System świadczeń ubezpieczeniowych w Polsce
Ubezpieczenie- jest urządzeniem gospodarczym, które z jednej strony na podstawie umowy
i dzięki opłacie składki pozwala zakładowi ubezpieczeo przyjąd na siebie, a ubezpieczającemu przekazad
do zakładu, ryzyko negatywnych, ekonomicznych skutków określonego zdarzenia losowego; z drugiej- na
podstawie metod oceny ryzyka pozwala selekcjonowad i gromadzid składki, tak aby pokryd przyrzeczone
świadczenia z tytułu wypadków ubezpieczeniowych oraz koszty działania zakładu.
Składką ubezpieczeniową nazwiemy więc pewną kwotę pieniędzy, jaką ubezpieczony płaci firmie
ubezpieczeniowej w zamian za udzieloną przez nią ochronę. Wysokośd tej kwoty uzależniona jest od
rodzaju ubezpieczenia, wartości sumy ubezpieczenia, długości jego trwania, a także od płci, wieku
i aktualnego stanu zdrowia. Składkę można wpłacid w całości jednorazowo w chwili zawarcia umowy
ubezpieczenia lub rozłożyd ją na raty w cyklu rocznym, kwartalnym lub miesięcznym
Świadczenie ubezpieczeniowe to wypłata, w wysokości wynikającej z umowy ubezpieczenia, do której
ubezpieczyciel jest zobowiązany w przypadku zajścia zdarzenia losowego określonego w umowie ubezp.
Gdy świadczenie służy kompensacie strat majątkowych jest nazywane odszkodowaniem.
Na system zabezpieczenia społecznego w Polsce składają się: system ubezpieczenia
i zaopatrzenia społecznego, system ubezpieczenia zdrowotnego, świadczenia z tytułu bezrobocia oraz
świadczenia rodzinne.
Zadania z zakresu zabezpieczenia społecznego realizują liczne podmioty, do których należą m.in.:
ż� Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS)  świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego,
ż� Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS)  świadczenia z ubezpieczenia społecznego
rolników,
ż� Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej (MPiPS)  świadczenia na wypadek bezrobocia,
świadczenia rodzinne i świadczenia socjalne (z pomocy społecznej),
ż� Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ)  świadczenia rzeczowe z ubezpieczenia zdrowotnego,
ż� otwarte fundusze emerytalne (OFE)  gromadzą i inwestują środki na sfinansowanie części
nowej emerytury w ramach II filaru,
ż� pracownicze programy emerytalne (PPE)  gromadzą i inwestują środki na sfinansowanie
uzupełniającej (dobrowolnej) części nowej emerytury w ramach III filaru.
Obowiązek ubezpieczenia na wypadek określonych ryzyk socjalnych oraz gwarancje świadczeo
w przypadku zaistnienia danego ryzyka zapisane są w wielu aktach prawnych, poczynając
od aktu prawnego najwyższego rzędu, czyli Konstytucji RP.
Zakład ubezpieczeo to nic innego jak przedsiębiorstwo prowadzące działalnośd gospodarczą za
zezwoleniem w zakresie ubezpieczeo osobowych, majątkowych reasekuracji na podstawie umowy, które
zobowiązuje się do świadczenia w razie wystąpienia skutków zdarzeo losowych.
Polski systemie ubezpieczeo swoim zakresem obejmuje 4 podstawowe ubezpieczenia:
ż� ubezpieczenia emerytalne,
ż� ubezpieczenia rentowe,
ż� ubezpieczenia chorobowe,
ż� ubezpieczenia wypadkowe.
Ubezpieczający to osoba fizyczna lub prawna, która zawarła umowę z zakładem ubezpieczeo
i obowiązana jest płacid składki, natomiast ubezpieczonym określimy osobę, której mienie, życie lub
zdrowie jest przedmiotem ubezpieczenia.
Ubezpieczenie emerytalne
Ubezpieczenie emerytalne jest to ubezpieczenie na wypadek niezdolności do pracy z powodu starości.
Osoby, które opłacają składkę, zapewniają sobie w ten sposób dochód w momencie zaprzestania pracy
zawodowej po osiągnięciu wieku emerytalnego. W Polsce paostwowa emerytura przysługuje osobom,
które osiągnęły wiek emerytalny i mają udokumentowany wymagany okres zatrudnienia (dotyczy tylko
tzw. starej emerytury, a więc osób, które urodziły się przed 1949 rokiem). W nowym systemie staż pracy
jest nieistotny, wymagany jest natomiast odpowiedni poziom indywidualnego konta ubezpieczonego.
Innymi słowy  emerytura zależy od wysokości kapitału zgromadzonego przez całe życie.
Z dniem 1 stycznia 1999 r. weszła w życie reforma systemu emerytalnego, w wyniku której powstał
w Polsce trójfilarowy system:
�� I filar zarządzany jest przez instytucję publiczną - Zakład Ubezpieczeo Społecznych,
�� II filar zarządzany jest przez prywatne instytucje - otwarte fundusze emerytalne (OFE).
Otwarty Fundusz Emerytalny jest osobą prawną, której celem jest gromadzenie środków
pieniężnych pochodzących ze składek ubezpieczonych i inwestowanie ich na rynku finansowym.
Środki te przeznaczone są na wypłatę emerytur dla członków Funduszu po osiągnięciu przez nich
wieku emerytalnego.
�� III filar dobrowolny, mający zapewnid ponadstandardowe świadczenie za dodatkową składkę to
pracownicze programy emerytalne (PPE) oraz indywidualne konta emerytalne (IKE).
Od dnia 1 maja 2011 r. do dnia 31 grudnia 2016 r. Zakład Ubezpieczeo Społecznych odprowadza do
wybranego przez ubezpieczonego otwartego funduszu emerytalnego częśd składki na ubezpieczenie
emerytalne wynoszącą:
�� 2,3% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne należnej za okres od dnia wejścia
w życie ustawy do dnia 31 grudnia 2012 r.
�� 2,8% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne należnej za okres od dnia
1 stycznia 2013 r. do dnia 31 grudnia 2013 r.
�� 3,1% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne należnej za okres od dnia
1 stycznia 2014 r. do dnia 31 grudnia 2014 r.;
�� 3,3% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne należnej za okres od dnia
1 stycznia 2015 r. do dnia 31 grudnia 2016 r.
W ramach konta ubezpieczonego w Zakładzie Ubezpieczeo Społecznych funkcjonuje subkonto, na
którym ewidencjonuje się informacje o zwaloryzowanej wysokości wpłaconych składek na II filar
pochodzących z części składki nieprzekazywanej obecnie do OFE, wraz z wyegzekwowanymi od tych
składek odsetkami za zwłokę. Podział składki na fundusz emerytalny będący w dyspozycji ZUS oraz na
otwarty fundusz emerytalny jest obowiązkowy dla ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1968 r.
Ubezpieczeni urodzeni po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r. mogli przystąpid do wybranego
OFE do 31 grudnia 1999 r. Natomiast urodzeni przed 1 stycznia 1949 r. nie mogli i nie mogą przystąpid
do OFE, cała ich składka przekazywana jest do Funduszu Ubezpieczeo Społecznych.
Składka emerytalna finansowana jest w równych częściach zarówno przez pracodawcę jak
i ubezpieczonego, z tym że składka wpłacana do Otwartego Funduszu Emerytalnego pochodzi w całości,
z części opłacanej przez ubezpieczonego. Odpowiedzialny za odprowadzenie do Zakładu Ubezpieczeo
Społecznych składki jest pracodawca.
System emerytalny oparty jest na ścisłym powiązaniu wysokości świadczenia z wysokością realnie
opłacanej składki. Podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota (suma) składek na ubezpieczenie
emerytalne. Emerytura przysługuje kobietom, które mają co najmniej 60 lat i mężczyznom, którzy mają
co najmniej 65 lat. Nie jest określony minimalny okres ubezpieczenia wymagany do tego, by emerytura
została przyznana.
Decyzję o przyznaniu emerytury wydają organy Zakładu Ubezpieczeo Społecznych właściwe ze
względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o świadczenie. Postępowanie o przyznanie
emerytury rozpoczyna się po złożeniu wniosku przez zainteresowanego.
Ubezpieczenie rentowe
Ubezpieczenie rentowe gwarantuje świadczenia pieniężne w przypadku utraty dochodów pieniężnych
związanych z wystąpieniem ryzyka inwalidztwa (niezdolności do pracy) lub śmierci żywiciela rodziny. W
takiej sytuacji osoby opłacające składki na ubezpieczenie rentowe otrzymują rentę z tytułu niezdolności
do pracy, która zastępuje im utracone wynagrodzenie lub dochód, a w przypadku śmierci
ubezpieczonego żywiciela rodziny, członkom jego rodziny wypłacana jest renta rodzinna.
Składka na ubezpieczenie rentowe wynosi 8 % podstawy wymiaru składki, przy czym 6,5% pochodzi ze
środków pracodawcy, a 1,5% ze środków pracownika.
W Polsce ubezpieczenie rentowe przyznawane jest w trzech kategoriach:
1. Renta z tytułu niezdolności do pracy,
2. Renta rodzinna,
3. Renta szkoleniowa.
Ad 1) Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie
następujące warunki:
�� został uznany za osobę częściowo lub całkowicie niezdolną do pracy,
�� ma udokumentowany okres składkowy i nieskładkowy,
�� niezdolnośd do pracy powstała w okresach ściśle określonych w ustawie.
Osoba całkowicie niezdolna do pracy to taka, która utraciła zdolnośd do wykonywania jakiejkolwiek
pracy. Osoba częściowo niezdolna do pracy to taka, która utraciła w znacznym stopniu zdolnośd do
wykonywania pracy zgodnej z posiadanym przez nią poziomem kwalifikacji.
Niezdolnośd do pracy i jej stopieo stwierdza lekarz-orzecznik Zakładu Ubezpieczeo Społecznych jako
I instancja orzecznicza. Od orzeczenia lekarza orzecznika ZUS, osobie zainteresowanej przysługuje prawo
wniesienia sprzeciwu do Komisji Lekarskiej ZUS  jako II instancji orzeczniczej.
Ad 2) Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny (dzieciom, wdowie, wdowcowi,
rodzicom) po osobie, która w chwili śmierci pobierała emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy
oraz po osobie pracującej, która miała wymagane okresy do przyznania emerytury lub renty z tytułu
niezdolności do pracy. Przy ocenie prawa do renty rodzinnej przyjmuje się, że osoba zmarła była
całkowicie niezdolna do pracy.
Ad 3) Renta szkoleniowa przysługuje osobie spełniającej warunki do przyznania renty z tytułu
niezdolności do pracy, w stosunku do której orzeczono celowośd przekwalifikowania zawodowego ze
względu na niezdolnośd do pracy w dotychczasowym zawodzie. Przyznawana jest na okres 6 miesięcy.
Okres ten może byd skracany lub wydłużany maksymalnie do 30 miesięcy. Wysokośd renty szkoleniowej
wynosi 75% podstawy wymiaru, a gdy niezdolnośd do pracy jest skutkiem wypadku przy pracy lub
choroby zawodowej  100% podstawy jej wymiaru.
Ubezpieczenie chorobowe
Obowiązkowemu ubezpieczeniu w razie choroby (i macierzyostwa) podlegają głównie pracownicy.
Osoby objęte obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym, które, między innymi:
wykonują pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, prowadzą pozarolniczą
działalnośd (działalnośd gospodarczą, twórcy, artyści, osoby wykonujące wolne zawody) mogą również
ubezpieczyd się, dobrowolnie, na wypadek choroby i macierzyostwa.
Wysokośd składki na ubezpieczenie w razie choroby i macierzyostwa wynosi 2,45 % podstawy
wymiaru składki. Składka jest pokrywana ze środków ubezpieczonego.
Z tytułu ubezpieczenia w razie choroby i macierzyostwa wypłaca się następujące świadczenia:
�� zasiłek chorobowy
Zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który zachorował w czasie trwania
ubezpieczenia chorobowego. Co do zasady, prawo do zasiłku chorobowego przysługuje po
upływie tzw. okresu wyczekiwania. Osoba, która podlega obowiązkowo ubezpieczeniu
chorobowemu, nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 30 dni nieprzerwanego
ubezpieczenia chorobowego. Osoba podlegająca temu ubezpieczeniu dobrowolnie, nabywa je po
upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Zasiłek chorobowy przysługuje
ubezpieczonemu w wysokości 80 % podstawy wymiaru, a za okres pobytu w szpitalu-
w wysokości 70% podstawy wymiaru. Jeżeli niezdolnośd do pracy powstała wskutek wypadku
w drodze do pracy lub z pracy przypada w okresie ciąży, albo dotyczy dawców tkanek, komórek
czy narządów to zasiłek chorobowy wypłacany jest w wysokości 100% podstawy wymiaru.
�� świadczenie rehabilitacyjne
Świadczenie rehabilitacyjne jest przyznawane ubezpieczonemu, który wyczerpał prawo do
pobierania zasiłku chorobowego, ale w dalszym ciągu jest niezdolny do pracy a dalsze leczenie
lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy. Świadczenie to przysługuje na
okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy.
�� zasiłek wyrównawczy
Zasiłek wyrównawczy przysługuje jedynie ubezpieczonym, którzy są pracownikami. Zasiłek ten
uzyskują pracownicy, których wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek poddania się rehabilitacji
zawodowej lub, ze względu na stan zdrowia, zostali przesunięci na inne stanowisko pracy.
zasiłek macierzyoski
Zasiłek macierzyoski przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego
albo w okresie urlopu wychowawczego:
- urodziła dziecko,
- przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec
którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego  do 10 roku życia i wystąpiła do
sądu opiekuoczego w sprawie jego przysposobienia,
- przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej
zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem, dziecko w wieku do 7 roku życia, a w przypadku
dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10 roku życia.
Przepisy dotyczące prawa do zasiłku macierzyoskiego w przypadku przyjęcia dziecka na
wychowanie, stosuje się również do ubezpieczonego. Zasiłek macierzyoski wypłacany jest przez
okres urlopu macierzyoskiego - przez 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka
(ewentualnie dłużej, w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie 
od 31 do maksymalnie 37 tygodni) oraz przez okres dodatkowego urlopu macierzyoskiego.
Zasiłek macierzyoski przysługuje również ubezpieczonemu-ojcu dziecka przez okres 2 tygodni
jako okres urlopu macierzyoskiego przysługującego pracownikowi-ojcu wychowującemu dziecko.
Wysokośd zasiłku macierzyoskiego wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku. Podstawę wymiaru
zasiłku stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy
poprzedzających miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku
Od zasiłku macierzyoskiego nalicza się składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe (Składki te
finansuje budżet paostwa).
�� zasiłek opiekuoczy,
Zasiłek opiekuoczy przysługuje przez okres zwolnienia od pracy, gdy konieczne jest osobiste
sprawowanie opieki nad zdrowym dzieckiem w wieku do 8 lat, chorym dzieckiem do lat 14 lub
innym chorym członkiem rodziny. Zasiłek opiekuoczy przysługuje nie dłużej niż 60 dni w roku
kalendarzowym, jeżeli opieka sprawowana jest nad zdrowym dzieckiem do ukooczenia 8 lat lub
chorym dzieckiem do lat 14. Jeżeli opieka jest sprawowana nad chorym dzieckiem, które
skooczyło 14 lat lub nad innym chorym członkiem rodziny, zasiłek przysługuje nie dłużej niż przez
14 dni. Zasiłek wypłacany jest w wysokości 80% podstawy wymiaru zasiłku.
Dodatkowo w przypadku określonym w art. 180 ż 61 Kodeksu pracy ubezpieczonemu-ojcu dziecka
przysługuje, (niezależnie od zasiłku opiekuoczego w wymiarze 60 dni w roku kalendarzowym), zasiłek
opiekuoczy w wymiarze do 8 tygodni, jeżeli przerwie zatrudnienie lub inną działalnośd zarobkową w celu
sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
Ubezpieczenie wypadkowe
 Ubezpieczeniem z tytułu wypadków przy pracy (oraz chorób zawodowych) objęci są, między innymi,
pracownicy, osoby wykonujące umowę zlecenia oraz osoby prowadzące działalnośd gospodarczą.
Świadczenia z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej przysługują osobie objętej
ubezpieczeniem z tego tytułu. Są to:
�� zasiłek chorobowy - dla ubezpieczonego, którego niezdolnośd do pracy spowodowana została
wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową,
�� świadczenie rehabilitacyjne - wypłacane po wyczerpaniu zasiłku chorobowego, jeżeli
ubezpieczony jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja rokują odzyskanie
zdolności do pracy,
�� zasiłek wyrównawczy - dla ubezpieczonego będącego pracownikiem, którego wynagrodzenie
uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,
�� jednorazowe odszkodowanie - dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwałego
uszczerbku na zdrowiu lub dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty,
�� renta z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej - dla ubezpieczonego, który stał się
niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej,
�� renta szkoleniowa - dla ubezpieczonego, w stosunku do którego orzeczono celowośd
przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolnośd do pracy w dotychczasowym
zawodzie spowodowaną wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową,
�� renta rodzinna - dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub uprawnionego do renty
z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej oraz dodatek do renty rodzinnej - dla sieroty
zupełnej,
�� dodatek pielęgnacyjny - dla osoby uprawnionej do renty, uznanej za całkowicie niezdolną do
pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub która ukooczyła 75 lat,
�� pokrycie kosztów leczenia - z zakresu stomatologii i szczepieo ochronnych oraz zaopatrzenia
w przedmioty ortopedyczne, w zakresie określonym ustawą.
Składka na ubezpieczenie wypadkowe jest zróżnicowana i wynosi od 0,67% do 83,86% podstawy
wymiaru składek. Całośd składki na ubezpieczenie wypadkowe płaci pracodawca.