządkowany, sumienny
kontroluje emocje (ale również te pozytywne, które należało by okazać)
kieruje się zasadami etycznymi
jest pesymistą
TYPOWY NEUROTYK.
mało odporny na stres
charakteryzuje się silnymi i długotrwałymi emocjami (głównie negatywnymi)
skarży się na dolegliwości somatyczne i ciągłe kłopoty ze zdrowiem
drażliwy, skłonny di przejawiania lęku, załamań nerwowych
łatwo popada w depresję
TYPOWY PSYCHOTYK.
nieempatyczny i nieskory do wzruszeń, nie potrafi współczuć
bezosobowy
nieprzyjazny i antyspołeczny
nieufny
nieszczęśliwy - trudno go zadowolić
z urojeniami prześladowczymi
PEN A ZDROWIE PSYCHICZNE.
Z trzech typów osobowości PEN, dwa (N i P) są wyraz
nymi "skazami" prowadzącymi w przypadku
ich nasilenia do chorób psychicznych (nerwic i psychoz). Trzeci typ (E) modyfikuje rodzaj "skazy":
E N - histeria
I N - dystymia(depresja o charakterze nerwicowym)
E P - psychoza maniakalna
I P - psychoza depresyjna
Ogólniej: ekstrawertycy pójdą bardziej w kierunku zburzeń dynamicznych ( jak mania czy histeria)
natomiast introwertycy w kierunku depresji.
Trudno jednak prognozować rozwój zaburzeń na podstawie tylko i wyłącznie kwestionariusza
osobowości. Zdecydowanie lepiej nadaje się do tego np. kwestionariusz schizotypii.
4
OSOBOWOŚĆ A ZDROWIE SOMATYCZNE.
Typ A (N E) - typ nadaktywny, prowadzący niehigieniczny tryb życia, nieumiejący radzić sobie ze
stresem -> choroba wieńcowa
Typ B (stabilny ambiwertyk, P) -> zdrowy
Typ C (N I) - nadodpowiedzialny, z poczuciem winy, mało asertywny, stłamszony przez innych i
przez życie -> choroba nowotworowa
Ale: zależności te są bardzo słabe
PEN A REAKCJA NA STRES.
Typ C: podminowanie
duże uzależnienie emocjonalne od obiektu
całkowity brak dystansu do siebie i innych
reaguje beznadziejnością i bezradnością
w efekcie -> wyuczona bezradność
np. osoba maltretowana w rodzinie nie będzie zdolna do ucieczki z tego układu
Typ A: nadmierne pobudzenie
nie może uwolnić się emocjonalnie od z
ródła stresu (np. stres z miejsca pracy przenosi na sytuację
domową)
reaguje frustracją, złością, agresją
Typ B: autonomia osobista
zdolność do uniezależnienia się od obiektu stresu
własna autonomia
brak utrwalenie niewygodnych wzorców
PROBLEMY Z P.
Jest to cecha zbyt szeroka, można wyróżnić co najmniej 3 aspekty tej cechy:
" aspołeczność - dystansowanie się
" antyspołeczność - wrogość
" twórczość - łamanie konwenansów
Jest nieortogonalna.
Anormalny rozkład cechy - skośność rozkładu. Trudno znalez
ć osoby o wysokim P.
Z czym koreluje P?
" z kreatywnością
" z powodzeniem w niektórych zawodach (np. chirurg, artysta)
" NIE koreluje z religijnością
5
P A PRZEST
PCZOŚĆ.
Typowy profil przestępcy: E + N + P
Jednakże: profile młodocianych przestępców a dorosłych przestępców różnią się. Młodociani
przestępcy - raczej psychotyczni ekstrawertycy (lubią życie, poszukują wrażeń). Dorośli przestępcy
- raczej psychotyczni neurotycy (antyspołeczne smutasy).
P A ALKOHOLIZM.
Piją wszyscy, ale z różnych powodów:
N - by rozładować napięcie
E - dla towarzystwa
P - nie wiedzą, kiedy przestać (osłabione hamowanie)
TEORIA GRAYA.
Reakcje różnych gatunków zwierząt na leki przeciwlękowe są podobne -> istnienie systemu
intergatunkowego, zdeterminowanego biologicznie, na który działają leki przeciwlękowe i który
odpowiada za hamowanie reakcji behawioralnych -> BIS (behawioral inhibition system).
Włączony BIS - organizm zahamowany, mało aktywny
np. Test Pola: dzielimy powierzchnię na 100 kwadratów (10x10), wypuszczamy szczura i liczymy ile
pól zaliczył w określonym czasie bądz
zanim wycofał się z planszy. Jeżeli wcześniej podano mu
środek uspokajający (zahamowaliśmy BIS) to zaliczy więcej pól.
Co może wyzwolić aktywność BIS?
" sygnały o nadciągającej karze bądz
braku nagrody
" nowa stymulacja
" bodz
ce zapowiadajace bądz
oznaczające pojawienie się strachu
Wszystkie one mają zdolność do wywoływania lęku i w konsekwencji do wzbudzenia
hipotetycznego systemu hamującego, redukującego liczbę zachowań po to, aby mogła zostać
przeanalizowana aktualna stymulacja.
BIS JAKO PODA
OŻE OSOBOWOŚCI.
Osoby lękowe charakteryzują się częstszymi włączeniami BIS, co oznacza zmiany w reaktywności.
Lękowość (negatywna emocjonalnie) jest podstawową cechą osobowości.
BIS i BAS.
BAS (behawioral activating system) - odpowiada za pobudzenie do działania, dużą reaktywność i
dużą wrażliwość (niski próg wrażliwości). Osoby charakteryzujące się częstszymi włączeniami BAS
6
można opisać jako impulsywne, emocjonalnie pozytywne (nadzieja, szczęście, entuzjazm,
uniesienie).
BAS - układ antagonistyczny do BIS
Spekulatywna lokalizacja układów w mózgu:
BIS - hipokamp
BAS - jądra wzgórza
PODSTAWOWE TYPY OSOBOWOŚCI WG. GRAYA.
Lęk i impulsywność to dwa podstawowe wymiary, natomiast ekstrawersja i neurotyczność są w
stosunku do nich wtórne (na wykresie zrotowane o 45o).
S lęk - E
impulsywność - impulsywność +
I lęk + N
Ekstrawersja: niski lęk i wysoka impulsywność
Introwersja: wysoki lęk i niska impulsywność
Stabilność: niski lęk i niska impulsywność
Neurotyzm: wysoki lęk i wysoka impulsywność
7