dr Tomasz Walczyński
dr Tomasz Walczyński
dr Tomasz Walczyński
dr Tomasz Walczyński
Technologia informacyjna  Wykład 7
Technologia informacyjna  Wykład 7
I rok Biotechnologii
I rok Biotechnologii
I rok Biotechnologii
I rok Biotechnologii
7. Dokumenty tekstowe, arkusze
kalkulacyjne i prezentacje
kalkulacyjne i prezentacje
Tworzenie dokumentów tekstowych
Tworzenie dokumentów tekstowych
Edytor tekstowy to program komputerowy słu\
ący
Edytor tekstowy to program komputerowy słu\
ący
zasadniczo do wprowadzania lub edycji tekstu, ale nie
jego zaawansowanego formatowania.
Procesor tekstu to zaawansowany edytor tekstowy,
Procesor tekstu to zaawansowany edytor tekstowy,
który oprócz edycji czystego tekstu umo\
liwia
nadawanie mu odpowiedniego formatu (szaty
nadawanie mu odpowiedniego formatu (szaty
typograficznej), np. :
- stosowanie ro\
nych krojów pisma,
- wykorzystanie kolorów,
- łączenie grafiki z tekstem,
- określenie formatu papieru, na którym dokument ma
- określenie formatu papieru, na którym dokument ma
być wydrukowany.
2
 Procesory tekstu najczęściej pracują w trybie
Procesory tekstu najczęściej pracują w trybie
WYSIWYG (ang. What You See Is What You Get
 to co widzisz jest tym co otrzymasz), co oznacza,
\
e dokument po wydrukowaniu na papierze będzie
wyglądał tak samo (albo bardzo podobnie) jak na
ekranie.
ekranie.
Istnieje kilka znanych procesorów tekstu, z których
mo\
emy korzystać, często są one częściami całych
mo\
emy korzystać, często są one częściami całych
pakietów aplikacji biurowych.
Z niektórych mo\
emy korzystać za darmo,
Z niektórych mo\
emy korzystać za darmo,
inne są programami komercyjnymi.
3
 Najbardziej znanym i popularnym procesorem tekstu
jest Microsoft Word z pakietu biurowego Microsoft
jest Microsoft Word z pakietu biurowego Microsoft
Office. Jest to oprogramowanie komercyjne, które
nale\
y kupić, aby legalnie z niego korzystać.
OpenOffice.org Writer jest procesorem tekstu
OpenOffice.org Writer jest procesorem tekstu
z pakietu OpenOffice.org.
Pakiet ten mo\
emy za darmo pobrać z jego strony
Pakiet ten mo\
emy za darmo pobrać z jego strony
internetowej (http://pl.openoffice.org/) oraz legalnie
z niego korzystać w domu i w pracy bez konieczności
ponoszenia \
adnych opłat.
ponoszenia \
adnych opłat.
Istnieją wersje pakietu dla systemów rodziny Windows
oraz dla GNU/Linuksa.
oraz dla GNU/Linuksa.
Writer potrafi importować oraz eksportować pliki
w formacie Worda.
w formacie Worda.
Pakiet OpenOffice.org obsługuje pliki formatu
OpenDocument, który jest otwartym standardem ISO
formatu plików aplikacji biurowych.
formatu plików aplikacji biurowych.
4
 OpenDocument jest właściwie całym zbiorem
formatów, do którego nale\
ą między innymi:
formatów, do którego nale\
ą między innymi:
OpenDocument.Text  przechowywanie dokumentów
tekstowych, pliki z rozszerzeniem .odt,
tekstowych, pliki z rozszerzeniem .odt,
OpenDocument.Spreadsheet  przechowywanie danych
w arkuszach kalkulacyjnych, pliki z rozszerzeniem .ods,
OpenDocument.Presentation  przechowywanie
prezentacji, pliki posiadają rozszerzenie .odp.
Warto w tym miejscu zauwa\
yć, \
e zgodnie z
Warto w tym miejscu zauwa\
yć, \
e zgodnie z
Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 11
paz
dziernika 2005 r. w sprawie minimalnych wymagań
paz
dziernika 2005 r. w sprawie minimalnych wymagań
dla systemów teleinformatycznych, to właśnie format
OpenDocument został przyjęty jako standard
wymiany dokumentów biurowych, a nie formaty
wymiany dokumentów biurowych, a nie formaty
MS Office (dozwolone jedynie do odczytu).
5
Inne procesory tekstu
Inne procesory tekstu
Inne procesory tekstu
Inne procesory tekstu
AbiWord jest darmowym procesorem tekstu, który
AbiWord jest darmowym procesorem tekstu, który
mo\
na pobrać ze strony http://www.abisource.com/.
KWord jest procesorem tekstu zawartym w pakiecie
KWord jest procesorem tekstu zawartym w pakiecie
KOffice. Jest to pakiet biurowy przeznaczony dla
środowiska KDE dla systemu operacyjnego GNU/Linux.
Stroną domową pakietu jest http://www.koffice.org.
Stroną domową pakietu jest http://www.koffice.org.
6
Przenoszenie dokumentów pomiędzy
Przenoszenie dokumentów pomiędzy
ró\
nymi edytorami
ró\
nymi edytorami
Ka\
dy z procesorów tekstu umo\
liwia zapisanie
Ka\
dy z procesorów tekstu umo\
liwia zapisanie
dokumentu w kilku formatach.
Najbardziej popularne formaty, to:
Najbardziej popularne formaty, to:
formaty edytora MS Word, czyli pliki
z rozszerzeniem .doc lub .docx w najnowszej
z rozszerzeniem .doc lub .docx w najnowszej
wersji MS Office 2007. Nale\
y uwa\
ać podczas
zapisu pliku w formacie .docx poniewa\
poprzednie
wersje pakietu nie potrafią go bezpośrednio
wersje pakietu nie potrafią go bezpośrednio
obsłu\
yć. Musimy się tak\
e upewnić, \
e odbiorca ma
dostęp do odpowiedniego oprogramowania. Nie
dostęp do odpowiedniego oprogramowania. Nie
nale\
y wymuszać korzystania z oprogramowania
komercyjnego!
7
 OpenDocument.Text (pliki z rozszerzeniem .odt)
OpenDocument.Text (pliki z rozszerzeniem .odt)
jest zalecanym formatem wymiany dokumentów
tekstowych, który jest obsługiwany przez wiele
darmowych programów (np. OpenOffice.org) oraz
darmowych programów (np. OpenOffice.org) oraz
przez MS Office, gdy zainstalujemy odpowiedni dodatek.
format RTF (ang. Rich Text Format, pliki .rtf) jest
format RTF (ang. Rich Text Format, pliki .rtf) jest
starym formatem (Microsoft, 1987) opracowanym do
wymiany informacji tekstowych, który jest obsługiwany
wymiany informacji tekstowych, który jest obsługiwany
przez większość procesorów tekstu, ale mo\
emy utracić
niektóre informacje o formatowaniu.
format TXT, czyli zwykłe pliki tekstowe (rozszerzenie
.txt)  podczas eksportu giną wszystkie informacje na
temat formatowania, a pozostaje jedynie czysta treść.
temat formatowania, a pozostaje jedynie czysta treść.
Mo\
emy z niego korzystać w sytuacjach awaryjnych,
poniewa\
jest obsługiwany przez ka\
dy procesor tekstu.
poniewa\
jest obsługiwany przez ka\
dy procesor tekstu.
8
Pliki PDF
Pliki PDF
Pliki PDF
Pliki PDF
Je\
eli chcemy udostępnić innym u\
ytkownikom
Je\
eli chcemy udostępnić innym u\
ytkownikom
utworzony przez siebie dokument tekstowy, to
najwygodniej skorzystać z opcji eksportu do
najwygodniej skorzystać z opcji eksportu do
pliku PDF.
Korzystanie bezpośrednio z formatów procesorów
tekstów (pliki .doc, lub .odt) jest dozwolone, je\
eli
tekstów (pliki .doc, lub .odt) jest dozwolone, je\
eli
jesteśmy pewni, \
e odbiorca będzie mógł odczytać nasze
pliki lub je\
eli chcemy, aby inni u\
ytkownicy edytowali
pliki lub je\
eli chcemy, aby inni u\
ytkownicy edytowali
dokument.
PDF (ang. Portable Document Format, przenośny
PDF (ang. Portable Document Format, przenośny
format dokumentu) jest formatem plików słu\
ącym do
prezentacji, przenoszenia i drukowania dokumentów
prezentacji, przenoszenia i drukowania dokumentów
zawierających tekst i grafikę.
9
 Specyfikacja formatu PDF jest ogólnie dostępna, co
oznacza, \
e łatwo utworzyć oprogramowanie słu\
ące do
oznacza, \
e łatwo utworzyć oprogramowanie słu\
ące do
przeglądania plików PDF.
Ro\
ne czytniki PDF są dostępne za darmo na
Ro\
ne czytniki PDF są dostępne za darmo na
zdecydowaną większość platform komputerowych
i systemów operacyjnych.
i systemów operacyjnych.
Największą zaletą tego formatu jest to, \
e
zapisane w nim pliki wyglądają tak samo
zapisane w nim pliki wyglądają tak samo
niezale\
nie od stosowanego oprogramowania 
dokument utworzony na komputerze autora
będzie wyglądał dokładnie tak samo na
będzie wyglądał dokładnie tak samo na
komputerze odbiorcy.
10
Znanymi czytnikami plikow PDF są:
Adobe Reader  darmowy czytnik PDF
udostępniony przez twórcę formatu PDF  firmę
Adobe. Program mo\
na pobrać ze strony
http://www.adobe.com/products/reader/,
Ghostscript  pakiet programów obsługujących
pliki PostScript oraz PDF. Pakiet mo\
na pobrać ze
strony http://pages.cs.wisc.edu/~ghost/,
strony http://pages.cs.wisc.edu/~ghost/,
Foxit Reader  darmowy czytnik plikow PDF
charakteryzujący się mniejszymi wymaganiami
charakteryzujący się mniejszymi wymaganiami
systemowymi ni\
Adobe Reader. Strona domowa
programu to
programu to
http://www.foxitsoftware.com/pdf/reader/.
11
Tworzenie pliku PDF z dokumentu tekstowego
Tworzenie pliku PDF z dokumentu tekstowego
Najwygodniej skorzystać z pakietu OpenOffice.org,
który ma wbudowaną opcję eksportu do pliku PDF.
Eksportować mo\
emy zarówno dokumenty tekstowe
Eksportować mo\
emy zarówno dokumenty tekstowe
Writera jak i arkusze kalkulacyjne oraz prezentacje
utworzone w pozostałych programach pakietu. Podczas
utworzone w pozostałych programach pakietu. Podczas
eksportu mo\
emy wybrać, czy chcemy wyeksportować
cały dokument, czy jedynie niektóre strony, oraz ustalić
cały dokument, czy jedynie niektóre strony, oraz ustalić
inne przydatne opcje jak np. jakość grafiki, szyfrowanie
pliku, itp.
W pakiecie MS Office eksport do plików PDF jest
W pakiecie MS Office eksport do plików PDF jest
mo\
liwy dopiero po zainstalowaniu odpowiedniego
dodatku, który mo\
na pobrać ze strony firmy Microsoft.
dodatku, który mo\
na pobrać ze strony firmy Microsoft.
Dodatek dostępny jest jedynie dla niektórych wersji MS
Office.
Office.
12
 Je\
eli interesuje nas tworzenie plików PDF niezale\
nie
Je\
eli interesuje nas tworzenie plików PDF niezale\
nie
od wybranej aplikacji, to najlepiej zainstalować tzw.
drukarkę PDF.
- Oprogramowanie takie dodaje do systemu
- Oprogramowanie takie dodaje do systemu
operacyjnego wirtualną drukarkę, z której mogą
korzystać wszystkie aplikacje.
korzystać wszystkie aplikacje.
- Drukarka taka nie jest jednak połączona
z fizyczną drukarką, tylko tworzy z wydruków
pliki PDF.
pliki PDF.
- Darmowy program PDFCreator tworzy drukarkę
PDF w systemach rodziny MS Windows.
PDF w systemach rodziny MS Windows.
- Program mo\
na pobrać z jego strony domowej,
czyli http://sourceforge.net/projects/pdfcreator/.
czyli http://sourceforge.net/projects/pdfcreator/.
- W systemie GNU/Linux drukarka PDF jest
najczęściej domyślnie zainstalowana.
13
Wykorzystanie arkuszy kalkulacyjnych
Wykorzystanie arkuszy kalkulacyjnych
Wykorzystanie arkuszy kalkulacyjnych
Wykorzystanie arkuszy kalkulacyjnych
Arkusz kalkulacyjny to program komputerowy,
Arkusz kalkulacyjny to program komputerowy,
który umo\
liwia obróbkę oraz prezentację na
ro\
ne sposoby du\
ej ilości danych (głownie
liczbowych) zawartych w tabelach
liczbowych) zawartych w tabelach
dwuwymiarowych.
Arkusz kalkulacyjny udostępnia szereg funkcji
Arkusz kalkulacyjny udostępnia szereg funkcji
(matematycznych, statystycznych, finansowych,
(matematycznych, statystycznych, finansowych,
bazodanowych, logicznych, itp.), za pomocą których
mo\
na automatycznie przetwarzać dane.
mo\
na automatycznie przetwarzać dane.
Dodatkowo przetwarzane dane mo\
na
wizualizować w postaci wykresów (kolumnowych,
słupkowych, kołowych, liniowych, itp.).
słupkowych, kołowych, liniowych, itp.).
Programy tego typu są bardzo często stosowane
w biurach oraz w księgowości.
w biurach oraz w księgowości.
14
 Je\
eli chcemy przetwarzać dane za pomocą arkusza
Je\
eli chcemy przetwarzać dane za pomocą arkusza
kalkulacyjnego, to najprawdopodobniej do tego celu
u\
yjemy jednego z dwóch, najbardziej popularnych,
pakietów biurowych:
pakietów biurowych:
ć% Microsoft Office i zawarty w nim program MS
Excel,
Excel,
ć% OpenOffice.org i zawarty w nim program
OpenOffice.org Calc.
OpenOffice.org Calc.
Dane wprowadzone do arkusza kalkulacyjnego mo\
emy
przenosić pomiędzy ro\
nymi programami zapisując pliki
przenosić pomiędzy ro\
nymi programami zapisując pliki
w odpowiednich formatach.
15
 Je\
eli korzystamy z arkusza MS Excel i wiemy, \
e nasz
odbiorca równie\
posiada takie oprogramowanie
odbiorca równie\
posiada takie oprogramowanie
mo\
emy wysłać plik z rozszerzeniem .xls w formacie
 excelowym .
ć% Nale\
y uwa\
ać podczas zapisu np. w wersji
ć% Nale\
y uwa\
ać podczas zapisu np. w wersji
oprogramowania z 2007.
ć% Pliku zapisanego w nowym formacie .xlsx nie da się
ć% Pliku zapisanego w nowym formacie .xlsx nie da się
bezpośrednio otworzyć w poprzednich wersjach
pakietu MS Office - konieczna jest instalacja
odpowiedniego dodatku.
odpowiedniego dodatku.
Zalecanym formatem zapisu plików jest
OpenDocument.Spreadsheet, który jest otwartym
standardem formatu plików przechowujących dane
standardem formatu plików przechowujących dane
arkusza kalkulacyjnego.
ć% Format jest bezpośrednio obsługiwany przez pakiet
OpenOffice.org oraz przez MS Office po
OpenOffice.org oraz przez MS Office po
doinstalowaniu odpowiednich dodatków.
16
 Oprócz obsługi formatu OpenDocument.Spreadsheet
program OpenOffice.org Calc potrafi równie\

program OpenOffice.org Calc potrafi równie\

importować oraz eksportować pliki w formatach MS
Office.
Office.
Stosowane są równie\
pliki w formacie CSV (ang.
Comma Separated Values  wartości rozdzielone
Comma Separated Values  wartości rozdzielone
przecinkiem).
ć% Są to zwykłe pliki tekstowe, w których dane oddzielone są
ć% Są to zwykłe pliki tekstowe, w których dane oddzielone są
od siebie przecinkami i ka\
dy wiersz w pliku tekstowym
odpowiada jednemu wierszowi w arkuszu kalkulacyjnym.
ć% Zdecydowana większość arkuszy kalkulacyjnych umo\
liwia
ć% Zdecydowana większość arkuszy kalkulacyjnych umo\
liwia
importowanie oraz eksportowanie plików CSV.
ć% Zwróćmy uwagę na to, \
e w plikach CSV mo\
emy zapisać
ć% Zwróćmy uwagę na to, \
e w plikach CSV mo\
emy zapisać
jedynie wartości, natomiast zaawansowane elementy
arkuszy kalkulacyjnych takie jak formuły, wykresy, itd. nie są
dostępne.
17
Tworzenie prezentacji
Tworzenie prezentacji
Tworzenie prezentacji
Tworzenie prezentacji
Prezentacja to dokument, który przedstawia
Prezentacja to dokument, który przedstawia
informacje na zadany temat.
Aktualnie najczęściej prezentacja występuje w postaci
Aktualnie najczęściej prezentacja występuje w postaci
elektronicznej i zawiera tekst, grafikę, animację i dz
więki.
Prezentacja przydatna jest nauczycielom, wykładowcom
Prezentacja przydatna jest nauczycielom, wykładowcom
oraz na spotkaniach informacyjnych.
Często prezentacje wyświetlane są za pomocą
projektora (rzutnika).
Poprzednikiem elektronicznej prezentacji były specjale
foliowe slajdy, na których umieszczano treść
foliowe slajdy, na których umieszczano treść
i wyświetlano za pomocą epidiaskopu.
18
 Podobnie jak w poprzednich przypadkach skorzystać
Podobnie jak w poprzednich przypadkach skorzystać
mo\
emy z dwóch najbardziej popularnych pakietów
biurowych:
ć% program PowerPoint jest częścią pakietu
ć% program PowerPoint jest częścią pakietu
MS Office,
ć% program OpenOffice.org Impress jest składnikiem
ć% program OpenOffice.org Impress jest składnikiem
pakietu OpenOffice.org.
Stworzoną prezentację mo\
emy przenieść oraz
Stworzoną prezentację mo\
emy przenieść oraz
wyświetlić na innym komputerze, ale musimy wiedzieć
jakie oprogramowanie jest na nim zainstalowane.
jakie oprogramowanie jest na nim zainstalowane.
19
 Natywne formaty programu MS PowerPoint (pliki
Natywne formaty programu MS PowerPoint (pliki
.ppt, .pps, .pptx) wymagają zainstalowanego pakietu
MS Office (najlepiej w takiej samej wersji).
ć% Nale\
y uwa\
ać zapisując pliki w formatach Office
2007, poniewa\
poprzednie wersje nie obsługują ich
bezpośrednio.
bezpośrednio.
Pliki w formacie OpenDocument (a dokładniej
OpenDocument.Presentation, .odp) są otwartym
OpenDocument.Presentation, .odp) są otwartym
standardem i są obsługiwane przez wiele programów,
m.in. przez darmowy OpenOffice.org.
m.in. przez darmowy OpenOffice.org.
ć% Program OpenOffice.org Impress potrafi
importować oraz eksportować pliki w formatach MS
importować oraz eksportować pliki w formatach MS
PowerPoint.
20
 Prezentację mo\
emy zapisać w pliku PDF (bezpośredni
Prezentację mo\
emy zapisać w pliku PDF (bezpośredni
eksport w OO.org lub wykorzystanie drukarki PDF w
eksport w OO.org lub wykorzystanie drukarki PDF w
innych programach), ale wtedy niektóre elementy
prezentacji mogą zostać utracone (np. animacje).
prezentacji mogą zostać utracone (np. animacje).
Inną mo\
liwością jest eksport prezentacji do pliku
HTML, który mo\
emy obejrzeć za pomocą dowolnej
przeglądarki internetowej.
przeglądarki internetowej.
ć% Podobnie jak w poprzednim przypadku mo\
e się okazać,
\
e niektóre elementy prezentacji zostaną utracone.
Jeszcze innym sposobem jest eksport prezentacji do
Jeszcze innym sposobem jest eksport prezentacji do
pliku SWF (format zapisu grafiki wektorowej).
ć% Format ten został stworzony przez firmę Adobe, która
ć% Format ten został stworzony przez firmę Adobe, która
udostępnia jednocześnie darmowe oprogramowanie do
udostępnia jednocześnie darmowe oprogramowanie do
jego odtwarzania (http://get.adobe.com/flashplayer/).
ć% Po zainstalowaniu oprogramowania pliki SWF mo\
emy
ć% Po zainstalowaniu oprogramowania pliki SWF mo\
emy
oglądać z poziomu przeglądarki internetowej.
21
Serwisy internetowe jako alternatywa
Serwisy internetowe jako alternatywa
dla klasycznego oprogramowania
dla klasycznego oprogramowania
Ciekawą alternatywą dla klasycznego oprogramowania
Ciekawą alternatywą dla klasycznego oprogramowania
(konieczność instalacji na komputerze) są serwisy
internetowe umo\
liwiające tworzenie ro\
nego rodzaju
internetowe umo\
liwiające tworzenie ro\
nego rodzaju
dokumentów biurowych.
W takiej sytuacji instalacja oprogramowania nie jest
wymagana, poniewa\
do korzystania z serwisu wystarczy
wymagana, poniewa\
do korzystania z serwisu wystarczy
jedynie przeglądarka internetowa (dostępna we
wszystkich systemach operacyjnych).
wszystkich systemach operacyjnych).
Mo\
emy pracować nad dokumentami na ka\
dym
komputerze podłączonym do Internetu, a wyniki prac
komputerze podłączonym do Internetu, a wyniki prac
mo\
emy w łatwy sposób udostępnić innym
u\
ytkownikom.
u\
ytkownikom.
22
Znanymi serwisami są:
Dokumenty Google  http://docs.google.com 
Dokumenty Google  http://docs.google.com 
umo\
liwia tworzenie dokumentów tekstowych, arkuszy
kalkulacyjnych, prezentacji,.
kalkulacyjnych, prezentacji,.
ć% Mo\
liwy jest zapis plików w kilku najpopularniejszych
formatach.
formatach.
Zoho Office  http://www.zoho.com  udostępnia
usługi Zoho Writer (tworzenie tekstu), Zoho Sheet
usługi Zoho Writer (tworzenie tekstu), Zoho Sheet
(arkusze kalkulacyjne), Zoho Show (prezentacje) i inne.
ć% Decydując się na korzystanie z usług takiego serwisu
ć% Decydując się na korzystanie z usług takiego serwisu
musimy rozwa\
yć kwestie bezpieczeństwa i poufności
 pliki, które utworzymy będą znajdowały się na
serwerach pewnej firmy, a nie na dysku twardym
serwerach pewnej firmy, a nie na dysku twardym
naszego komputera.
23
Formaty dokumentów
Formaty dokumentów
Formaty dokumentów
Formaty dokumentów
Dokonując wyboru formatu publikacji którą będziemy
chcieli np. umieścić w sieci, nale\
y wziąć pod uwagę
chcieli np. umieścić w sieci, nale\
y wziąć pod uwagę
następujące czynniki:
następujące czynniki:
Zawartość
ć% Oprócz tekstu, w dokumencie będą znajdowały się
ć% Oprócz tekstu, w dokumencie będą znajdowały się
prawdopodobnie inne media (np. ilustracje)  zatem
trzeba wybrać format odpowiedni do ich
przechowywania.
przechowywania.
Rozmiar
ć% Skoro nasz materiał ma być dostępny
ć% Skoro nasz materiał ma być dostępny
w formie elektronicznej, to nie bez znaczenia jest
wielkość pliku.
ć% Ta sama zawartość w ro\
nych formatach będzie
ć% Ta sama zawartość w ro\
nych formatach będzie
generowała pliki ró\
nych rozmiarów  a ró\
nice
mogą być nawet kilkunastokrotne!
24
 Otwartość
ć% Niektóre formaty są zamknięte  czyli opracowane
ć% Niektóre formaty są zamknięte  czyli opracowane
i w pełni kontrolowane przez jedną firmę, która
zachowuje monopol na narzędzia poprawnie
wyświetlające dany format.
wyświetlające dany format.
ć% Na publikowanie w formatach zamkniętych powinno
się decydować jedynie wtedy, gdy jest pewność, ze
się decydować jedynie wtedy, gdy jest pewność, ze
wszyscy korzystający z tych materiałów mają
swobodny dostęp do odpowiedniego
oprogramowania komercyjnego.
oprogramowania komercyjnego.
Dostępność oprogramowania
ć% Wią\
e się w jakiś sposób z otwartością formatu.
Wią\
e się w jakiś sposób z otwartością formatu.
ć%
ć% Je\
eli nie ma pewności, \
e u\
ytkownik mo\
e
swobodnie przeglądać publikację, to powinno wskazać
się odpowiednie oprogramowanie darmowe
się odpowiednie oprogramowanie darmowe
(przynajmniej jako alternatywę dla komercyjnego).
ć% W przypadku formatów otwartych nie ma z tym
zwykle problemu.
zwykle problemu.
25
 Zmienność
Zmienność
ć% Zwykle po\
ądane jest, by nasz dokument miał formę
dokładnie taką, jaką mu nadaliśmy.
dokładnie taką, jaką mu nadaliśmy.
ć% Niestety, wiele formatów ma to do siebie, \
e
dokumenty w nich zapisane ró\
nie prezentują się na
ro\
nych komputerach lub pod ro\
nym
ro\
nych komputerach lub pod ro\
nym
oprogramowaniem.
Cel
Cel
ć% Wa\
ne jest to, co ktoś ma zrobić z naszym plikiem.
ć% Inny format powinniśmy wybrać, gdy chcemy tylko, by
ć% Inny format powinniśmy wybrać, gdy chcemy tylko, by
ktoś jedynie zapoznał się z materiałem, a inny, gdy
oczekujemy od niego jakiejś pracy (uzupełnienia,
oczekujemy od niego jakiejś pracy (uzupełnienia,
dopisków, przeredagowania itp.).
26
 Redagowalność
Redagowalność
ć% Wią\
e się nieco z poprzednim punktem  ale zwykle
zale\
y nam na tym, by ci, którzy otrzymują od nas
zale\
y nam na tym, by ci, którzy otrzymują od nas
materiały nie mogli ich w prosty sposób pozmieniać
(i np. wykorzystać jako swoich).
ć%
ć% Niektóre formaty są wprost przewidziane do edycji
swojej zawartości, inne są bardzo niewygodne
w redakcji zawartości, a jeszcze inne oferują wręcz
w redakcji zawartości, a jeszcze inne oferują wręcz
bardzo zaawansowane zabezpieczenia przed
zmianami.
zmianami.
27
Zalecane formaty publikacji internetowej
Zalecane formaty publikacji internetowej
Zalecane formaty publikacji internetowej
Zalecane formaty publikacji internetowej
PDF
PDF
ć% Portable Document Format jest idealnym formatem do
tekstowych publikacji internetowych.
ć% Przede wszystkim pozwala na prezentacje tekstu
ć% Przede wszystkim pozwala na prezentacje tekstu
z zachowaniem znaków narodowych, a oprócz tekstu
mo\
na zamieszczać w dokumentach tego formatu
tak\
e grafikę wektorową i rastrową, interaktywną
tak\
e grafikę wektorową i rastrową, interaktywną
grafiką trójwymiarową i wiele innych typów
zawartości.
ć%
ć% Pliki nie są zbyt du\
e (szczególnie, jeśli nie maja być
przeznaczone do druku  wtedy grafika mo\
e być
w słabszej rozdzielczości) ze względu na wewnętrzną
w słabszej rozdzielczości) ze względu na wewnętrzną
kompresje danych.
28
ć% Standard jest otwarty, więc istnieje wiele programów do
jego przeglądania (w tym dobrze znany Adobe Reader), jak i
jego przeglądania (w tym dobrze znany Adobe Reader), jak i
do tworzenia plików tego formatu (jak na przykład
QPrinter pod MS Windows; wiele innych programów
potrafi tworzyć pliki PDF
potrafi tworzyć pliki PDF
z własnych dokumentów, jak np. OpenOffice.org).
ć% Pliki PDF są pojedynczymi dokumentami, wiec nadają się
do przekazywania zwartych całości - jak ksią\
ki, wykłady
do przekazywania zwartych całości - jak ksią\
ki, wykłady
itp., które maja być i tak ściągnięte w całości na komputer
odbiorcy i tam czytane (po ewentualnym wydrukowaniu).
ć% Poza tym format PDF zapewnia dokładnie taki sam
ć% Poza tym format PDF zapewnia dokładnie taki sam
wygląd na komputerze oglądającego (i ewentualnym
wydruku), jak na komputerze autora. Nie tylko dotyczy to
układu tekstu i grafiki, ale tak\
e u\
ytych czcionek, które
układu tekstu i grafiki, ale tak\
e u\
ytych czcionek, które
mogą zostać w razie potrzeby osadzone w dokumencie
(tzn., \
e opis wyglądu czcionek załączany jest w samym
pliku).
pliku).
ć% Ponadto dokument w tym formacie nie jest przeznaczony
do zmian, wiec nie mo\
na w prosty sposób go
przeredagowywać (choć nie jest to całkiem niemo\
liwe).
przeredagowywać (choć nie jest to całkiem niemo\
liwe).
29
 HTML
ć% Alternatywą dla formatu PDF jest prezentacja treści
w formacie HTML (czy te\
XHTML).
ć% Jest to uniwersalny język opisu stron internetowych.
ć% Jest to uniwersalny język opisu stron internetowych.
ć% Nie powstał on jednak po to, by zapewnić im jednolity
wygląd i ka\
da przeglądarka prezentuje dokumenty
wygląd i ka\
da przeglądarka prezentuje dokumenty
Internetowe nieco inaczej.
ć% Dokumenty HTML nie zawierają te\
opisu czcionek,
ć% Dokumenty HTML nie zawierają te\
opisu czcionek,
więc je\
eli odbiorca nie ma zainstalowanego
odpowiedniego kroju, przeglądarka u\
yje innego,
odpowiedniego kroju, przeglądarka u\
yje innego,
czasem bardzo ro\
nego od zaplanowanego przez
twórcę.
ć% Co więcej, jej u\
ytkownik mo\
e zwykle pozmieniać
wiele parametrów wyświetlania, tak, by ustawić swoje
czcionki, kolory, rozmiary.
czcionki, kolory, rozmiary.
30
ć% Poza tym dokument będzie inaczej wyglądał przy
zmianie rozmiaru okna, w którym jest wyświetlany, bo
zmianie rozmiaru okna, w którym jest wyświetlany, bo
przeglądarka za ka\
dym razem dostosowuje układ
i łamanie tekstu do dostępnego obszaru.
i łamanie tekstu do dostępnego obszaru.
ć% Jednak\
e HTML i XHTML są standardami
i w praktyce ka\
dy komputer podłączony do sieci
i w praktyce ka\
dy komputer podłączony do sieci
posiada oprogramowanie do przeglądania tego
rodzaju plików.
rodzaju plików.
ć% Ponadto materiały przygotowane w tych formatach
nie stanowią pojedynczych, zwartych plików (zwykle
podzielone są na podstrony, wyodrębnione są te\

podzielone są na podstrony, wyodrębnione są te\

grafiki i inne materiały multimedialne), więc komputer
odbiorcy nie potrzebuje ściągać całości materiału, lecz
odbiorcy nie potrzebuje ściągać całości materiału, lecz
tylko te fragmenty, które jego u\
ytkownik w danej
chwili chce przejrzeć.
chwili chce przejrzeć.
31
ć% W sposób naturalny zmniejsza to obcią\
enie sieci
i przyspiesza dostęp do poszukiwanego materiału pod
i przyspiesza dostęp do poszukiwanego materiału pod
warunkiem, ze chcemy zapewnić szybki do niego dostęp
i mo\
liwość przeglądania on-line, bez konieczności
ściągania całości (jak w przypadku słowników,
ściągania całości (jak w przypadku słowników,
encyklopedii, leksykonów).
OpenDocument
OpenDocument
ć% OASIS Open Document Format for Office Applications (tak
ć% OASIS Open Document Format for Office Applications (tak
brzmi pełna oficjalna nazwa tego formatu) to otwarty
brzmi pełna oficjalna nazwa tego formatu) to otwarty
standard (zatwierdzony przez ISO) dokumentów
biurowych określający format dla dokumentów
biurowych określający format dla dokumentów
tekstowych, arkuszy kalkulacyjnych, prezentacji
tekstowych, arkuszy kalkulacyjnych, prezentacji
ekranowych, grafiki, wykresów, wzorów
matematycznych.
matematycznych.
ć% Oparty jest na języku XML i formacie plików
wprowadzonym w pakiecie biurowym OpenOffice.org
2.0.
2.0.
32
ć% Poniewa\
standard jest względnie prosty, istnieje wiele
aplikacji obsługujących go (lepiej lub gorzej), w tym
aplikacji obsługujących go (lepiej lub gorzej), w tym
przede wszystkim OpenOffice.org, dostępny
bezpłatnie i z otwartym kodem z
ródłowym.
bezpłatnie i z otwartym kodem z
ródłowym.
ć% Je\
eli potrzebujemy opublikować plik, w którym inni
(np. studenci) mają dokonywać jakichś zmian (np.
(np. studenci) mają dokonywać jakichś zmian (np.
formularz do uzupełnienia, arkusz kalkulacyjny do
obliczeń), to polecanym formatem jest właśnie
obliczeń), to polecanym formatem jest właśnie
OpenDocument.
ć% Pliki w nim zapisane są względnie niewielkie, i raczej
ka\
dy u\
ytkownik mo\
e legalnie ściągnąć
ka\
dy u\
ytkownik mo\
e legalnie ściągnąć
i zainstalować na swoim komputerze darmowe (ale
w pełni funkcjonalne) oprogramowanie do jego
w pełni funkcjonalne) oprogramowanie do jego
obsługi.
33
Na podstawie:
Na podstawie:
Na podstawie:
Na podstawie:
Wykładów dr Dominika Szałkowskiego (Instytut
Wykładów dr Dominika Szałkowskiego (Instytut
Matematyki UMCS) Narzędzia i metody technologii
informacyjnej (Studia podyplomowe  Kształcenie zdalne w
informacyjnej (Studia podyplomowe  Kształcenie zdalne w
edukacji ).
Wykładów dr Jarosława Byliny (Instytut Matematyki
UMCS) Tworzenie materiałów multimedialnych (Studia
UMCS) Tworzenie materiałów multimedialnych (Studia
podyplomowe  Kształcenie zdalne w edukacji ).
34